איי וועלט איז דאון!! (נישט ממש)

[פארווע]

יעצט געלערנט אביסל הל' שמירת הלשון פון ר' ישראל און ס'שטויענד וויאזוי ער לאזט נישט גלייבן אז אפשר איז די מעשה מיט וועבערמאן אמת. כ'פארשטיי נישט וויאזוי מ'קען זיין אזוי איינזייטיג.

[קאווע טרינקער]

דער יצר הרע קען זיך אויך באנוצען מיט'ן "חפץ חיים" כדי צו פארדעקען נחיצות'דיגע ענינים.
אפילו בדבר שנאמר בהן "חוץ", איז אויך נישט קיין כלל.

נאר וואס דען, דו דארפסט נישט גלייבן אין דעם קעיס. אבער ס'כדאי צו וויסען אז אלץ איז מעגליך.

[פארווע]

איינער זאגט אנדערש?

[קאווע טרינקער]

יא
די יושבי חושך וצלמות - ועי"כ אסירי עני וברזל

[פארווע]

קיינער זאגט נישט אז מ'דארף פארדעקן (הגם נישט יעדער אז מסכים אז מ'מוז אננעמען הדרכה פון נ.ר. און די ענינים).

און כ'כאפ נישט פארוואס די נושא איז יעצט מער אקטועל ווי א צווייט מאל, אויב האסטו געהאט א פראבלעם מיט א צווייפלהאפטיגע סיסטעם האט עס נישט מיט די יעצטיגע פרשה גארנישט, דאס אז א עבריין (לכל הדיעות) האט ארויסגעלאזט א שם רע אויף איינעם מיט וועם זי האט געהאט חשבונות איז בכלל נישט רעלעווענט.

[קאווע טרינקער]

פארווע...
עפען דיין אויגן און מאך דיך פליישיג.
זי האט טאקע מוציא געווען דעם שם לרע, אבער נישט ממציא געווען.
וואט-עווער

[סמעטענע]

אממערסטנס איז מיר געפאלן ווי עטליכע ניקס דארט קלאטשן הן פאר 'שאץ מאץ' און הן פאר 'אנעים זמירות', הגם אז דאס וואס דער צווייטער שרייבט איז אין שארפן קאנטראסט צו דאס וואס דער ערשטער האט געשריבן...

[טעפל]

אממערסטנס איז מיר געפאלן ווי עטליכע ניקס דארט קלאטשן הן פאר 'שאץ מאץ' און הן פאר 'אנעים זמירות', הגם אז דאס וואס דער צווייטער שרייבט איז אין שארפן קאנטראסט צו דאס וואס דער ערשטער האט געשריבן...

יא, ווייל ביידע זאגען גוטע פוינט'ס, ניין?

[נו גוט נו]

איך קען נישט וועבערמאן און נישט די אנדערער צד, אבער צו וועם איך רעד נאר און גאס גלייבט מער אז וועבערמאן איז אימשלדיג, איך זעי נישט וואס עס איז ראנג מיט די אייוועלט חברה וואס האלטן אזוי, לדעתי די אלע וואס טאנען אז אולי יש דברים בגוי האלטן נישט באמת אזוי, (חברה פליז נאר צוריק שיסן קליינע שטיינער)

[הציץ ונפגע]

נאט אייך א קליין שטיינדל. עס איז ידוע דער ווארט, ווי אימער עס געפינען זיך צוויי אידן זענען פארהאן דריי דעות. קוקט נאר אין קאווע שטיבל וועט איר זען צוויי הונדערט אידן, זעקס הונדערט ניקס און באלד א טויזענט דעות. קוקט אין אייוועלט, איר וועט זען טויזענט אידן, דריי טויזענט ניקס און... בלויז איין דעה. זאגט איר אליין, איז דאס נישט קיין פלא?

[יאיר]

און לאמיר נישט רעדן פון דעם וואס לעגענדעס און מעשה'לעך געפינען אין אייוועלט א פראמינענטע ארט צווישן די היסטאריע אפטיילונגען.

[לעמאן דזשוס]

זייער אינטערעסאנט צו קוקן דארט.

שאץ שרייבט אלע יונגלעך קלאטשן, אנעים איז געוואגט און טרעט שארף ארויס און צוביסלעך קלייבן זיך אנדערע צונויף ארום אים....טייל טענה׳ן אז ער דינגט זיך נישט מיט שאץ...

שאץ אליין רעגט זיך געפערליך פארוואס אנעים בא׳גנב׳ט אים זזזיין אשכול מיט ׳ווילד פרעמדע׳ נושאים )לאל) און דערנאך קומט צוגיין הרב מיללער וואס איז שטארק צום פארדאנקן דאס ביסל סטאבילקייט וואסק הערשט דארט און ער שרייבט א שטיקל וואס איז געהעריג ראוי דא אין ק״ש יע״א, אבער אזוי גייט דאס

[איך אויך]

און לאמיר נישט רעדן פון דעם וואס לעגענדעס און מעשה'לעך געפינען אין אייוועלט א פראמינענטע ארט צווישן די היסטאריע אפטיילונגען.

למשל?

[יאיר]

און לאמיר נישט רעדן פון דעם וואס לעגענדעס און מעשה'לעך געפינען אין אייוועלט א פראמינענטע ארט צווישן די היסטאריע אפטיילונגען.

למשל?

נאט אייך א דוגמא.

[איחוד פעלד]

איך מוז זאגען איך בין שטארק מחולק מיט די אסעסמענט פין שאץ מאץ, אויף בלויז הונדרעט טויזענט דאלאר פאר בושת.

וויפיל וואלט איינער גענומען עס זאל הייסען זיין טאכטער האט מזנה געוועהן מיט וו"מ, איך פארשטיי אז איך וואלט גענומען צוויי מיליאן פארדעם, נישט קיין פעני ווייניגער.

שאץ מאץ האט אויך פארגעסען פין רעדען פין די אנדערע חיובים, לאמיר רעדען וועגען נזק, נזק מיינט די פשוטער היזק, ווייסט ער נישט אונזער חשובער שאץ מאץ וויפיל די בתולים פין א מיידל זענען ווערט? לעצטענס האט איינער פארקויפט אויף די בתולים, און זי האט באקומען זיבען הונדרעט און צוואנציג טויזענט דאלאר פארדעם!!! און דא ווען זי איז נאך געוועהן אזוי פיל יונגער, גייט די פרייז ארויף דראמאטיש, סא לאמיר סעטלען פאר א מיליאן.

האלטען מיר שוין ביי דריי מיליאן דאלאר.

יעצט קומט מען צו צער, די צער וואס ער האט איר מצער געוועהן דורך די נגיעות, און די ביאות, און אלע אנדערע ווייסעך וואסערע ברענערייען, פארדעם וואלט איך שוין געוועהן מער לינק, און געזאגט אז אזעלכע צער וואלט איך שוין פארשטאנען אז עס איז ווערט בערך צוויי הונדרעט טויזענט דאלאר (והמוסיף מוסיפין לו....).

האלטען מיר ביי 3.2 מיליאן.

יעצט גיימיר צו ריפוי, ריפוי פין דער מיידל נאך דעם, די אלע הוצאות פין די סאשעל ווארקער אין דער "ווייניגער רעליגיעזער" שולע, און אזוי אויך די טייערע שכר לימוד דארט און די אלע אנדערע עקספענסעס פין היילען די טראמא פין דער מיידל, אז זי זאל קענען זיין נאך אמאהל א נארמאלע פרוי, די אלע זאכען קאסטען אפ לכאורה נאך א צוויי מאות.

האלטען מיר ביי 3.4 מיליאן.

איך וועל מיך אפשטעלען ביי דעם סומע.

אלזא, בי"ד הגדול גיט ארויס דער פסק, און דער בחור האט נעבעך נישט דאס געלט, וויפיל עלילת 75 קען מען אזוי מאכען?

בקיצור מען הענגט פלאקאטען אז מען קען קויפען א עבד עברי פין 54 יאר אלט, מען קוקט אהן דעם בחור, מען זעהט נישט אויף וואס מען קען אים ניצען. אויף וואס טויג ער? וויפיל איז ער ווערט. פאלט איינער אויף די המצאה, היות עס איז רבו מוסר לו שפחה כנענית, קען מען דאך אים קויפען, און אים געבען א באנטש שפחה כנענית'ליך פין 12 13 יאר, און זאל זיי געבען "טעראפי" און אזוי ארום וועט מען האבען פלענטי שיינע געלונגענע עבדים ושפחות'ליך, און מען וועט קענען מאכען א לעבען.

מען קויפט אים, ער האט א גוד טיים, אזוי לאנג ווי עס איז מיט גוים גייט קיינער נישט אהן, ער לאזט אפ אידישע מיידלעך, און שלום על ישראל. נאך זעקס יאר זאגט ער אהבתי את אשתי ואת בני לא אצא חפשי, און ועבדו לעולם, און יעדער איז העפי.

דיסקלעימער, איך האלט בכלל נישט ווי דאס, איך האב נאר געשריבען על דרך שאץ מאץ, כמובן מאיליו.

[משה געציל]

אייוועלט איז טאקע דאון! קוקטס וואס שאץ מאץ שרייבט דא, ווען איינער דא אין שטיבל שרייבט ווען אזאנס וואלט ווען שאץ גשופרט יללות מיט תקיעה גדולות;

דער אשכול באדערט מיך זייער!!!
יעדער זאל מיר אנטשולדיגן, איך האב געהאט א ריינע כוונה, מיטן עפענען דעם אשכול, צו לאזן הערן איין זאך, מיר מוזן נישט טראכן ווי קיין גוים, איך האב הנאה אז מאנכע האבן צוגעברענגט פוסקים, א שטייגער ווי שוועמל וועלכע האט צוטירט תשובות וואס איז תורה'דיג און וואס איז נישט, ועל כולם האט מיללער נאך דאס בעסטע געשריבן, אז מיר האבן נישט אפי' איין רב בזמן הזה וואס זאל זיך אויפשטעלן און זאגן מורי ורבותי, דאס און דאס איז דער דעת תורה, נעבאך.

[zurich]

איך בין מוחה ווי מען לייגט דא צו נאר אזא חשובע יונגערמאן ווי שץ

[נו גוט נו]

נאט אייך א קליין שטיינדל. עס איז ידוע דער ווארט, ווי אימער עס געפינען זיך צוויי אידן זענען פארהאן דריי דעות. קוקט נאר אין קאווע שטיבל וועט איר זען צוויי הונדערט אידן, זעקס הונדערט ניקס און באלד א טויזענט דעות. קוקט אין אייוועלט, איר וועט זען טויזענט אידן, דריי טויזענט ניקס און... בלויז איין דעה. זאגט איר אליין, איז דאס נישט קיין פלא?

פארוואס ווען איך רעד מיט אידן אויפן גאס טרעף איך נישט די אנדערער דעות??? (ביי די ענין שטייצעך) עס קוקט נישט אויס ווי זיי האבן מורא אז מ׳גייט זיי באשטיינער׳ן אז זיי גייען לייגן א ספק און די מעשה.

[משה געציל]

אקוראט אזוי. יעדער פרובירט צו צייגן ווי מער סימני כשרות פון מעלה גרה, אז מ'איז פרומער און מער פאנאטיש פונעם צווייטן. ס'האט נישט קיין שפיר פון חיות, שמועסן, עקסטשענדזש פון איידיעס, און ס'איז פיל מיט מוח אויסשאלטערונג קלישעס. ס'הערט זיך ווי א זונטאג אין די קירכע פון די דרום שטאטן, ווי יעדער שרייט אריין "יע, יע!" און דער מיניסטער פרעדיגט צו די כאר.

איך האב מיך געפענט א ניק דארט בערך אין די זעלבע צייט ווי איך האב דא געפענט, אבער פאר סאם ריזען שפיר איך זייער אומבאקוועם אויסצודריקן מיין מיינונג דארט, ממילא שרייב איך נישט דארטן אבער איך ליין גאנץ אסאך.
מיר קריכט אויף די געהירן ווי ניקס פראבירן צו דעמאנסטרירן ווי פרום זיי זענען מיטן צוטרין גאנצטע שטיקלך פון דא צולייגענדיג; ״דאס פאלגענדע איז פון ק״ש באקומען אין אימעיל״.
ח״ו! איך אויף קאווע שטיבל?! קיינמאל! פערצאפאל האב איך עס באקומען פון איינעם...
אדער; ״דאס האט איינער געשריבן אויף קאווע שטיבל איך לייג דירעקט נישט קיין לינק ח״ו נישט מכשיל צו זיין קיינעם״.
איך פארשטיי... דער פאסט, טיימס, דעלי ניוס, וכו׳ מיט אלע זייערע שומציגע קאמענטס מעגסטו לינקן, קאווע שטיבל?! ח״ו! דער שאץ מאץ וועט דיר נאך מאצשאצן פון אלע וועלטן...
ועוד כהנה וכהנה, איך האב נאר געשריבן צוויי דוגמאות וואס איז מיר יעצט דורכגעלאפן אין קאפ.

נאך א פרישע לאטקע לכבוד חנוכה

דער טאטע פון מיסס קרויס האט קלאר עדות געזאגט אנקעגן ר׳ נחמי שליט״א און א בריוו צום קארט.
עס איז דא א קאפיע דערפון אויף ק״ש (איך ברענג עס נישט ווייל איך טוה נאך תשובה פארן שרייבן אויף א סייט וואס איז געבויט קעגן דעם הייליגן באשעפער)
דאס גאנצע בריוו פרייטאג איז לטובת עפעס א טעלעפאן בוך והמיבין יבין.

[שמעקעדיג]

ער קוקט אויס צו זיין אנגעווייטיגט אז אידן זענען אנטקעגן ר"נ וועבערמאן.

[משה געציל]

איך וויל מיך דא באדאנקען בשער בת רבים פארן חשובער מנהל פארן האלטן דאס מקום דא ריין און נישט צולאזן אז מען זאל פארשווייגן ריפארטס און מיינונגען אויף אזא וויכטיגע נושה.
בכלל דארפן מיר דא אלע זיין דאנקבאר פארן מנהל פאר די שווערע ארבייט וואס ער לייגט דא אריין צו אהערשטעלן א היימישן פלאטץ זיך אויסצישמיעסן צווישן חבירים.
ישר כח

אינטערעסאנט, מיט א קנאפע וואך צוריק איז נאך דער פלאץ געווען נישט סתם אויסגעהאלטן נאר טאקע היימיש, און אין אזא קורצע צייט אפשניט איז עס שוין געווארן א ריין כפירהדיג׳ע מקום.

[יידל]

אוי וויי! יאסעלע איז כטובל ושרץ בידו, בו בזמן וואס ער טוט תשובה אויף שרייבן דא זעט מען אין די ליסטע פון "ווער איז דא געווען?" אויפן הויפט בלאט אז יאסעלע ליינט נאך דא...

Yosele.GIF (12.21 KiB) געזען געווארן 1903 מאל

[משה געציל]

ער טוט דאך נאר תשובה אויפן ״שרייבן״... זעט אויס אז מען מעג עסן פארדארבענע פיש וואס א צוויייטער האט געמאכט...