איז גוט צו זיין צופרידן?

[בדחן]

איך טרעף לעצטנס מיין חבר פון ישיבה, בתוך הדברים פרעג איך אים וואו ער ארבייט, האט ער מיר געענפערט אז ער ארבייט ביים רעדזשעסטער ביי XYZ גראסערי, איך גיב אים אזא קוק אן און איך זאג אים, דו? א גוטע פלייסיגע קאפ, צוזאם גענומענער מסודר'דיגער טויגליכער אינגערמאן, ביסט געגאנגען דארט ארבייטען כחמור למשא אן קיין פאטענשאל אויף גארנישט? בפרט ווען דיין טאטע האט אפאר דאלער און ער וואלט דיר געקענט העלפן טרעפן עפעס בעסערס? (נישט אז עס איז שלעכט צו ארבייטען אין א גראסערי, באט יענער איז גאר א שארפער אינגערמאן). ענטפערט ער מיר: איך בין צופרידן..! איך קאווער מיר און עס בלייבט נאך איבער עטליכע דאלער אין דער זייט, האבענדיג פוד סטעמפס, ממילא איז גוט ווי עס איז.

די מעשה איז נאר א משל, אבער יו געט די פוינט. א מסודר'דיגער קלוגער פיינער אינגערמאן וואס קען ווען זיין א גאר טויגליכער בעה"ב אדער האבן א גוטע דשאב מיט הויך געצאלטע וועדזשעס, האט נישט קיין קיין שאיפות צו גארנישט, דערפאר האט ער זיך געסטעלט צו זיין א גראסערי ארבייטער וואס דארט ארבעט מען כחמור לעבוד ולמשא, און ענד אף די געים זעט מען נישט קיין פעני.

כלפי מה דברים אמורים? עס איז א חסד השם אז מענטשן דארפן כסדר נאך און נאך און זיי זענענן נישט צופרידן מיט דאס וואס זיי האבן, דאס איז סיי לגבי רוחניות און לגבי גשמיות, וואלטן מענטשן געווען צופרידן און נישט געזוכט נאך וואלט נישט געווען נישט קיין רבי עקיבא אייגער, נישט קיין חת"ס, און נישט קיין דברי יואל, זכותם יגן עלינו, און נישט להבדיל קיין איינשטיין. די זעלבע איז אויך מיט גשמיות, אלמלא מענטשן וואלטן געווען צופרידן וואלט נישט געווען קיין B&H ווי הונדערטער אינגעלייט האבן פרנסה, עס וואלט נישט געווען קיין גאלעקסי און עס וואלט נישט געווען קיין עפל פירמע, אויך נישט קיין פאמעגרענעט גראסערי, ווייל יעדער וואלט געווען צופרידן מיט וואס מען האט.

יא, אמת אז איר גייט אריין און ראדני ביהמ"ד וועט איר אלץ הערן ווי אומצופרידן מען איז, דער וויל א גרעסערע דירה, דער וויל מער פרנסה, דער וויל א שענערע קאווע שטיבעל, דער וויל א גרעסערע תלמיד חכם פאר א דיין, און דער וויל א בעסערע מלמד פאר זיין זון, אבער דאס איז אלעס א חלק פון א מהלך החיים, וויבאלד זיי זענען צופרידן מיט זייער לעבנס שטייגער ווילען זיי אז זאכן און זייער לעבנס שטייגער זאלן זאכן זיין בעסער און שענער, אך און וויי וואלט געווען ווען יעדער אין ראדני וואלט געווען צופרידן, איר קענט זיכער זיין אז מען וואלט נישט געטוישט די מקוה וואסער נאר איינמאל א חודש.

[אוהב דעת]

סאיז דא זאכען וואס מדארף זיין צופרידען און סאיז דא מיט וואס מדארף נישט זיין, דאס איז דאך די חכמת החיים 

[בונעס איירעס]

אויב וועט איר גוט קוקען וועט איר מערקען אז דאס האבן א אייגענעם ביזנעסעל האט מיט שארפקייט, גוטער קאפ. גארניקסט!!
נאר וואס דען מיט וואס האט דאס יא צו טון איז יעדעס סאנעריא האט אן אנדער פיקטשער פרעם פון דערינטער... אדרבה געט אראפ געוויסע פרעמס וועלן מיר קענען ארום זעין מה ועל מה

איך רעד נישט ווען איינער פארקויפט א פראפעשען (טאלאנט) וואס דעמעלס איז פיל גרינגער צו האבן א ביזנעסעל ווייל עס איז נישט פשוטע מסחר מיט די שווערע מאטערנישן פון הלכות מסחר וואס מען ברויך דורך צו שוויצען אנע פארוואס און פארווען נאר ווייל אויב עס איז בלויז פרנסה איז דאך גילטיג דער בזעת אפך תאכל לחם, עס איז און צוגאב אויך א פראפעשאן (טאלאנט) (און אויך א צומאל א האבי) וואס נישט יעדער פארמאגט און מען מאכט דערביי געלט אויך,

און דאס אז א קלוגער אינגערמאן איז מחליט ביי זיך מה לי ולצרה פון אן אייגען געשפטעל (און איך זאג אייך עס איז קיינע האניג געלעקעכטס ניט חוץ דעס אז מקען אויפזיין ביז שפעט און זיך אומקוקען אינעם קאווע צומער) האט שטארקע גערעכטיגקייט צו זיך, ווייל קוק וויפיל וואס עפענען יא אן אייגען מסחר וויפיל פון זיי בלייבן דערינען נאך א קורצע צייט אפשניט....? און בסך הכל וואס האט ער זיך איינגעקויפט נאכען איינזעין אז ער מוז אויפגעבן דעם טייערן שפיל איז אזוי:

שווערע הארעוואניע און מיסט. טויזענטער דאללער שאדן. וואס דאס ברענגט מיט זיך כסדרדיגע הארץ ווייטאגען. און צו דער זייט אפאר פרישע שונאים וואס ער קלערט אז זיי זענען שולדיג און זיין דורכפאל צו ווייל זיי האבן נישט געוואלט בארגען די נויטיגע פאר טאלער וואס ער טראכט (מיינט) אז זיי האבן וועין געהאט פאר אים און געווענדליך טרעט דאס צו צום שלום בית און שטוב ווערטשאפט אויך...

דערנאך ברויך ער ארום גיין זיך פארענטפערן פאר די האלבע שטאט מיט פונקטליכע הסברים אז ער איז נישט קיין אנזעצער נאר פשוט די קלייענטעל האט נישט פארשטאנען צו זיין סערוויס!!! און די צייט נעמט ער איין נאך געזונטע חרפות און בושות אויך פאר צוגאב .... און דער אינגערמאן ביים גראסערי טוט אט דאס אלעס אויסמאדען... ברענגט זיך אהיים זיין טשעקל סוף וואך און אויף דעם לעבט מען דורך דעם טאג (פיל מער מיט א חשבון) און איין טאג ס'העט זיך אים מאכען עפעס א בעסערן אפער און עס גוט פאר אים גייט ער ווייער פונעם גראסערי און קען נאך הנאה פון א רואיגען לעבן אויך.. האט ער נישט דעם בכבודיגען בליק ביי א צווייטען אין די אויגען..

און אז שוין יא אנגעכאפט דעם משל פונעם גראסערי, האב איך פונקט גערעד צו איינעם א ידיד מיינס וואס האט א געשעפטל, זאגט ער מיר פונקט אז ער חלשט צו גיין ארבייטן באן א רעדזוסטער, מיט זיין אייפאד אין די אויערן אנגעפילט מיט אלע שעורים צו זיין געשמאק, און ווארימע קום זיץ ניגונים אויך, און ער ברויך גארניקסט טון נאר אריבער פירן דעם זעקל מעהל דעם סקענער... א מחיה זאגט ער.... נאר וואס דען?? דאס ווייב זיינער ווארענט אים!!

[נולד מאוחר]

אודאי איז בעסער צי זיין צופרידען. וואטס די קוועשאן?
נאר וואס דען אנפארטנעטלי זענען מיר מענטשען און נישט בהמהס,און מיר זענען אן אומצופרידענע ספישי.
די אינגערמאן וואס איד צופרידען מיט זיין פשוטע דזשאב האט מסתמא אנדערע זאכן וואס דארט האט ער יא שאיפות, און איז נישט צופרידען.
איינס פון טויזענט זענען ציפרידען מיט אלעס אפהענגיק ווי אזוי ס'איז.

[בדחן]

די נקודה וואס איך האב געהאט אין מיינד ביים עפענענן די אשכול איז פארפארען, איך האב מיר באצויגען צי די תגובה:

לענינו, די גאנצע שמועס פון יא העפי נישט העפי איז אירעלעוואנט. נישט נאר ס'איז אירעלעוונאט נאר ס'איז געפרעגט מיט אן אגענדע צו באפרידיגן א פון פריערבאשטימטע הנחה. ענטפערט ער יא, כ'בין מער צופרידן פון פארדעם, איז ער א ליגנער. ענטפערט ער ער איז נישט מער צופרידן, ווערט א שמחה אין שטאט. ענטפערט ער ווי רוב מענטשן, אמאל איז ער העפי אמאל נישט, אדער מיט געוויסע זאכן איז ער העפי מיט געוויסע זאכן נישט, איז ער צי א קאמפלעצירטע מענטש מיט קאמפלעצירטע ענטפערס.

ועל כולם, ס'האט נאך קיינער נישט געפרעגט א איד אין ראדני אויב ער איז העפי. ערשטענס ווייל קיינער גייט דיר נישט געבן אן אויפריכטיגע ענטפער (ס'קען שאטן פאר שידוכים), צווייטענס ווייל ס'פאסט נישט צו סייקא אנאלאזירן א פרעמדער, און דריטענס ווייל ס'אינטערעסירט קיינעם נישט, זאל גאנץ ראדני זיין ביטער און זויער און ס'מאכט נישט אויס, די הארבע פראגע איז אויב דער פלוני אלמוני פון בושוויק אדער נארט וומ"ס איז העפי (כ'זאג דיר ער איז נישט...)דא[/url].

מיין מיינוג איז, אז אויב מען האט מען א מהלך החיים, איז אומציפרידענהייט א מתנה,
אבער אויב האט מען נישט א מהלך החיים דאן איז מען דערפרעסד, און די אומציפרידענהייט איז נישט קיין מתנה נאר א חלק פון די דיפרעסיע.

[בונעס איירעס]

די נקודה וואס איך האב געהאט אין מיינד ביים עפענענן די אשכול איז פארפארען, איך האב מיר באצויגען צי די תגובה:

לענינו, די גאנצע שמועס פון יא העפי נישט העפי איז אירעלעוואנט. נישט נאר ס'איז אירעלעוונאט נאר ס'איז געפרעגט מיט אן אגענדע צו באפרידיגן א פון פריערבאשטימטע הנחה. ענטפערט ער יא, כ'בין מער צופרידן פון פארדעם, איז ער א ליגנער. ענטפערט ער ער איז נישט מער צופרידן, ווערט א שמחה אין שטאט. ענטפערט ער ווי רוב מענטשן, אמאל איז ער העפי אמאל נישט, אדער מיט געוויסע זאכן איז ער העפי מיט געוויסע זאכן נישט, איז ער צי א קאמפלעצירטע מענטש מיט קאמפלעצירטע ענטפערס.

ועל כולם, ס'האט נאך קיינער נישט געפרעגט א איד אין ראדני אויב ער איז העפי. ערשטענס ווייל קיינער גייט דיר נישט געבן אן אויפריכטיגע ענטפער (ס'קען שאטן פאר שידוכים), צווייטענס ווייל ס'פאסט נישט צו סייקא אנאלאזירן א פרעמדער, און דריטענס ווייל ס'אינטערעסירט קיינעם נישט, זאל גאנץ ראדני זיין ביטער און זויער און ס'מאכט נישט אויס, די הארבע פראגע איז אויב דער פלוני אלמוני פון בושוויק אדער נארט וומ"ס איז העפי (כ'זאג דיר ער איז נישט...)דא[/url].

מיין מיינוג איז, אז אויב מען האט מען א מהלך החיים, איז אומציפרידענהייט א מתנה,
אבער אויב האט מען נישט א מהלך החיים דאן איז מען דערפרעסד, און די אומציפרידענהייט איז נישט קיין מתנה נאר א חלק פון די דיפרעסיע.

לדעתי דארפן די אלע אידיש פראגן וואו צופרידען, העיט, פארמאכטקייט, סיפוק, איין מאל פאר אלעמאל איין אשכול נישט יעדע האלבע ענין און 5 אשכולת צוזייעט

[outspoken]

די שאלה וואס ס'מיינט צופרידען, פשוט מ'געט אויף אויף א ציהל, אדער מ'טוט די בעסטע און נאך מער וואס מ'קען און פארדעם איז מען צופרידען.

מיר האט א אינגערמען געזאגט, אז ווען נישט סעסייעטי פרעשור וואלט ער נישט חתונה געהאט און וואלט געוואוינט אין זיין טאטע'ס בעסמענט, און געלעבט רואיג...

[שמעקעדיג]

אוטספאוקען (פושט צורה ולובש צורה..), ער וואלט נישט חתונה געהאט?... איי דאוט איט..

אמת, אסאך זאכן טוט מען צוליב סאסייעטי פרעשור, אבער דאס איז נישט אלץ שלעכט.
מדת הבושה איז אויך סאסייעטי פרעשור, און איז געווענליך א גוטע זאך.
מען דארף קענען אפטיילן צווישן די געזונטע חלקים פון סאסייעטי פרעשור, ווי זיך אויפפירן נארמאל און נישט ארומוואקן מיט פאדזשאמעס ביי א שמחה,
און צווישן די נישט געזונטע, ווי נאכמאכן יענעם און לעבן פאר יענעם.

[קאווע טרינקער]

דעם עצם רעיון שרייבט פרופ. פרויד בנוגע עקענאמיע

די אינגערמאן וואס איד צופרידען מיט זיין פשוטע דזשאב האט מסתמא אנדערע זאכן וואס דארט האט ער יא שאיפות, און איז נישט צופרידען.

איך שטום צו מיט דיר, נולד'ל, אז נישט אלץ דארף מען יונק זיין צופרידענקייט פון די ארבעט שעה'ן.

אבער אפאר נקודות.
א) דער גאנצע רעיון פון א "פשוט'ע פאסטען" איז לדעתי נישט אויסגעהאלטן.
סיי מצד ארויפקוקען/אראפקוקען איז א תוצאה פון מוח-דחוק. צו קענען זיגלען א מענטש דארף מען קענען דעם גאנצען פראפייל. - בפרט בנוגע "גראסערי", די משל וואס דער פותח האשכול נוצט. פארוואס דער בעל-הבית פונעם געשעפט, א איש מכובד, אדער אפילו זיין זוהן/איידעם פאסט יא צו שטיין און דינען אלץ "קעשיער"? - און לדוגמא בעלמא, אויב קענסטו געבן קוויטלעך פאר אן ערליכע איד, איז דאס מר. ווילהעלם וואס שטייט ביים רעדשיסטער. פארוועם דען? פאר חשוב'ע אידן וואס טוהן אין ספעציעלע חינוך (ודו"ק)?

מ'דארף זיין זייער אמת ביי זיך, איידער מ'איז קובע צו מ'איז יא צופרידען אדער נישט.

אז דו פרעגסט מיך אין וואס מיין צופרידענקייט איז תלוי?
אמאל וואלט איך גע'ענטפערט: די חינוך-סיסטעם! שידוכים-סיסטעם! די רבנים! ועוד ועוד
היינט צו טאג'ס, ווען מייל ציל אין לעבן איז שוין ביי מיר קלאר, ב"ה, איז מיין צופרידענקייט תלוי אין איין זאך: וויפיל האב איך היינט געטוהן אנצוקומען אהין?
אז מ'איז צופרידען פון די גאול-אין-לייף, איז שוין די ארבעט, שטוב, סאסייעטי, און אלל-די-קרעפ, נישט קיין עסק.
רבי חנניא בן עקשיא אומר..

[בדחן]

ביסט אבסעלוט ראנג, מען טאר טאקע נישט לעבען פארן שכן,
אבער עס איז יודשליך און גוי׳עש צו שטרעבן און ארבייטען אז מען זאל האבן א גיטע נאמען און זיין ארויפגעקיקט.
לכשירחב הזמן וועל איך אפשר לענגער שרייבען דערוועגן,

[קאווע טרינקער]

איך פארשטיי דו יאגסט דיך משמח זיין חתן וכלה, אדער מעורר זיין די חתן לתשובה
אבער איך האב בכלל נישט זיך באצויגען אויף די תאוה/גאול פון האבן א גוטע נאמען, אסאך לייקס, וכדומה.
איך האב סך-הכל געזאגט, אז ס'מוז נישט קומען פון די ארבעט דווקא.

[שלום דין]

ביסט אבסעלוט ראנג, מען טאר טאקע נישט לעבען פארן שכן,
אבער עס איז יודשליך און גוי׳עש צו שטרעבן און ארבייטען אז מען זאל האבן א גיטע נאמען און זיין ארויפגעקיקט.
לכשירחב הזמן וועל איך אפשר לענגער שרייבען דערוועגן,

ריכטיג. סטאטוס אנגסט געפינט זיך אין יעדע געזעלשאפט. דער פאפ-פילאזאף אלאיין די באטטאן האט געשריבן א מערקווירדיגע בוך אויף דעם נושא.

[בדחן]

איך פארשטיי דו יאגסט דיך משמח זיין חתן וכלה, אדער מעורר זיין די חתן לתשובה
אבער איך האב בכלל נישט זיך באצויגען אויף די תאוה/גאול פון האבן א גוטע נאמען, אסאך לייקס, וכדומה.
איך האב סך-הכל געזאגט, אז ס'מוז נישט קומען פון די ארבעט דווקא.

מעגליך אז דאס האסטע טאקע געוואלט שרייבען, האסט אבער געשריבען פינקט פארקערט.

דער גאנצע רעיון פון א "פשוט'ע פאסטען" איז לדעתי נישט אויסגעהאלטן. סיי מצד ארויפקוקען/אראפקוקען איז א תוצאה פון מוח-דחוק..

[קאווע טרינקער]

אוקי, בבבי וטרי על'עך טרייען, טייערע באדכען, פארשטיין צו געבן.
דו האסט נישט קיין רעכט - מעגליכקייט יא, אבער נישט ריכטיגע - ארויפצוקוקען / אראפצוקוקען א מענטשען צוליב זיין פאזיציע.
אז דו קוקסט אראפ א וואוילע ערליכע, און בעיקר: איידעלע אינגערמאן וואס איז מפרנס זיין משפחה דורך שטיין אין א גראסערי, און פון די אנדערע זייט קוקסטו ארויף א איינגעשטעלטער אין א אלל-מעיל-איינשטאלט. פאלטש.
און יא, אוודאי וויל דער מענטש מ'זאל אים ארויפקוקען. נעם למשל מיך זעלבס: איך שטיי דא אין בעקעריי, שנייד קעיק, קיינער זעהט מיך נישט, ס'ברענגט מיר נישט כבוד, וכו', אבער ווען איך קום אריין אין קאווע שטיבל, און איך זעה מענטשען זיצען ביי מיין שיעור אין "קול מבשר" וכדומה. שמייכל'עך זיך אונטער.

ס'נאר א משל, ס'נישט קיין בעקעריי, ס'איז א פיש געשעפט. הצלחה רבה.