ארטיקל איבער ליבי פאללאק

[אורח]

אוודאי קען מען זיך נישט פארמאכען די אויגן, אבער די ענין פון אפלאזען די דרך איז נישט א ערפונדונג פון צוואנציגסטען יאר הונדרעט דאס איז שוין געווען אין מצרים מיט עניטיים אזויפיל תירוצים

[שמעקעדיג]

אפילו אויב ס'איז אמת וואס דו זאגסט אז זיי טראכטן נישט, איז עס נישט משנה די מציאות. עס איז פאראן א ווערטל, מען טאנצט ארויס פון די פרייאינג פען צו די פייער, איי דו טראכסט נישט וואס דו טוסט? האסט גארנישט פארדינט? אמת, אבער אז די בריעדיגע טאפ ברענט, קודם טראכט מען ווי זעה איך מיך פון דא ארויס. מען קען נישט טראכטן וואו שפרינג איך אריין...

א משל איז ווי ביי די אומגליק פון די טווין-טאוערס. מענטשן זענען ארויסגעשפרינגען פון הויכע שטאקן צו זייער טויט! האבן זיי געטראכט וואס זיי טוען, צו זיי האבן עס געטון "אוט אויף דעספרעישאן"? יעצט וועט איינער זאגן, ס'גייט אונז נישט אן פארוואס די מענטשן זענען ארויסגעטאנצן, זיי האבן נישט געטראכט וואס זיי טוען... אבער געוואלד! מען וויל צוריקהאלטן אז אזעלכע זאכן זאלן נישט פאסירן נאכאמאל!! מען זאל נישט דארפן טאנצן! די טאפ זאל נישט ברענען אונטער די פיס!

די אלע אפגעפארענע, יא טראכטן נישט טראכטן, עס האט זיי געברענט אונטער די פוס, און זיי האבן באשלאסן, נניח אן טראכטן, קודם ארויס פון דעם לייף-סטייל, אראפ מיט די פרעשור.

זענען זיי גערעכט? קלוג? ניין! אבער זיך נישט ארויסלערנען פון זייער צער וואס זיי זענען אדורך און פארשטיין וואס מיר האבן צו טון נישט צו ברענגען אנדערע קינדער זאלן נישט אדורכגיין די זעלבע ברענענדיגע פוס שיקזאל און דארפן ארויסטאנצן? דאס איז שוין טאקע משוגע!
עס איז נישט קיין חילוק וואס זיי טוען. מיר דארפן טראכטן אונזערס.

[פריינדליך]

ממש געוואלדיג צו זען ווי מיר האבן דא זוכה געווען צו א שטאב נביאים און פסיכאלאגן וועלכע פארשטייען צו מענטשן
אז די עסקנים און רבנים וועלן דאס נישט דערהערן, .., וועלן בפומבי פארלאזן דעם דרך.

איך וועל דיר ענטפערן אומדירעקט

אפגעפארענע איז אייביג געווען, נאך פאר מתן תורה איז שוין געווען, אחת היתה ופרסה הכתוב,
אפגעפארענע איז נישט די שולד פון קיין רב אדער מחנך. זיכער איז דא זאכען וואס קענענן זיין א גורם דערצו, אבער די פיינעל שטיפ דערצו קימט געווענליך ווייל דער באטערעפענדער האט גאר א קליינער מצומצום'דיגער מח, און זייער קליינער מח מאכט זיי טראכטען אז זיי קענענן טרעפן בעסערע גליקען,

אידישקייט איז זייער א שווערע זאך און דערפאר איז דא שכר ועונש, ניין עס איז נישט גרינג נישט צו זיי איד, און עירפארט איז געשמאקער צו פרעסן און מעקדאלענס ווי מיט נעמען א טרוקענע טונא סענדוויטש, און פאר א טייל איז געשמאקער צו גיין ווי א פרוצה רח"ל און לעבן א חיי הפקר, ווי זיין אפגעהיטען און היטען טהרת המשפחה, און דערפאר איז אייביג געווען אפעפארענע ווייל עס איז גרינגער צו לעבן ווי א גוי, ווי צו היטען אידשקייט, און קיינער איז קיינעם נישט שולדיג אז די פאר אפגעפארענע האבן נישט געניצט זייער שכל בעפאר זיי האבן געמאכט זייער נערישע באשלוס,

זיי האבן א ברירה תשובה צו טיען, אבער ביז דעמלאטס איז גילטיג די פסוק פון נעים זמירות ישראל "הלא משנאיך ה' אשנא ובתקוממיך אתקוטט תכלית שנאה שנאתים לאויבים היו לי"

[קול דודי]

אפגעפארענע איז נישט די שולד פון קיין רב אדער מחנך. זיכער איז דא זאכען וואס קענענן זיין א גורם דערצו, אבער די פיינעל שטיפ דערצו קימט געווענליך ווייל דער באטערעפענדער האט גאר א קליינער מצומצום'דיגער מח, און זייער קליינער מח מאכט זיי טראכטען אז זיי קענענן טרעפן בעסערע גליקען

פון וואנעט ווייסטו דאס? וויפיל פרעצענט פון די "אפגעפארענע" קענסטו פערזענליך?

אידישקייט איז זייער א שווערע זאך און דערפאר איז דא שכר ועונש, ניין עס איז נישט גרינג נישט צו זיי איד, און עירפארט איז געשמאקער צו פרעסן און מעקדאלענס ווי מיט נעמען א טרוקענע טונא סענדוויטש

טאקע אזוי? וויפיל מעק דאנאלדס האסטו שוין פרובירט? איז נישט בעסער א היימישע טונא סענדוויטש וואס די בני בית אדער די משפחה האט געמאכט? איז פארוואס לאזן די אלע "אפגעפארענע" אפ די באקוועמליכקייטן פונעם היימישן וויליאמסבארג און לאזן זיך ארויס אויפ'ן שווערן גרויזאמער וועלט? צו איז שוין נישטא קיין זונות צו געפונען נעבן וויליאמסבארג? אתמהה.

אבער ביז דעמלאטס איז גילטיג די פסוק פון נעים זמירות ישראל "הלא משנאיך ה' אשנא ובתקוממיך אתקוטט תכלית שנאה שנאתים לאויבים היו לי"

אינטערעסאנט אז אויף די מצווה איז דא אסאך אסאך בעלנים.

[פריינדליך]

באמערקסט אז האסט גארנישט געפרעגט מיט אינהאלט, נאר הוילע ליידיגע פראגעס?

[קול דודי]

באמערקסט אז האסט גארנישט געפרעגט מיט אינהאלט, נאר הוילע ליידיגע פראגעס?

ניין.

[יידל]

מען ווערט נישט א כופר פון גיין אזוי אנגעטוהן

מען גריבלט דא צופיל איבער וואס די דאזיגע טראכטען,

רבותי! עס איז ממש א שאד עס צי טיען, ווייל די יעניגע טראכטן בכלל נישט, וואלטן זיי געטראכט וואלטן זיי נישט געטיען וואס זיי טיען!!

גלייבט יא גלייבט נישט, יא כופר נישט כופר, די אלע זאכען זענענן אירעלעווענט דא, זיי זענענן טראכטלאז,

איך וויל פרעגן עפעס. איך שרייב די ווערטער אין א רואיגע שטומע, אנגענעמערהייט, ווי מ'וואלט געשמועסט אין א קאווע שטיבל.

פון וואנעט ווייסטו אז די יעניגע טראכטן נישט בכלל? אז זיי זענען טראכטלאז? וויפיל פון די אפפגעפארענע קענסטו פערזענליך אז דו האסט אפגעשאצט זייער טראכטבארקייט?

איך וועל מיך ערלויבן צו ענטפערן אויף מיין פראגע (בבחינת הוא מותיב לה והוא מפרק לה) אבער געדענק, איך רעד מיט א רואיגע שטומע, ממילא אטאקיר מיך נישט אויף וואס איך גיי זאגן.

עס זענען דוקא דא מענטשן וועלכע טראכטן יא, אבער מאיזה סיבה קומען זיי צו צו אנדערע החלטות ווי אנדערע מענטשן. נעם סיי וואספארא נושא אין די וועלט, זאל דאס זיין אין הלכה, השקפה, פאליטיק, וועסטו אייביג טרעפן צוויי דעות דערויף. ס'מיינט נישט אז ס'איז דא נישט דא קיין גערעכטע צד אין די נושאים, אדער אז איינע פון די צוויי צדדים איז נאריש, נאר עס מיינט אז די צוויי צדדים האבן אנדערע וועגן פון טראכטן און דערפאר קומען זיי צו צו אנדערע מסקנות. אויב וועל איך רעדן פון סיי וואס, חוץ אמונה, מיין איך אז דו וועסט מודה זיין צו וואס איך האב געזאגט. אמונה אבער, וועסטו נישט מודה זיין. דו וועסט האלטן אז ווער ס'גלייבט נישט איז "טראכטלאז", ער טראכט ניטאמאל. פארוואס? די סיבה איז ווייל דו האסט מורא. דו שרעקסט דיך ווען סיי ווער האט געטראכט און געטראכט און איז צו געקומען צו א מסקנה וואס איז נישט אין איינקלאנג מיט אמונה. דו מיינסט אז מיט דעם ווערט אמונה אפגעפרעגט. דערפאר ערלויבסטו נישט אז איינער וואס טראכט זאל צוקומען צו מסקנה פארקערט פון אמונה.

אבער, פריינדליך יקירי, די מציאות איז אז עס זענען דא מיליאנע קלוגע מענטשן אויף די וועלט וועלכע זענען אטאיסטען, קריסטן, מוסלעמענער, בודהיסטן עד אין קץ. האבן די אלע מענטשן נישט אויסגעגעבן קיין פינטעלע מחשבה פארוואס און אין וואס זיי גלייבן? עס איז שטארק נישט מסתבר. נאר וואס דען? יעדעם'ס מוח ארבעט אנדערש. איינער זוכט הוכחות, א צווייטער זוכט "ער זאל שפירן אז ער איז אמת". פשוט קאמפליצירט זאגט (אין אן אנדערען אשכול) אז פאר אים איז גענוג אפילו איין פרט ווי חז"ל זענען געווען פאראויס פון זייער תקופה, א צווייטער שרייט אז פאר אים איז גענוג איין פלאץ ווי חז"ל האבן געמאכט א טעות. יעדער מענטש האט א צווייטע שטאנדפונקט אויף א זאך, און דערפאר, אנשטאט שרייען אז זיי זענען טראכטלאז, שריי ליבערשט אז זיי האבן געמאכט א טעות אין זייער טראכטן. און אמונה ווערט נישט אפגעשוואכט אפילו עס זענען דא אזעלכע וואס זענען נאכן טראכטן צוגעקומען צו א פארקערטע מסקנה רח"ל.

[זר זהב]

די גאר קלוגע רופן זיך שוין היינט "אגנאסטיג". זיי ווילן שוין נישט מ'זאל זיי רופן "אטעאיסט"

[פריינדליך]

מען ווערט נישט א כופר...

מען גריבלט דא צופיל איבער וואס די דאזיגע טראכטען, זיי זענענן טראכטלאז,

איך וויל פרעגן עפעס. איך שרייב די ווערטער אין א רואיגע שטומע, אנגענעמערהייט, ווי מ'וואלט געשמועסט אין א קאווע שטיבל.

פון וואנעט ווייסטו אז די יעניגע טראכטן נישט בכלל? ....

איך האב געזען דיין תגובה, איך האב עס געליינט אויבערפלעכליך איין מאל איך האב זיך נישט מעמיק געווען דערין,
אבער וויבאלד דיין תגובה איז גבויעט אויף מיין תגובה, וועל איך דיר געבן מיין ענטפער בקיצור,

איך פון מיין זייט בין איך פערטיג מיט די נושא, איך האב זייער קלאר ארויסגעברענגט מיין שטעלונג, און מיין שטעלונג איז און ליין מיט די מציאות וואס מען זעט, אדרבה גייטס ארויס און גאס און איבערצייגט אייך, איך זע אז איך האב שוין גארנישט מער וואס צוציגעבן, און דיין נייע טענה וואס דו גייסט אריין גרענצט זיך שוין מיט נושאים איבער אמונה ודעות, און דאס איז א זאך וואס איך בין אבסעלוט נישט גרייט דערפאר,

איך וואלט יא געוואלט פרעגן, צו איינער קען מיר אנצייגען א נערמלע תורה'דיגע סיבה, נישט פיינט צו האבן די אויסווארפן שקצים אפגעפארענע ליידיגייער,
חוץ אויב די וואס שרייבען דא פארקערט שרייבען נאר - ליידער - מתוך קנאה, בלייבט זיי איבער נאר צו וואנטשען אז זיי זאלען איינזען אז עס איז ענדערש זיך מיטעשן צו זיין א איד ווי איידער צו לעבן א פארוואגעלט לעבן,

[פשוט-קאמפליצירט]

עס זענען דוקא דא מענטשן וועלכע טראכטן יא, אבער מאיזה סיבה קומען זיי צו צו אנדערע החלטות ווי אנדערע מענטשן. נעם סיי וואספארא נושא אין די וועלט, זאל דאס זיין אין הלכה, השקפה, פאליטיק, וועסטו אייביג טרעפן צוויי דעות דערויף. ס'מיינט נישט אז ס'איז דא נישט דא קיין גערעכטע צד אין די נושאים, אדער אז איינע פון די צוויי צדדים איז נאריש, נאר עס מיינט אז די צוויי צדדים האבן אנדערע וועגן פון טראכטן און דערפאר קומען זיי צו צו אנדערע מסקנות. אויב וועל איך רעדן פון סיי וואס, חוץ אמונה, מיין איך אז דו וועסט מודה זיין צו וואס איך האב געזאגט. אמונה אבער, וועסטו נישט מודה זיין. דו וועסט האלטן אז ווער ס'גלייבט נישט איז "טראכטלאז", ער טראכט ניטאמאל. פארוואס? די סיבה איז ווייל דו האסט מורא. דו שרעקסט דיך ווען סיי ווער האט געטראכט און געטראכט און איז צו געקומען צו א מסקנה וואס איז נישט אין איינקלאנג מיט אמונה. דו מיינסט אז מיט דעם ווערט אמונה אפגעפרעגט. דערפאר ערלויבסטו נישט אז איינער וואס טראכט זאל צוקומען צו מסקנה פארקערט פון אמונה.

אוי ביזטו גוט, יידל.

[[NAMELESS]]

יאנקל שרייבט הערליך

ממש געוואלדיג צו זען ווי מיר האבן דא זוכה געווען צו א שטאב נביאים און פסיכאלאגן וועלכע פארשטייען צו מענטשן וועמען זיי האבן אין זייער לעבן נישט געטראפן, און האבן קיין-עין-הרע דעם קאמפעטענץ צו פסק׳ענען דיני שנאה אזוי כלאחר יד. עס איז נישט צו פארשטיין ווי אביסעלע אידעאלאגיע געבויט אויף דער געזעלשאפט און אייגענעם מהלך-החיים קען גענוצט ווערן דורך מענטשן אפצומעסטן אנדערע, און באשטימען יענעמ׳ס חלק לעולם הבא.
בארואיגט אייך, טייערע אידן. לייגט אוועק די נגיעות אין א זייט, לאזט א פאר מינוט דעם מציאות אייך פראסקענען אין פנים אז יא, נישט אלע פון די וואס פארלאזן אונזער סיסטעם זענען שלעכט, צוריקגעבליבן, נאריש, דערביטערט וכו׳ וכו׳. עס דערגרייכט צו א מצב פון א פונקט פארקערטן מציאות: אונזער סיסטעם פארלירט דעם באלאנץ וואס א טאג מער, און עס טרייבט אוועק דייקא די אינטעליגענטע צווישן אונז.
אז די עסקנים און רבנים וועלן דאס נישט דערהערן, נאר וועלן ווייטער זיין פארנומען פארשרייען די וועלכע פארלאזן דעם סיסטעם, און דן זיין וויאזוי אמבעסטן ווייטער צו פארמאכן די מוחות פון די וועלכע געפינען זיך נאך דערין, גלייב איך אז מיר וועלן פארדינען נאך הונדערטער ליבי פאלאק׳ס אין די קומענדיגע פאר יאר; נאך הונדערטער בחורים און מיידלעך (און יונגעלייט און ווייבלעך) וועלכע זענען גענוג אינטעליגענט צו כאפן אויף וואספארא קארופטירטן אופן זייער לעבן ווערט דיקטירט, וועלן בפומבי פארלאזן דעם דרך.

פריינדליך ענטפערט אויף דעם

איך וועל דיר ענטפערן אומדירעקט

אפגעפארענע איז אייביג געווען, נאך פאר מתן תורה איז שוין געווען, אחת היתה ופרסה הכתוב,
אפגעפארענע איז נישט די שולד פון קיין רב אדער מחנך. זיכער איז דא זאכען וואס קענענן זיין א גורם דערצו, אבער די פיינעל שטיפ דערצו קימט געווענליך ווייל דער באטערעפענדער האט גאר א קליינער מצומצום'דיגער מח, און זייער קליינער מח מאכט זיי טראכטען אז זיי קענענן טרעפן בעסערע גליקען,

אידישקייט איז זייער א שווערע זאך און דערפאר איז דא שכר ועונש, ניין עס איז נישט גרינג נישט צו זיי איד, און עירפארט איז געשמאקער צו פרעסן און מעקדאלענס ווי מיט נעמען א טרוקענע טונא סענדוויטש, און פאר א טייל איז געשמאקער צו גיין ווי א פרוצה רח"ל און לעבן א חיי הפקר, ווי זיין אפגעהיטען און היטען טהרת המשפחה, און דערפאר איז אייביג געווען אפעפארענע ווייל עס איז גרינגער צו לעבן ווי א גוי, ווי צו היטען אידשקייט, און קיינער איז קיינעם נישט שולדיג אז די פאר אפגעפארענע האבן נישט געניצט זייער שכל בעפאר זיי האבן געמאכט זייער נערישע באשלוס,

זיי האבן א ברירה תשובה צו טיען, אבער ביז דעמלאטס איז גילטיג די פסוק פון נעים זמירות ישראל "הלא משנאיך ה' אשנא ובתקוממיך אתקוטט תכלית שנאה שנאתים לאויבים היו לי"

פריינדליך כאפט נישט די עיקר פוינט. די פוינט איז ״ווער האט דיך געפרעגט????״ ווער האט דיך געשטעלט אפצו׳מבינ׳ען מיס פאלאק?? ועוד, דיין גאנצע וועג פון קוקען אויף די וולט איז געשעיפט פון די וועג ווי אזוי די ביסט געווארען אויפגעצויגען , די קענסט דען ניצען די ״קוק״ און דן זיין א צווייטען???

[אלבערט]

איז זי געווען\איז חתונה געהאט?

[John Doe]

אינטערעסאנט אז יעדער ווייסט צו זאגן מבינות אויף איר, פונקליך וואס זי עסט, וואס זי טראכט.

[פריינדליך]

פריינדליך כאפט נישט די עיקר פוינט. די פוינט איז ״ווער האט דיך געפרעגט????״ ווער האט דיך געשטעלט אפצו׳מבינ׳ען מיס פאלאק?? ועוד, דיין גאנצע וועג פון קוקען אויף די וולט איז געשעיפט פון די וועג ווי אזוי די ביסט געווארען אויפגעצויגען , די קענסט דען ניצען די ״קוק״ און דן זיין א צווייטען???

1}דא איז דא א אפענע פארום ווי יעדער זאגט זיין מיינוג אומגעפרעגט, פאר טייל געפעלט נישט מיין מיינוג, אבער דאס נעמט נישט אוועק מיין רעכט צו זאגען מיין מיינוג, יענער מעג דיסאגריען און זאגען זיין מיינוג,

2}איך האב נישט גערעדט פון קיינעם פרעזענליך, און איך וועל ווייטער נישט רעדן פון קיינעם פרעזענליך, גענוג קלאר?

3}ווען א שוואכע מח באשרייבט זיין/איר לעבענס געשיכטע - וואס אגב, זיי זענענן סיי ווי נישט באגלייבט דערויף, אבער דאס איז נישט די שמיעס דא, - האט ער/זי דערמיט געגעבן די רעכט פאר יעדעם איינעם צו זאגען א מיינוג אויף אים/איר, זיין/איר כאראקטער/התנהגות/ שכל הישר / קאמען סענעס, זיי האבן אלעס געשטעלט אפן פאר די פובליק צו זאגען א מיינוג דערויף, דא איז נישט רוסלאנד, דא איז איינגעפירט אז אינטער יעדע נייעס זאגט מען קאמענטס, און ער/זי האט געברויכט וויסען דערפון, די רעכטן צו א מיינוג קימט דירעקט פון די וואס זאגען האלבע אמת און גאנצע ליגענטס אויף אידשקייט בדרך כלל,

4}איך בין ב"ה זייער צופרידען ווי אזוי איך בין אויפגעצויגען געווארן, און דאס נעמט נישט אוועק פון מיינע רעכטן צו זאגען א מיינוג אויף א צווייטען, פינקט דו פארשטייסט, אז די אפגעפארענע האבן די רעכט צו זאגען א מיינוג אויף מייין קהלה/לעבענס שטייגער, מיטען געבן ביכער/רעדעס/שאוס/קאלומ'ס אד"ג,

אז דו האסט נאך שאלות קענסטע פרעגן,

איך האב אנפאנג זייער קלאר געשריבען, אז איך רעד נישט פון קיינעם פרעזענליך, עס איז קעגן מיין מיינוג אז מען דארף איינעם - סיי וועם - פרעזענליך אראפרייסען און איטערברענגן,
איך רעד נאר לגבי וואס עס איז לויט מיין פארשטאנד 1} די תורה'דיגע בליק איבער אזא איינעם, וואס עס איז אונזער פלוכט זיך ווי אזוי זיך צו צי באציען צו אזא איינעם, 2} מיין מיינוג איבער די מהות פון א מענטש וואס ווערט אפגעפארן, וויבאלד יענער האט זיך אליינס געשטעלט און ספאט לייט, גיט יענער די רעכט פאר יעדעם צו זאגען א מיינוג דערויף,
אבער די מינוט וואס דו הייבסט אן רעדן פון איינעם פרעזענליך, בין איך מער נישט דא, איך בין נישט אינטערסירט קיינעם צו באשייגעצען, כאטש אז איך האב שטארקע טענות צו די יעניגע, ווער עס האט זיי געגעבן די רעכט צו באשמיצען חסידישע אידן,

[יואליש]

מען גריבלט דא צופיל איבער וואס די דאזיגע טראכטען,

רבותי! עס איז ממש א שאד עס צי טיען, ווייל די יעניגע טראכטן בכלל נישט, וואלטן זיי געטראכט וואלטן זיי נישט געטיען וואס זיי טיען!!

גלייבט יא גלייבט נישט, יא כופר נישט כופר, די אלע זאכען זענענן אירעלעווענט דא, זיי זענענן טראכטלאז,

הרב, פריינדליך, כ'שטיי יעצט דא ביי הויכע שמו"ע ביי מנחה. אין מיין מנין זענען יעצט דא אן ערך פון דריי מנינים, מיט גארטלעך און קאפעלושן, שאקלען זיך און ענטפערן אין א ריטעם ברוך הוא וברוך שמו.. אמן. כ'קוק זיך אים און כ'קלער, אהההה, לויטער "טראכטבארע" ווארע. יעדער דא איז דא בלויז ווייל ער האט געטראכט און הערט נישט אויך צו טראכטן.

(מודים אנחנו לך....)

[פריינדליך]

אז דו ווילסט, אדרבה, עפן א אשכול ווי מען זאל דעבאטירען פארוואס אלעס איז ביי אונז היינט אזוי סיסטעמאטיש, ממש ווי א ראבאט, רוב מענטשן טיען אלעס אלץ סיסטעם, נישט פון געפיל אדער ווילען, איך וועל מיר אנריפען דארט, ווייל איך האב מיין מיינוג איבער די נושא,

די אשכול איז אבער נישט די פלאטץ דערפאר, דא איז די נושא עפעס אנדערש,

[שמעקעדיג]

איך וואלט יא געוואלט פרעגן, צו איינער קען מיר אנצייגען א נערמלע תורה'דיגע סיבה, נישט פיינט צו האבן די אויסווארפן שקצים אפגעפארענע ליידיגייער,

איך האב שוין אויבן געשריבן, סיי אלס "אל תדין את חברך", ביסט מחוייב מיט ואהבת לרעך ביז מען לייקענט אין די 13 אני מאמינ'ס, אדער אפשר אויב דער חוטא זינדיגט די אלע עבירות וואס דו רעכנסט אויס "להכעיס", נישט "לתיאבון", וואס דאן גילט דער כלל פון "ישראל אע"פ שחטא ישראל הוא", און נאך אנדערע מאמרים. מען קען ברענגען פסוקים און מאמרים צו ביידע זייטן.

[פריינדליך]

בארואיגט אייך, טייערע אידן. לייגט אוועק די נגיעות אין א זייט, לאזט א פאר מינוט דעם מציאות אייך פראסקענען אין פנים אז יא, נישט אלע פון די וואס פארלאזן אונזער סיסטעם זענען שלעכט, צוריקגעבליבן, נאריש, דערביטערט וכו׳ וכו׳. עס דערגרייכט צו א מצב פון א פונקט פארקערטן מציאות: אונזער סיסטעם פארלירט דעם באלאנץ וואס א טאג מער, און עס טרייבט אוועק דייקא די אינטעליגענטע צווישן אונז.

אז די עסקנים און רבנים וועלן דאס נישט דערהערן, נאר וועלן ווייטער זיין פארנומען פארשרייען די וועלכע פארלאזן דעם סיסטעם, און דן זיין וויאזוי אמבעסטן ווייטער צו פארמאכן די מוחות פון די וועלכע געפינען זיך נאך דערין, גלייב איך אז מיר וועלן פארדינען נאך הונדערטער ליבי פאלאק׳ס אין די קומענדיגע פאר יאר; נאך הונדערטער בחורים און מיידלעך (און יונגעלייט און ווייבלעך) וועלכע זענען גענוג אינטעליגענט צו כאפן אויף וואספארא קארופטירטן אופן זייער לעבן ווערט דיקטירט, וועלן בפומבי פארלאזן דעם דרך.

וואלסט געוואלט צוריק ציען פון וואס די האסט דא געשריבען? דאכט זיך אז יא?!
האלסט אז ווער עס איז אינטעליגענט גייט ווערן אפגעפארן אויב זיי וועלן אנדעקן ערגעץ קארופטירטע עסקנים אד"ג?

האלסט באמת אזוי? אדער האסט נישט געטראכט ווען האסט עס געשריבען?

[יידל]

פון וואנעט ווייסטו אז די יעניגע טראכטן נישט בכלל? ....

איך פון מיין זייט בין איך פערטיג מיט די נושא, איך האב זייער קלאר ארויסגעברענגט מיין שטעלונג, און מיין שטעלונג איז און ליין מיט די מציאות וואס מען זעט, אדרבה גייטס ארויס און גאס און איבערצייגט אייך, איך זע אז איך האב שוין גארנישט מער וואס צוציגעבן, און דיין נייע טענה וואס דו גייסט אריין גרענצט זיך שוין מיט נושאים איבער אמונה ודעות, און דאס איז א זאך וואס איך בין אבסעלוט נישט גרייט דערפאר,

במחכ"ת האסט גארנישט געענטפערט. איך בין שוין ארויס אין גאס און זיך איבערצייגט אז יש ויש. ס'דא לתיאבון'יקעס און ס'דא מענטשן וועלכע זענען געווארן כופרים מיטן טראכטן (פארבינד זיך מיט מיר אין אישית וועל איך דיר געבן פרטים). אבער איך ווער נאכנישט דערשראקן אז ס'דא איינער וואס זיין מוח האט אים צוגעפירט צו כפירה, פשוט ווייל איך האלט אז ער האט געהאט א קרומען מוח. איך זע נישט פארוואס וואס איך טענה האט מיט אמונות ודעות, בסך הכל זאג איך אז מענטשן קענען טראכטן קרום - און יא, ס'קען געשען ליידער אפילו בעניני אמונה. מ'מוז נישט זאגן אז די מענשטן זענען טראכטלאז כדי צו האלטן אז זיי זענען נישט גערעכט.

איך וואלט יא געוואלט פרעגן, צו איינער קען מיר אנצייגען א נערמלע תורה'דיגע סיבה, נישט פיינט צו האבן די אויסווארפן שקצים אפגעפארענע ליידיגייער,
חוץ אויב די וואס שרייבען דא פארקערט שרייבען נאר - ליידער - מתוך קנאה, בלייבט זיי איבער נאר צו וואנטשען אז זיי זאלען איינזען אז עס איז ענדערש זיך מיטעשן צו זיין א איד ווי איידער צו לעבן א פארוואגעלט לעבן,

די ערשטע פלאץ אנצוהייבן איז די חזון איש וואס שרייבט אז היינט צו טאגס איז שוין נישט דא די דין פון מורידים ולא מעלין ווייל זיי זענען אלע תינוקות שנשבה (דוכט זיך אז עס איז שוין געווארן אראפגעברענגט אין די אשכול אויף דבורה פעלדמאן).

[העלא]

ליבי באקומט דא איר פילע אטענשאן, איר אשכול איז די העכסטע אין שטיבל סא וואס זאל איר אפהאלטן?
זי איז זייער העפי אז מען רעדט פון איר,

ישראל אע"פ שחטא ישראל הוא, סא מיט יעדע תגובה איז מען דא מקיים מצוות, מען איז משמח א צוראכענע איד

[פריינדליך]

זי איז זייער העפי אז מען רעדט פון איר,

ווער רעדט דא פון איר? מען האט שוין 10 מאל געשריבען אז נישט,
מען רעדט פון א נושא, באלאנגט די נושא נאר פאר איין מענטש?

פארוואס ליינט מען נישט די תגובות אויף וואס מען איז מגיב?

[פריינדליך]

איר אשכול איז די העכסטע אין שטיבל סא וואס זאל איר אפהאלטן? זי איז זייער העפי אז מען רעדט פון איר

דו האלסט באמת אז דאס מאכט א מענטש העפי?

ערליכע אידישע פרויען וואס האבן יעצט גענדיגט אריינלייגען זייער זיסע לעכטיגע קינדערליך און בעט, געליינט קר"ש מיט זיי, געקישט די מזוזה, מיט א קיש אויפן שטערן, זענענן נישט א מיליאן מאל מער העפי?

ביסט טראכטלאז?

[קרעמער1]

הרב פריינדליך: בעפאר דו שליסט אויס מענטשן פון כלל ישראל און די מאכסט זייער וויין נסך, ביטע לערן אדורך וואס אונזער הייליגע תורה זאגט און נישט וואס "דיינע" געפילן און שכל זאגן דיר

דאכט זיך אז נאר א "מומר להכעיס" איז מנסך וויין און פונעם גמרא "יתמו חטאים ולא חוטאים" ברויכסטו אויך צו וויסן

אלזא ביטע טראכט בעפאר דו שרייבסט און בפרט אזעלכע האסליכע תגובות אויף מענטשן וועם דו הייבסט נישט אן צו קענען

(בכלל די "אפגעפארענע" וועמען דו האלטסט פאר א מצווה זיי צו האסן באשטייען פון אזויפיל סארט מענטשן און קאטעגאריעס, אז ס'איז אוממעגליך צו זאגן א סטאטוס אויף זיי)