דרשות ואגדות חז"ל

[יאיר]

מח, איך האף אז דו ביסט נישט ברוגז, איך וויל קודם ענדיגן מיין דרשה איבער די היסטאריע פון דרשות חז"ל, וואו איך וועל ערקלערן מיין אייגענע שטעלונג איבער דער נושא, איך מיין אז נאכדעם וועט זיין גרינגער ממשיך צו זיין. דערווייל וועל איך זיך באגנוגען מיט אפאר קורצע הערות אויף דיין לעצטע תגובה. א. איך האלט אז די סיבה פארוואס חז"ל דרש'נען דרשות איז דוקא צוליב דעם וואס עס איז יצא מפיו של הקב"ה, כמו שאפרש להלן. ב. דו ביסט גערעכט אז איך בין שוין קאנווינסד פארקערט, איך קען דאך נישט עוקר זיין די ראיות וואס איך האב פארקערט וואס איך וועל ברענגען אין מיין קומענדיגע תגובה, אבער למען האמת האלט איך אז די סברות וואס דו ברענגסט איז מערסטנס נאר גענוג אויף צו גיבן עפעס א צורה פאר די דרשות, נישט אויף עס צו מסביר זיין שכל'דיג, דאס איז אפילו ווען איך פרוביר צו קוקן אויף אונזער 'עקספערימענט' אליין. ג. ג'יימס קוגעל איז טאקע א גוטע דוגמא ווייל ער קוקט אן די תורה פון אן אביעקטיווער, פראפעסארישער בליק, און ער איז אנגעבליך אן ארטאדאקסישער איד, ממילא איז ער נוהג כבוד אין די חכמי התלמוד. איך וועל זוכן אויף די וועב אויב ער רעדט וועגן אונזער נושא, הלכה'דיגע דרשות געבויט אויף דיוקים אין פסוק. ד. אויף דיין לעצטע הערה קען איך נאר זאגן איין זאץ "מח אהוב ושליט אהוב והאמת אהוב מן הכל"... איך וואלט זייער געוואלט דו זאלסט בלייבן גערעכט, אבער מיינע נגיעות צו זאגן וואס איך האלט פאר אמת לאזן מיר נישט . אבער אזוי ווי דו האסט דאך געבעטן שיין, וועל איך דיר מגלה סוד זיין אז איך האב געטראפן סימוכין לדבריך אין די ווערטער פון דעם לעגענדארן מפרש המקרא שד"ל, איך וועל דאס אויפזוכן און מעתיק זיין.

[מוח שליט]

"מח אהוב ושליט אהוב והאמת אהוב מן הכל"...

דאס האט מען געזאגט אויף די אפיקורסישע פילאזפען אפלטון אין סוקראטעס. אכן נודע הדבר, איך ווייס שוין וואס די ביסט אנגעשטעקט.
לענין, איט'ס ע פלעזשור דאוינג ביזנעס וויט יו. איך ווארט שוין א פאר טעג אז די זאלסט מקיים זיין וואס די האסט צוגעזאגט צו מאכן א סך הכל. קודם מכח די בירור הדברים, אין אויך ווייל אפשר אזוי וועל איך וויסען וואס איך אליינס זאג אלץ דא.
טענק יו פאר דע טיפ. אין דזשענעראל בין איך נישט קיין חסיד פין ווארפען נעמען. מיך גייט נישט אהן אז יאנקעל געצעל האט געזאגט אזוי אדער אזוי. איך וויל זעהן וואס ער זאגט, פארוואס ער זאגט, אין דערנאך ציען מסקנות. ווען עס קומט צו סייענטיסטישע זאכען האב איך אסאך מאל נישט קיין גרויסע ברירה, אבער אין דרשות חז"ל וועל איך אקצעפטירן קוגעל ווייל ער איז ארטאדקסישט אדער ווייל ער איז אנגענומען אין אקאדעמיא, העלל נא. אויב קען ער מיך אויפווייזען הרי טוב, ואם לאו שם תהא קבורתו, אין איך דעליט אים פין מיין קינדעל.

[יאיר]

לענין, איט'ס ע פלעזשור דאוינג ביזנעס וויט יו. איך ווארט שוין א פאר טעג אז די זאלסט מקיים זיין וואס די האסט צוגעזאגט צו מאכן א סך הכל. קודם מכח די בירור הדברים, אין אויך ווייל אפשר אזוי וועל איך וויסען וואס איך אליינס זאג אלץ דא.

איך האב ליב צו גיין אויף א סדר... דו האסט עפעס הערות אויף מיין ערשטע חלק פון דעם 'סך הכל' (תגובה פון 9:05) ?

[מוח שליט]

איך וויל דא אריינהאקן און בעז"ה מאכן א קורצער איבערבליק איבער די היסטאריע ווי אזוי מען האט זיך באצויגן צו די דרשות חז"ל, און ברענגען ראיות צו די צדדים וואס איך האלט פאר ריכטיג. אזוי ווי איך האב קיינמאל נישט אדורכגעטון די נושא גרונטליך איז מעגליך אז עס וועלן אריינפאלן טעותים. ביטע מעיר זיין אויב איר האט הערות.
עס איז באקאנט פאר יעדן חדר יונגל וואס הייבט אן לערנען גמרא, אז ער קען נאר פרעגן קשיות לויט די גמרא'ס הנחות, אבער ער קען נישט פרעגן אויף די יסודות פון גמרא. למשל אויב ער וועט אנהייבן פרעגן אז א געוויסע דרשה מאכט נישט קיין סענס, אדער אז א דין האט נישט קיין פשט כשלעצמו, אפילו נאכדעם וואס ער פארשטייט די גמרא'ס סברא, וועט אים דער מלמד גיבן צוויי פעטש, ווייל אויף די גמרא קען מען נישט פרעגן קיין קשיות, מען קען נאר פארשטיין.
בעיקר ווייזט זיך דאס ארויס לגבי די דרשות חז"ל, וואו עס איז א חידה סתומה דער גאנצער ענין פאר די בני הישיבה, און קיינער טרויט זיך נישט אריינצוטראכטן אויב די גזירה שוות און ריבויים זענען דברים המסתברים אדער נישט. עס איז גענומען פאר גרענטעד אז אזוי קומט עס און אזוי ארבעט די גמרא, אן א פארוואס און אן א פארווען. גייט ארום פרעגן גרויסע תלמידי חכמים וואספארא באזיס זענען דא אויף די דרשות, קיינער וועט נישט וויסן קיין קלארער ענטפער. דער בעסטער ענטפער וואס מען וועט קענען געבן איז אז ס'איז הלכה למשה מסיני.

א יעדע פסק וואס א דזאדזש פסקנט איז דא תילי תילים של סברות וראיות לכאן ולכאן. די סיסטעם היינט איז אז מען האט רעקראדס פין אלעם אין מען קען זעהן וואס עס האט אים געברענגט דערצו. אזא סיסטעם איז נישט געווען בימי חז"ל קיין ערגעץ, אין ווער רעדט נאך מיטן אימפעדימענט פין 'דברים שבעל פה אי אתה רשאי לכותבן'. מיר האבען נאר קליינע סניפפעטס פין מסקנות פין די דרשות. מען דארף אסאך צייט צו שטודירען אפי' איין איינציגע דרש, והאשכול של דרשות ואגדות חז"ל בקאוועשטיבעל יוכיח. איז מה יעשה הבן ולא יחטא, מאכט מען דערפין עפעס מיסטישע זאכען אין מען ווארענט מיט אייביגע גיהנים אויב איינער וויל אביסל מער וויסען. לדעתי איז דאס נישט ריכטיג אבער דאס איז פין אייביג אהן געווען די טאקטיק פין די אומוויסענדע. יהיה מי שיהיה.

מיט דער צייט האט זיך דער מהלך פון דרש'נען דרשות לויט כללים אנגעהויבן פארמערן און פארשפרייטן. ביז עטליכע דורות שפעטער זענען געווען פארשידענע מהלכים אין די כללי הדרש, ר' ישמעל האט געהאט י"ג מידות, ר' עקיבא האט אויך געהאט י"ג נאר אנשטאט כללי ופרטי האט ער גע'רש'נט ריבויי ומיעוט, און ר' אליעזר בנו של ריה"ג האט געהאט אזויפיל ווי צוויי און דרייסיג מידות.

אזוי ווי די סדר איז מיט יעדע חכמה וואס אנטוויקלט זיך.

יעצט איז די פראגע, ווער האט געגעבן א כח פאר די חכמים צו דרש'נען די דרשות. אין גמרא געפינט מען נישט קיין שום דיון דערוועגן, אבער אין די צייטן פון די גאונים האט מען באשטימט אז עס מוז זיין אז די י"ג מידות זענען מקובל הלכה למשה מסיני, טראצדעם וואס אין גמרא ווערן די י"ג מידות נישט אויסגערעכנט צווישן די זאכן וואס זענען הל"מ, האבן זיי געוואוסט ברוח קדשם אדער מסברא אז דאס איז דער מציאות. אזוי נעמט אויך אן דער רמב"ם (הקדמה לפה"מ) און אנדערע ראשונים.
מען דארף אבער געדענקען אז א גרויס חלק פון די דרשות זענען נישט נכלל אין די י"ג מידות ווי אויבנדערמאנט, ממילא זענען זיי לכאורה נישט הלכה למשה מסיני. אזוי אויך געדענקען מיר אז אין די צייטן פון הלל הזקן איז נאר געווען שבע מידות, און שפעטער איז געווארן מער און מער, ממילא ווי אזוי קען זיין אז אלע י"ג מידות זענען הלכה למשה מסיני, פארוואס האט הילל נישט געוואוסט פון זיי. שווער צו זאגן אז עס זענען אייביג געווען באהאלטענערהייט מענטשן וואס האבן געהאט מקובל איש מפי איש מסיני מער מידות פון וואס מען איז שפעטער געוואויר געווארן.

בזכרוני אז הלכה למשה מסיני איז דא ווי מען זאגט עס אויף קלארע דרבנן'ס. עס האט אסאך מאל געמיינט ווי איינער זאגט היינט, 'דאס וואס איך זאג יעצט איז ממש תורה מסיני'. נעם למשל קל וחומר, דארף מען דען צו דעם א הלכה למשה מסיני? באמת איז עס כעין ווי די זאגסט באלד. אז די אלע כללים זענען בעצם שכלדיג [לדעתם] אין ממילא איז דאך פשוט אז דאס איז באמת הלכה למשה מסיני. כידוע די מעשה מיט ר' עקיבא אין משה רבינו אז משה האט נישט געוואוסט די מהלכים פין דרשות של ר' עקיבא שהיה דורש על כל תג ותג [יא יא, גוזמא קתני] תילי תילים של הלכות. ער האט נישט געהאט די מהלכי הלאגיקע פין ימי ר' עקיבא, דאס איז געווען א שפעטערע דעוועלאפמענט. לכאורה שטייט דא אז א נביא דארף נישט דוקא וויסען אלע נואנסען פין די ווערטער וואס קימען ארויס פין זיין מויל. א מענטש אליין קען איבערגיין זיינע ווערטער אין געוואויר ווערען נואנסען וואס זענען באגראבען טיף אין זיינע ווערטער, וואס ער האט נישט געכאפט בשעת מעשה.

מיר זעט אויס פון דעם אז די חכמים האבן נאר געהאט מקובל הל"מ אז עס זענען דא דרשות באהאלטן אין די פסוקים, די אופני הדרוש פונקטליך ווי אזוי צו דרש'נען האט דער באשעפער געלאזט פאר די חכמים אליין צו זאגן לויט זייער פארשטאנד. אדער קען זיין אז עס זענען טאקע נאר געווען מקובל די שבע מידות פון הלל הזקן, און מכח סברא האבן די חכמים געהאלטן אז אנדערע אופני הדרוש זענען גארנישט אנדערש. איך האב נישט געזען דעם מהלך אין ערגעץ, אויב איינער ווייסט פון א מראה מקום וואס זאגט אזוי פארענטפערט מיינע פריערדיגע קשיות זאל מען זיך ביטע אנרופן.

אדער איז קיין איינע פין די מהלכי הדרוש געווען מקובל, עס איז פשוט הבנה וואס האט זיך דעמאלט דעוועלאפט. עס קען זיין אז זיי האבען געהאט מקובל נאר איין זאך אז די תורה האט אסאך רמזימלעך. עס איז פשוט געווען אנגעלייגט ביי זיי פין אלע דורות אז די טעקסט איז מיסטיש סודתדיק אין פיל מיט רמזים. דאכצעך אז בכלל צו די געשריבענע ווארט האט מען אמאל צוגשארט גרויסע מיסטישע כוחות אין טיפע סודות. מען האט געהאלטען עפעס אז עס איז מעדזשיקעל. איך דארף נאכקוקען ראיות לזה. אבער לענ"ד איז זייער מסתבר אז דאס האבען יעדער געוואוסט מקדמת דנא אז די תורות וואס די סופרי המלך האבען אין זייער באזיס איז עפעס אזאנס מיסטיש.[ווער האט דען געהאט א תורה דעמאלטס? דער קעניג איז געווען מצווה צו האבען איינס אין פין דארט זאל מען ארויסגעגעבן געזעצן, ניין? איז דאס נישט די פשוט פשט פין די מצוה כתיבת ספר תורה פארן מלך?] אין אזוי איז דאס געבליבען מקובל מדור דור.
עס דארף באמת נישט זיין קיין נפק"מ צו דער כותב האט דאס געמיינט. איינמאל עס איז דא א נארמאלע אין גערעכטע סיבה אנצונעמן אז די ווערטער האבען אין זיך אסאך רמזימלעך, גייען מיר זעהן אלע רמזים וואס מיר קענען זעהן. אפי' ווען דער כותב זאל זיין א בשר ודם אין ער זאגט מיר קלאר ר' איד דעם רמז דא האב איך גראדע נישט געמיינט. גיי איך אים זאגען איי דאונט קעיר. אין דעם ספר זעהט זיך גאנץ שטארק דעם רמז, אין אזוי וועל איך פסקנען. [כמעשה הפייטן, הפרופסר, והתלמיד]. גראדע רעדען מיר דא פין גאט ב"ה אליין אין ממילא פארשטייען מיר אז אלע נואנסען איז במכוון אין גארנישט איז במקרה.

[יאיר]

דו האסט פיין דעשיפרירט מיינע קאודס, דו ביסט זייער גוט מאריך במקומות שקצרתי, און דו האסט גוט צוגעטראפן צו מיינע נוענסעס. איך מיין אז ביסטו פיל בעסער ווען דו טוסט אן אייגן דזשאב ווי ווען דו טוסט א צווייטנס .
איך האב געשריבן פאר די וואס זענען אומבאקוועם זיך צו ארויסדרייען פון א דעקלעראציע פון די ראשונים אז יג מידות איז הל"מ, אבער באמת שטייט שוין אין די ראשונים אז הלכה למשה מסיני מוז נישט מיינען כפשוטו, אן אפענע ראיה איז דא פון א ירושלמי וואס זאגט אז גזירת שמא יטה איז הלכה למשה מסיני ווייל עס שטייט מיט'ן לשון באמת אמרו, בשעת עס איז דאך קלאר א דרבנן. (הגם מען דארף דערגיין ווי אזוי מיר ווייסן אז אויף אנדערע פלעצער מיינט דאס יא כפשוטו, ואין כאן מקומו).
דאס אז די חכמי התלמוד האבן באטראכט די תורה פון א מיסטישע בליק איז ברור, בפרט אז זיי אליין האבן אויך גערעדט אזוי מיט רמזים גג על גג, כידוע לכל בר בי רב דחד יומא. אויך איז באקאנט אז אין שווערע צייטן ביי אידן איז מיסטיציזם געווארן מער פארשפרייט, און בימי התלמוד איז געווען אסאך גזירות. איך בין נאר מחולק מיט דיין פירוש אויף די מעשה מיט ר' עקיבא און משה, איך פארשטיי אז וויבאלד די תורה איז געגעבן געווארן דורך דעם באשעפער האט ער געקענט אויסוועלן צו מגלה זיין איין פירוש פאר משה און א צווייטע פאר ר' עקיבא, איך ווייס נישט אויב ס'איז א ראיה אז אפילו ווען איינער האט נישט מכוון געווען צו א דרש קענען מיר עס אליין אריינלערנען, פונדעסטוועגן, אז דער צוגאנג שטארק ניכר אין ש"ס, אז זיי האבן מער געזוכט אז דער טעקסט זאל שטימען מיט זייערע הנחות, ווי צו דערגיין די אריגינעלע כונה פונ'ם מחבר. ווי דו שרייבסט, זיי האבן א רעכט צו זאגן פשט אין די ווערטער אפילו דער שרייבער האט דאס נישט געמיינט. לדעתי איז א גרויס חלק צושטאנד געקומען פון דעם וואס זיי האבן באטראכט די תורה אלס הימליש און קען דעריבער האבן פירושים עד אין סוף, עס איז כאילו א חומר בלי צורה.

[לעיקוואד]

בקיצור נמרץ, ובלשוה"ק, מאחר ומה שרשמתי בשפת היידיש נמחק לי בעוה"ר.

א- נכון שבזמן ההיא היה המנהג לפרש טקסטים באופן זה, זה דבר ידוע ומבואר גם בספר שהבאת למעלה. עד שיש שטענו שרז"ל גנבו את דרכי הדרש מדרכי הדרש היווני. גם קוגל בספריו מתאר את האופנים שבהם קראו את כתבי הקודש בזמן הקדום. אבל זה לא מוכיח שום דבר על צורת הכתיבה. והרי התורה נכתבה לפי המסורת כאלף שנים לפני זה, ואף כתבי הומרוס וכדומה נכתבו הרבה לפני זה, ואין כל הוכחה שאכן כוונת המחבר היה לאופן כזה.
(החסרון הגדול בטענות קוגל אגב הוא שהוא בסך הכל מתאר את ההנחות של הפרשנים הקדומים ודרכי עבודתם, אבל כלל לא מוכיח שהנחות אלו נכונות או יכולות להיות נכונות, ובסופו של דבר אמונותו ויהדותו מבוססת על תחושה שזו עבודת ה' אבל לאוו דווקא על אמת היסטורית. ואכמ"ל, כל זה מבואר בפירוש בספריו. )


ב- לענין המשכב זכר. הנה אני משוכנע באמת שמי שנטייתו רק כלפי בני מינו שזו עוולה מוחלטת לאסור לו, והושפט כל הארץ לא יעשה משפט? א"כ לפי התיאור שלך בדיוק כמו שעשו בבן סורר ומורה צריך לעשות כאן, ויש לי אפילו דרשה יפה לעשות את זה. אם אתה באמת מסכים לזה, אין כאן סתירה. רק שבינתיים אין שום רב אורתודוכסי שיתיר. אין בעיה שתגיד שבאמת צריך לעשות כמו הקונסרבטיבים וכדו' ולהתיר, רק שאם לא אתה צריך לתת חילוק משכנע בין זה לבין דרשות ורמזי רז"ל.
כלל לא ברור שבזמן התורה היה מוסכם שזה תועבה. אדרבה, ידוע שביוון העתיקה המ"ז היה רשמי וממוסד, וכנראה גם במצרים וכנען בזמן התורה כאשר העידה בעצמה כמעדי ארץ מצרים וכנען וגו'.
בכלל אם נפרש את התורה לפי מה שהיה מקובל בזמנם, הרי נופלת כל החיוב לשמור את התורה כאמת מן השמים בזמן הזה, שבו אנו מכירים באופן שונה. גם אם נבלע את ההסבר של המו"נ עד"ז שהקב"ה מוגבל ולא יכול לדבר לבני אדם אלא לפי ערכם ומקומם (שזו בעצמו הסבר בעייתי מאד אם נאמין בתורה משמים כפשוטה), עדיין אין בזה הסבר למה בימינו נמשיך לילך לפי המוסר שהיה אז ונגד הצדק כפי שאנו מבינים אותו היום. זה דבר חסר הגיון. חז"ל בהחלט לא חשבו שצריך לשקול את התורה כפי שהיה אז וכנראה לא היו מודעים בכלל, או עכ"פ לא אחזו שצריך להתחשב, בהבדלים ההיסטוריים, ובפירוש דרשו ופירשו את התורה לפי ההבנות שלהם. א"כ מכל צד לפ"ז צריך באמת לדרוש את דרשת בוגי על מ"ז. האופן היחיד להסביר שלא זה אם נחזור לענין חז"ל כנובע מסמכותם ולא מהיותם מפרשים באמת את כוונת התורה או נותנה, וזו נתקבעה בחתימת התלמוד. (וגם זה צע"ג ברגע שזה פוגע בבני אדם ובחובות המוסריות שלנו, איזה היתר יש לנו לאמלל חיי בן אדם בגלל איזה בעיה פורמלית שאין היום סנהדרין ושקבלנו על עצמינו הוראות התלמוד??)

אגב, יאיר, הדרש שלך על לא תחיה כל נשמה לא מתאים לפשט התורה כי בתנ"ך אין משמעות השם נשמה משהו רוחני בכלל, אלא נשימה.

[יאיר]

לעיקוואוד האט גוט מגדיר געווען דזשעימס קוגעל'ס ביכער, איך ווייס באמת נישט פארוואס ער פאררופט זיך אלס ארטאדאקסיש ווען ער איז פונקט דאס פארקערטע, ער האלט אז ער ווייזט אויף די שטארקייט פון די סייענטיפישע מהלך פון מפרש זיין קעגן די שוואכקייט פון די אור אלטע מהלך, וצע"ג.

האופן היחיד להסביר שלא זה אם נחזור לענין חז"ל כנובע מסמכותם ולא מהיותם מפרשים באמת את כוונת התורה או נותנה, וזו נתקבעה בחתימת התלמוד. (וגם זה צע"ג ברגע שזה פוגע בבני אדם ובחובות המוסריות שלנו, איזה היתר יש לנו לאמלל חיי בן אדם בגלל איזה בעיה פורמלית שאין היום סנהדרין ושקבלנו על עצמינו הוראות התלמוד??)

איך פארשטיי נישט די גרויסע קשיא, ממה נפשך, אויב האט דער חתימת התלמוד עפעס א תוקף, דעמאלט איז דאס נוגע אפילו ווען עס איז אוממאראליש פאר א מענטש, און אויב האט עס נישט קיין תוקף, קענען מיר דרש'ענען וויפיל דרשות מיר ווילן סתם אזוי אויך. ווייל איינער ווערט נפגע מאכט עס נישט בעסער אדער שוואכער דער תוקף פון חתימת התלמוד, אזוי ווי חתימת השולחן ערוך (האם יש ביטוי כזה?) רעכנט זיך נישט מיט די געפילן פון די שפעטערדיגע דורות.

[יידל]

יאיר, זע דא ווי קוגל אדרעסירט דעם שאלה "ארטאדאקס אדער ארטאפראקס".
למעשה גלייבט ער אין גאט און אין די תורה אלץ דבר אלוקים. ער האלט אז די אקאדעמישע מהלך (ביטע, פארשעם נישט סייענס מיטן דאס רופן "סייענטיפיש") נעמט בכלל נישט אוועק פון די טעקסט'ס קדושה. אין די לעצטע קאפיטעל פון זיין בול "וויאזוי צו ליינען" איז ער איז מסביר זיין דעה.

[יאיר]

אין די ראשונים טרעפט מען כמעט נישט זיי זאלן זיך אפגעבן מיט'ן מפרש זיין די דרשות חז"ל, אפילו נישט אין די מפרשי התורה. ביי די ספרד'ישע ראשונים וואו מען האט געלייגט א שטארקע דגוש אויף דקדוק קען מען יא זען אז זיי מאכן זיך אביסל צוטון דערפון. למשל דער רמב"ם שרייבט אז די סיבה פארוואס עס שטייט אין די תורה עין תחת עין איז צו מרמז זיין אז באמת וואלט מען יענעם געדארפט אויסהאקן די אויג, נאר די תורה האט רחמנות געהאט און פארלאנגט געלט.
פאלגנד איז א מאמר אין כוזרי:

אֲבָל נֹאמַר אֶחָד מִשְּׁנֵי דְבָרִים. יָכוֹל שֶׁהָיָה לָהֶם סוֹדוֹת נַעֲלָמוֹת מִמֶּנּוּ בְדֶרֶךְ פֵּרוּשׁ הַתּוֹרָה, הָיוּ אֶצְלָם בְּקַבָּלָה בְּהַנְהָגַת 'שְׁלֹשׁ עֶשְׂרֵה מִדּוֹת', אוֹ שֶׁיִּהְיֶה הֲבָאָתָם לַפְּסוּקִים עַל דֶּרֶךְ 'אַסְמַכְתָּא', שֶׁהֵם שָׂמִים אוֹתָהּ כְּסִמָּן לְקַבָּלָתָם,

ער גיבט צוויי אופנים צו מסביר זיין די דרשות. איינס אז זיי האבן געהאט מקובל די י"ג מידות הלכה למשה מסיני, צוויי, אז די דרשות זענען נאר אן אסמכתא אויף די הלכות. ווי איך האב שוין פריער געשריבן, איז די ערשטע וועג נישט אזוי מסתבר, ווייל די דרשות זענען נישט סטאטיק, נאר מען קען זען ווי אזוי עס האט זיך עוואלווד, ממילא קען דאס נישט זיין ממש הל"מ. די צווייטע וועג איז ענליך צו וואס קאווע טרינקער האט געוואלט זאגן, אז די הלכות זענען מקובל אדער מסברא, און די דרשות זענען אסמכתא בעלמא. דער וועג איז לדעתי אויך נישט מסתבר, איך וועל שפעטער מסביר זיין פארוואס. אבער קודם קען מען זען אז עס איז אים נישט ניחא צו זאגן אז מען קען מסביר זיין פשוט אז זיי האבן גע'דרש'נט די פסוקים מיט זייער אייגענער שכל און ארויסגעדרינגען הלכות.
איך קען עס זייער גוט פארשטיין, ווייל די דרשות פון חז"ל זענען אפטמאל נישט בלויז וואס עס ליגט נישט אין פסוק, נאר עס איז אפילו נגד השכל. ואבאר דברי. עס איז דא א באקאנטע מאמר חז"ל, שמעון העמסוני היה דורש כל אתים שבתורה כיון שהגיע לאת ה' אלהיך תירא פירש אמרו לו תלמידיו רבי כל אתים שדרשת מה תהא עליהן עד שבא ר"ע ודרש וכו'. פון דעם מאמר זעען מיר אז ער האט גע'דרש'נט יעדע איינציגע 'את' פון די תורה, עס איז נישט בדרך גוזמא, ווייל דעמאלט שטימט נישט דער מאמר. היעלה על הדעת צו זאגן אז יעדע איינציגע את איז טאקע איבריג אין די תורה? עס איז דאך נישט מעגליך צו שרייבן א גאנצע תורה אן נוצן קיין איין את. נאכמער, וואס האט אים געבאדערט אז איין את קען ער נישט דרש'נען, צו דען מוז זיין אז אויף יעדע את האט דער באשעפער געהאט א רמז, אלא מאי מוז זיין אז די דרשות זענען נישט מכח סברא, נאר ער האט געהאלטן מסברא אדער מקבלה אז אונטער יעדע קוץ ותג ואות ליגט באהאלטענע דרשות, און אויב אין איין את שטימט נישט קיין איין דרש, מוז זיין אז אויף אלע אתין קען מען נישט דרש'נען.
דא קען מען זען נאך א סיבה פארוואס חז"ל האבן אזוי שטארק איינגעפירט די דרשות. ווייל זיי האבן געפילט אז אדער גאר אדער גארנישט. אויב איז אונטער איין ווארט דא א באהאלטענע רמז, וואס מחכ סברא וואלט מען עס נישט געזאגט, דאן מוז זיין אז אונטער אנדערע ענליכע ווערטער זענען אויך דא רמזים. יעצט, דאס איז געווען א דבר פשוט אז עס זענען דא באהאלטענע רמזים, ווייל עס זענען דא אזויפיל סתירות אין די תורה וואס מען קען נישט פארענטפערן נאר על פי דרש, ווי איך האב אויבן געשריבן אז אפילו אזא פשוט'ע פסוק חומש ווי ושמי ה' לא נודעתי להם קען מען נישט אפלערנען כפשוטו, ממילא האבן זיי פון דעם ארויסגענומען אז די גאנצע תורה איז אויך געשריבן אזוי.
מען קען אפילו זען אז זיי האבן נישט נאר אריינגעלייגט דרשות וואס ליגן נישט אין פסוק, נאר אפטמאל האבן זיי עוקר געווען דעם פסוק ממשמעותו. למשל דער פסוק לא תאכלו על הדם, וואס די גמרא דרש'נט אויף עטליכע דרשות, איינע פון זיי אז מען זאל נישט עסן פאר'ן דאווענען. דער פשוט'ער פשט איז אבער ווי עס שטייט אין מורה נבוכים אז די אמאליגע עובדי ע"ז האבן געשאכטן א בהמה און אויסגעגאסן די בלוט און געגעסן די פלייש העכער די בלוט. דער אופן פון ע"ז ווערט אויך דערמאנט אין שמואל א' פרק י"ד: וַיִּקְחוּ צֹאן וּבָקָר וּבְנֵי בָקָר וַיִּשְׁחֲטוּ-אָרְצָה; וַיֹּאכַל הָעָם, עַל-הַדָּם. זעט מען קלאר אז מען רעדט נישט פון עסן פאר'ן דאווענען.
דער געדאנק ווערט שוין דערמאנט אין גמרא, לגבי דעם פסוק וואס שטייט ביי יבום: והיה הבכור אשר תלד יקום על שם אחיו המת. בפשטות גייט עס ארויף אויפ'ן קינד וואס ווערט געבוירן פון די יבמה אז ער באקומט די נחלה פון דעם פארשטארבענעם ברודער. זענען געקומען חז"ל און געזאגט אז דאס גייט ארויף אויפ'ן מייבם, אז ער באקומט די נחלה, און יעדן ווארט האבן זיי גע'דרש'נט פארשידענע דרשות, והיה הבכור מיינט אז מצוה על הגדול ליבם, אשר תלד פרט לאיילונית, ועוד. און די גמרא זאגט שוין אויף דעם (יבמות כד ע"א) אמר רבא אע"ג דבכל התורה כולה אין מקרא יוצא מידי פשוטו הכא אתאי גזרה שוה אפיקתיה מפשטיה לגמרי. זעען מיר קלאר אז חז"ל האבן גע'דרשנ'ט אפילו ס'איז נגד השכל והפשט.
ועתה זכינו אז אין קאווע שטיבל האבן זיך צוזאמענגענומען עטליכע יראי ה', שמחם שליט על הלב, וואס ווילן מאכן סענס פון די דרשות, ולדאבוני שטייען די ראיות פה ולעיל פאר מיינע אויגן וואס לאזן מיר נישט איינזען די שכל וואס שטעקט אין די דרשות. און דאס איז אויסער דעם וואס כמעט יעדע דרשה אפילו אויב מען קוקט עס אן כשלעצמו זעט מיר אויס אז דאס איז נישט על פי שכל.
מיין מיינונג איז אז צוליב די סיבות וואס איך האב אויבן דערמאנט האבן די חכמים פארשטאנען אז אין די תורה ליגט רמזים, און דוקא צוליב דעם וואס עס איז געגעבן געווארן דורכ'ן באשעפער, האבן זיי געואוסט אז עס ליגט סודות דערין, ממילא האבן זיי לכתחילה נישט געהאט קיין פראבלעם מיט נוצן אלע איבריגע אותיות פאר דרשות.
עוד הרבה נשאר בקולמוסי, אבל מה אעשה שאצבעותי בגדו בי ולא יעבדוני עוד, על כן אסתגר בזה לעת עתה.

[יאיר]

יאיר, זע דא ווי קוגל אדרעסירט דעם שאלה "ארטאדאקס אדער ארטאפראקס".
למעשה גלייבט ער אין גאט און אין די תורה אלץ דבר אלוקים. ער האלט אז די אקאדעמישע מהלך (ביטע, פארשעם נישט סייענס מיטן דאס רופן "סייענטיפיש") נעמט בכלל נישט אוועק פון די טעקסט'ס קדושה. אין די לעצטע קאפיטעל פון זיין בול "וויאזוי צו ליינען" איז ער איז מסביר זיין דעה.

מיינסט צו זאגן "פון זיין 'ווי אזוי צו ליינען בו(ב)ל" .
אגב, איך וויל נישט קיינעם פארשעמען אדער וויי טון, אבער די אקעדעמישע מהלך פון ביבל קריטיק נוצט די זעלבע אדער ענליכע געצייג וואס מען נוצט ביים אנאליזירן סייענס.

[יידל]

ריכטיג. אבער ווי נישט ווי איז עס פיל מער ספעקולאטיוו ווי א.ג. "הארטע" סייענס. http://en.wikipedia.org/wiki/Hard_and_soft_science

אין מיין פריערדיגע תגובה צ"ל בוך במקום בול.

[יאיר]

איך מוז קאנגראטולירן יידל'ען פאר'ן באווייזן צו שרייבן אין דעם אשכול עטליכע תגובות וואס ענטהאלטן ווייניגער ווי דריי שורות.

[קאווע טרינקער]

ס'איז א קונץ.
איך קען דאס נישט באווייזען.
ווען ס'טראפט, גיסט.

[מוח שליט]

איך קען עס זייער גוט פארשטיין, ווייל די דרשות פון חז"ל זענען אפטמאל נישט בלויז וואס עס ליגט נישט אין פסוק, נאר עס איז אפילו נגד השכל. ואבאר דברי. עס איז דא א באקאנטע מאמר חז"ל, שמעון העמסוני היה דורש כל אתים שבתורה כיון שהגיע לאת ה' אלהיך תירא פירש אמרו לו תלמידיו רבי כל אתים שדרשת מה תהא עליהן עד שבא ר"ע ודרש וכו'. פון דעם מאמר זעען מיר אז ער האט גע'דרש'נט יעדע איינציגע 'את' פון די תורה, עס איז נישט בדרך גוזמא, ווייל דעמאלט שטימט נישט דער מאמר. היעלה על הדעת צו זאגן אז יעדע איינציגע את איז טאקע איבריג אין די תורה? עס איז דאך נישט מעגליך צו שרייבן א גאנצע תורה אן נוצן קיין איין את. נאכמער, וואס האט אים געבאדערט אז איין את קען ער נישט דרש'נען, צו דען מוז זיין אז אויף יעדע את האט דער באשעפער געהאט א רמז, אלא מאי מוז זיין אז די דרשות זענען נישט מכח סברא, נאר ער האט געהאלטן מסברא אדער מקבלה אז אונטער יעדע קוץ ותג ואות ליגט באהאלטענע דרשות, און אויב אין איין את שטימט נישט קיין איין דרש, מוז זיין אז אויף אלע אתין קען מען נישט דרש'נען.

ער האט געדרשנט אלע את'ן פין די תורה וואס זענען אביסל איבעריג אדער נישט פליסיג, שטייטסעך. וויאזו איז בעסער די לשון, 'יעקב דיין boss זאלסטו פארכטען', אדער 'דעם יעקב דיין boss זאלסטו פארכטען'? (וויניגער ווי צוויי שורות )

[יאיר]

ער האט געדרשנט אלע את'ן פין די תורה וואס זענען אביסל איבעריג אדער נישט פליסיג, שטייטסעך. וויאזו איז בעסער די לשון, 'יעקב דיין boss זאלסטו פארכטען', אדער 'דעם יעקב דיין boss זאלסטו פארכטען'? (וויניגער ווי צוויי שורות )

אויף אידיש הערט זיך עס אינגאנצן אנדערש ווי אויף לשון הקודש. "את אחי אנכי מבקש" איז אויך מאדנע אויף אידיש. (איין שורה, געבראכן א רעקארד!)

[מוח שליט]

לאו דוקא. דאכטצעך אז לויט מבנה הלשון באלאנגט נישט קיין "דעם" אדער "את" ווען מען זאגט א נאמען. עס קען זיין אז מיר זענען שוין טאקע צוגעוואוינט פין די תורה אבער דאס איז נאר א יפוי הלשון אין א פאעטישער לייסענס. טאקע אזוי ווי מיר וועלן זאגען " דעם יעקב דיין Boss זאלסטו פאלגען ". וואס שפירט זיך אויך נישט אז דאס איז די קאררעקטער גראממאטישער אויסלייג, אבער מען קען עס אמאל ניצען אויף א שרייבערישען אופן.
בכלל איז דאך פשוט אז גאר אסאך את'ן אין די תורה פעלען נישט אויס. ווי למשל אלע אֶת'ן אין אֵת'ן אין ויקהל, ועוד רבות אין מספר. האט ער פין דעם אליינס געקענט זעהן אז מען וויל עפעס דא. ממילא האט ער געקענט פארשטיין אז איבעראל ווי עס שטייט א את וואס פעלט נישט אויס קומט דאס עפעס זאגען. איז דאך שמעון העמסוני מובן.
עס איז כדאי מיר זאלען פארשטיין וואס איז טאקע די טיפע טייטש פין די ווארט את? בזכרוני האט רש"ר הירש עפעס א תורה דערויף אויפען פסוק את השמים ואת הארץ. אז די האסט דאס פליז ברענג עס דא.
אגב, וויפעל מאל ניצט מען אין עברית דעם ווארט את?
אזוי ווי געשמועסט מען רעדט דא פין דקותדיג הרגשים. עס קען זיין אז ער האט געמיזט האבען אביסל א שטארקען הרגש אז די 'את' איז מודגש, אין נאר דעמאלט האט ער דאס געדרשנ'ט. 'דרש כל אתין שבתורה וועט פארשטייטסעך מיינען אלע איבעריגע אין אביסל מודגשדיגע אתין. ד.ה. שמעון העמסוני האט געהאט א מערכה מיט די אלע את'ן. ער האט געזעהן די גאר אסאך את'ן וואס זענען ממש איבעריג, ער האט געזעהן את'ן וואס זענען שטימפיג. ער האט געזעהן די אלע את'ן אין פרשת ויקהל אין ער האט פארשטאנען אז עס האט א מכווין נישט נאר צו געבן אביסל פאן פאר אידן וואס האבען ליב צו פאררעכטן דעם בעל קורא. ער האט דעריבער גענומען אויף זיך א פרויעקט צו פרובירען דאס צו דעשיפרירן. ער האט מסתמא געארבעט אויף גאנץ א פאר את'ן ביז ער האט זיך דערמאנט פין את ה' אלקיך. די פראבלעם זיינער מיט דעם את איז אפשר געווען אז עס איז דוקא א מודגשדיגער את. די פסוק פאנגט זיך דא אהן מיט אן "את", דאס געבט עס דעם עקסטערן אאאמפה (oomph). והא ראי' אז עס שטייט נאך פריער אין דעם זעלבען קאפיטאל 'למען תירא את ה' אלקיך'. דארט האט אים נישט אזוי געבאדערט.
איינמאל ער האט געזעהן אז אפי' אזא מודגשדיגער 'את' קען מען בשום אופן נישט דרשנען, האט ער פארשטאנען אז ער איז נישט גערעכט מיט זיין גאנצע מערכה אינעם דקותדיגען רמז פין די ווארט 'את'.

[מוח שליט]

ידוע שביוון העתיקה המ"ז היה רשמי וממוסד

אין אויך פעדאפיליע pedophilia

- לענין המשכב זכר. הנה אני משוכנע באמת שמי שנטייתו רק כלפי בני מינו שזו עוולה מוחלטת לאסור לו, והושפט כל הארץ לא יעשה משפט?

קען זיין אז די תורה האט דאס דעמאלט גאסר'ט בימיהם וואס די ציווליזאציע איז געווען אינגאנצען אנדערש ווי יעצט, אין עס האט ווייט נישט אפעקטירט דעם מענטש אזוי ווי היינט. די סעקסועליטי דעמאלטס איז געווען אינגאנצען אן אנדערע, אפשר פראיתדיגער, אופן. די פארגעשריטענע הרגשים וואס ברענגט א שטארקע קלארקייט פארן מענטש אז ער איז Gay, איז אפשר נישט געווען דעמאלט. [מען טרעפט זייער זעלטען gay חיות]. קוק וואס איין חוקר זאגט [left]

. According to geneticist Simon Levay in 1996, "Although homosexual behavior is very common in the animal world, it seems to be very uncommon that individual animals have a long-lasting predisposition to engage in such behavior to the exclusion of heterosexual activities. Thus, a homosexual orientation, if one can speak of such thing in animals, seems to be a rarity.

[/left] באופן שטחי ביותר געט דאס מיר א שטיקל משמעות אז חיות, וה"ה פרימיטיווע נישט סאפיסטיקירטע מענטשען, לעבן נישט מיט קיין הבנה פין sexual orientation. אין זייער באדערף איז פשוט די מינוטיגע תאוה, נישט די גאנצע געבוי פין רגשי נפש.

אויך איז מעגליך אז די השתלטות וואלט געווען אויף שוואכערע מענער מיט א געפערליכע רשעות. די פארשטייסט דאך אז בדרך כלל האט א מאן די נטי' פין היפך הכנעה. אין צו זיין יענעמס עבד בעניני אישות, הרגעט אים זיין גאנצע וועזן. מען האט געמוזט דאס אינגאנצען עוקר זיין. והתורה על הרוב ידבר. מען דארף קוקען אויף דע גרעיטער גאאד. אויף וויפיל איך ווייס איז דא היבש מספר מענטשען כהיום וואס זייער תאוה איז דוקא צו פעדאפיליע. עד כדי כך אז מען טענהט אז עס איז נישט דא קיין תרופה פאר די מענטשען. נו, איז דען נישט קיין רשעות אז מען זאל נישט לאזען די זאך אזוי ווי ביי די גריכען כנ"ל? נאר וואס דען, מען האט איינגעזעהן אז לויט די היינטיגע אומשטענדען אין קולטור, שאדט דאס ע"פ רוב גאר געפערליך פאר די קינדער, אנדערש ווי דעמאלט. אין מען גייט זיך זארגען פאר די רוב אויפען חשבון פין די קליינע מיעוט.
איך געב נאר איין מהלך מני אלף. דער רמב"ם איז מסביר אזוי טעמי המצוות לאין שיעור. כידוע איז ער מסביר אסאך פין די איסורי עריות מיט עפעס א פראקטישער חשבון פין נישט זיין שטוף בזימה. אין ער איז אויך מסביר גאר אסאך מצוות אז דאס זענען געווען מכח די מצב פין בימים ההם.
עס קען זיין אז אויב וועלן מיר האבען א סנהדרין וועט זיך דאס טוישען. מי יודע. אין טאקע מיט בוגי'ס דרשה, בצירוף מיט דיין טענה.

גם אם נבלע את ההסבר של המו"נ עד"ז שהקב"ה מוגבל ולא יכול לדבר לבני אדם אלא לפי ערכם ומקומם (שזו בעצמו הסבר בעייתי מאד אם נאמין בתורה משמים כפשוטה)

זייער פשוט מובן. די רמב"ם ברענגט א ראי' פינעם פסוק. וְלֹא נָחָם אֱלֹהִים דֶּרֶךְ אֶרֶץ פְּלִשְׁתִּים כִּי קָרוֹב הוּא כִּי אָמַר אֱלֹהִים פֶּן יִנָּחֵם הָעָם בִּרְאֹתָם מִלְחָמָה וְשָׁבוּ מִצְרָיְמָה . אזוי ארבעט א גאט? ער טוט וואס ער וויל אין ער זייענדיג א כל יכול מאכט ער זיכער אז מען זאל נישט האבען אזעלכע חרטה געפילען. אלא מאי אז הונהג בהם מנהג דרך ארץ, ער האט נישט געטאטשט זייער מוחות אין ער האט געלאזט אלעס כפי סדר העולם. וכלשונך "לפי ערכם ומקומם".

[לעיקוואד]

הסברים אויף וויאזוי עס איז געווען אמאל העלפן גארנישט ממעט זיין די עוולה וואס עס איז דא יעצט.
אויב האלסטו אז די סארט דרשות זענען באמת אן אופן פון פשט אין פסוק, איז וואס דארפסטו סנהדרין דערפאר? וואס איז אונז מעכב פון מאכען אייגענע דרשות?
און עס איז שווער צו זאגען אז צוליב א טעכנישע פראבעלם אז עס פעלט סנהדרין זאלן מיר האבען א רעכט מאמלל צו זיין א מענטש'ס לעבן.
איך וייס אויך די ראיות און סברות פון רמב"ם, דאך איז גאר שווער עס צו זאגען כלפי זאכען וואס קוקען אונז אויס נישט מאראליש, דער תורה פאדערט אויך נישט דינען עבודה זרה און טויזנט יאר האט גענומען ביז דאס האט בכלל געווירקט. און ווען א זאך איז אן עוולה, העלפט בכלל נישט דער תירוץ אז אמאל האט מען עס נישט אנגעקוקט פאר אן עוולה. דער אייבישטער האט געמעגט דעמאלטס טון עוולות ווייל מענטשען האבן נישט פארשטאנען אז ס' א עוולה? איז דער אמת וצדק פון הקב"ה תלוי אין וואס מענטשען טראכטען? אחוץ דו וועסט מוציא זיין די גאנצע מושג פון תורה משמים מדי פשוטו זעה איך נישט ווי מקען זאגען אזא זאך (וכמדומה שזו כוונת הרמב"ם).

[מוח שליט]

דער תורה פאדערט אויך נישט דינען עבודה זרה און טויזנט יאר האט גענומען ביז דאס האט בכלל געווירקט

יא דאס איז די עיקר שבעיקרים וואס די תורה האט פארלאנגט און דאך איז דאס אזוי שווער געווען. עס איז אייביג נאר געוען א קליינע פראצענט וואס האבען זיך געהאלטען דערצו. נו, שטעל דיך פאר ווען מען מאכט עס נאך מיליאן מאל שווערער מיטן צולייגען אלע דיינע מאדערענע מושגים. עס וואלטען נישט געבליבען קיין צען מענטשען געטריי צו די תורה.
מיין סטעיטמענט אויבען אז you have to pick and choose your battles, is very real. עס איז נישט עפעס א שיינע ווערטעל. מיטן פארלאנגען דיינע היינט צייטיגע אנשואינגען, ווי גערעכט זי זאלען נאר זיין, וואלט די תורה קיינמאל נישט געהאט קיין ברעקעל טשאנס פין הצלחה. די קענסט דיך נישט שלאגען מיטן פאקט.

[יידל]

שבת איז מיר איינגעפאלן א שטיקל ראיה צו יאיר'ס מהלך אין דרשות. לאמיר א קוק טון אויף א פאל וואו כ'מיין אז כולי עלמא וועט מודה זיין אז יאיר איז גערעכט. די פאל הייסט אוקימתות אין ברייתות. אלץ דוגמא וועל איך אנכאפן די סוגיא "יאוש שלא מדעת" וואס הייבט זיך אן אין בבא מציעא כא, א און ציעט זיך ביז כב, ב. די גמרא הייבט אן מיט א פשוט'ן מחלוקת: יאוש שלא מדעת, אביי אמר לא הוי יאוש ורבא אמר הוי יאוש. דערנאך לייגט דער מסדר הגמרא (המוכנה "סתמא דגמרא") צו א קורצע הערה'לע אז די מדובר איז נישט ביי זאכן וואס פארמאגן א סימן נאר ביי חפצים אן קיין סימן. דערנאך הייבט אן די גמרא צו ברענגן איין ברייתא נאכן צווייטן וואו מ'זעט אז יאוש שלא מדעת הוי יאוש. אויף יעדע ברייתא וואס די גמרא ברענגט, האט די גמרא אן אוקימתא אז עס זאל שטימען מיט אביי. די גמרא גייט אזוי אן פאר די קומענדיגע צוויי עמודים מיט א טאטאל פון צען ראיות אנטקעגן אביי, און יעדע מאל האט די גמרא א קריעטיוו וועג וויאזוי "איינצוזעצן" די ברייתא און אזוי ארום פארענטפערן רבא. צום סוף ברענגט די גמרא איין ברייתא פון וואו ס'שווער אויף רבא און די גמרא פירט גלייך אויס "תיבותא דרבא תיובתא".

איך מיין אז אין אוקימתות איז כו"ע מודי אז די תירוצים זענען חז"ל'ס אייגענע חידושים צו פארענטערן דעם אויף וועם מ'פרעגט פון די ברייתות. מיר זעען פון דעם לכאורה אז די מעטאד פון אינטערפרעטירן אין א קריעטיוו וועג אויף די אייגענע האנט כדי ס'זאל נישט זיין קיין סתירות איז געווען א נארמאלע זאך בימי חז"ל. צו וועט הרה"ג ר' קאווע טרינקער שליט"א אין דעם פאל אויך טענה'ן אז די ברייתות זענען מעיקרא געלערנט געווארן מיט דעם ביאור מיט וועלכע מ'האט זיי שפעטער ערקלערט?

[יאיר]

אן אריגינעלע ראיה, יידל. כאטש מען דארף וויסן ווי אזוי צו אינטערפרעטירן דיינע ווערטער, צו איז פשט אז מען האט זיך שוין געפירט אזוי ווי אביי, און די גמרא האט נישט געוואלט ס'זאל זיין א סתירה פון אפענע ברייתות, אדער מעגליך איז דאס בלויז א צופאל. עכ"פ, דאס איז גאנץ קלאר פאר איינעם וואס קען אביסל גמרא אז אין רוב פעלער ווען די גמרא זאגט הכא במאי עסקינן איז עס יענער תירוץ. איך קויף זייער שווער אפ מח שליט'ס אויסרייד אז מען האט פארגעסן די פונקטליכע לשונות פון משנה וברייתא'ס. אויב זענען זיי טאקע אזוי פעלערדיג, דעמאלט שטייט תורה שבעל פה אויף הינערישע פיס. בכלל דארף מען וויסן אז מיר זעען דא א טרענד, כמעט יעדער וואס לערנט גמרא שטויסט זיך אן אין יעדע פאר שורות אין דרשות און אוקימתות וואס זענען נישט לויט די היינטיגע פארשטאנד. ווי האט בריסקער רב געזאגט, אז א פרוי'ס מאן שטארבט איין מאל איז עס צוליב א הארץ אטאקע, א צווייטן מאל איז עס צוליב קענסער, א דריטער מאל איז מסתבר אז ס'איז דא איין סיבה צו אלע מיתות, די פרוי איז א קטלנית.

[יאיר]

אזוי ווי געשמועסט מען רעדט דא פין דקותדיג הרגשים. עס קען זיין אז ער האט געמיזט האבען אביסל א שטארקען הרגש אז די 'את' איז מודגש, אין נאר דעמאלט האט ער דאס געדרשנ'ט. 'דרש כל אתין שבתורה וועט פארשטייטסעך מיינען אלע איבעריגע אין אביסל מודגשדיגע אתין. ד.ה. שמעון העמסוני האט געהאט א מערכה מיט די אלע את'ן. ער האט געזעהן די גאר אסאך את'ן וואס זענען ממש איבעריג, ער האט געזעהן את'ן וואס זענען שטימפיג. ער האט געזעהן די אלע את'ן אין פרשת ויקהל אין ער האט פארשטאנען אז עס האט א מכווין נישט נאר צו געבן אביסל פאן פאר אידן וואס האבען ליב צו פאררעכטן דעם בעל קורא. ער האט דעריבער גענומען אויף זיך א פרויעקט צו פרובירען דאס צו דעשיפרירן. ער האט מסתמא געארבעט אויף גאנץ א פאר את'ן ביז ער האט זיך דערמאנט פין את ה' אלקיך. די פראבלעם זיינער מיט דעם את איז אפשר געווען אז עס איז דוקא א מודגשדיגער את. די פסוק פאנגט זיך דא אהן מיט אן "את", דאס געבט עס דעם עקסטערן אאאמפה (oomph). והא ראי' אז עס שטייט נאך פריער אין דעם זעלבען קאפיטאל 'למען תירא את ה' אלקיך'. דארט האט אים נישט אזוי געבאדערט.
איינמאל ער האט געזעהן אז אפי' אזא מודגשדיגער 'את' קען מען בשום אופן נישט דרשנען, האט ער פארשטאנען אז ער איז נישט גערעכט מיט זיין גאנצע מערכה אינעם דקותדיגען רמז פין די ווארט 'את'.

דיין מהלך אין שמעון העמסוני איז א גוטער. מיט דעם ווערט אויך פארענטפערט דעם מהרש"א'ס קשיא פארוואס ער'ט זיך נישט אפגעשטעלט ביי ויראו העם את ה' אדער ואהבת את ה' אלקיך. הגם איך וואלט ענדערש געזאגט אן אנדער חילוק, אז ער האט נאר גע'דרש'נט די את'ן וואס שטייען ביי מצוות, ווייל וואס איז שוין שייך צו דרש'נען פון די את'ן פון ויקהל?
למעשה ווייס איך נישט ווי גרויס דער אויפטו איז. מיין פוינט איז אז פון די גרויסע כמות פון דרשות וואס חז"ל האבן איז פשוט אוממעגליך אז יעדע איינציגע דרשה זאל זיין אויסגעהאלטן על פי שכל. אפילו אויב שמעון העמסוני האט גע'דרש'נט אסאך את'ן, איז דאס אויך צופיל. למשל דער את ה' אלקיך תירא, מיין איך שטימט זייער גוט, אדרבה ווען די פסוק הייבט אן "ה' אלקיך תירא" וואלט זיך עס געהערט מער מאדנע פאר מיר. בכלל, דער געדאנק פון אריינשטופן א דרשה בלויז ווייל דער "את" שמעקט אונז נישט איז א פעלערדיגער מהלך. שטעל זיך פאר אז אין די חמורבי קאודס וואלט געשטאנען "את עשתרות אלהיך תירא", וואלסטו געזאגט אז דאס מיינט צו זאגן אז מען דארף אויך מורא האבן פון איינעם וואס לערנט דורך די חמורבי קאודס און קען עס זייער גוט? געדענק אז דא האסטו נישט די עדווענטעדש אז דער פסוק איז סייווי שווער אזוי ווי בן סורר ומורה.

[יידל]

אן אריגינעלע ראיה, יידל. כאטש מען דארף וויסן ווי אזוי צו אינטערפרעטירן דיינע ווערטער, צו איז פשט אז מען האט זיך שוין געפירט אזוי ווי אביי, און די גמרא האט נישט געוואלט ס'זאל זיין א סתירה פון אפענע ברייתות, אדער מעגליך איז דאס בלויז א צופאל. עכ"פ, דאס איז גאנץ קלאר פאר איינעם וואס קען אביסל גמרא אז אין רוב פעלער ווען די גמרא זאגט הכא במאי עסקינן איז עס יענער תירוץ. איך קויף זייער שווער אפ מח שליט'ס אויסרייד אז מען האט פארגעסן די פונקטליכע לשונות פון משנה וברייתא'ס. אויב זענען זיי טאקע אזוי פעלערדיג, דעמאלט שטייט תורה שבעל פה אויף הינערישע פיס. בכלל דארף מען וויסן אז מיר זעען דא א טרענד, כמעט יעדער וואס לערנט גמרא פילט אז די דרשות און אוקימתות זענען נישט לויט די היינטיגע פארשטאנד. ווי האט בריסקער רב געזאגט, אז א פרוי'ס מאן שטארבט איין מאל איז עס צוליב א הארץ אטאקע, א צווייטן מאל איז עס צוליב קענסער, א דריטער מאל איז מסתבר אז ס'איז דא איין סיבה צו אלע מיתות, די פרוי איז א קטלנית.

מיין ראיה איז בעיקר געווען אויפצואווייזן אז בימיהם איז די געדאנקן גאנג געווען אנדערש. מ'האט זיך ערלויבט מפרש צו זיין די ווערטער פון מענטשן אנדערש ווי די "פשט פשוט". צו זיי האבן געהאלטן אז דאס איז געווען די אריגינעלע כוונה? כ'ווייס נישט. יתכן אז יא, און אויב אזוי דארפן מיר נישט צוקומען צו דיין הסבר אז זיי האבן דאס געטון כדי ס'זאל נישט זיין קיין סתירות, און ס'איז אויך יתכן אז נישט און דאך האבן זיי אזוי מפרש געווען כדי ס'זאל נישט זיין קיין סתירה. איך פערזענליך האלט אז חז"ל האבן יא געהאלטן אז זייערע אוקימתות, הכא במאי עסקינן'ס און חסורי מחסירא'ס זענען די אריגינעלע כוונת הכותב. און עס קען זיין אז די סיבה פארוואס זיי האבן אזוי געהאלטן איז טאקע דאס, וויבאלד זיי האבן געהאלטן אז ס'איז מוכרח (מסברא?) אז ייאוש שלא מדעת הוי יאוש און דערפאר קען נישט זיין אז דער בעל המשנה אדער ברייתא זאל שרייבן עפעס בניגוד לזה.