דער בליק אויף דרשות חז"ל ביי די חכמי הדורות

[יאיר]

דער שמועס איבער דרשות ואגדות חז"ל האט זיך היבש פארצויגן, און צוזאמען מיט דעם האט זיך פארצויגן מיין 'סך הכל' איבער דער בליק אויף דרשות חז"ל אין היסטאריע. איך האב דעריבער מחליט געווען אז דאס איז א שמועס פאר זיך, און עס איז א שאד צו אריינהאקן דערמיט אינמיטן דער אלגעמיינער שמועס אויף דרשות חז"ל. דא וועל איך קאפירן וואס איך האב שוין געשריבן ביז איצט, און איך וועל צולייגן ווייטער אי"ה. אויב איינער האט הערות אויף גופן של דברים וואס איך שרייב דא וועל איך האבן גרויס פארגעניגן אויב ער וועט מגיב זיין דא, אבער אויב מען האט הערות אויף דרשות חז"ל אין אלגעמיין, זאל מען עס ביטע שרייבן ביי דעם אשכול 'דרשות ואגדות חז"ל'.

[יאיר]

איך וויל דא אריינהאקן און בעז"ה מאכן א קורצער איבערבליק איבער די היסטאריע ווי אזוי מען האט זיך באצויגן צו די דרשות חז"ל, און ברענגען ראיות צו די צדדים וואס איך האלט פאר ריכטיג. אזוי ווי איך האב קיינמאל נישט אדורכגעטון די נושא גרונטליך איז מעגליך אז עס וועלן אריינפאלן טעותים. ביטע מעיר זיין אויב איר האט הערות.

עס איז באקאנט פאר יעדן חדר יונגל וואס הייבט אן לערנען גמרא, אז ער קען נאר פרעגן קשיות לויט די גמרא'ס הנחות, אבער ער קען נישט פרעגן אויף די יסודות פון גמרא. למשל אויב ער וועט אנהייבן פרעגן אז א געוויסע דרשה מאכט נישט קיין סענס, אדער אז א דין האט נישט קיין פשט כשלעצמו, אפילו נאכדעם וואס ער פארשטייט די גמרא'ס סברא, וועט אים דער מלמד גיבן צוויי פעטש, ווייל אויף די גמרא קען מען נישט פרעגן קיין קשיות, מען קען נאר פארשטיין.

בעיקר ווייזט זיך דאס ארויס לגבי די דרשות חז"ל, וואו עס איז א חידה סתומה דער גאנצער ענין פאר די בני הישיבה, און קיינער טרויט זיך נישט אריינצוטראכטן אויב די גזירה שוות און ריבויים זענען דברים המסתברים אדער נישט. עס איז גענומען פאר גרענטעד אז אזוי קומט עס און אזוי ארבעט די גמרא, אן א פארוואס און אן א פארווען. גייט ארום פרעגן גרויסע תלמידי חכמים וואספארא באזיס זענען דא אויף די דרשות, קיינער וועט נישט וויסן קיין קלארער ענטפער. דער בעסטער ענטפער וואס מען וועט קענען געבן איז אז ס'איז הלכה למשה מסיני.

אבער איז דאס טאקע אזוי?

לאמיר צוריקגיין צו די בראשית יארן, ווען די תורה שבעל פה איז נאך געווען אין די ערשטע פאזע. עס איז געווען שבת ערב פסח, און מען האט נישט געוואוסט אויב מ'מעג מחלל שבת זיין פאר'ן קרבן פסח. איין יונגערמאן איז געווען דארט, א פרישער אימיגראנט פון איראק (בבל), וואס ער האט געמאכט א חשבון, אז אויב מען מעג מחלל שבת זיין פאר'ן קרבן תמיד, מעג מען אויך פאר'ן קרבן פסח. ווען מען האט געזען זיינע כשרונות איז ער געווארן אב בית דין, און ער האט אנגעהויבן מפרש זיין די תורה מיט ענליכע דרשות, געבויט אויף זיבן יסודות. למשל איין דרשה בשם הללן הזקן איז געווען אז אין איין פסוק שטייט אז מען דארף עסן מצה זיבן טעג, און א צווייטע שטייט נאר זעקס טעג, נאר חדש מעג מען נאר זעקס טעג, אבער ישן מעג מען אלע זיבן טעג (ירושלמי פסחים פ"ו ה"א).

מיט דער צייט האט זיך דער מהלך פון דרש'נען דרשות לויט כללים אנגעהויבן פארמערן און פארשפרייטן. ביז עטליכע דורות שפעטער זענען געווען פארשידענע מהלכים אין די כללי הדרש, ר' ישמעל האט געהאט י"ג מידות, ר' עקיבא האט אויך געהאט י"ג נאר אנשטאט כללי ופרטי האט ער גע'רש'נט ריבויי ומיעוט, און ר' אליעזר בנו של ריה"ג האט געהאט אזויפיל ווי צוויי און דרייסיג מידות. נחמיה העמסוני האט גע'דרש'נט יעדער איינציגער 'את' פון די תורה, און נחום איש גם זו האט אויך גע'דרש'נט אלע אכין ורקין. עס האבן זיך ווייטער געהאלטן אין איין פארמערן צו דרש'ענען אפילו איינציגע אותיות ווי אן איבריגע ו' אדער א מ'. און אין די צייטן פון גמרא האט מען שוין געהאלטן נאך אסאך ווייטער, עד כדי כך אז אין די פרשיות המצוות איז כמעט נישטא קיין צוויי דריי ווערטער וואס זאלן נישט האבן קיין איין דרוש אויף זיך.

יעצט איז די פראגע, ווער האט געגעבן א כח פאר די חכמים צו דרש'נען די דרשות. אין גמרא געפינט מען נישט קיין שום דיון דערוועגן, אבער אין די צייטן פון די גאונים האט מען באשטימט אז עס מוז זיין אז די י"ג מידות זענען מקובל הלכה למשה מסיני, טראצדעם וואס אין גמרא ווערן די י"ג מידות נישט אויסגערעכנט צווישן די זאכן וואס זענען הל"מ, האבן זיי געוואוסט ברוח קדשם אדער מסברא אז דאס איז דער מציאות. אזוי נעמט אויך אן דער רמב"ם (הקדמה לפה"מ) און אנדערע ראשונים.

מען דארף אבער געדענקען אז א גרויס חלק פון די דרשות זענען נישט נכלל אין די י"ג מידות ווי אויבנדערמאנט, ממילא זענען זיי לכאורה נישט הלכה למשה מסיני. אזוי אויך געדענקען מיר אז אין די צייטן פון הלל הזקן איז נאר געווען שבע מידות, און שפעטער איז געווארן מער און מער, ממילא ווי אזוי קען זיין אז אלע י"ג מידות זענען הלכה למשה מסיני, פארוואס האט הילל נישט געוואוסט פון זיי. שווער צו זאגן אז עס זענען אייביג געווען באהאלטענערהייט מענטשן וואס האבן געהאט מקובל איש מפי איש מסיני מער מידות פון וואס מען איז שפעטער געוואויר געווארן. אזוי אויך דארף מען פארשטיין אז דער רמב"ם האלט אז יעדע זאך ווי עס איז דא א מחלוקת קען נישט זיין אז דאס איז הל"מ (דאס איז א שיטה יחידאי, קיינער פון די ראשונים האלטן נישט אזוי). ממילא דארף מען וויסן ווי אזוי קען ער זאגן אז די י"ג מידות זענען הל"מ ווען דאס אליין איז תלוי במחלוקת אין פארשידנע שיטות. (ועי' בחוות יאיר קצ"ב שמעיר בזה).

מיר זעט אויס פון דעם אז די חכמים האבן נאר געהאט מקובל הל"מ אז עס זענען דא דרשות באהאלטן אין די פסוקים, די אופני הדרוש פונקטליך ווי אזוי צו דרש'נען האט דער באשעפער געלאזט פאר די חכמים אליין צו זאגן לויט זייער פארשטאנד. אדער קען זיין אז עס זענען טאקע נאר געווען מקובל די שבע מדות פון הלל הזקן, און מכח סברא האבן די חכמים געהאלטן אז אנדערע אופני הדרוש זענען גארנישט אנדערש. איך האב נישט געזען דעם מהלך אין ערגעץ, אויב איינער ווייסט פון א מראה מקום וואס זאגט אזוי אדער פארענטפערט מיינע פריערדיגע קשיות זאל מען זיך ביטע אנרופן.

[יאיר]

אין די ראשונים טרעפט מען כמעט נישט זיי זאלן זיך אפגעבן מיט'ן מפרש זיין די דרשות חז"ל, אפילו נישט אין די מפרשי התורה. ביי די ספרד'ישע ראשונים וואו מען האט געלייגט א שטארקע דגוש אויף דקדוק קען מען יא זען אז זיי מאכן זיך אביסל צוטון דערפון. למשל דער רמב"ם שרייבט אז די סיבה פארוואס עס שטייט אין די תורה עין תחת עין איז צו מרמז זיין אז באמת וואלט מען יענעם געדארפט אויסהאקן די אויג, נאר די תורה האט רחמנות געהאט און פארלאנגט געלט.
פאלגנד איז א מאמר אין כוזרי מאמר ג' אות עב:

:אֲבָל נֹאמַר אֶחָד מִשְּׁנֵי דְבָרִים. יָכוֹל שֶׁהָיָה לָהֶם סוֹדוֹת נַעֲלָמוֹת מִמֶּנּוּ בְדֶרֶךְ פֵּרוּשׁ הַתּוֹרָה, הָיוּ אֶצְלָם בְּקַבָּלָה בְּהַנְהָגַת 'שְׁלֹשׁ עֶשְׂרֵה מִדּוֹת', אוֹ שֶׁיִּהְיֶה הֲבָאָתָם לַפְּסוּקִים עַל דֶּרֶךְ 'אַסְמַכְתָּא', שֶׁהֵם שָׂמִים אוֹתָהּ כְּסִמָּן לְקַבָּלָתָם,

ער גיבט צוויי אופנים צו מסביר זיין די דרשות. איינס אז זיי האבן געהאט מקובל די י"ג מידות הלכה למשה מסיני, צוויי, אז די דרשות זענען נאר אן אסמכתא אויף די הלכות. ווי איך האב שוין פריער געשריבן, איז די ערשטע וועג נישט אזוי מסתבר, ווייל די דרשות זענען נישט סטאטיק, נאר מען קען זען ווי אזוי עס האט זיך עוואלווד, ממילא קען דאס נישט זיין ממש הל"מ. די צווייטע וועג איז אז די הלכות זענען מקובל אדער מסברא, און די דרשות זענען אסמכתא בעלמא. דער וועג איז לדעתי אויך נישט מסתבר, איך וועל שפעטער מסביר זיין פארוואס. אבער קודם קען מען זען אז עס איז אים נישט ניחא צו זאגן אז מען קען מסביר זיין פשוט אז זיי האבן גע'דרש'נט די פסוקים מיט זייער אייגענער שכל און ארויסגעדרינגען הלכות.

איך קען עס זייער גוט פארשטיין, ווייל די דרשות פון חז"ל זענען אפטמאל נישט בלויז וואס עס ליגט נישט אין פסוק, נאר עס איז אפילו נגד השכל. ואבאר דברי. עס איז דא א באקאנטע מאמר חז"ל, שמעון העמסוני היה דורש כל אתים שבתורה כיון שהגיע לאת ה' אלהיך תירא פירש אמרו לו תלמידיו רבי כל אתים שדרשת מה תהא עליהן עד שבא ר"ע ודרש וכו'. פון דעם מאמר זעען מיר אז ער האט גע'דרש'נט יעדע איינציגע 'את' פון די תורה, עס איז נישט בדרך גוזמא, ווייל דעמאלט שטימט נישט דער מאמר. היעלה על הדעת צו זאגן אז יעדע איינציגע את איז טאקע איבריג אין די תורה? עס איז דאך נישט מעגליך צו שרייבן א גאנצע תורה אן נוצן קיין איין את. נאכמער, וואס האט אים געבאדערט אז איין את קען ער נישט דרש'נען, צו דען מוז זיין אז אויף יעדע את האט דער באשעפער געהאט א רמז, אלא מאי מוז זיין אז די דרשות זענען נישט מכח סברא, נאר ער האט געהאלטן מסברא אדער מקבלה אז אונטער יעדע קוץ ותג ואות ליגט באהאלטענע דרשות, און אויב אין איין את שטימט נישט קיין איין דרש, מוז זיין אז אויף אלע אתין קען מען נישט דרש'נען.

דא קען מען זען נאך א סיבה פארוואס חז"ל האבן אזוי שטארק איינגעפירט די דרשות. ווייל זיי האבן געפילט אז אדער גאר אדער גארנישט. אויב איז אונטער איין ווארט דא א באהאלטענע רמז, וואס מחכ סברא וואלט מען עס נישט געזאגט, דאן מוז זיין אז אונטער אנדערע ענליכע ווערטער זענען אויך דא רמזים. יעצט, דאס איז געווען א דבר פשוט אז עס זענען דא באהאלטענע רמזים, ווייל עס זענען דא אזויפיל סתירות אין די תורה וואס מען קען נישט פארענטפערן נאר על פי דרש, ווי איך האב אויבן געשריבן אז אפילו אזא פשוט'ע פסוק חומש ווי ושמי ה' לא נודעתי להם קען מען נישט אפלערנען כפשוטו, ממילא האבן זיי פון דעם ארויסגענומען אז די גאנצע תורה איז אויך געשריבן אזוי.

מען קען אפילו זען אז זיי האבן נישט נאר אריינגעלייגט דרשות וואס ליגן נישט אין פסוק, נאר אפטמאל האבן זיי עוקר געווען דעם פסוק ממשמעותו. למשל דער פסוק לא תאכלו על הדם, וואס די גמרא דרש'נט אויף עטליכע דרשות, איינע פון זיי אז מען זאל נישט עסן פאר'ן דאווענען. דער פשוט'ער פשט איז אבער ווי עס שטייט אין מורה נבוכים אז די אמאליגע עובדי ע"ז האבן געשאכטן א בהמה און אויסגעגאסן די בלוט און געגעסן די פלייש העכער די בלוט. דער אופן פון ע"ז ווערט אויך דערמאנט אין שמואל א' פרק י"ד: וַיִּקְחוּ צֹאן וּבָקָר וּבְנֵי בָקָר וַיִּשְׁחֲטוּ-אָרְצָה; וַיֹּאכַל הָעָם, עַל-הַדָּם. זעט מען קלאר אז מען רעדט נישט פון עסן פאר'ן דאווענען.

דער געדאנק ווערט שוין דערמאנט אין גמרא, לגבי דעם פסוק וואס שטייט ביי יבום: והיה הבכור אשר תלד יקום על שם אחיו המת. בפשטות גייט עס ארויף אויפ'ן קינד וואס ווערט געבוירן פון די יבמה אז ער באקומט די נחלה פון דעם פארשטארבענעם ברודער. זענען געקומען חז"ל און געזאגט אז דאס גייט ארויף אויפ'ן מייבם, אז ער באקומט די נחלה, און יעדן ווארט האבן זיי גע'דרש'נט פארשידענע דרשות, והיה הבכור מיינט אז מצוה על הגדול ליבם, אשר תלד פרט לאיילונית, ועוד. און די גמרא זאגט שוין אויף דעם (יבמות כד ע"א) אמר רבא אע"ג דבכל התורה כולה אין מקרא יוצא מידי פשוטו הכא אתאי גזרה שוה אפיקתיה מפשטיה לגמרי. זעען מיר קלאר אז חז"ל האבן גע'דרשנ'ט אפילו ס'איז נגד השכל והפשט.

[יאיר]

ווען די געטאס האבן זיך געעפנט און די אידנ'ס קעפ האבן אנגעהויבן ארויסשפרינגען, האבן זיי מיטאמאל געזען אז עס איז דא א גאנצע וועלט פון וואס זיי האבן קיינמאל נישט געהערט. דאן האט זיך אנגעהויבן די רעפארם און השכלה באוועגונג. די משכילים האבן געלאכט פון די פאנאטישע רבנים, און דער תלמוד, מיט איר אייגנארטיגער לאגיק און אומגעווענליכער צוגאנג צו דרשות און אגדות האבן געגעבן אסאך שטאף פאר די מלעיגים על דברי חז"ל. זיי האבן גע'טענה'ט אז זיי, די רעפארמער, זענען די אריגינעלע אידן, די ארטאדאקסישע אידנטום, וואס איז אייגנטליך אן אור אייניקל פון די פרושים באוועגונג, זענען די וואס האבן 'רעפארמירט' אידישקייט, זיי זענען געקומען און צוגעלייגט ימ'ן מיט דרשות און קאמפליצירטע הלכות התלויים בשערה פון וואס כלל ישראל האט קיינמאל נישט געוואוסט, און זיי האבן פארוואנדלט אידישקייט אין דאס וואס מיר רופן היינט ארטאדאקסיע.

דער מלבי"ם האט זיך דאן אנגעגארטלט און גענומען אויף זיך א הייליגע מיסיע צו ערקלערן ווי אזוי די גאנצע תורה שבעל פה איז בעצם שוין נכלל אין די תורה שבכתב. חז"ל זענען פשוט געקומען און ברוב חכמתם ערקלערט וואו די בריליאנטן ליגן באהאלטן. אין אנדערע ווערטער, ער האט פרובירט אויפצואווייזן אז די דרשות חז"ל ליגן יא אינ'ם פסוק. ער האט געשריבן א חיבור מיט'ן נאמען אילת השחר, וואו ער שטעלט אראפ 613 כללים, כמנין תרי"ג, וואס לויט אים זענען דאס די כללי הדקדוק וואס חז"ל האבן גענוצט ביים דרש'נען דרשות, און יעדער פסוק וואס האט נישט געשטימט לויט די כללים האבן חז"ל פארשטאנען אז דא ליגט באהאלטן א דרש. דערנאך האט ער מחבר געווען חיבורו הגדול 'התורה והמצוה' אויף מכילתא, ספרא, ספרי. וואו ער איז מסביר באריכות וואו יעדע דרשה פון די ערשטע מדרשים ליגן אינ'ם פסוק, געבויט אויף די כללים וואס ער האט אוועקגעשטעלט אין אילת השחר. דער ספר איז א פענאמענעלר ווערק, און עס איז כדאי פאר יעדן וואס האט אן אינטערעסע אין אזעלכע ענינים צו כאפן א בליק דארט, וואו ער מאכט פון יעדן אות א גאנצע ברייטל, און ער קלערט אויף פונקטליך וואס חז"ל האט געשטערט.

למעשה איז זיין חיבור נישט אזוי נתקבל געווארן, צוליב עטליכע חסרונות. ערשטנס, זיינע כללי הדקדוק זענען נישט קיין עכטע כללים. ער האט באשאפן כללים לויט די דרשות חז"ל, נישט פארקערט. למשל, ער שרייבט אז וויבאלד עס שטייט לגבי די איל המילואים "וישחט משה" אנשטאט "וישחטה משה" (ויקרא ח כג) ממילא איבעראל וואו עס שטייט א ו' אדער ה' צום סוף פונ'ם ווארט איז עס מעגליך איבריג און מען קען עס דרש'נען. נאך א חסרון איז, אז דער מלבים האט נאר ערקלערט איין האלב, פארוואס חז"ל האבן איינגעזען אז דער ווארט אדער אות איז איבריג, ער האט אבער נישט ערקלערט ווי אזוי זיי ווייסן וועלכע דרשה אריינצולייגן און וואספארא שייכות עס האט מיט'ן איבריגן ווארט. אויך, דער מלבים האט נאר געמאכט זיין חיבור אויף די מדרשי התורה, ער האט אפילו נישט אנגערירט תלמוד בבלי, וואס האט אפשר דריי מאל אזויפיל דרשות, און ער וואלט זיך מסתמא נישט געקענט קיין עצה געבן אפילו מיט זיינע כללים. דערפאר האט דער ספר נישט קיין סאך אויפגעטון. שפעטער איז ארויסגעקומען הרב מעקלענבורג מיט זיין חיבור הכתב והקבלה, און ער האט אויך פרובירט צו גיין בדרכו און ערקלערן ווי אלע דרשות ליגן אין פסוק, (אויך האט ער פרובירט צו מלחמה האלטן מיט וועלהאוזן און ביקורת המקרא).

א דריטער מהלך, א מיטל וועג צווישן דער מלבי"ם און להבדיל די משכילים, איז געווען פון די פרומע משכילים, וועלכע האבן זיך באצויגן מיט מער התייחסות צו די דרשות חז"ל, און האבן ערקלערט וואס עס האט באוואויגן חז"ל צו דרש'נען די דרשות. מער דערוועגן אין א קומענדיגע תגובה.

[ברזלי הגלעדי]

איך וויל דא אריינהאקן און בעז"ה מאכן א קורצער איבערבליק איבער די היסטאריע ווי אזוי מען האט זיך באצויגן צו די דרשות חז"ל, און ברענגען ראיות צו די צדדים וואס איך האלט פאר ריכטיג. אזוי ווי איך האב קיינמאל נישט אדורכגעטון די נושא גרונטליך איז מעגליך אז עס וועלן אריינפאלן טעותים. ביטע מעיר זיין אויב איר האט הערות.

עס איז באקאנט פאר יעדן חדר יונגל וואס הייבט אן לערנען גמרא, אז ער קען נאר פרעגן קשיות לויט די גמרא'ס הנחות, אבער ער קען נישט פרעגן אויף די יסודות פון גמרא. למשל אויב ער וועט אנהייבן פרעגן אז א געוויסע דרשה מאכט נישט קיין סענס, אדער אז א דין האט נישט קיין פשט כשלעצמו, אפילו נאכדעם וואס ער פארשטייט די גמרא'ס סברא, וועט אים דער מלמד גיבן צוויי פעטש, ווייל אויף די גמרא קען מען נישט פרעגן קיין קשיות, מען קען נאר פארשטיין.

בעיקר ווייזט זיך דאס ארויס לגבי די דרשות חז"ל, וואו עס איז א חידה סתומה דער גאנצער ענין פאר די בני הישיבה, און קיינער טרויט זיך נישט אריינצוטראכטן אויב די גזירה שוות און ריבויים זענען דברים המסתברים אדער נישט. עס איז גענומען פאר גרענטעד אז אזוי קומט עס און אזוי ארבעט די גמרא, אן א פארוואס און אן א פארווען. גייט ארום פרעגן גרויסע תלמידי חכמים וואספארא באזיס זענען דא אויף די דרשות, קיינער וועט נישט וויסן קיין קלארער ענטפער. דער בעסטער ענטפער וואס מען וועט קענען געבן איז אז ס'איז הלכה למשה מסיני.

אבער איז דאס טאקע אזוי?


לאמיר צוריקגיין צו די בראשית יארן, ווען די תורה שבעל פה איז נאך געווען אין די ווינדלען. עס איז געווען שבת ערב פסח, און מען האט נישט געוואוסט אויב מ'מעג מחלל שבת זיין פאר'ן קרבן פסח. איין יונגערמאן איז געווען דארט, א פרישער אימיגראנט פון איראק (בבל), וואס ער האט געמאכט א חשבון, אז אויב מען מעג מחלל שבת זיין פאר'ן קרבן תמיד, מעג מען אויך פאר'ן קרבן פסח. ווען מען האט געזען זיינע כשרונות איז ער געווארן אב בית דין, און ער האט אנגעהויבן מפרש זיין די תורה מיט ענליכע דרשות, געבויט אויף זיבן יסודות. למשל איין דרשה בשם הללן הזקן איז געווען אז אין איין פסוק שטייט אז מען דארף עסן מצה זיבן טעג, און א צווייטע שטייט נאר זעקס טעג, נאר חדש מעג מען נאר זעקס טעג, אבער ישן מעג מען אלע זיבן טעג (ירושלמי פסחים פ"ו ה"א).

מיט דער צייט האט זיך דער מהלך פון דרש'נען דרשות לויט כללים אנגעהויבן פארמערן און פארשפרייטן. ביז עטליכע דורות שפעטער זענען געווען פארשידענע מהלכים אין די כללי הדרש, ר' ישמעל האט געהאט י"ג מידות, ר' עקיבא האט אויך געהאט י"ג נאר אנשטאט כללי ופרטי האט ער גע'רש'נט ריבויי ומיעוט, און ר' אליעזר בנו של ריה"ג האט געהאט אזויפיל ווי צוויי און דרייסיג מידות. נחמיה העמסוני האט גע'דרש'נט יעדער איינציגער 'את' פון די תורה, און נחום איש גם זו האט אויך גע'דרש'נט אלע אכין ורקין. עס האבן זיך ווייטער געהאלטן אין איין פארמערן צו דרש'ענען אפילו איינציגע אותיות ווי אן איבריגע ו' אדער א מ'. און אין די צייטן פון גמרא האט מען שוין געהאלטן נאך אסאך ווייטער, עד כדי כך אז אין די פרשיות המצוות איז כמעט נישטא קיין צוויי דריי ווערטער וואס זאלן נישט האבן קיין איין דרוש אויף זיך.

יעצט איז די פראגע, ווער האט געגעבן א כח פאר די חכמים צו דרש'נען די דרשות. אין גמרא געפינט מען נישט קיין שום דיון דערוועגן, אבער אין די צייטן פון די גאונים האט מען באשטימט אז עס מוז זיין אז די י"ג מידות זענען מקובל הלכה למשה מסיני, טראצדעם וואס אין גמרא ווערן די י"ג מידות נישט אויסגערעכנט צווישן די זאכן וואס זענען הל"מ, האבן זיי געוואוסט ברוח קדשם אדער מסברא אז דאס איז דער מציאות. אזוי נעמט אויך אן דער רמב"ם (הקדמה לפה"מ) און אנדערע ראשונים.

מען דארף אבער געדענקען אז א גרויס חלק פון די דרשות זענען נישט נכלל אין די י"ג מידות ווי אויבנדערמאנט, ממילא זענען זיי לכאורה נישט הלכה למשה מסיני. אזוי אויך געדענקען מיר אז אין די צייטן פון הלל הזקן איז נאר געווען שבע מידות, און שפעטער איז געווארן מער און מער, ממילא ווי אזוי קען זיין אז אלע י"ג מידות זענען הלכה למשה מסיני, פארוואס האט הילל נישט געוואוסט פון זיי. שווער צו זאגן אז עס זענען אייביג געווען באהאלטענערהייט מענטשן וואס האבן געהאט מקובל איש מפי איש מסיני מער מידות פון וואס מען איז שפעטער געוואויר געווארן. אזוי אויך דארף מען פארשטיין אז דער רמב"ם האלט אז יעדע זאך ווי עס איז דא א מחלוקת קען נישט זיין אז דאס איז הל"מ (דאס איז א שיטה יחידאי, קיינער פון די ראשונים האלטן נישט אזוי). ממילא דארף מען וויסן ווי אזוי קען ער זאגן אז די י"ג מידות זענען הל"מ ווען דאס אליין איז תלוי במחלוקת אין פארשידנע שיטות. (ועי' בחוות יאיר קצ"ב שמעיר בזה).

מיר זעט אויס פון דעם אז די חכמים האבן נאר געהאט מקובל הל"מ אז עס זענען דא דרשות באהאלטן אין די פסוקים, די אופני הדרוש פונקטליך ווי אזוי צו דרש'נען האט דער באשעפער געלאזט פאר די חכמים אליין צו זאגן לויט זייער פארשטאנד. אדער קען זיין אז עס זענען טאקע נאר געווען מקובל די שבע מדות פון הלל הזקן, און מכח סברא האבן די חכמים געהאלטן אז אנדערע אופני הדרוש זענען גארנישט אנדערש. איך האב נישט געזען דעם מהלך אין ערגעץ, אויב איינער ווייסט פון א מראה מקום וואס זאגט אזוי אדער פארענטפערט מיינע פריערדיגע קשיות זאל מען זיך ביטע אנרופן.

ר יאיר

ווען די זאגטס אז די מידות זענען געווארען מיט די יארען וויאזוי פארשטייסטי דאס, לאמיר נישט פארגעסן אז ביז די חכמי הזוגות איז נישט געווען קיין שים מחלוקת בישראל,
אמוראים קענען זיך נישט קריגען אויף תנאים,
וואס מיר דארפען פארשטיין איז אז, כילו עלמא מודי אז די חכמים וואס האבען געדרשנט א פסוק האבען דאס געהאלטן פאר די אבסולוט אמת און זענען גרייט געווען זיך מוסר נפש צי זיין אויף דעם,(דאס איז געווען נאך פאר די צייטן וואס מען האט זיך מוסר נפש געווען אויף מציצה בפה אדער אפילו פארן גיין מיט א בארד ביי די מלחמה)
די חכמי התלמוד זענען באמת געווען חכמים(אל אף מען מעג זיך קריגען אויף זיי אויב עס נישט נוגע צי די קבלה פין די תורה. נו דאס מיינט דאך א חכם אז ער זאגט הערטס וואס איך האב צי זאגען אין נישט קבלי דעתי) און על טהרת הקודש האט נישט געמיינט מעלים עין זיין פין חכמי הטבע על אף מען האט דעמאלס נישט געוויסט וואס די סייענטיפיק וועלט ווייסט היינט,
פארשטייסטי אז נחום איש גם זו איז איין צופרי אריין געקימען אין בהמד און געזאגט איך האב א פלאן לאמיר גיין מיט ריבוי מיעט וריבוי, ר עקיבא האט געסמירקט און געזאגט בסדר?
אן די אדער הענט פארשטיי איך טאקע נישט אפילו אויב מען וועט זאגען אז אלע מידות זענען מקובל איז ווי אזוי עס צי דרשענען איז דאך נישט מקובל ווייל אויב יא וואלט דאך שמעון העמסוני אויך געוויסט וואס צי טין מיט די את פין ה אלוקך תירא זעעט מען אז די חכמים האבען געהאט א פרי רייד צי פארטייטשן די פסוקים.
ביי די וועי הלל הזקן דאכצימער האט געוואוינט אין אי פאר ער איז געגאנגען קיין בבל (ער איז דאך א תלמוד פין שמעי ואבטליון) קען זיין אז ער האט געהאט די דרש מקובל

[[NAMELESS]]

א דריטער מהלך, א מיטל וועג צווישן דער מלבי"ם און להבדיל די משכילים, איז געווען פון די פרומע משכילים, וועלכע האבן זיך באצויגן מיט מער התייחסות צו די דרשות חז"ל, און האבן ערקלערט וואס עס האט באוואויגן חז"ל צו דרש'נען די דרשות. מער דערוועגן אין א קומענדיגע תגובה.

אחר קידה והשתחוויה וועל איך נעמען די גאטס און בעטן פון מורינו ומאורינו ר' [tag]יאיר[/tag] שליט"א אז כאטשיג ער האט זיך פורש געווען מקאווע שטיבל (און פונעם געוועב?) מטעמים הנמוקים עמו, זאל ער ביטע נאך דאס איינמאל - אך זו הפעם - אריינקומען און ארויסברענגען את אשר עם לבו בנושא זו, לטובת אלו שלא הגיעו עדיין לדרגת מעלתו, ובזכות זה יתברך בכל מילי דמיטב, כוח"ט וכט"ס.