אינטערעסאנטע מעשה'לעך, עפיזאדן, און אנעקדאטן

[בענדזשאמין פרענקלין]

צומאל ווען מען ליינט א ביכל אדער א ספר, שטאלפערט מען זיך אן אין א ספעציעל שיינע מעשה'לע אדער אין א גאר אינטערעסאנטער עפיזאד, אדער אין סתם עפעס א מאדנע אנעקדאט, און אויב וויל מען די מעשה מיטטיילן מיט די חברים דא, איז נישטא וואו, ווייל "אין דער "גוטע ווערטער" אשכול גייט עס נישט אריין, מחמת עס איז נישט קיין וויץ אדער טעקסט מעסעדזש, ווי אויך פאסט עס נישט אריין אין דער "חניוקישע אשכול" ווייל עס איז נישט חניוקיש, און עס איז דאך ידוע דעם כלל פון יותר ממה שהעגל רוצה לינק הפרה רוצה להניק, און אויב חלילה עס וועט נישט זיין וואו ארויסצוגעבן די חלב קען דארט די גאנצע מעשה עקספלאדירן. ולכן צוזעהענדיג דעם פראבלעם האבן מיר געפענט א אשכול ספעציעל פאר אזוינע מעשה'לעך.

א פאר אנווייזונגען:
מען זאל פרובירן נאר צוברענגן עובדה'לעך וואס האט פאסירט אין דער ווירקליכקייט, און דער נאמען פונעם בעל הנס איז באוואוסט (עכ"פ נישט אנאנים).
מען זאל שרייבן דעם נאמען פונעם ספר אדער ביכל פון ווי די מעשה איז גענומען.
עס מעג זיין סיי פון א אידישע מקור און סיי פין א סעקולערע.

[בענדזשאמין פרענקלין]

אמאל איז א חסיד אריין צום בית ישראל מיט אן ערנסטע פראגע:
היות בשעת די חברים פון זיין קליין יונגעלע זענען באשעפטיגט מיט קינדערישע שפילערייען, איז זיין קינד פארנומען מיט בינדן "רצועות" פון תפילין של ראש ושל יד, וויל ער וויסן צו דאס איז א צייכן אז זיין זוהן האט א ספעציעלע נשמה ?, און צו ער דארף זיך פירן מיט באזונדערע הנהגות און קפידות מיט אזא הייליג קינד?

האט עס דער בית ישראל גענטפערט מיניה וביה:
ניין, איר דארפט נישט גארנישט מקפיד זיין מיט עם, אויסער איין זאך:, איר זאלט מער מקפיד זיין אויף תפלה בציבור..., אייער זוהן זאל אייך זעהן ווייניגער מיט די תפילין, און אייך אויפהערן נאכטוהן...

[במחיצתם, חלק ב']

[כשראיתי היום בני היקר משחק ברצועות נזכרתי בהסיפור ואשפגתי הרבה].

[berlbalaguleh]

אמאל איז א חסיד אריין צום בית ישראל מיט אן ערנסטע פראגע:
היות בשעת די חברים פון זיין קליין יונגעלע זענען באשעפטיגט מיט קינדערישע שפילערייען, איז זיין קינד פארנומען מיט בינדן "רצועות" פון תפילין של ראש ושל יד, וויל ער וויסן צו דאס איז א צייכן אז זיין זוהן האט א ספעציעלע נשמה ?, און צו ער דארף זיך פירן מיט באזונדערע הנהגות און קפידות מיט אזא הייליג קינד?

האט עס דער בית ישראל גענטפערט מיניה וביה:
ניין, איר דארפט נישט גארנישט מקפיד זיין מיט עם, אויסער איין זאך:, איר זאלט מער מקפיד זיין אויף תפלה בציבור..., אייער זוהן זאל אייך זעהן ווייניגער מיט די תפילין, און אייך אויפהערן נאכטוהן...

[במחיצתם, חלק ב']

[כשראיתי היום בני היקר משחק ברצועות נזכרתי בהסיפור ואשפגתי הרבה].

מ'דערציילט א מעשה וואס האט זיך געטראפן ביים בית ישראל. איינער פון די חסידים איז אמאל אריינגעגאנגען צו איהם פרעגן אן עצה וועגן א שידוך. "רבי--זאגט דער חסיד. מ'טראגט מיר אן א שידוך פאר מיין זון. אבער דער מחותן איז א... בעל תשובה. .. ענטפערט איהם דער בית ישראל. "און וואס וועט זיין מיט דיר"?...

[טעפל]

אז מ'רעדט שוין פון בית ישראל ז"ל, אמאל אינמיטן פון איינע פון די מלחמות בארצינו הקדושה איז געקומען צום בית ישראל איינע פון די אמריקאנע רבנים און געפרעגט דעם בית ישראל "וואס זאגען די ארץ ישראלדיגע רבנים צום מצב? ענטפערט דער בית ישראל "תהילים! זאג דו אויך!..

[ענדע צדיק]

אמאל איז א חסיד אריין צום בית ישראל מיט אן ערנסטע פראגע:
היות בשעת די חברים פון זיין קליין יונגעלע זענען באשעפטיגט מיט קינדערישע שפילערייען, איז זיין קינד פארנומען מיט בינדן "רצועות" פון תפילין של ראש ושל יד, וויל ער וויסן צו דאס איז א צייכן אז זיין זוהן האט א ספעציעלע נשמה ?, און צו ער דארף זיך פירן מיט באזונדערע הנהגות און קפידות מיט אזא הייליג קינד?

האט עס דער בית ישראל גענטפערט מיניה וביה:
ניין, איר דארפט נישט גארנישט מקפיד זיין מיט עם, אויסער איין זאך:, איר זאלט מער מקפיד זיין אויף תפלה בציבור..., אייער זוהן זאל אייך זעהן ווייניגער מיט די תפילין, און אייך אויפהערן נאכטוהן...

[במחיצתם, חלק ב']

[כשראיתי היום בני היקר משחק ברצועות נזכרתי בהסיפור ואשפגתי הרבה].

איך פלעג מיר אויך שפילן מיט רצועות כסדר. מיין טאטע זז"ל פארפאסט נישט קיין מנחה בציבור.
יעדן ערב שבת איז ער מעביר סדרה מיט די רבינו תם תפילין, און דאס פלעג איך צוזען מיט א לענוג רוחני.

[בענדזשאמין פרענקלין]

עס איז דא א בוך וואס וואס הייסט "דבריהם האחרונים", פון ד"ר ישראל צבי כנר, עס איז ערשינען אין יאר תש"ל דורך "המנורה" פארלאג, אין עברית, [איך ווייס נישט צו מען האט עס נאכאמאל איבערגעדריקט, און צו עס איז דא צובאקומען]. ער ברענגט דארט צאם די לעצטע ווערטער פארן שטארבן, פון פילע פערזענליכקייטן אידן און גוים צוגלייך מיט א קורצע ביאגראפיע זייערע.

אין זיין הקדמה שרייבט ער:
"עס איז העסט אינטערעסאנט און באלערענד די לעצעטע רייד פון אידישע אדער גוישע פערזענליכקייטן, די לעצטע ווערטער פון א מענטש בשעת'ן שטארבן, איז אסאך מאל ווי א סך הכל פון זייער מפעל חיים אדער ווי א צוואה לדורות, צומאל שפיגלט זיך אפ און זייערע רייד עפעס ווי א נבואה, דאס שטארבן איז נישט קיין ענד פון לעבן עס איז א המשך צו א נייע שטאפל.
אויך איז צומאל דא אזעלעכע וואס האבן חרטה אויף זייער שלעכטע מעשים און בעטן פארצייונג פון די מענטשהייט. בקיצור לעצטע ווערטער זענען אזווי א פילאסאפיע פון דעם מענטש, און עס איז כדאי זיך צו באקענען מיט זיי".

איינע פון די אינטערעסאנטע עפיזאדן וואס ער בארירט איז די לעצטע ווערטער פון ישו הנוצרי ער שרייבט אזוי:

"ווען עס איז אנגעקומען שמועות פארן רומישע נציב אין א"י, פונטיס פילאטוס, איבער דער מאן וואס שטעלט זיך אהער אלס קעניג פון די אידן, אין אלץ משיח, האט ער דעזעהן אין עם א מורד במלכות האט ער באפוילן עם צו הרגנן.
אויפן קרייץ ברעט האט ישו אויפגעהויבן זיינע אויגן צום הימל און ער האט געזאגט:
אלי אלי למה עזבתנו ?"

נישט מער און נישט וויניגער ישו הנוצרי איז געשטארבען מיט א פסוק תהילים אויפן ליפ.

[איינער]

אויב אמת, קענסטו מסביר זיין דעם וואונדער?

[בענדזשאמין פרענקלין]

אפשר ביסטו גערעכט מיט דעם, אז דאס אליינס וואס ישו איז געווען א תהילים איד [מומר] איז נישט אזא וואונדער, אבער וואס איז יא העכסט אינטערעסאנט איז די פסוק וואס ער האט געלאזט פאלן, עס איז גאנץ אנדערש ווי אידישע גייסטליכע וואס זענען געשטארבן מיט צידוק הדין אויף זייער ליפן אזוווי רבי עקיבא וואס יצאה נשמתו באחד, אדער ווי יאשיהו המלך וואס האט געזאגט צדיק הוא ה' כי פיהו מריתי, נאכן ווערו באטראפן מיט דריי הונדרעט פיילן, און אזו ווי פיל אנדערע.
אויך זעהט מען פון דעם אז ער האט זיך באמת געהאלטן פאר משיח, ועוד כמה הילכתא גבירתא איכא למילף מהדין ואכמ"ל

[איחוד פעלד]

וויאזוי איז געדרינגען פין פסוק "אלי אלי" אז ער האט זיך "באמת" געהאלטען פאר משיח?

און אויב יא?

איין זאך יא, אז מען קען ארויסנעמען אז ער האט געהאט טענות נישט קיין תפילה, וואס דאס קען מען זאגען אהער און אהין, עס איז נישט מוכרח.

בכלל איז די גאנצע מעשה פאבריצירט, און עס איז א שאד צו בויען טעאריעס אויף דעם.

[קאווע טרינקער]

איך האב מברר געווען ביי אלע דריי ראשי תהילים כולל, אלע זענען ביי די מיינונג אז די מעשה איז שקר.

[טעפל]

איך האב מברר געווען ביי אלע דריי ראשי תהילים כולל, אלע זענען ביי די מיינונג אז די מעשה איז שקר.

מה ענין שמיטה אצל הר המנוחות??

[קאווע טרינקער]

הר המנוחות איז בתוך גבולי ארץ ישראל, און איז מחויב במצות שמיטה. - רש"י'ס קשיא איז אויף 'הר סיני' וואס איז אין מדבר און פטור פון שמיטה.

[berlbalaguleh]

אפשר ביסטו גערעכט מיט דעם, אז דאס אליינס וואס ישו איז געווען א תהילים איד [מומר] איז נישט אזא וואונדער, אבער וואס איז יא העכסט אינטערעסאנט איז די פסוק וואס ער האט געלאזט פאלן, עס איז גאנץ אנדערש ווי אידישע גייסטליכע וואס זענען געשטארבן מיט צידוק הדין אויף זייער ליפן אזוווי רבי עקיבא וואס יצאה נשמתו באחד, אדער ווי יאשיהו המלך וואס האט געזאגט צדיק הוא ה' כי פיהו מריתי, נאכן ווערו באטראפן מיט דריי הונדרעט פיילן, און אזו ווי פיל אנדערע.
אויך זעהט מען פון דעם אז ער האט זיך באמת געהאלטן פאר משיח, ועוד כמה הילכתא גבירתא איכא למילף מהדין ואכמ"ל

ביטע זיי מסביר דעם הקשר פון א "תהילים יוד" און א מומר.

[berlbalaguleh]

דער צייטונג "ידיעות אחרונות" האט אמאל געברענגט אן אינטערוויו וואס איינער פון די רעפארטערס האט געהאט מיט א אידיש-אפשטאמיגן שרייבער אין אמעריקע וואס האט חתונה געהאט מיט א גוי'טע. ער איז אמאל געווען א ישיבה בחור. צווישן אנדערע זאכן האט דער שרייבער פארציילט אז ווען ר'איז געווען פערצן יאר אלט איז ער געווען אין א קעמפ. איין טאג ווען זיי זענען געגאנגען פאר א שפאציר איז דער וועטער פלוצלינג געווארן זייער שטורעמדיג. זיי האבן געזוכט א פלאץ וואו צו קענען שיצן זיך פון רעגן. האבן זיי באמערקט א "גאזיבא" שטיבל. נאר צו צו קומען צו דעם שטיבל האט מען געדארפט ארונטערקריכן א שמאלן צוים וואו ס'איז געווען פלאץ נאר פאר איין מענטש. ווען די חברים האבן זיך געשטעלט אין די ליין, האט זיך איין חבר אריינגעכאפט פונקט פאר איהם. אין יענע סעקונד איז געקומען א בליץ וואס האט געהרג'ט דעם חבר. האט איהם דער צייטונג רעפארטער געפרעגט. "נו, זעהסטו דאך אז ס'איז דא א באשעפער" האט דער פארגוי'אישטער שרייבער געענטפערט. "ניין. ס'איז אלעס א גורל" און וועמענס נומבער ס'קומט דער ווערט געכאפט.