חז"ל און סייענס אדער חז"ל און מציאות.

[יואליש]

.
וויל איך ברענגען א שטיקל רמב"ם אין מורה וואס ער ברענגט צום סוף:
לא תבקש ממני שיסכים כל מה שזכרוהו מענין התכונה למה שהענין נמצא, כי החכמות הלמודיות היו בזמנים ההם חסרות, ולא דברו בהם על דרך קבלה מן הנביאים, אבל מאשר הם חכמי הדורות בענינים ההם, או מאשר שמעום מחכמי הדורות ההם, ולא מפני זה אומר בדברים שאמצא להם שהם מסכימים לאמת שהם בלתי אמתיות או נפלו במקרה, אבל כל מה שאפשר לפרש דברי האדם עד שיסכים למציאות אשר התבאר מציאותו במופת, הוא יותר ראוי באדם המעולה המודה על האמת לעשותו (מורה נבוכים, חלק ג סוף פרק יד).

און מי לנו גדול מהרמב"ם צו זאגן אז איינער וואס זאגט אז חז"ל האבן זיך טועה געווען אין סייענטיפישע זאכן הייסט נישט קיין כופר?
ווייטער לגבי הלכה געדענק איך שטיין ערגעץ, כ'געדענק נישט ווי אז די הלכות האבן חז"ל געהאט בקבלה, למשל אז מ'מעג הארגענען א כינה בשבת, די סיבה אז אינם פרים ורבים האבן זיי אליינס צוגעלייגט לויט די יעניגע צייט'ס ידיעה, און אויב די טעם פאלט אוועק פאלט נישט פארדעם די הלכה אוועק.

אז מ'רעדט שוין פונעם רמב"ם'ס מהלך, פילייכט איז פאסיג צו ציטירן פון משנה תורה הל' קידוש החודש:

רמב"ם, משנה תורה, הלכות קדוש החדש יז, כד

והיאך נודע כל דבר ודבר מאלו הדברים. והראיה על כל דבר ודבר. היא חכמת התקופות והגימטריות שחברו בה חכמי יון ספרים הרבה והם הנמצאים עכשיו ביד החכמים. אבל הספרים שחברו חכמי ישראל שהיו בימי הנביאים מבני יששכר לא הגיעו אלינו. ומאחר שכל אלו הדברים בראיות ברורות הם שאין בהם דופי ואי אפשר לאדם להרהר אחריהם, אין חוששין למחבר בין שחברו אותם נביאים בין שחברו אותם גוים. שכל דבר שנתגלה טעמו ונודעה אמתתו בראיות שאין בהם דופי אין סומכין על זה האיש שאמרו או שלמדו אלא על הראייה שנתגלתה והטעם שנודע

.

[יואליש]

פשוט קאמפלעצירט, נאדיר פונעם אגרת הרמב"ם:

ודאתינן עלה מעקרא היא, שכל דברי החוזין בכוכבים שקר הן אצל כל בעלי מדע. ואני יודע שאפשר שתחפשו ותמצאו דברי יחידים מן החכמים בתלמוד ובמדרשות, שדבריהם מראין שבשעת תולדתו של אדם יגרמו לו הכוכבים כך וכך. אל יקשה זה בעיניכם, שאין הדרך שיניח אדם הלכה למעשה ויהדר אפירכי ואשנויי, וכן אין ראוי לאדם להניח דברים של דעת, ושכבר נתאמתו בראיות, וינער כפיו מהן, ויתלה בדברי יחיד מן החכמים, שאפשר שנתעלם ממנו דבר, או שיש באותן הדברים רמז, או אמרן לפי שעה ומעשה שהיו לפניו. הלא תדעו שהרי כמה פסוקים מן התורה הקדושה אינן כפשטן, ולפי שנודע בראיות של דעת שאי אפשר שיהיה הדבר כפשוטו – תרגמו המתרגם תרגום שהדעת סובלת. ולעולם אל ישליך אדם דעתו אחריו, שהעינים לפנים הן ולא לאחור. וכבר הגדתי לכם את כל לבי בדבר זה.

נאדיר א ליקוט איבערן דעת הרמב"ם:
http://torahandscience.blogspot.com/2006/04/rambam.html

[פשוט-קאמפליצירט]

ייש"כ, יואליש.

[פשוט-קאמפליצירט]

ס'איז אמת אז אין "דזענעראל רעלאטיוויטי", וועלכער איז נישט וואס מען מיינט געווענליך מיט רעלאטיוויטי, קען מען טענה'ן אז אלעס איז רעלאטיוו, אבער דאס צו זאגן דארף מען אזוי שטארק פארדרייען די פשוטע פשט פון די ווארט "תנועה" אזש מען מאכט חוזק פון זיך אליינס.

אין קורצן: ניין, רעלאטיוויטי פון תנועה מיינט אבסאלוטלי נישט "ממש דאס"; נישט ווען עס רעדט זיך דא פון תנועה וואס איז נישט אין א גלייכע ליניע!

ווי איך האב עס פארשטאנען, איז איינשטיין געטריבן געווארן צו מחדש זיין דזשענערעל רעלאטיוויטעט פון דער זעלבער סיבה וואס האט אים געמאכט מחדש זיין די ספעשל רעלאטיוויטעט, והוא, דאס צונויפברענגען די צוויי פאקטן: תנועה איז רעלאטיוו, און אז די געזעצן פון דער טבע זענען גלייך אין יעדן פרעים אוו רעפערענס. כ'האב עס פאלש פארטייטשט?

[פשוט-קאמפליצירט]

אטאמס קען מען טאקע יא צוטיילן, און וועגן דעם זענען אטאמס נישט דער יסוד אינ'ם סטענדארד מאדעל.

אמת. אבער דו זעסט דאך אז סייענטיסטן זוכן אן אלגעמיינע טעאריע וואס זאל דערקלערן אלעס אינעם קאסמאס, אריינגערעכנט פערמיאנס און באסאונס. וואס זוכן זיי, נישט דעם יסוד?

[קול דודי]

אמת. אבער דו זעסט דאך אז סייענטיסטן זוכן אן אלגעמיינע טעאריע וואס זאל דערקלערן אלעס אינעם קאסמאס, אריינגערעכנט פערמיאנס און באסאונס. וואס זוכן זיי, נישט דעם יסוד?

ניין.

[פשוט-קאמפליצירט]

אמת. אבער דו זעסט דאך אז סייענטיסטן זוכן אן אלגעמיינע טעאריע וואס זאל דערקלערן אלעס אינעם קאסמאס, אריינגערעכנט פערמיאנס און באסאונס. וואס זוכן זיי, נישט דעם יסוד?

ניין.

נאר?

[קול דודי]

ווי איך האב עס פארשטאנען, איז איינשטיין געטריבן געווארן צו מחדש זיין דזשענערעל רעלאטיוויטעט פון דער זעלבער סיבה וואס האט אים געמאכט מחדש זיין די ספעשל רעלאטיוויטעט, והוא, דאס צונויפברענגען די צוויי פאקטן: תנועה איז רעלאטיוו, און אז די געזעצן פון דער טבע זענען גלייך אין יעדן פרעים אוו רעפערענס. כ'האב עס פאלש פארטייטשט?

די האסט עס נישט פאלש פארטייטשט, אבער די מסקנא וואס די נעמסט דערפון ארויס איז נישט ריכטיג. די געזעצן פון פיזיקס קענען זיין די זעלבע, אבער מ'קען נאך אלס זאגן וועלכע זאך גייט ארום דעם אנדערן, אויסער אז מ'פארדרייט די פשוטע פשט פון די ווערטער, ווי איך האב געשריבן אויבן.

[קול דודי]

אמת. אבער דו זעסט דאך אז סייענטיסטן זוכן אן אלגעמיינע טעאריע וואס זאל דערקלערן אלעס אינעם קאסמאס, אריינגערעכנט פערמיאנס און באסאונס. וואס זוכן זיי, נישט דעם יסוד?

ניין.

נאר?

א יוניפייד טעאריע, וואס זאל פאראייניגן קוואנטאם מיט דזענעראל רעלאטיוויטי. אבער כשלעצמו, איז די סטענדארד מאדעל די יסוד פון עקזיסטענס.

[פשוט-קאמפליצירט]

די האסט עס נישט פאלש פארטייטשט, אבער די מסקנא וואס די נעמסט דערפון ארויס איז נישט ריכטיג. די געזעצן פון פיזיקס קענען זיין די זעלבע, אבער מ'קען נאך אלס זאגן וועלכע זאך גייט ארום דעם אנדערן, אויסער אז מ'פארדרייט די פשוטע פשט פון די ווערטער, ווי איך האב געשריבן אויבן.

די דזשענערעל טעאריע פון רעלאטיוויטעט איז געווען א צעברייטערונג פון זיין ספעציעלער טעאריע פון רעלאטיוויטעט. די ספעציעלע טעאריע רעדט נאר פון תנועה אין א גראדער ליניע און אן קיין עקסעלארעישאן. די אלגעמיינע טעאריע פון רעלאטיוויטעט גיט זיך אפ מיט די אופנים פון תנועה, וואס פאסן נישט אריין אין דער ספעציעלער טעאריע. די אלגעמיינע טעאריע זאגט אז תנועה -- אפילו אין א געבויגענער ליניע, אפילו ווען ס'איז פאראן עקסעלארעישאן -- בלייבט רעלאטיוו. "סירקולער מאושען" איז רעלאטיוו, דהיינו, אפילו תנועה אין א צירקל, בלייבט נאך אלץ רעלאטיוו. רעלאטיוו זאגט דאס זעלבע ווי "נישט-אבסעלוט".

Special relativity includes only the special case (hence the name) where the motion is uniform. The motion it explains is only if you’re traveling in a straight line at a constant speed. As soon as you accelerate or curve — or do anything that changes the nature of the motion in any way — special relativity ceases to apply. That’s where Einstein’s general theory of relativity comes in, because it can explain the general case of any sort of motion.

(פון דא.)

[פשוט-קאמפליצירט]

א יוניפייד טעאריע, וואס זאל פאראייניגן קוואנטאם מיט דזענעראל רעלאטיוויטי. אבער כשלעצמו, איז די סטענדארד מאדעל די יסוד פון עקזיסטענס.

"עקזיסטענץ" נעמט אריין אלעס וואס עקזיסטירט. יעצט האבן מיר צוויי טעאריעס פאר צוויי אנדערע דערשיינונגען אין עקזיסטענץ. "פאראייניגן" זאגט דאך איז די צוויי זאכן גייען נישט אינאיינעם. אויב זיי שטימען נישט איינער מיט'ן אנדערן, איז דאך טייטש אז קיינער פון די צוויי קען נישט באצייכנט ווערן ווי א יסוד. דער יסוד וועט (האפנטליך) זיין אט די טעאריע, אין וועלכער ביידע, רעלאטיוויטעט און קוואנטום פיזיקס, וועלן אריינפאסן.

[קול דודי]

Special relativity includes only the special case (hence the name) where the motion is uniform. The motion it explains is only if you’re traveling in a straight line at a constant speed. As soon as you accelerate or curve — or do anything that changes the nature of the motion in any way — special relativity ceases to apply. That’s where Einstein’s general theory of relativity comes in, because it can explain the general case of any sort of motion.

(פון דא.)

וואס מיינט "can explain the general case of any sort of motion"? עקספלעין וואס?

קוק אט דא:
In the framework of general relativity, the formulation of the laws of physics is identical in all frames of reference, even in rotating and accelerating frames[citation needed]. The fictitious forces are then a manifestation of the gravitomagnetism associated with the acceleration of the mass of the universe[citation needed]. This is the same effect that results in frame dragging, only in frame dragging the effect due to a rotating body is local and small. If the entire universe is rotating, the effect is massive. Even in general relativity, the inertial frames of reference can be considered special, because they are the only ones that allow the laws of physics to be formulated without explicit reference to distant masses. Compared to frames of reference with linear or rotational acceleration, inertial frames of reference also preserve local causality.

די אינערשל פרעים איז פריווילידזשט אין געווענליכן שפראך, אפילו אין דזענעראל רעלאטיוויטי. ווייל אויב נישט דארף מען טוישן די פשוטע מיינונג פון ווערטער, ווי איך פרוביר שוין אסאך מאל מסביר זיין.

[קול דודי]

"עקזיסטענץ" נעמט אריין אלעס וואס עקזיסטירט. יעצט האבן מיר צוויי טעאריעס פאר צוויי אנדערע דערשיינונגען אין עקזיסטענץ. "פאראייניגן" זאגט דאך איז די צוויי זאכן גייען נישט אינאיינעם. אויב זיי שטימען נישט איינער מיט'ן אנדערן, איז דאך טייטש אז קיינער פון די צוויי קען נישט באצייכנט ווערן ווי א יסוד.

פארקערט, יעצט איז איינס די יסוד ווען מ'רעדט פון קליינע שטיקלעך חומר -- פון וואס די שמועס איז דא געווען לכתחילה, און דער אנדערע איז די יסוד פון גרויסע שטיקלעך חומר. ביידע זענען א יסוד בלי ספק. וועט מען זיי קענען פאראייניגן? אפשר.

[קול דודי]

און אויב טרעפט מען אן אנדערן אופן צו ערקלערן די יסודות איז אויך גיט. בכל אופן ערקלערט דאס די יסודות אסאך אסאך בעסער און טיפער און ברייטער ווי די גריכישע ד' יסודות, מיט וואס דער שמועס האט זיך אנגעהויבן.

[מי אני]

דער וועג ווי איך האב ליב אנצוקוקן די זאכן איז אז זיי אלע -- אלע קעגנגעזעצטע מיינונגען -- שטימען לעולם. מיר מענטשן לעבן אין א מציאות וואס דערהייבט נישט קיין סתירות. עס קען געמאלט זיין א מציאות וואו א סתירה מיינט נישט די זעלבע ווי אז איינס פון די צוויי איז זיכער פאלש. דבר והפכו בכלל עקזיסטירט נאר דארט וואו עס איז פאראן עפעס חוץ "דבר", לשון יחיד, איין, איינציג, אן א נאך עפעס קעגן וואס דער דבר זאל קענען געשטעלט ווערן.

אין אנדערע ווערטער דייעלעטיאיזם אדער טריוויאליזם; אין די דאמעין פון פאראקאנסיסטענט לאגיק(ס).

[מי אני]

viewtopic.php?p=425058#p425058

יעצט צוריק צום פראבלעם מיט חז"ל מיט מציאות, אויף ספרים בלאג שרייבט איינער ר' אליעזר בראדט (ווייסט איינער ווער דאס איז? ער שרייבט דאך גוט) א שמועס אויף הרב דוד ניטו און די אידישע רעאקציע צו קופערניקוס (אז די וועלט דרייעט זיך ארום די זין און נישט פארקערט). הרב ניטו איז געווען א גרויסע קעגנער צום נייע שיטה מכח פסוקים ווי שמש בגבעון דום, ווי אויך ברענגט ער ר' יונתן אייבשיץ אין יערות דבש "ועבור זה נתטפשו הרבה מתוכנ' קופרניקוס וסעייתו באמרם שהארץ מסבב אבל שקר נחלו והאמת עד לעצמו כי הארץ לעולם עומדת... " פון די אנדערע זייט ברענגט ער פונעם יעב"ץ וואס האלט יא ווי קופערניקוס.

גאלילעיאו האט געשריבן (צו מאדאם קריסטינה פון לארעין) אז קופערניקוס ״האט נישט איגנארירט תנ״ך, נאר ער האט גוט געוואוסט אז אויב זיין שיטה ווערט אויפגעוואוזען דעמאלטס וועט עס נישט סותר זיין די פסוקים ווען מען פארשטייט זיי ריכטיג״.

[הדסים]

האב איך מיר דערמאנט א קליינע עפיזאד.

אין ישיבה איז א קשי' געווען א גוטע זאך. ווען אונז האבן געלערנט א גמ', און עס איז שווער געווארן פון אן אנדערע גמ', אדער פון ראשונים, איז עס געווען מיט א געשמאק. מען האט פראבירט צו טרעפן א תירוץ, אפשר האבן אונז נישט דא עפעס פארשטאנען, אפשר דא, אפשר איז דא א דריטע סברא. נישט קיין נפק"מ אויב אונז האבן געהאט א תירוץ, די עצם שוועריקייט איז געווען געשמאק. פאר די בחורים און פאר די מגי"ש.

איין טאג איז מיר שווער געווארן עפעס פון די מציאות, פאר מיר איז עס געווען די זעלבע געפיל ווי א סתירה פון 2 גמרות. אבער ווען איך האב עס געפרעגט פון מיין מגי"ש, האט ער עס נישט אנגענומען מיט א געשמאק, ער האט געקנייטשט אהער, געקנייטשט אהין, און שוין.

איך פארשטיי די מעשה אזוי, ווען א ערליכע איד לערנט תורה, איז עס פאר א אים אמת גמור. ווען צוויי שטיקלעך תורה זענען זיך סותר, פרעגט עס נישט אפ די תורה, עס איז פשוט עפעס וואס פארלאנגט א תירוץ. פונקט ווי ווען איך זע א געאמאטריע פאראדאקס, פראביר איך צו טרעפן די תירוץ, און איך האב זייער הנאה דערפון, אבער עס פרעגט נישט אפ די מציאות וואס איך זע.

אבער ווען מען פרעגט פון תורה אויף מציאות, פילט די ערליכע איד אז תורה איז טאקע אמת גמור, אבער עס איז דאך נישט ווי א טרוקענע פאקט. און עס געבט א ציפ ווען די תורה ווערט באדראעט פון די פאקטן וואס אונז קענען זען מיט די אויגן.

איך מיין אז דאס איז די תשובה אויף דאס וואס דו שרייבסט אין די אנדערע אשכול.

עס איז מיר אלס געווען א חידוש/אינטרעסאנט ווי די חסידישע געמיינדע איז אזוי אנטי-מדע ווען עס (זעהט אויס ווי עס) איז קעגן פשטות התורה. לפי הנ״ל איז דאך נישט דא קיין שום סתירה פון קיין שום נושא אין מדע צו תורה.

אמת טאקע, מען קען פארענטפערן אז אלעס איז אמת, אלו ואלו דברי אלו' חיים. אבער יעדע מאל וואס מען דארף נוצן די תירוץ, איז עס נאך א ציפ אין הארץ.

[רביה''ק זי''ע]

גראדע די ציפ אין הארץ ווי דו רופסט עס האט א נאמען, ס'רופט זיך "identity crisis', און דאס פארענטפערט אלע קשיות, מ'דארף נאר פארשטיין פארוואס געוויסע אמונות ווערן א חלק פון א מענטש'ס אידענטיטעט און אנדערע נישט.

[שבת אחים]

גראדע די ציפ אין הארץ ווי דו רופסט עס האט א נאמען, ס'רופט זיך "identity crisis', און דאס פארענטפערט אלע קשיות, מ'דארף נאר פארשטיין פארוואס געוויסע אמונות ווערן א חלק פון א מענטש'ס אידענטיטעט און אנדערע נישט.

Identity crisis און culture shock איז א צווייטע זאך פון א ציפ אין הארץ

Identity crisis איז איינער וואס פיהלט אז ער פיט נישט אריין אין א געוויסע קולטור. נישט אז עס באדערט אים אז זיינע גלייבונגען שטימען נישט מיט די מציאות.

פארקערט די קריזיס הייבט זיך אן ווען מ׳וויל נישט באלאנגן צו א געוויסע גרופע וויאזוי מאיז אויפגעברענגט געווארן.

[רביה''ק זי''ע]

דו רעדסט פון די לעצטע פאזע פון identity crisis און איך רעד פון די ערשטע. ס'הייבט זיך אן אז א מענטש ווערט געוואר זאכן וואס זענען א סתירה מיט זיין אידענטיטעט, לאמיר זאגן אז אין אונזער פאל איז creationism זיין אידענטיטעט. אויב איז ער גענוג אויפריכטיג איז ער מפנים אז creationism איז שקר, אין רעזולטאט צופאלט זיין אידענטיטעט, נאכדעם פארשטייט זיך פילט ער זיך נישט קיין חלק פון די creationism קולטור וואו ער איז אויפגעוואקסן, ער פיט נישט אריין דארט, נאכדעם פיצט ער אפ פון דארט.

[שבת אחים]

דו רעדסט פון די לעצטע פאזע פון identity crisis און איך רעד פון די ערשטע. ס'הייבט זיך אן אז א מענטש ווערט געוואר זאכן וואס זענען א סתירה מיט זיין אידענטיטעט, לאמיר זאגן אז אין אונזער פאל איז creationism זיין אידענטיטעט. אויב איז ער גענוג אויפריכטיג איז ער מפנים אז creationism איז שקר, אין רעזולטאט צופאלט זיין אידענטיטעט, נאכדעם פארשטייט זיך פילט ער זיך נישט קיין חלק פון די creationism קולטור וואו ער איז אויפגעוואקסן, ער פיט נישט אריין דארט, נאכדעם פיצט ער אפ פון דארט.

ווען איינער ווערט געוואר אז עפעס שטימט נישט מיט זיין רעליגע וכדומה און ס׳ציפט אים די הארץ דערפון, ס׳באדערט אים מיינט נאכנישט אז ער גייט דורך א קריזיס. סאיז דא גענוג און נאך מענטשען וואס ווייסן קלאר אז געוויסע זאכן אין זייערע גלייבונגען שטימען נישט פונקטליך מיט סייענס און ס׳גייט זיי נישט אן בכלל. זיי גייען ווייטער אן מיט זייער גלויבונגען און ס׳ציפט זיי אביסל דאס הארץ אבער זענען נישט אין קיין אידענטעטי קריזיס.

רוב מענטשען ארבעט אלעס לויט זייערע געפיהלן נישט מיט קיין לאגיק- פילאסאפער David Hume רעדט גאר אסאך דערוועגן.
און ער קומט צום סוף אן צו א מסקנא אז רוב מענטשען גייען ווייטער גלייבן און אנהאלטן זייערע אמונה ווילאנג זייערע געפיהלן דיקטירן אזוי.

לאמיר זאגן איך קען מארגן אויפווייזן פאר מיין טאטע אז ר׳ חיים מאירל איז נישט געוועהן קיין הייליגער מענטש גייט ער נאכאלץ
גלייבן אין אים. ווייל זיינע געפיהלן דיקטירן אזוי. ס׳גייט אים ציפן ביים הארץ אז איינער רעדט קעגן זיין רבי און זיינע שיטות אבער אזוי איז ער אויפגעוואקסן און ס׳גייט אים ווייניג אן דער אמת. (אויב לאמיר זאגן די אמת איז נישט אויף זיין זייט)

ווידער איז דא געציילטע מענטשען וואס ארבעטן יא מיט לאגיק. זיי וועלן דורכגיין א קריזיס אויב זיי ווערן געוואר אז זייער foundation אין וואס זיי האבן געגעלייבט אלע יאהרן שטימען נישט.

מענטשען וואס גלייבן בלינדערהייט נישט קיין חילוק צי זיין טעאריע איז גערעכט צי נישט גייען אייביג אויפקומען מיט עפעס א תירוץ פארוואס זיי זענען יא גערעכט. זייער שווער אויפצווייזן פאר איינעם וואס גלייבט עפעס וואס איז געבינדן מיט געפיהלן....

א גוטער משל איז רייכערן און Fast food. רוב מענטשען אין אמעריקע ווייסן גאנץ גוט אז סאיז נישט געזונט, און ס׳קען ברענגן שלעכטע רעזולטאטן פאר די געזונט. מיט דעם אלעמען לויפן דאס נאך מיליאנען מענטשן!

פארוואס?

ווייל סאיז גוט פאר זיי אויף די מינוט און ס׳העלפט זיי דורכלעבן. ס׳מאכט זיי גרינגער.

רעליגע און גלייבן איז וויכטיג פאר אסאך מענטשען ווי קארל מארקס האט געזאגט "Religion is the opium of the people".

איך געדענק איינער וואס איז גאנץ א קלוגער מענטש לדעתי האט מיר געזאגט אזא אכט יאהר צוריק איז ער האלט אז די גאנצע אידישקייט וויאזוי די היינטיגע חרדים לעבן גייט אינטערגיין רח״ל אין בערך צעהן יאהר וועגן די אינטערנעט. סאיז שוין דורך געגעאנגען אכט יאהר און ס׳קוקט נאר אויס ווי ס׳בליעהט און וואקסט אויף הייווען. איך האב אים געזאגט “ס׳גייט קיינמאל נישט אינטערגיין ווייל סאיז א Survival mechanism”
קאמיונטי און רעליגע איז א וועג פון איבערלעבן, און גלייבן העלפט גאר אסאך.

און א געוויסע וועג קען מען זאגן אז סאיז א רחמנות אויף די נישט גלייביגע. איינער וואס גלייבט באמת נישט איז שווערער דורכצולעבן אין געוויסע אומשטענדן זיכער.

זייער ווייניג מענטשען גייט באמת אן צי ס׳שטימט מיט די מציאות צי נישט.

[שמן למאור]

וויאזוי פארענטפערט מען על פי סייענס די מעשה פון פאריגע וואך פרשת ויצא ווי יעקב האט געשטעלט די געפינטלטע שעפסן פאראויס און געשטעלט געפינטלטע שטעקענעס ביים טרינקן, כדי אז די אנדערע שאף זאלן קוקן אויף דעם און אזוי ארום געבוירן אזעלכע סארט קינדער.

היינט ווייסט מען שוין אז עס ארבעט נישט אזוי. וואס איז די שטערקסטע הסבר אין דעם ענין?

[סקעפטיקער]

וויאזוי פארענטפערט מען על פי סייענס די מעשה פון פאריגע וואך פרשת ויצא ווי יעקב האט געשטעלט די געפינטלטע שעפסן פאראויס און געשטעלט געפינטלטע שטעקענעס ביים טרינקן, כדי אז די אנדערע שאף זאלן קוקן אויף דעם און אזוי ארום געבוירן אזעלכע סארט קינדער.

היינט ווייסט מען שוין אז עס ארבעט נישט אזוי. וואס איז די שטערקסטע הסבר אין דעם ענין?

קומט עס נישט ענדערש אין ביקורת המקרא?

הרכסים לבקעה שרייבט:

החוש מעיד שאין המקלות מטיבות ומריעות, אבל הוא עשה מעשה כל שהוא, כהשלכת קמח בסיר באלישע (מלכים ב ד׳:מ״א), ונטיית מטה אהרן, ודומיהן, ותפלתו וצדקתו עשתה זאת.

שד"ל שרייבט:

ויחמו הצאן אל המקלות וגו׳ – בכח הדמיון, כמו שהוא מפורסם שהדמיון פועל בנקבות וגורם להן ללדת מעין מה שנרשם בדמיונן בחוזק, ועיין Burdach בספרו Physiologie (לייפציג 1837) שהביא כמה מעשים שהיו בדור הזה, המוכיחים בבירור כי כח הדמיון פועל על העובר, לא לבד בזמן ההריון, אלא גם קודם ההריון.
ודע כי בשנת 1727 קם רופא אחד, Blondel שמו, והדפיס בלונדון ספר בלשון אנגלי, שמו The Strength of Imagination in Pregnant Women Examin'd, בו נלחם נגד האמונה המפורסמת בענין יכלת כח הדמיון לפעול בנשים ההרות על הילדים אשר בקרבן (עיין Bibliotheque Angloise, Tome 15, 1727, p. 285-296), והוא בספרו התעורר ג״כ לפרש ספור מקלות יעקב, ואמר כי לא בקש יעקב בתחבולתו זאת שהצאן על ידי ראיית המקלות תלדן כמראה המקלות, רק היתה כוונתו שבהיות המקלות ההם לעיני הצאן בעת יחם, תדבק נפשם בגונים ההם, וכשתבואנה להזקק לזכר תבחרנה הזכרים אשר מראיהם כמראה המקלות (עיין דוגמא לזה בסנהדרין ס״ג ע״ב), ועל ידי זה תלדן נקודים וטלואים, כי היו הילודים דומים לאבותיהם.
והביא הרופא הנ״ל סיוע לדבריו ממה שכתוב (בראשית ל״א:י׳) ויהי בעת יחם הצאן ואשא עיני ואראה והנה העתודים העולים על הצאן עקודים נקודים וברודים, ויאמר שא נא עיניך וראה כל העתודים העולים על הצאן עקודים נקודים וברודים, הרי מפורש כי לא כח הדמיון היה הגורם, אלא מראה האבות הוא הגורם. ויש סעד לזה גם מדברי רז״ל בבראשית רבא (הביאם רש״י) והזכר רובעה ויולדת כיוצא בו, כלומר כיוצא בַזָכָר, לא כיוצא במקלות.
ולדעת הרופא הנזכר צריך לומר כי מה שכתוב וישם דרך שלשת ימים וגו׳ {בראשית ל׳:ל״ו} לא עשה זה לבן מיד אלא הבדיל הנקודים והטלואים ולקחם מיעקב ונתנם ביד בניו, ואחר זמן כשראה שהיו צאנו של יעקב מתעברות מהם ויולדות כהם, אז הרחיקם ממנו דרך שלשת ימים.
והגדתי כל זה מפני שכן האמנתי גם אני במשך שנים רבות, ואולי עוד רבים יש בעולם שאינם מאמינים בפעולת הדמיון, ויהיה הפירוש הזה להם לנחת רוח; ואני אחרי אשר קראתי קצת מעניני המאגניטיזמוס, וראיתי עדות אנשים חכמים מאומות שונות, אשכנזים צרפתים ואיטלקיים, חזרתי להאמין בדברים הרבה שהגידו לנו הקדמונים, ושהייתי מרחיק אפשרותם להיות סבתם בלתי מובנת לנו.

אביסל שטותים קענסטו ליינען דא