דער סיסטעם

[אברעמעל]

גראדע האט מען שוין אסאך פרובירט צו מאכן קלעסעס באנאכט טאקע מעיקר פאר כולל אינגעלייט, טורא קאלעדזש פלעגט האבן רוב קלעסעס באנאכט, דער עולם כאפט זיך אבער נישט צו דערצו, האט עס דען עפעס מיט די סיסטעם?

[יואליש]

גראדע האט מען שוין אסאך פרובירט צו מאכן קלעסעס באנאכט טאקע מעיקר פאר כולל אינגעלייט, טורא קאלעדזש פלעגט האבן רוב קלעסעס באנאכט, דער עולם כאפט זיך אבער נישט צו דערצו, האט עס דען עפעס מיט די סיסטעם?

מיט די אלע בייזע בליקן פון די עלטערן, שוויגער עלטערן, שכינים און קהלה מעמבערס, לאנגע ארטיקלן דערקעגן פון מנשה פילאפ אין די צייטונג - זיכער כאפט מען זיך נישט צו. מיר האבן א טבע צו אראפרייסן די וואס גייען זיך לערנען און נאכדעם צייגן מיט שטאלץ אויף די וואס האבן זיך אויסגעלאכט און עס געמאכט סוקסעספול צום אנדערען ברעג פונעם ברויזענדע ים, טראץ די בייזע בליקן און די קהלה פרעשור - לאמר, קוק, מיר זענען פונקט אזוי קליג, מיר האמיר געלערענטע צווישן אונז.

[דעמאקראטיע]

נארישקייטן יוליש
קיינער אינעם סיסטעם האט גארנישט קעגן די קלעסעס ,איך מיןן אז עס האט מער צוטוהן מיט דעם אז ס'קאסט אסאך געלט וואס מען קען זיך נישט עפארדן מיט די אומדערטרעגליכע רענט פרייזן

אגב וואלט אפשר כדאי געווען צו עפענען א באזונדערע אשכול איבער די רענט אין וויליאמסבורג

[פשוט-קאמפליצירט]

פריינדליך,

וואס, אייגנטליך, איז אלץ בכלל דעם "סיסטעם" וואס ווערט דא באהאנדלט? אויב מיינסטו דערמיט דעם כלל-כולו פון אונזער געזעלשאפט, וויל איך פארשטיין: זענען באמת נישטא קיין זאכן ביי אונז וואס קענען פארבעסערט ווערן? נישטא קיין פראבלעמען מתקן צו זיין? ווען דו וואלסט זיך אוועקגעזעצט דעזיינען א "סיסטעם", וואלט עס אויסגעזען אויף דער האר ווי אונזערן יעצט?

[דולה ומשקה]

נאך דער לעצטע פרשה אין מאנסי, איך נאך די סקאנדלן אין די חסידישע געזעלשאפט, זעהט אויס אין נאך עטליכע יאר ארום וועט זיך צופאלן דעם ביז יעצטיגען סיסטעם, מיט א שינוי לטובה, אזוי שמעקט איך.

[ניעק]

The first 15-20 years of the chasidic life is u stand up in the morning 6am straight to school/tt till 6 pm back by 7:30 back home 9:30 and this is it. nothing accomplished, no talent, no fun, no interested lectures, no history, no math, no job skills, no fun, no exersize, no diploma, no degree, no report cards, not even healty food, no english not even stodies to b a dieyn, no aluches, no tenach, no jewish history, nothing nothing nothing. just wested 15 best years of your life. just heavy rubber kantchick and sitting for 10-12 houers straight with 10 minute reces, There is no system at all

[ניעק]

גראדע האט מען שוין אסאך פרובירט צו מאכן קלעסעס באנאכט טאקע מעיקר פאר כולל אינגעלייט, טורא קאלעדזש פלעגט האבן רוב קלעסעס באנאכט, דער עולם כאפט זיך אבער נישט צו דערצו, האט עס דען עפעס מיט די סיסטעם?

after the chasuna is too late. the governer pays for each student atleast $5000 a year for 5 years (yeshiva) plus sechar limed another 300 a month its real geniva not to teach the BUCHREM atleast 2 houers a day in yeshive some clasess or skills

[ניעק]

גראדע האט מען שוין אסאך פרובירט צו מאכן קלעסעס באנאכט טאקע מעיקר פאר כולל אינגעלייט, טורא קאלעדזש פלעגט האבן רוב קלעסעס באנאכט, דער עולם כאפט זיך אבער נישט צו דערצו, האט עס דען עפעס מיט די סיסטעם?

מיט די אלע בייזע בליקן פון די עלטערן, שוויגער עלטערן, שכינים און קהלה מעמבערס, לאנגע ארטיקלן דערקעגן פון מנשה פילאפ אין די צייטונג - זיכער כאפט מען זיך נישט צו. מיר האבן א טבע צו אראפרייסן די וואס גייען זיך לערנען און נאכדעם צייגן מיט שטאלץ אויף די וואס האבן זיך אויסגעלאכט און עס געמאכט סוקסעספול צום אנדערען ברעג פונעם ברויזענדע ים, טראץ די בייזע בליקן און די קהלה פרעשור - לאמר, קוק, מיר זענען פונקט אזוי קליג, מיר האמיר געלערענטע צווישן אונז.

its not just this after the chasuna is allready a little late. if we would have for just 1 houer every day from the 8 years old till the 18 study with real teachers and with chizuk from the rabbis we would have acompleshed a gevald

[משה רוקח]

דער סיסטעם וואס עטס ווילטס טוישן, איז די סאטמארע סיסטעם. בין איך גערעכט?
ביי אונז אין באבוב האט מען געלערנט יעדן טאג פאר צוויי שעה א געהעריגע ענגליש מיט פאבליק סקול טיטשערס (היינט איז שוין דא חסידישע טיטשערס).
איך קען ב"ה א געשמאקע ענגליש (אלעס ביז Algebra).

[sunbar]

דער סיסטעם וואס עטס ווילטס טוישן, איז די סאטמארע סיסטעם. בין איך גערעכט?
ביי אונז אין באבוב האט מען געלערנט יעדן טאג פאר צוויי שעה א געהעריגע ענגליש מיט פאבליק סקול טיטשערס (היינט איז שוין דא חסידישע טיטשערס).
איך קען ב"ה א געשמאקע ענגליש (אלעס ביז Algebra).

גם אני מצטרף

[שמעקעדיג]

סאנבאר איז אויך באבוב?

[משה רוקח]

פון זיינע תגובות אין דעם באבוב'ן צימעס אשכול, זעהט אזוי אויס.
קען גאר זיין ער איז מיין קלעסמעיט.....

[sunbar]

סאנבאר איז אויך באבוב?

געלערנט

[sunbar]

פון זיינע תגובות אין דעם באבוב'ן צימעס אשכול, זעהט אזוי אויס.
קען גאר זיין ער איז מיין קלעסמעיט.....

[ניעק]

דער סיסטעם וואס עטס ווילטס טוישן, איז די סאטמארע סיסטעם. בין איך גערעכט?
ביי אונז אין באבוב האט מען געלערנט יעדן טאג פאר צוויי שעה א געהעריגע ענגליש מיט פאבליק סקול טיטשערס (היינט איז שוין דא חסידישע טיטשערס).
איך קען ב"ה א געשמאקע ענגליש (אלעס ביז Algebra).

גם אני מצטרף

?for how many years

[sunbar]

דער סיסטעם וואס עטס ווילטס טוישן, איז די סאטמארע סיסטעם. בין איך גערעכט?
ביי אונז אין באבוב האט מען געלערנט יעדן טאג פאר צוויי שעה א געהעריגע ענגליש מיט פאבליק סקול טיטשערס (היינט איז שוין דא חסידישע טיטשערס).
איך קען ב"ה א געשמאקע ענגליש (אלעס ביז Algebra).

גם אני מצטרף

?for how many years

איך פארשטיי נישט וואס די פרעגסט

[ניעק]

דער סיסטעם וואס עטס ווילטס טוישן, איז די סאטמארע סיסטעם. בין איך גערעכט?
ביי אונז אין באבוב האט מען געלערנט יעדן טאג פאר צוויי שעה א געהעריגע ענגליש מיט פאבליק סקול טיטשערס (היינט איז שוין דא חסידישע טיטשערס).
איך קען ב"ה א געשמאקע ענגליש (אלעס ביז Algebra).

גם אני מצטרף

?for how many years

for how many years did u learn english every day for 2 hr. and what about GED high sschool diploma איך פארשטיי נישט וואס די פרעגסט

[אוהב דעת]

דער סיסטעם וואס עטס ווילטס טוישן, איז די סאטמארע סיסטעם. בין איך גערעכט?
ביי אונז אין באבוב האט מען געלערנט יעדן טאג פאר צוויי שעה א געהעריגע ענגליש מיט פאבליק סקול טיטשערס (היינט איז שוין דא חסידישע טיטשערס).
איך קען ב"ה א געשמאקע ענגליש (אלעס ביז Algebra).

רעכענען ביז algebra לערנט מען אין סאטמער אויך

[sunbar]

אונז האבן געלערנט צוויי שעה ביז נאך די אכטע קלאס. אין ישיבה קטנה האט מען געקענט צוענדיגן די נעקסטע פיר קלאסן.

[[NAMELESS]]

אוי וואס איז די פראבלעם מיט די סיסטעם?? וואס איז נישט????????

בחורים ווערן נישט אנגענומען אין ישיבות צוליב א שוואכע קאפ טראץ וואס זיי זענען גאר גוטע בעל יראת שמים. און פארקויף מיר נישט קיין קרויט לאקשן אז עס איז אמאל געווען די פראבלעם. איך רעד פון תשע"ג למספרם. מיין שכן איז געווארן אנגענומען אין א ישיבה ראש חודש שבט!! א בחור'ל פון 13 יאר. רשעות לשם רשעות אן אייניקל פון רשעות! ווען איך גיי אנקומען אויף יענע וועלט, און מ'גייט מיר שיקן צום חלקת הרבנים, גיי איך וויינען און בעטן אז ביטע נישט. שפעטער ווען דער בחור גייט זיך נישט געפינען די פלאץ דארט (ווי אזוי זאל ער יא אויב נעמט מען אים אן ראש חודש שבט??) גייט יעדער זיין שולדיג נאר נישט די ישיבות.

ווען האט מען געלערנט לעצטע מאהל אין חדר אדער אין שולע אז דער אייבערשטער האט אונז ליב, און אונז זענען באשאפן געווארן נאר כדי ער זאל אונז קענען געבן גוטס? ווען האט מען לעצטע מאל מסביר געווען לדוגמה אז ראש השנה איז נישט קיין צייט ווען דער אייבערשטער זיצט מיט א פאנטשיק גלאוו און פרייט זיך אז ער האט געטראפן אן עבירה ביי א איד, און ער דעליווערט אים א זעץ אין די ביצים? די גמרא זאגט אז ראש השנה האט מען געמאכט א תשרי ווייל דעמאלס איז א צייט וואס די אייבערשטער טיילט מתנות לכבוד יום הולדתו כביכול. ווען רעדט מען פון אהבת השם??? וויפיל מאהל א טאג דערמאנט מען אז די אייבערשטער האט אונז ליב ריגארדלעס וואס אונז טוען. א טאטע האט אייביג ליב דאס קינד ורוצה בטובתו!!

פארוואס ווען מיין בחור'ל קומט אין ישיבה 10 מינוט שפעט אדער סיי וואס ער טוט נאר קנס'ע אים מיט 10 דאלער? צו איז דאס נארמאל?? וועם שטראפסטו מיט דעם?? וואס זענען די ארימע עלטערן שולדיג?? נישט גענוג די שכר לימוד וואס זיי צאלן?? וואס איז פשט פון די קנס אויב נישט געלט-גייציגקייט פון די מגידי שיעור? נישטא קיין הסבר אויף דעם להלכה אדער מענטשליך. אין מיין שולחן ערוך שטייט נישט למשל אז חילול שבת איז א קנס פון 150 דאלער, עריות 250, גיין צום כותל 450. וועלכע סאדיט האט אויסגעטראפן די עונשים אכזריים???

ווען האט מען געלערנט דאס לעצטענס מאהל דיין אינגל סעיפטי אין די גאסן?? וואס טוט זיך מיט חמירא סכנתא מאיסורא??? וויפיל טראגעדיעס דארפן געשען אז מ'זאל זיך אויפוועקן????

ווען יעדע חסידות האט 4 מיט וועם זיי האבן אן אפענע קריג, און 9 וועם זיי האבן חשבונות, וואס ווילסטו אז מיין קינד זאל טראכטן? טאטי רעדט קעגן חב"ד (לדוגמה), חב"ד רעדט קעגן סאטמאר, איך זאג אלו ואלו דברי אלקים חיים, און ביידע קענען גיין לעזאזל.

פארוואס קענען נישט די קינדער א חילוק פון א מנהג ביז צו א סימן שולחן ערוך??? פארוואס דארף דאס קינד טראכטן אז אויב בין איך א גור'ער און איך האלט נישט ביים גיין מיט גע'גט'ע הויזן, וועט עס מיין טאטע אננעמען כאילו איך האב זיך געבוקט צום צלם (יעדע חסידות מיט זיין משל)????

פארוואס ווען דו זעהסט א קול קורא ווייסטו גראד אז עס א איסור, חרם, או קונם???? פארוואס היינטיגע רבנים דארפן גיין מיט אראפגעלאזטע נאז און ח"ו נישט געבן א שמייכל???

פארוואס זענען רוב רבנים אדער ראשי הישיבה נישט די בעסטע מיט זייערע קינדער אדער משפחה?? ווייזט דאס נישט אויף עפעס??? וואס ווייסן זיי וואס מיר ווייסן נישט??

פארוואס האבן רבנים געקענט אמאל ארבעטן אין געהעריגע פרנסות און פסק'נען שאלות אין די זייט און העלפן כלל ישראל. היינט, וועלכע וואס האלט זיך נאר פאר א מיני בן בכבוד'יגער איד ארבעט נישט און גייט פאר נדבות?? אלע גמרות קענען זיי חוץ פון פשוט נבילה בשוק ואל יצטרך לבריות???

פארוואס ווען א רב קומט צו א חתונה און ער באקומט נישט א ברכה אונטערן חופה ווערט ער טויט באליידיגט?? מיינע קינדער מיינסטו זעהען נישט דעם נארישן ביליגע כבוד שפיל??? איך בין געווען אמאל שחרית אינאיינעם מיט מיין צדיק'ל אין א קלענערע שוהל, איז דארט אנגעקומען א רב פון א"י, ביידע גבאים פון דעם רב פונעם שוהל און דער רב פון א"י זענען געגאנגען קולות וברקים וכל העם "רואים" את הקולות. וואס איז? דער גבאי פונעם גאסט האט גע'טענה'ט אז היות ער איז א גאסט דארף דער רב פונעם שוהל צוגיין צום גאסט געבן שלום עליכם. דער גבאי פונעם רב פונעם שוהל האט גע'טענה'ט אז ער איז מרא דאתרא (א נייע טיטל וואס רבנים האבן מיטגענומען פון פארן קריג. האסט קוים מנין שבת, אבער ביסט מרא דאתרא...) און דער גאסט דארף קומען נעמען שלום עליכם. פאר 25 מינוט האבן זיי זיך געשלאגן ביז איך האב געענדיגט דאווענען און איך בין ארויס. למען האמת ווייס איך נישט וואס די סוף איז געווען. אבער פאר די קשיות וואס מיין צדיק'ל האט געהאט נאכדעם, איז א הימל געשריי, און נאר פאר דעם אליינס וואונטש איך זיי א שווערע דייעריע ווען זיי גייען מיט זייער סטראקעס בשעת א חתונה אדער שבת מברכים ביים ראש חודש בענטשן. ווער פארשעמט די תורה אויב נישט ענק?????

פארוואס פארציילט מיר מיין ברודער שבת חנוכה אז זיין רבי האט אן אינטערעסאנטע מנהג, ער לייגט ביי לאנטש די רבינו תם תפלין מיט די טלית. ווי לאנג מיינסטו קענסטו אים אפנארן? ווען גייען מלמדים איינזעהן אז קינדער זענען נישט אזוי תמימות'דיג ווי עטץ מיינטס??? פארוואס זאל ער דיר גלייבן א ווארט ווען דו זאגסט אים ליגענט מדי יום ביומו????

פארוואס נאר ווען עס ווערט א שטינק אין די גאס, וועקן זיך אויף די רבנים?? פארוואס דארף איך צוקומען צו אזא בליטגייציגע פארשוין ווי נחום ראזענבערג אז ענק זאלן זיך אויפוועקן????


פארוואס ווייסן אלע מנהלי המוסדות ונשיאהן פון יעדע סימן אין שולחן ערוך חוץ פון חושן משפט???? גניבה פון א גוי איז אסור!!!! ווען דו געסט סנעק פאר מיין קינד נאר די וואך וואס די אינספעקטאר קומט, און דו גיסט נארמאלע לאנטש נאר דעמאלס. דו מיינסט טאקע אז ער איז בלינד ח"ו??? ער כאפט נישט ווי דו בא'גנב'סט די רעגירונג אין גרויסן??? שפעטער פארשטייסטו נישט פארוואס עס איז דא אזוי סאך שווינדלערס ביי אונז, ווער האט אים דאס מחנך געווען אויב נישט דו אליינס??? דו האסט אים ממש מחנך געווען אז מ'מעג גנב'נען פון א גוי (לאמיר האפן אז ער פארשטייט כאטשיק די חילוק פון א איד ביז א גוי, וואס אין שולחן ערוך איז נישט דא). דו מיינסט ער זעהט נישט די שמייכל פונעם מלמד און מנהל אז עס איז מיר געלונגען צו אויסנארן דעם גוי? חוץ פון דעם וואס דו ביסט מחנך מיינע קינדער מיט טריפה געלט, וואס אלס סאטמארער דארפסטו זיין דער ערשטע וואס ערלויבט דאס נישט צו טוהן.

איך קען גיין און גיין אזוי פאר בלעטער און בלעטער. אבער ווער בין איך א קליינע ממי שאמרו וואס וויל פארשטיין בעסער פון די אלע רבנים און עסקנים (בדרך אגב, וואס דארף מען זיך לערנען צו זיין אן עסקן???)

החותם בכאב;
ממי שאמרו

[איך אויך]

דו לייגסט אראפ דעם חינוך פון א טיפיקעל סאטמארע חזיר, להוי ידוע לך עס פעלט נישט קיין טשויסעס, די נעבעך איז אויף דיר פונקט ווי אויף דיין זוהן אז דו געבסט עם איבער די חאזעריי מיט וואס מען דיר געפיטערט. נעבעך.

[[NAMELESS]]

יעדע זאך, סאטמאר. ווי קומט דא אריין סאטמאר? די זעלבע פראבלעם איז אין יעדע חסידות בכל קצוי תבל

[איך אויך]

איך האב נישט קיין צייט צו שרייבן באריכות אבער איבער האלב פון דיינע פראבלעמן טרעפט מען בעיקר אצל הכת דמתקריא סאטמאר.