דף היומי - הערות והערות, קושיות ותירוצים

[ברסלבער]

בלויז בדרך צחות.
און אז היינט איז עס נישט די קאמפארט וועג, דארף מען לכאורה נישט אזוי מחמיר זיין צו עסן אלעס אנגעליינט.

[געפילטע פיש]

אנטשולדיגט מיר אפיקורסים'לעך, אבער אז די תורה זאגט אז דאס איז באקוועם, איז דאס באקוועם, און הערט אויף מיט אייער משכילישע פשעטליך אז די תורה גייט שוין נישט אן, היינט איז אנדערש, נשתנו הביצים (איך בין אויך קיהל...) און נאך אזעלכע תירוצים. ווען די תורה זאגט פרי עץ הדר איז אייך אנגעפאלן צו נעמען א פיינעפל? אדער ווען אין תורה שטייט והנערה יפת תואר וטובת מראה זאגט איר אז ס'מיינט היינטיגע שיינקייט? חלילה, עפרא לפו...!

[ודי למבין]

רש"י זאגט קלאר אז מיסב מיינט די גמרא צו זאגן נישט גייענדיג פון איין פלאץ צום צוייטן, וואס דעמאלטס מאכט זיך ביזי מיט פארשידענע זאכן, ער כאפט אן 'מיסב' נאר ווייל אזוי איז געווען די דרך אכילה, און פארשטייט זיך אז נישט ממעט צו זיין זיצנדיג.

[ונבנתה העיר]

רב יוסף האלט אז די מינימום שיעור פון א מבוי איז ד' טפחים, פרעגט די גמ' איינע פון די תנאים פון א מבוי איז אז עס מוז האבן פתחים צו צוויי חצרות, די שיעור פון א פתח איז ד' טפחים, וועט דאך אויסקומען אז די ווענט פונעם מבוי זענען אינגאנצן פרוץ.

וכי תימא אז ר"י מימרא פון ד' טפחים רעדט נאר פונעם אורך המבוי, דהיינו די צוויי ווענט פון צפון און דרום, אבער די רוחב [דהיינו די מערב וואנט] איז גענוג ברייט אריינצונעמען אין זיך צוויי פתחים פאר צוויי חצירות, קען נישט זיין, ווייל רב נחמן זאגט אז א מבוי מוז זיין ארכו יתר על רחבו, ממילא אויב איז די אורך [צפון און דרום] פונקט ד' טפחים מוז זיין אז די רוחב [מערב] איז א משהו ווייניגער און עס איז ווייטער נישט דא קיין פלאץ פאר די צוויי פתחי החצר.

פארשטיי איך נישט, פארוואס זאגט נישט די גמ' פונקט פארקערט, אז די מימרא פון ר"י גייט אויפן רוחב, דהיינו אז די מערב וואנט איז פונקט ד' טפחים, אבער די אורך, דהיינו די צפון און דרום ווענט, זענען אסאך לענגער, און דארט לייגט מען אריין די פתחי החצר?

די איינציגסטע מהלך בדוחק וואס איך קען טראכטן איז אז בנוגע שיעורים איז די רוחב א טפל צום אורך [ווי ס'איז משמע פון ר"נ איזהו מבוי וכו' כל שארכו יתר על רחבו], אזוי אז ווען ר"י זאגט א סטעיטמענט אז די שיעור מבוי איז ד"ט קען עס אדער מיינען סיי אורך און סיי רוחב, אדער מיינט ער אורך אליין און די רוחב וועט מען שוין אויסרעכענען מיט'ן כלל פון ר"נ אז ס'מוז זיין א משהו קלענער, אבער צו זאגן אז ר"י באציהט זיך נאר צום רוחב דאס קען מען נישט.

קען עס איינער אויסקלארן?

[מאטי]

ער קריגט זיך מיט אביי וואס האלט ד אמות איז דען מסתבר צו זאגן ד אמות ברוחב ?

און דאס וואס דו זאגסט פרעגט די גמרא.... נישט די גמרא פרעגט אביי זיין בר פלוגתא פרעגט די קשיא ער האט זיכער געוואוסט פון וואס ר יוסף רעדט זיך.

דריטענס די ברענגסט א וכי תימא ר יוסף׳ס הלכה פון ארבעה טפחים גייט נאר אן ביי אורך איז נישט ריכטיג די מאכסט דאס אויסקוקן כאילו סאיז דא א מקום צו קלערן ווי ר יוסף זאגט זיין הלכה. דער אמת איז אז וכי תימא גייט ארויף נאר אויף די הלכה אז בתים וחצירות פתוחות לו גייט ארויף אויפן רוחב.

[ונבנתה העיר]

ער קריגט זיך מיט אביי וואס האלט ד אמות איז דען מסתבר צו זאגן ד אמות ברוחב ?

פארוואס נישט?

און דאס וואס דו זאגסט פרעגט די גמרא.... נישט די גמרא פרעגט אביי זיין בר פלוגתא פרעגט די קשיא ער האט זיכער געוואוסט פון וואס ר יוסף רעדט זיך.

נא נא.

דריטענס די ברענגסט א וכי תימא ר יוסף׳ס הלכה פון ארבעה טפחים גייט נאר אן ביי אורך איז נישט ריכטיג די מאכסט דאס אויסקוקן כאילו סאיז דא א מקום צו קלערן ווי ר יוסף זאגט זיין הלכה. דער אמת איז אז וכי תימא גייט ארויף נאר אויף די הלכה אז בתים וחצירות פתוחות לו גייט ארויף אויפן רוחב.

...און ממילא וועט מען מוזן זאגן אז ר"י רעדט נאר פון אורך, ריכטיג?

[נייגעריגער]

ווער בין צו זיך אריינצומישן מיין קאפ צווישן די גרויסע לומדים און מעמיקים פונעם שטיבל?!! אבער כ'וועל דא ברענגען א זאך וואס איז לתועלת פאר אנשים כערכי!
והיינו אז "קול הלשון" האט ארויס געשטעלט דאונצולאודן א פאלדער מיט גאר גוטע בילדער ממחיש צו זיין די סוגיות הגמרא דא אין עירובין, מיר האט עס שטארק געהאלפן ברענג איך עס אהער לזיכוי הרבים....
דריקט דא: צו דאונלאודן

[מאטי]

ער קריגט זיך מיט אביי וואס האלט ד אמות איז דען מסתבר צו זאגן ד אמות ברוחב ?

פארוואס נישט?
ווייל אויב אביי האט געזאגט זיין שיעור ד אמות ברוחב קומט אויס אז ער האט ארויפגעלייגט א נייע שיעור פתח המבוי ד אמות דאן פארוואס רעדט אביי נאר פון שיעור דופני מבוי? ווען אין איינוועגס האט ער געגעבן א שיעור אויפן פתח אויך
און דאס קען מען זיכער נישט זאגן אז דער פתח אליין איז קלענער ווי ד אמת און מוועט איינזעצן אז די מזרח דופן קומט אריין ווייל אין לך לחי גדול מזה

און דאס וואס דו זאגסט פרעגט די גמרא.... נישט די גמרא פרעגט אביי זיין בר פלוגתא פרעגט די קשיא ער האט זיכער געוואוסט פון וואס ר יוסף רעדט זיך.

נא נא.

דריטענס די ברענגסט א וכי תימא ר יוסף׳ס הלכה פון ארבעה טפחים גייט נאר אן ביי אורך איז נישט ריכטיג די מאכסט דאס אויסקוקן כאילו סאיז דא א מקום צו קלערן ווי ר יוסף זאגט זיין הלכה. דער אמת איז אז וכי תימא גייט ארויף נאר אויף די הלכה אז בתים וחצירות פתוחות לו גייט ארויף אויפן רוחב.

...און ממילא וועט מען מוזן זאגן אז ר"י רעדט נאר פון אורך, ריכטיג?

יא ! ריכטיג ....לויט ווי איך האב פארשטאנען פון דיר האסטו אנגעהויבן מסתפק צו זיין וואו ר יוסף זאגט זיין הלכה צו באורך צו ברוחב נאכדעם וואס די גמרא אליין האט א ספק אין דעם ביי די וכי תימא, לויט וויאזוי דו האסט מסביר געווען אבער אויב די וכי תימא גייט נאר אזויווי איך האב געזאגט (עיין רש״י) דאן איז נישטא וואס צו מסתפק זיין און סאיז זיכער די הלכה ביי אורך

[ונבנתה העיר]

נו, דאס איז דאך מיין שאלה, פארוואס האט די גמ' פארשטאנען בפשטות אז ר"י רעדט פון אורך, אפשר רעדט ער פון רוחב והכל על מקומו בא בשלום?

[ברסלבער]

א''ר אחא בר חנינא גלוי וידוע לפני מי שאמר והיה העולם שאין בדורו של רבי מאיר כמותו, ומפני מה לא קבעו הלכה כמותו? שלא יכלו חביריו לעמוד על סוף דעתו, שהוא אומר על טמא טהור ומראה לו פנים, על טהור טמא ומראה לו פנים.
מען קען זאגן פשט, לויט ווי דער מהרש"א זאגט אויף די נעקסטע שטיקל גמרא "אמר רבי האי דמחדדנא מחבראי דחזיתיה לר' מאיר מאחוריה ואילו חזיתיה מקמיה הוה מחדדנא טפי דכתיב והיו עיניך רואות את מוריך" אז ווען מען זעהט דעם רבי'נס פנים פארשטייט מען בעסער וואס ער האט געמיינט צו זאגן, ווייל מען זעהט זיינע תנועות מיט די הענט, פנים, און אויגן.
דאס קען זיין פשט אז רבי מאיר האט געזאגט אמאל על טמא טהור און פארקערט, אבער "ומראה לו פנים" אויף די תנועות פון זיין פנים האט מען געזעהן ווען ער מיינט עס להלכה און ווען נישט. אבער אזוי ווי נישט יעדער האט געזעהן זיין פנים, אזוי ווי רבי האט געזאגט, דערפאר לא יכלו חביריו לעמוד על סוף דעתו.

[ברסלבער]

לא כך היה מעשה שהלכו זקני ב''ש וזקני ב''ה לבקר את ר' יוחנן בן החורנית ומצאוהו יושב ראשו ורובו בסוכה ושלחנו בתוך הבית אמרו להן בית שמאי משם ראיה אף הן אמרו לו אם כך היית נוהג לא קיימת מצות סוכה מימיך.
וואס איז פשט פון די לשון "אם כך היית נוהג לא קיימת מצות סוכה מימיך"? פארוואס האבן זיי נישט געזאגט גלייך "דו ביזט נישט מקיים יעצט מצות סוכה"?
האב איך געהערט א פשט אזוי, אז אנפאנג שטייט שהלכו זקני ב''ש וזקני ב''ה "לבקר" את ר' יוחנן בן החורנית, קען זיין אז דאס איז געווען לבקר את החולה, און א חולה איז דאך פטור מן הסוכה, האבן זיי אים געזאגט אז יעצט טאקע ביזטו פטור מן הסוכה, אבער אם כך היית נוהג, אויב דו האסט אייביג אזוי געטוהן, לא קיימת מצות סוכה מימיך.

[ברסלבער]

די צוויי משלים וואס דו ברענגסט ניצט מען אויך אין אידיש, "האסט שוין אמאל געזעהן?", "האסט שוין אמאל געהערט?", אבער ביי אונזער גמרא דא איז עס נישט אין דעם כלל, איך מיין אז די לשון ביי אונזער גמרא טרעפט מען נישט אויף נאך א פלאץ.

[מאטי]

ר״מ אומר לכל מטילין קנקנתום חוץ מפרשת סוטה ר יעקב משמו אומר חוץ מפרשת סוטה שבמקדש. רש״י במקדש: מגילת של כל סוטה וסוטה.

פארשטיי איך נישט ר יעקב מגילת סוטה האט מען דירעקט געשריבן נאר אויף צו מוחק זיין נו וואס קומט ער מיר זאגן אז מטאהר נישט אריינלייגען קנקנתום (א כעמיקאל וואס מאכט דעם דיו פאר אן אי מחיקה)? אפילו מען מעג ווען יא אריין לייגן וואס א נוצען האט דער מגילת סוטה אויב סאיז אומאויסמערקבאר?

ואולי איז פשוט דא אן איסור פונעם פסוק וכתב ומחק וואס ר ישמעאל ברענגט פריער..

[ונבנתה העיר]

דרשנים זענען זיך מחי' מיט די משנה אין אבות פ"ה אז ווער עס זאגט שלי שלי ושלך שלך איז י"א אז עס איז מידת סדום, וואס איז דען אזוי שלעכט דערמיט? [געווענטליך איז די תירוץ: יע, אט דאס שטעיט דא...].

האב איך היינט געלערנט אין עירובין מ"ט ע"א אז א געוויסע זאך איז מידת סדום, זאגט רש"י: מדת סדום. דאפילו מידי דלא חסר ביה לא מהני לחבריה, ד.ה. די דין הידוע פון זה נהנה וזה לא חסר, דערנאך זאגט רש"י: מדת סדום. שלי שלי.

איז לויט רש"י זייער געשמאק פשט אין די משנה, שלי שלי מיינט מען איינער וואס וועט נישט פארבארגן זיינס א זאך אפי' ער איז לא חסר, ער זאגט מיינס איז מיינס און דיינס איז דיינס, דאס איז טאקע מידת סדום כמבואר בכל הש"ס.

[אביגדור]

הערליכע פשט, וכבר קדמך הקהתי...

"האומר: שלי שלי ושלך שלך" - היינו: אינני רוצה להנותך משלי ואל תהנה אותי משלך.

פירוש יפה על משנה זו הוסיף הרב משה אביגדור עמיאל:
"האומר: שלי שלי ושלך שלך - זו מידה בינונית": חברה שיחידיה ("האומר", לשון יחיד) אומרים: "שלי שלי ושלך שלך" - כל אחד יעשה רק לביתו שלו, היא חברה שמידותיה "בינוניות" המה, שכן בחברה טובה כל אדם מוכן לתת משלו גם לאחרים ואינו שומר כל ממונו רק לטובת עצמו.
אבל "יש אומרים" - לשון רבים - כאשר מידה זו של אנוכיות הופכת להיות נחלת הכלל, הרי "זו מידת סדום". חברה כזו אינה יכולה לעמוד ולהתקיים אפילו שעה אחת.

[chosen people]

אויב איך מעג פרעגן פון עירובין דף נ''ו ע''א.
די גמרא זיכט א וועג ווי אזוי א מענטש זאל אויסרעכנען ווי אזוי מרבע זיין בריבוע של עולם, ברענגט די גמ' שי' ר' יוסי

רבי יוסי אומר אם אינו יודע לרבעה בריבוע של עולם מרבעה כמין התקופה כיצד חמה יוצאה ביום ארוך ושוקעת ביום ארוך זה הוא פני צפון חמה יוצאה ביום קצר ושוקעת ביום קצר זה הוא פני דרום

וויל איך וויסן פארוואס וואס זאגט נישט די גמרא פשוט, אז מען מאכט א קו עני טאג פון די יאר פון די מקום זריחה ביז די מקום שקיעה, ווייל לכאורה די זון גייט יעדע טאג פון מזרח ביז מערב כמעט א קו ישר, לכאורה נישט מער שיעפ'ער ווי ווען די זמן איז בקצה צפון בתקופת תמוז און איינמאל מען האט שוין א קו ישר קען מען שוין אויס רעכנען די אנדערע דריי זייטן (מיט א L)?

[ונבנתה העיר]

איך ווייס נישט אויב איך האב קלאר פארשטאנען וואס דו פרעגסט.

אין תמוז איז די זון זורח פון די מזרחית צפונית קארנער, דורכ'ן טאג בייגט ער זיך צו דרום און צו די שקיעה קומט ער צוריק צו צפון און איז שוקע ביי מערבית צפונית, פארדעם איז די טאג אזוי לאנג ווייל ער פארט אזא לאנגע מסלול.

אין טבת איז ער זורח פון מזרחית דרומית, א גאנצן טאג האלט ער זיך ביי דרום און דערנאך איז ער שוקע ביי מערבית דרומית, ממילא איז עס א קורצער טאג.

ממילא אז מען קוקט אויף די זריחה תמוז אדער טבת ווייסט מען פונקטליך וואו דאס איז, אין תמוז קארנער צפון און אין טבת קארנער דרום.

[מאטי]

אויב איך מעג פרעגן פון עירובין דף נ''ו ע''א.
די גמרא זיכט א וועג ווי אזוי א מענטש זאל אויסרעכנען ווי אזוי מרבע זיין בריבוע של עולם, ברענגט די גמ' שי' ר' יוסי

רבי יוסי אומר אם אינו יודע לרבעה בריבוע של עולם מרבעה כמין התקופה כיצד חמה יוצאה ביום ארוך ושוקעת ביום ארוך זה הוא פני צפון חמה יוצאה ביום קצר ושוקעת ביום קצר זה הוא פני דרום

וויל איך וויסן פארוואס וואס זאגט נישט די גמרא פשוט, אז מען מאכט א קו עני טאג פון די יאר פון די מקום זריחה ביז די מקום שקיעה, ווייל לכאורה די זון גייט יעדע טאג פון מזרח ביז מערב כמעט א קו ישר, לכאורה נישט מער שיעפ'ער ווי ווען די זמן איז בקצה צפון בתקופת תמוז און איינמאל מען האט שוין א קו ישר קען מען שוין אויס רעכנען די אנדערע דריי זייטן (מיט א L)?

פון אן איינציגער קו ישר ווייסט ער נאכנישט ווי צומאכן דעם גאנצען באקס למשל אויב זיין שטאט איז 2000 אמות אויף 2000 אמות דארף ער מאכן א באקס פון 2000 אויף 2000 יעצט ווען דער זון שיינט אויף אום ניסן למשל וועט דער איינער קו זיינער זיין פונקט אינמיטן דעם באקס דאס הייסט ער וועט האבן טויזענט אמות צו רעכטס און טויזענט צו לינקס אייר וועט שוין זיין 900 אויף איין זייט און 1100 אויף די צווייטע אבער ביים סוף זומער וועט טאקע זיין נאר 2000 צו איין זייט און 0 צו די אנדערע דעריבער איז דו בעסטע דעמאלטס דאס אויסצורעכענען ווייל אינמיטן יאר ווייסט מען נישט פונקטליך ווי נאנט דער זון איז צום סוף באקס אויף רעכטס אדער לינקס.

[chosen people]

קודם יישר כח פאר ונבנתה אין מאטי פארן זיך אנריפען.
@ ונבנתה, איך האב פארשטאנען אז לויט ר' יוסי מאכט מען א סימן תקופת תמוז ווי די זון גייט ארויף און סוף טאג ווי די זון גייט אינטער און נאכדעם מאכסטו א קב הישר פון די זריחה ביז שקיעה אזוי האסטו א גראדע קב פון די גאנצע צפון זייט, און די זעלבע זאך טוט מען און תקופת טבת און אזוי האסטו א גראדע קב פון צד דרומי אזוי האסטו די פינקטליכע ריבעו של עולם.
(און רב משרשיא קריגט זיך נאר לגבי די הילוך החמה, אז ביי תקופת תמוז און טבת גייט די זון נישט אזוי קיצוני, אבער אויס צורעכנען די ריבעו של עולם לגבי תחומין קריגט ער זיך נישט).
לויט ווי אזוי איר זענט עס מסביר אז עס גענוג צו וויסן נאר איין עק פאר די ריבעו של עולם, דעמאלטס פארוואס איז נישט גענוג צו וויסן צד מזרח און מעריב.

[chosen people]

@מאטי
איך מיין איר זענט נישט גערעכט, די 2000 פאנגט מען אן צו רעכנען פון נאך די עיבור פון די שטאט, די פראבלעם איז נאר ביי א רינדעכדיגע שטאט (אדער לכאורה צו רעכנען יעדע ד' אמות לגבי הל' שבת עי' לעיל דף נ''א), צו וויסן ווי די אלכסונן איז, וויבאלד די הלכה איז אז אויב עס איז נישט מרובע דארף איך עס מרבע זיין בריבוע של עולם.
און כדי צו וויסן די ריבעו של עולם דארף איך וויסן נישט מער ווי איין קב הישר פון איינער פון די ד' רוחות פון די כדור העולם, און נאכדעם קען איך עס שוין אויסרעכנען מיט עני כלי וואס איז שעיפ פון א L.

[ונבנתה העיר]

מען דארף נישט קיין קו.

די חילוק פון תמוז ביז אגאנץ יאהר איז אזוי: אגאנץ יאהר ווען דו זעהסט וואו די זריחה איז געווען קענסטו אנצייכענען א פינטל - ביי די פינטל איז זיכער מזרח, יעצט וועסטו פראבירן צו-צוטשעפן די סקווער פונעם שטאט צו דעם פינטל אזוי אז איין ליין פונעם סקווער זאל אנרירן די פינטל און אזוי וועסטו וויסן אז יענע זייט איז מזרח, וועסטו אבער האבן א פראבלעם, ווייל די קענסט דרייען דעם סקווער רעכטס אדער לינקס ווילאנג די אויבערשטע ליין פונעם סקווער רירט אהן דעם פינטל, אויב אזוי וועסטו קיינמאל נישט וויסן וואו עס זענען דרום און צפון, כזה:

images.jpg (5.48 KiB) געזען געווארן 1852 מאל

אבער אין תמוז ווען דו זעהסט די זריחה קענסטו אנצייכענען א פונקטליכע קארנער, דארט וואו די זריחה איז דארט איז קארנער מזרחית צפונית, ממילא קענסטו שוין נישט בייגן דעם סקווער רעכטס אדער לינקס.

[chosen people]

האסט עס זייער שיין מסביר געווען, אבער מיין קשיא איז זאלסט קוקען א גאנץ יאר סיי אויף די זריחה און סיי אויף די שקיעה און מאך א קו פון די פינטל הזריחה ביז די פינטל השקיעה, און דעמאלטס וועסטו ווי אזוי גראד מאכן די באקס.

[ונבנתה העיר]

אה כ'הער, איך בין נישט זיכער צו אגאנץ יאהר זענען די זריחה און די שקיעה פונקליך איינס קעגן איבער די אנדערע.