קאווע שטיבל

דער גאלדענער אדלער האט געשריבן:ר' בערל; דברים ג' פסוק ט רש"י ד"ה שניר, הוא שלג בלשוו אשכנז ובלשון כנען, קודם איז אינטערעסאנט אז רש"י רופט נישט אן אשכנז בלע"ז, און אויך וויל איל וויסן וויזוי האט טאקע געהייסן שניי אמאל אין דויטש, ווייל היינט הייסט עס נישט אזוי

דער גאלדענער אדלער: קודם שלום עליכם. איך בין נישט געווען דאהי איבער שבת קודש. ממילא האביך נישט געזעהן (און מגיב געווען) דיין פאוסט פריער.

איך האב יעצט נאכגעקוקט אויף גוגל טרענסלעיט (האומר דבר בשם אומרו. ויש עוד טעמים בדבר.). און ער טייטשט שניי אויף די היינטיגע שפראך..."Schnee"...!

יעצט איבער דיין ערשטע שאלה. פארוואס רש"י הק' רופט נישט אן לשון אשכנז, בלע"ז. מייניך אז ס'איז דא א ביסל אנ'אנדערע פשט ווי מיר לערנען אין דעם ווארט בלע"ז. ס'איז נישט (כפי טעות העולם.) די ראשי תיבות פון..."בלשון עם זר"...נאר ס'איז טייטש..."די לאנד'ס שפראך"...וואס ווערט אויף ענגליש אנגערופן..."Vernacular"...און די דייטשע שפראך איז דאך נישט געווען וואס מ'האט גערעדט אין פראנקרייך...! בלייבט נאר איבער א קשיא. פארוואס ווען רש"י טוט (אין די געציילטע פאללן) איבערזעצן א ווארט פון חומש אדער גמרא אויף ענגליש אדער ספאניש זאגט ער יא..."בלע"ז"...! תיקו...!

נ.ב.: איך קען זאגן א ספעקולאטיוון תירוץ. (נישט באזירט אויף פאקטן). אבער דאס האט נישט מער ווערט ווי ספעקולאציע...!
די געגנט (ראיאן) וואו רש"י האט געוואוינט האט געהייסן..."עלזאס"..אויף דייטש. און אויף פראנצויזיש האט עס געהייסן...Alsace-Lorraine...דאס איז געווען איינס פון די געגנטער וואו פראנקרייך און דייטשלאנד/פרייסן האבן זיך ארומגעריסן פאר כמעט טויזנט יאר. און טיילמאל איז עס געווען ביי דייטשלאנד. טייל מאל ביי פראנקרייך. און אין די תקופה וואס רש"י הק' האט געלעבט איז עס געווען ביי פראנקרייך. און רש"י, אלס ערליכער בירגער פון די רעגירונג וואס הערשט דארט האט געהאלטן אז דייטש איז א שפראך פון א פרעמד לאנד...! כנלענ"ד.

מיש-נייעס האט געשריבן:

דער גאלדענער אדלער האט געשריבן:ר' בערל; דברים ג' פסוק ט רש"י ד"ה שניר, הוא שלג בלשוו אשכנז ובלשון כנען, קודם איז אינטערעסאנט אז רש"י רופט נישט אן אשכנז בלע"ז, און אויך וויל איל וויסן וויזוי האט טאקע געהייסן שניי אמאל אין דויטש, ווייל היינט הייסט עס נישט אזוי

בנוגע אשכנז קוק דא viewtopic.php?f=7&t=11635 וועסטו זעהן וואס די שפראך איז דורך זינט איר גרינדונג, נאך א זאך שניר און שניי איז נישט אזוי ווייט פארפארן איינס פונ'ם אנדערן, בפרט אז זיי טוען עס פערנאנס"ן שני, נישט ווי די היינטיגע אידיש וואס עס איז שניי, וואס דאס איז ממש שניר נאר אן די ר'

מיש נייעס: ייש"כ. נאר ס'איז דא נאך א ספעקולאציע. ווייל דייטש איז אויכעט א ..."אינדא-יוראפיען"... שפראך. וועלכע שטאמט פון אזיע/מיטל מזרח...! און די חתיים (איינס פון די ז' עממין וועלכע האבן געוואוינט אין ארץ כנען.) האבן גערעדט א פרימיטיוון פארם פון די שפראך...!

א גוטן מוצאי תשעה באב אלע גוטע פריינט און ידידים וחסידים: ווען ס'שאקלט זיך וועלטן מיט מאטי קאהן און זיין נייעם סי.די. און זיין קאנצערט. און מ'האט נאכאלס נישט מברר געווען אויב די גאטשע בענדל פון הרב שלמה העלבראנץ זאציק, לאל, הא האה, תמ"ל, להגפ"ה, איז געווען תכלת אדער סתם געילע לען, קומט בערל בעל עגלה און האקט א טשייניק מיט זיינע באורינג שטותים פון די בלע"ז'ן פון רש"י. וועים פון אונז אויפגעקלערטע פילאזאפן אינטרעסירט דאס דען...?! על הראשונים אנו מצטערין. דער עולם (גולם) האטציך נאכנישט אנגערופן אויף די פריערדיגע מאמרים וועט מען זיך פונקט יעצט אנרופן,?!...הא???!

אעפי"כ: (אף על פי כן. פאר די מענטשן וואס וואוינען אין האבאוקען. קרעדיט ראש לימבאו). אין מגילת איכה קפיטל א' פסוק ח'. אויפ'ן פסוק..."לנידה היתה"... זאגט רש"י אז דאס מיינט מען נישט די פאפולערע טייטש פון א נדה. אומריין.נאר ס'איז א לשון פון וואנדערן. שאקלען. סווינגען...און דער בלע"ז איז..."אישמובי"ר" בלע"ז...וואס וואלט זיך געליינט...Esmover...וואס איז א לשון פון וואנדערן. אבער אין די היינטיגע שפראך איז נישטא אזא ווארט אין באנוץ. נאר ס'איז דא 2 אנדערע דעפינישנ'ס...Errant au tour.=Wandering around; Balancer (balansee) = swinging. לנדנד...!

אין זעלבן פסוק. אויפ'ן ווארט נאנחה. זאגט רש"י ..."שישפיר"ר"...בלע"ז...אין די היינטיגע שפראך איז נישט דא אזא ווארט. נאר קלאגן הייסט...Lamenter...= wailing; or..."Soupir"...to Sigh...!

berlbalaguleh האט געשריבן:א גוטן מוצאי תשעה באב אלע גוטע פריינט און ידידים וחסידים: ווען ס'שאקלט זיך וועלטן מיט מאטי קאהן און זיין נייעם סי.די. און זיין קאנצערט. און מ'האט נאכאלס נישט מברר געווען אויב די גאטשע בענדל פון הרב שלמה העלבראנץ זאציק, לאל, הא האה, תמ"ל, להגפ"ה, איז געווען תכלת אדער סתם געילע לען, קומט בערל בעל עגלה און האקט א טשייניק מיט זיינע באורינג שטותים פון די בלע"ז'ן פון רש"י. וועים פון אונז אויפגעקלערטע פילאזאפן אינטרעסירט דאס דען...?! על הראשונים אנו מצטערין. דער עולם (גולם) האטציך נאכנישט אנגערופן אויף די פריערדיגע מאמרים וועט מען זיך פונקט יעצט אנרופן,?!...הא???!

אעפי"כ: (אף על פי כן. פאר די מענטשן וואס וואוינען אין האבאוקען. קרעדיט ראש לימבאו). אין מגילת איכה קפיטל א' פסוק ח'. אויפ'ן פסוק..."לנידה היתה"... זאגט רש"י אז דאס מיינט מען נישט די פאפולערע טייטש פון א נדה. אומריין.נאר ס'איז א לשון פון וואנדערן. שאקלען. סווינגען...און דער בלע"ז איז..."אישמובי"ר" בלע"ז...וואס וואלט זיך געליינט...Esmover...וואס איז א לשון פון וואנדערן. אבער אין די היינטיגע שפראך איז נישטא אזא ווארט אין באנוץ. נאר ס'איז דא 2 אנדערע דעפינישנ'ס...Errant au tour.=Wandering around; Balancer (balansee) = swinging. לנדנד...!

א גוטן פארטאגס ר' בערל: איר זענט שוין מן הסתם אויף געשטאנען און איך האב מיך נאכנישט געלייגט.

נידה פון איכה איז מיט א יוד, נדה אין די תורה איז אן א יוד

דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. אין דעם פאל איז עס טאקע אזוי. אבער נישט דאס איז דער קובע. ווייל סאיז דא א סאך ווערטער אין די תורה וואס די זעלבע ווארט מיט די זעלבע מיינונג איז אמאל מלא און אמאל חסר. א תיבה דגושה אדער רפה איז מער קובע ווי מלא און חסר. דאס איז בדרך כלל. פארשטייצעך אז ס'איז דא אויסנאמען. איך קען נישט אלע כללים...! (איי. ס'ארא בעל גאווה בערל באלאגאלעה איז. ער קען נישט אלע כללים. אבער א סאך כללים קען ער יא. דער אמהארעץץץ...!)

דער גאלדענער אדלער: ניין.איך האב מיך נאכנישט געלייגט. ווער קען זיך דען לייגן שלאפן ווען ס'איז דא אזויפיהל נייעס אויף קאווע שטיבל...!

berlbalaguleh האט געשריבן:דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. אין דעם פאל איז עס טאקע אזוי. אבער נישט דאס איז דער קובע. ווייל סאיז דא א סאך ווערטער אין די תורה וואס די זעלבע ווארט מיט די זעלבע מיינונג איז אמאל מלא און אמאל חסר. א תיבה דגושה אדער רפה איז מער קובע ווי מלא און חסר. דאס איז בדרך כלל. פארטייצעך אז ס'איז דא אויסנאמען. איך קען נישט אלע כללים...! (איי. ס'ארא בעל גאווה בערל באלאגאלעה איז. ער קען נישט אלע כללים. אבער א סאך כללים קען ער יא. דער אמהארעץץץ...!)

אזעלעכע עם הארצים ווי אייך זאלן זיך מערן[emoji2]

דער גאלדענער אדלער האט געשריבן:

berlbalaguleh האט געשריבן:דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. אין דעם פאל איז עס טאקע אזוי. אבער נישט דאס איז דער קובע. ווייל סאיז דא א סאך ווערטער אין די תורה וואס די זעלבע ווארט מיט די זעלבע מיינונג איז אמאל מלא און אמאל חסר. א תיבה דגושה אדער רפה איז מער קובע ווי מלא און חסר. דאס איז בדרך כלל. פארטייצעך אז ס'איז דא אויסנאמען. איך קען נישט אלע כללים...! (איי. ס'ארא בעל גאווה בערל באלאגאלעה איז. ער קען נישט אלע כללים. אבער א סאך כללים קען ער יא. דער אמהארעץץץ...!)

אזעלעכע עם הארצים ווי אייך זאלן זיך מערן[emoji2]

דער גאלדענער אדלער: אמן. איך נעם אן די ברכה. נאר נישט אזעלכע תלמידי חכמים ווי איך. פאר אן עם הארץ ביניך נישקשה. ב"ה. נאר פאר א תלמיד חכם ביניך אזוי ווי דער רוסישער יוד וואס האט גוט געקענט סידור. און ס'איז געקומען פאר פסח האט ער נישט געוואלט מבער זיין זיין סטאק פון ביער וואס ער האט געהאט. וויפיהל מ'האט זיך געטענה'ט מיט איהם האט נישט געהאלפן. ער האט געזאגט ער פארשטייט אז ברויט איז חמץ. אבער ביער איז נישט. ווען מ'האט איהם געזאגט אז סשטייט אזוי אין שו"ע האט ער געענטפערט אז ער קען נישט שולחן ערוך. ער קען נאר סידור. אויב מ'וועט איהם ווייזן אין סידור אז ביער איז חמץ וועט ער גלייבן. האט מען איהם אויפגעמישט אין סידור וואו ס'שטייט ...על ביעור חמץ"...ענד דהע רעסט איז היסטערי. די מעשה האביך געהערט פון מיין רבי ווען איך בין געווען 8 יאר אלט...!

ר' בערל: אין מס' סנהדרין דף ט"ו עב רש"י, ברדלס ובלע"ז פוטויו"ש. וואס מיינט עס?? האט איר עס שוין אמאל מסביר געווען?

דער גאלדענער אדלער: דאס ווארט וואלט זיך געדארפט ליינען...Fotois/Potois...אין די היינטיגע פראנצויזישע שפראך איז נישטא אזא אדער ענליך ווארט. ס'איז אנגענומען אז די חי' ..."ברדלס"...מיינט א ..."טשיעטא"..."Cheetah"...אין די היינטיגע פראנצויזיש הייסט עס ..."Guepard"...(געיפארד)...!

שכוח בערל זייער שיין געשריבן איבער די לעזן פון איכה איך האב עס נישט געוואלט קוקן אום תשעה באב כ'אב מורא געהאט עס וועט מיר שאפן א שמחת יום טוב...

אין פ' ואתחנן קפיטל ד' פסוק כ"ד.שטייט..."כי ה' אלוקיך אש אוכלה הוא, א-ל קנא. זאגט רש"י אויפ'ן ווארט קנא...אנפרדמנ"ט..."enpordement"...אין די היינטיגע פראנצויזיש שרייבט מען עס א ביסל אנדערש. אבער ס'איז בעצם די זעלבע...Emportement... = passion...!

הערה: אין די רש"י אין פ' פינחס אויפ'ן פסוק ..."בקנאו את קנאתי"...ברענגט רש"י אן ענליכן בלע"ז ווארט. מיט א קליינעם שינוי. דארט שטייט..."אנפרטמנ"ט"...און ס'מיינט עפעס אנדערש. דארט מיינט עס ..."ענפארסירן דאס געזעץ"...אדער ..."ענגעידזשן"...כמו שכתבתי שם...!

ערעב בערעלע טייערע. לערנעדיג מסכתא ביצה י"ד עמוד א' האב איך געטראפן צוויי רש"יס ד"ה או בעץ פרור: כף גדולה שקורין פוקי"א (אין אונגאריש ריפט מען א קאך לעפעל fun kanal אפשר איז עס די זעלבע)
די צווייטע איז ד"ה נבוחי מנבח: נשמה קולות במדוכה כמנבחים קרוישנ"ט. אין די היינטיגע פראנצויזיש הייסט croissant א מין roll געמאכט פון flaky dough.
What's your input?

lead, follow, or get out of the way!

יעלה ויבא האט געשריבן:ערעב בערעלע טייערע. לערנעדיג מסכתא ביצה י"ד עמוד א' האב איך געטראפן צוויי רש"יס ד"ה או בעץ פרור: כף גדולה שקורין פוקי"א (אין אונגאריש ריפט מען א קאך לעפעל fun kanal אפשר איז עס די זעלבע)
די צווייטע איז ד"ה נבוחי מנבח: נשמה קולות במדוכה כמנבחים קרוישנ"ט. אין די היינטיגע פראנצויזיש הייסט croissant א מין roll געמאכט פון flaky dough.
What's your input?

lead, follow, or get out of the way!

אונגעריש איז געווענליך נישט אויסגעמישט מיט אנדערע שפראכען. עמער ווארטען וואס זאגט ר' בערעל.

ערעב וואלווי שליט"ע: איך האב נאכנישט אויספייעט צו לערנען די רש"י אין מס' ביצה. אבער איין זאך ווייס איך אז דער קאך לעפל וואס מ'רופט אויף אונגאריש מיט א נישט שיינע קאננאטאציע אויף ענגליש, הייסט באמת אזוי ווייל ס'איז געמאכט פון האלץ. און די פשוט'ע איבערטייטש אויף אידיש איז,,. א האלצערנער לעפל...! איי, ס'איז דאך דא קאך לעפלעך פון אנדערע מאטעריאלן אויכעט. דיבר הכתוב בהווה. ווייל אין יענע צייטן אין אונגארן זענן די קאך לעפלעך געווען געמאכט פון האלץ. ופשוט הוא...!

berlbalaguleh האט געשריבן:ערעב וואלווי שליט"ע: איך האב נאכנישט אויספייעט צו לערנען די רש"י אין מס' ביצה. אבער איין זאך ווייס איך אז דער קאך לעפל וואס מ'רופט אויף אונגאריש מיט א נישט שיינע קאננאטאציע אויף ענגליש, הייסט באמת אזוי ווייל ס'איז געמאכט פון האלץ. און די פשוט'ע איבערטייטש אויף אידיש איז,,. א האלצערנער לעפל...! איי, ס'איז דאך דא קאך לעפלעך פון אנדערע מאטעריאלן אויכעט. דיבר הכתוב בהווה. ווייל אין יענע צייטן אין אונגארן זענן די קאך לעפלעך געווען געמאכט פון האלץ. ופשוט הוא...!

זאגט ר' גוגל טרענסלעיט אזוי:

merőkanál/merítőkanál = ladle/scoop

fakanál = kitchen spoon

kanál = spoon

fak = trees

זעט אויס אז יעלה ויבא האט גאר רעכט אז די כלי איז גערופען אלס די האלץ שבו וואס ווערט אנגערופען פא"ק (משורש פא עיי"ש בגוגל) אזוי ווי די נאמען פונם כלי אין די משנה און די ד"ה פון רש"י "עץ הפרור", און נישט אלס די כף חלק וואס דעס איז די קאנא"ל חלק פונ'ם נאמען פאקאנא"ל.

אבער בדרך כלל אז איינער קען אונגעריש העלפט עס נישט צופיל פאר אנדערע שפראכן. משא"כ אנדערע שפראכען האבען אסאך אייניגע שרשים.

וואלווי באטשי שליט"ע: אבער דער שורש פונ'ם ווארט ..."האלץ" אויף אונגאריש איז...Fa...Fak is plural for tree/wood. the proper spelling is...Fa canal. With an apostrophe on the second letter...A... in the word ...canal. Making the pronunciation ...Faw Konaal...!

סא וואס איז דער "אבער"? שטימט נישט?

וואלווי: ווייל דו האסט עס געשריבן בלשון רבים, וואס איז טאקע א גוטע מליצה אויף ניבול פה. האביך מעיר געווען אז דער שורש פונ'ם ווארט איז נאר פון 2 אותיות. בלשון יחיד...!

אין פ' עקב. קפיטל ט' פסוק כ"א:.."ואשרוף אותו באש ואכות אותו טחון היטב".. זאגט רש"י לשון הווה. מולאנ"ט בלע"ז...! דאס וואלט זיך געליינט אזוי...Moulant...= grinding/milling...! אין די היינטיגע פראנצויזיש נוצט מען אן אנדער ווארט...Broyage...!

אין מסכת סנהדרין דף כ"א שעשתה לו מיני טיגון. זאגט רש"י אויפן ווארט טיגון פריי"ט, וואס איז זייער ענליך צום ענגלישן טייטש fried.

יין שרף: ייש"כ. ס'איז טאקע אינטרעסאנט. אבער אין פראנצויזיש הייסט געבאקן/געפרעגלט..."Frite"... (Pronounced...fritt...) French Fries are called...Patate Frite= Fried potatoes...!

איך ווייס דא נישט ווער ס'האט געגנב'עט פון וועם. ענגליש פון פראנצויזיש אדער פארקערט. יא. אויף ביידע שפראכן איז עס זייער שטארק ענליך...!

די נאמען פריטו לעי (lay's potato chip and more, owned by pepsico) שטאמט אויך פון די אינווענשאן פון פרייד קארן טשיפס.

למעשה ר' בערל, עלעך נאכאמאל פרעגען, וואס איז די אבער? יי"ש האט גוט צו געטראפען, נישט אזוי?