קאווע שטיבל

איך האב נישט דורך געלײנט די גאנצע אשכול סא זײטס מיר מוחל
רשי הק׳ טײטשט די װאך אויף ״ופרע את–ראש האשה״ זאגט רשי
סותר את קליעת שערה כדי לבזותה מכאן לבנות ישראל שגלוי הראש גנאי להן
קען מיך אײנער פליז מסביר זײן פונקטליך װאס סותר את קליעת שערה מײנט?
מײנט עס נאר אראפ נעמען איר שפיצל

מקום המקדש איז נישט געווען אונטער די וועד ארבע ארצות.

אין פר' תצא ביי אשת יפת תואר, זאגט די תורה אז מען זאל מנוול זיין די פרוי, איינע פון די וועגן איז "וגלחה את ראשה", האסטו א אפענע דאורייתא אז אפשערן די האר איז מנוול א פרוי, אפילו א יפת תואר.

אז מען רעדט שוין, פארשטיי איך נישט דעם גאנצן ענין פון די פרשה יפת תואר. רש"י שרייבט פשט פון דעם היתר איז אז יעדע איסור האט כנגדה א היתר, ממילא האט די תורה מתיר געווען די אשת יפת תואר, ולא דיברה תורה אלא כנגד יצה"ר. אבער די אלע פסוקים דערנאך טוט דאך צעווארפן דעם יצה"ר! מען דארף מנוול זיין די פרוי אויף יעדן מעגליכן אופן, צואווארטן חודש ימים (!), און דערנאך מודיע זיין פארן מאן אז מען וועט מיט איר געבוירן א בכור שנואה, און א סורר ומורה, און פול מיט שרעקעדיגע דראונגען.... ווער וויל נאך האבן אזא פרוי?

איז דא א פאסיגע תירוץ דערויף??

יאנקל האט געשריבן:מענין לענין, רש"י זאגט אין רות אז בועז האט געוואוסט אז דער מענטש וואס האט זיך געלייגט ביי זיינע פיס איז א פרוי ווייל ער האט געפילט איר קאפ.

מיז מען זאגן "ס'מײנט" העכערע זאכן

הוגה האט געשריבן:דעת תורה,

כ'האב הנאה אז דו האסט פונקט אנגעכאפט דאס צוצוגלייכן צו געבראקטס. און טאקע געבראקטס וואלט מען אוודאי מבטל געווען צוליב שלום בית, בני תשע מדות און אפילו פאר קלענערע סיבות. קיינער וואלט קיינמאל נישט איינגעפאלן נישט צו באגראבן א איד אין אונזער בית החיים צוליב דעם וואס ער האט געבראקט.

איך האב שוין געהערט מערערע פעלער פון חסידישע רבנים וואס האבן געפסקנט אז א יונגערמאן מעג און זאל גיין צום שווער וואס בראקט. מה דאך אז צוליב כיבוד חמיו קען מען מבטל זיין, כ"ש צוליב וויכטיגערע סיבות מעג מען אוודאי.

און אויב וואלטן "אלע" אשכנזישע זיך אזוי געפירט, און די איינציגסטע האלב פארשטענדליכע הסבר איז אז נוהגים כהזהר, וואלט איך געהאלטן די זעלבע. און נישט ווייל איך פארלאז מיך אויף די ספרדים, נאר ווייל "אלע" אשכנזים וואלטן זיך געפירט נגד התורה, און איך בין נישט משעובד צו א מנהג נגד התורה.

איך מאך נישט קיין גוגל סירטש, עס גייט מיר גאנץ ווייניג אן וואס און ווער עס האט זיך געפירט אזוי פאר הונדערט פופציג יאר צוריק. ב"ה אז היינט פירט זיך רוב רובו פון כלל ישראל נישט מיט דער מנהג, אינקלאדינג א שיינע חלק סאטמאר וכיוצ"ב.

דעת תורה האט געשריבן:די ספרים וואס שרייבן אזוי, וואס אגב זענען זיי געווען נענטער אין צייט צו די וועד ארבע ארצות ווי אונז. דער צד אז נישט איז ווייל עס איז פשוט נישט דאקומענטירט אין די וועד'ס פראטאקאלן.

ביטע ציטירט פונעם ספר מיט א מראה מקום.

אקעי, סאיז לכאורה הארבער ווי געבראקטס וועלכע איז מעיקרא נישט אנגענומען געווארן ווי א מנהג המקום המחייב כולם נאר ווי א מנהג חסידים. עס איז מער ווייניגער אזוי ווי קטניות. איך ווייס נישט צו פון דעם האלב פארשטענדליכן הסבר אויפן איסור קטניות ביסטו יא צופרידן. אלזא דער מציאות היינט פון שערן די האר איז דומה צו א היכי תמצא אויב אנדערע מדינות אשכנז וועלן מחמת אונס אנהייבן עסן קטניות וועסטו אויך אנהייבן? (כאמור איז אנדערע מדינות בלויז לסבר את האוזן. פאר די הלכה איז גענוג אז די שטאט אדער מדינה פירט זיך אזוי).

אבער דיין חידוש אז דו ביסט נישט משועבד צו א מנהג וואס - דו האלטסט - איז נגד התורה, איז ממש מרפסין איגרא. אז דו וועסט לערנען וועסטו טרעפן נאך אסאך מנהגים שהנהיגו הראשונים צו וואס דו ביסט לדעתך הרחבה נישט משועבד. זעץ זיך לערנען עס איז א שאד יעדע רגע.

יידל האט געשריבן:

דעת תורה האט געשריבן:די ספרים וואס שרייבן אזוי, וואס אגב זענען זיי געווען נענטער אין צייט צו די וועד ארבע ארצות ווי אונז. דער צד אז נישט איז ווייל עס איז פשוט נישט דאקומענטירט אין די וועד'ס פראטאקאלן.

וועלכע ספרים? שפע חיים (מכתבים ח"ה סי ע"ג), שו"ת דברי יואל (אה"ע סי' קי"ט), שבט הלוי אדער חשב האפוד (ח"ב סי' קלט) (ליסטע פון מקורות פון נטעי גבריאל)? אדרבא ברענג מיר א פריערדיגע מקור צו דעם אז עס איז מתקנת וועד ארבע ארצות.

איז טאקע נישטא קיין פריערדיגער מקור דערצו? איך גלייב אז יא. בכל אופן איז דאס על כל פנים געווען א מסורה רווחת ביי כלל ישראל, איך גלייב נישט אז דער חשב האפוד (וואס האט מקבל געווען פונעם טעפליקער רב) דער שפע חיים און דער דברי יואל האבן אינאיינעם קאנספירירט די המצאה. און אדרבה, אויב איז באמת נישטא קיין פריערדיגער מקור בכתב פון וועם די אלע אויבנדערמאנטע האבן עס געקענט נאכשרייבן, איז נאכמער מסתבר אז סאיז אמת און אזוי האבן זיי - יעדער איינער אין זיין מדינה - מקבל געווען פון זייערע עלטערן.

נעכטן איז עס געווען געבראקטס, היינט איז עס קטניות, מעיק אפ יאר מיינד.

עס איז נישט דא קיין שום סיבה פארוואס מען זאל האלטן אז דאס איז עפעס א מנהג המחייבת אלע פון אונז עד סוף כל הדורות. אדרבא, מען האלט שוין דא ביי דף ח' און קיינער האט נאך דערווייל נישט געקענט אויפקומען מיט טעמים מקורות והסברים לאיסור. מאידך גיסא, להיתר האט מען געברענגט מן התורה ומן התלמוד. און דו ווילסט מיר מוכן פילן ווי א קל? איך האלט אז א ני איד וואס פאלגט די תורה און גייט נישט נאך משוגעתן איז א פיינע ערליכע איד.

עס איז אינטערעסאנט אז יעדע אכטע תגובה קומט איינער אויף מיט א פרישע אויפטו. דער טרעפט א פארווארפענע רש"י, דער טרעפט א סברא, וכו' אבער קיינער האט נאך דערווייל נישט געטראפן קיין סיבה מוצדקת פארן גיין מיטן קאפ אין וואנט אריין לקיים מנהג זה, ממש עד כדי דאס צונעמען די שלום בית פון הונדערטער אידן. עס גייט מיר נישט אין קאפ אריין.

איי מעיד אפ מיי מיינד אלרעדי. עס איז אזוי ווי קטניות.

דאס אז אפאר ניקס אויף א פארום ווייסן נישט די סיבת הדבר פארוואס מען האט מקבל געווען די חומרא, מאכט נישט אויס. למעשה איז עס מחייב פונקט ווי אנדערע מנהגי המקום וחומרות. און לכאורה עובר צו זיין דערויף איז נישט סתם א קלות נאר עס גרעניצט זיך מיט הלכה שאלות אויכעט. איך זאג נישט אז למעשה איז עס אסור, עס איז אבער בכלל נישט קיין פשוט׳ער עסק.

לסיכום זעהט אויס אז מיר וועלן ביידע נישט טוישן איינער דעם אנדערע'ס דעה.

מיר ביידע ווייסן נישט די טעם ומקור המנהג, דאך האלטסטו אז ס'איז (כמעט) ביהרג ואל יעבור, אלץ צוליב די א. ג . מסורה. און איך האלט אז דאס איז נישט גענוג מחייב צו זיין אנדערי צו גיין היפך הטבע והיפך התורה.

יעצט אז דאס איז קלאר, לאמיר האפן אז אנדערע וועלן דא האבן עפעס מוסיף צו זיין, מיט נייע מקורות, סברות, און ארטיקלן.

דער טעם פון קטניות איז דיר גענוג עס צו אסר׳ן? און איך ווייס נישט וואס דו רעדסט, עס איז דא צוויי שטארקע סאלידע טעמים מחייב צו זיין דעם מנהג, בכלל נישט קיין שוואכע טעמים. איינס וועגן צניעות / זוהר, אדער וועגן חציצה / סחיטה שאלות בעת׳ן גיין אין מקוה. (און אליבא דאמת מיין איך אז עס מאכט נישט צופיל אויס צי עס איז געווען א תקנה פון די וועד ארבע ארצות אדער די פרויען האבן זיך עס אליינס איינגעפירט). אויב אבער זאל זיך ארויסשטעלן אז די עכטע סיבה איז געווען וועגן מורא פון די שדים איז פשוט אז כהיום איז דאס נישט מחייב.

און נישט יהרג ואל יעבור (האסט מיר געזען שרייבן א משהו אין די ריכטונג?) און נישט מסורה קומען אריין דא אין בילד. עס איז א טרוקענע הלכה שאלה וואס נעמט אריין פארשידענע אספעקטן.

יאנקל האט געשריבן:

שװאגער האט געשריבן:איך האב נישט דורך געלײנט די גאנצע אשכול סא זײטס מיר מוחל
רשי הק׳ טײטשט די װאך אויף ״ופרע את–ראש האשה״ זאגט רשי
סותר את קליעת שערה כדי לבזותה מכאן לבנות ישראל שגלוי הראש גנאי להן
קען מיך אײנער פליז מסביר זײן פונקטליך װאס סותר את קליעת שערה מײנט?
מײנט עס נאר אראפ נעמען איר שפיצל

מענין לענין, רש"י זאגט אין רות אז בועז האט געוואוסט אז דער מענטש וואס האט זיך געלייגט ביי זיינע פיס איז א פרוי ווייל ער האט געפילט איר קאפ.

קען זיין ער האט געשפירט די דריוול פונעם שפיצל...

דעת תורה האט געשריבן:דער טעם פון קטניות איז דיר גענוג עס צו אסר׳ן? און איך ווייס נישט וואס דו רעדסט, עס איז דא צוויי שטארקע סאלידע טעמים מחייב צו זיין דעם מנהג, בכלל נישט קיין שוואכע טעמים. איינס וועגן צניעות / זוהר, אדער וועגן חציצה / סחיטה שאלות בעת׳ן גיין אין מקוה. (און אליבא דאמת מיין איך אז עס מאכט נישט צופיל אויס צי עס איז געווען א תקנה פון די וועד ארבע ארצות אדער די פרויען האבן זיך עס אליינס איינגעפירט). אויב אבער זאל זיך ארויסשטעלן אז די עכטע סיבה איז געווען וועגן מורא פון די שדים איז פשוט אז כהיום איז דאס נישט מחייב.

און נישט יהרג ואל יעבור (האסט מיר געזען שרייבן א משהו אין די ריכטונג?) און נישט מסורה קומען אריין דא אין בילד. עס איז א טרוקענע הלכה שאלה וואס נעמט אריין פארשידענע אספעקטן.

ווי קומט תגלחת צו קטניות? אפשר צייגסטו די פשטל וואס מאכט די צושטעל.

איך בין נישט קיין אויבער–חכם וואס זוכט צו גיין פארקערט פון וואס מען טוט. איך ווייס אבער אויך נישט קיין מעשיות, די תורה הייסט שערן די האר פון די געפאנגענע גויאישע פרוי כדי לנוולה, און די זעלבע תורה זאגט ודבק באשתו, והיו לבשר אחד. וויאזוי גייען די צוויי צונעמען? דאס איז די שאלה וואס איז דערווייל נישט פארענטפערט געווארן. אויב ווילסטו מחייב זיין עני איד צו לאזן מנוול זיין זיין פרוי וועסטו מוזן אויפקומען מיט בעסערע תירוצים ווי קטניות.

די זוהר איז הייליג און טייער, איך בין אבער נאך נישט קיין בן ארבעים, און נאך נישט מילא כריסי בש"ס ופוסקים. לגבי די שאלה פון סחיטה, אויב בין איך א חסיד האב איך דאך נישט קיין פראבלעם מיט דעם. אויב בין איך א ליטוואק קען איך הייסן אפשטופען מיט איין טאג. דיני חציצה איז מבואר ביו''ד חלק ב' עיי''ש.

איך ווייס אז עס איז שווער צו דערהערן אז א מנהג וואס איז פאר לאנגע יארן פארקויפט געווארן אלץ איינס פון די הארבסטע זאכן ביי ''אונז'' עד כדי כך אז מען נוצט אויף דעם די שטערקסטע סטראשע וואס מיר האבן נאר, נישט באגראבן אין ''אונזער'' ביה''ח, אז דאס איז נישט מער ווי א מנהג שנשתרבב ברבות הימים, אבער וואס קען מען טון, די אמת מוז געזאגט ווערן.

א טרוקענע הלכה שאלה? וועלן הלכה?

הוגה האט געשריבן:איך ווייס אז עס איז שווער צו דערהערן אז א מנהג וואס איז פאר לאנגע יארן פארקויפט געווארן אלץ איינס פון די הארבסטע זאכן ביי ''אונז'' עד כדי כך אז מען נוצט אויף דעם די שטערקסטע סטראשע וואס מיר האבן נאר, נישט באגראבן אין ''אונזער'' ביה''ח, אז דאס איז נישט מער ווי א מנהג שנשתרבב ברבות הימים, אבער וואס קען מען טון, די אמת מוז געזאגט ווערן?

די טערמין ״מנהג שנשתרבב הרבות הימים״ איז גוט צו ניצען אויף ווייסע זאקען שבת, גייען מיט א שטריימעל, עסן בארשט מיטעל נאכט, אנטיען א רעלשוואקע, אבער נישט אויך א זאך וואס גדולים (וועד ארבע הארצות, און אנדערע) האבן איינגעפירט, אזוי אויך אנדערש ווי אסאך מנהגים וואס מען קען זאגען אז עס האט זיך גענימען פון מנהג המקום ווי מען האט געוואנט איז אבער שווער צו זאגן די זעלבע אויף אפגאלען די קאפ אז די גוי׳טעס אלע יארען פלעגן דאס טיען.

דעת תורה האט געשריבן:

יידל האט געשריבן:

דעת תורה האט געשריבן:די ספרים וואס שרייבן אזוי, וואס אגב זענען זיי געווען נענטער אין צייט צו די וועד ארבע ארצות ווי אונז. דער צד אז נישט איז ווייל עס איז פשוט נישט דאקומענטירט אין די וועד'ס פראטאקאלן.

וועלכע ספרים? שפע חיים (מכתבים ח"ה סי ע"ג), שו"ת דברי יואל (אה"ע סי' קי"ט), שבט הלוי אדער חשב האפוד (ח"ב סי' קלט) (ליסטע פון מקורות פון נטעי גבריאל)? אדרבא ברענג מיר א פריערדיגע מקור צו דעם אז עס איז מתקנת וועד ארבע ארצות.

איז טאקע נישטא קיין פריערדיגער מקור דערצו? איך גלייב אז יא. בכל אופן איז דאס על כל פנים געווען א מסורה רווחת ביי כלל ישראל, איך גלייב נישט אז דער חשב האפוד (וואס האט מקבל געווען פונעם טעפליקער רב) דער שפע חיים און דער דברי יואל האבן אינאיינעם קאנספירירט די המצאה. און אדרבה, אויב איז באמת נישטא קיין פריערדיגער מקור בכתב פון וועם די אלע אויבנדערמאנטע האבן עס געקענט נאכשרייבן, איז נאכמער מסתבר אז סאיז אמת און אזוי האבן זיי - יעדער איינער אין זיין מדינה - מקבל געווען פון זייערע עלטערן.

איך האב נישט געטראפן קיין שום פריערדיגע מקור דערצו. וואס דו גלייבסט איז נישט נוגע, נאר וואס איז די מציאות איז נוגע. די מציאות איז אז די גאנצע שמועה אז דאס איז מתקנת ועד ארבע ארצות איז פון איין אדער צוויי דורות צוריק, און די ראיה איז פשוט: עס ווערט נישט דערמאנט אין קיין שום ספר פון פאר צוויי דורות צוריק.

איך גלייב אויך נישט אז דער חשב האפוד (אפגעזען פון וועם ער האט מקבל געווען) אדער דער שפע חיים אדער דער דברי יואל זאלן דאס האבן קאנספירירט אינאיינעם. יותר מסתבר איז אז עס איז איינעם איינגעפאלן אזא השערה, און ער האט דאס געזאגט/געשריבן פאר זיין חבר וחברו מסר לחברו עד שהדברים הגיעו לכדי "מסורה רווחת". ואגב בין איך נישט דער איינציגסטער וואס האלט אזוי נאר החוקר החסידי מוויליאמסבורג הרב בערל שווארץ שרייבט אויך אין זיין ספר (אדער משיב דברים אדער אמרי דבש, כ'געדענק שוין נישט וועלכע) אז עס איז נישטא קיין שום מקור מוסמך אז וועד ארבע ארצות האט דאס מתקן געווען און עס איז כנראה א השערה שהופרחה באויר און איז דערנאך אנגענומען געווארן -בטעות - אלס שמועה רווחת בישראל.

עכ"פ דאס גאנצע דיון איבער תגלחת נשים און וועד ארבע ארצות ברענגט מיך אריין פקפוקים איבער דאס ענין פון מסורה בכלל. עס איז נישטא קיין שום מקור אז וועד ארבע ארצות האט דאס מתקן געווען, און עס איז נישט כאילו מיר ווייסן נישט וואס זייערע תקנות זענען געווען - מיר האבן דאך די גאנצע פנקס התקנות און עס ווער נישט דערמאנט דארט - און דאך קען אפאר הונדערט יאר שפעטער געליפטערט ווערן אזא השערה און דאס זאל דערנאך ווערן אנגענומען אלס "פאקט", דאן ווער ווייסט וויפיל נאך צענדליגע מסורות האבן זיך אזוי אנטוויקלט?

בדחן האט געשריבן:

הוגה האט געשריבן:איך ווייס אז עס איז שווער צו דערהערן אז א מנהג וואס איז פאר לאנגע יארן פארקויפט געווארן אלץ איינס פון די הארבסטע זאכן ביי ''אונז'' עד כדי כך אז מען נוצט אויף דעם די שטערקסטע סטראשע וואס מיר האבן נאר, נישט באגראבן אין ''אונזער'' ביה''ח, אז דאס איז נישט מער ווי א מנהג שנשתרבב ברבות הימים, אבער וואס קען מען טון, די אמת מוז געזאגט ווערן?

די טערמין ״מנהג שנשתרבב הרבות הימים״ איז גוט צו ניצען אויף ווייסע זאקען שבת, גייען מיט א שטריימעל, עסן בארשט מיטעל נאכט, אנטיען א רעלשוואקע, אבער נישט אויך א זאך וואס גדולים (וועד ארבע הארצות, און אנדערע) האבן איינגעפירט, אזוי אויך אנדערש ווי אסאך מנהגים וואס מען קען זאגען אז עס האט זיך גענימען פון מנהג המקום ווי מען האט געוואנט איז אבער שווער צו זאגן די זעלבע אויף אפגאלען די קאפ אז די גוי׳טעס אלע יארען פלעגן דאס טיען.

א 100$ אווארד אויב דו ווייזט מיר וועלכע גדול האט דאס איינגעפירט (עס דארף אבער זיין בכתב ממקור ראשון, נישט א דברי יואל וואס זאגט אז פאר 300 יאר צוריק האט מען דאס מתקן געווען און קיין איין ספר פון פריערדיגע דורות דערמאנט דאס).

בדחן האט געשריבן:די טערמין ״מנהג שנשתרבב הרבות הימים״ איז גוט צו ניצען אויף ווייסע זאקען שבת, גייען מיט א שטריימעל, עסן בארשט מיטעל נאכט, אנטיען א רעלשוואקע, אבער נישט אויך א זאך וואס גדולים (וועד ארבע הארצות, און אנדערע) האבן איינגעפירט.

אה, האסט עס טאקע בעסער נישט געקענט ארויס ברענגען. אין מיינע אויגן איז עס טאקע נישט מער ווי ווייסע זאקן, שטריימל, און בארשט. מען קען טרעפן שיינע טעמים פאר דער מנהג, סיי על פי קבלה און סיי על פי פשט אבער ווער עס איז נישט באקוועם דערמיט איז זיכער נישט מחוייב.

נאך א נקודה וואס איז דוכט זיך נאך נישט בארירט געווארן, איז דאס מנהג המקום. צו זאגן אז מנהג המקום אין אונגארן קען מיר מחייב זיין איז באלד אזוי לעכערליך ווי זאגן אז ביי יו"ח פון יוצאי זיבענבערגן איז כולל זיבענבערגן עניי עירך. דאהי אין ניו יארק סיטי איז אזא מנהג המקום נישט פארהאן, און אויב יא דארף עס מחייב זיין מיין בוכארישע שכן פונקט ווי מיר, און אויב וועסטו אריבערטוישן צו די מסורה טענה וועל איך דיר צוצייגן צו טייל פון מיינע באבעס וואס האבן זיך נישט געשוירן, טא מאי חזית דדמי דמגולחת סומק טפי?

יידל האט געשריבן:א 100$ אווארד אויב דו ווייזט מיר וועלכע גדול האט דאס איינגעפירט נישט א דברי יואל וואס זאגט אז פאר 300 יאר צוריק האט מען דאס מתקן געווען און קיין איין ספר פון פריערדיגע דורות דערמאנט דאס

פאר מיר איז עס יא גענוג, דערפאר וועל איך נישט זיכען מער,
אמת אז עס קיינער וועט נישט צושטעלן דאס וואס דו פארלאנגסט - ווייל עס איז נישט דא, אבער עפעס וואס ווערט גענוג מאל אראפגעברענגט, ועל כולם פראקטיציריט ביי אזא גרויסע חלק כלל ישראל דארף נישט - לדעתי - מער באווייזען.

אבער עס איז נישט גענוג שטארק נישט צו נוצן די לשון "מנהג שנשתרבב".

ביזט נישט גערעכט, ווייל צו ניצען "מנהג שנשתרבב" דארפסטע אנגעבן עפעס א אופן ווי אזוי עס איז אריינגעקימען, צו אז די גוים האבן עס געטיען, אדער אז דאס איז געווען דרכו של עולם און א געוויסע תקופה און א געוויסע געגענט, אא"ווו.

דא ביי די נושא איז נישט דא קיין שכל'דיגע הסבר דערויף, נאר אז איינער האט עס בכוונה מתקן געווען, די שאלה איז נאר ווער ווען און ווי.

ס'דא מער ווי איין שכל'דיגע הסבר. ליין איבער דעם אשכול.

בדחן האט געשריבן:ביזט נישט גערעכט, ווייל צו ניצען "מנהג שנשתרבב" דארפסטע אנגעבן עפעס א אופן ווי אזוי עס איז אריינגעקימען, צו אז די גוים האבן עס געטיען, אדער אז דאס איז געווען דרכו של עולם און א געוויסע תקופה און א געוויסע געגענט, אא"ווו.

דא ביי די נושא איז נישט דא קיין שכל'דיגע הסבר דערויף, נאר אז איינער האט עס בכוונה מתקן געווען, די שאלה איז נאר ווער ווען און ווי.

גראדע די גויטעס אין עסטאניע האבן זיך יא אזוי געפירט. אבער דוכט זיך אז זיי האבן אויפגעהערט בעפאר זייערע אידישע שכנים האבן עס אנגעהויבן צו טאן.

געפילטע פיש האט געשריבן:נאך א נקודה וואס איז דוכט זיך נאך נישט בארירט געווארן, איז דאס מנהג המקום. צו זאגן אז מנהג המקום אין אונגארן קען מיר מחייב זיין איז באלד אזוי לעכערליך ווי זאגן אז ביי יו"ח פון יוצאי זיבענבערגן איז כולל זיבענבערגן עניי עירך. דאהי אין ניו יארק סיטי איז אזא מנהג המקום נישט פארהאן, און אויב יא דארף עס מחייב זיין מיין בוכארישע שכן פונקט ווי מיר, און אויב וועסטו אריבערטוישן צו די מסורה טענה וועל איך דיר צוצייגן צו טייל פון מיינע באבעס וואס האבן זיך נישט געשוירן, טא מאי חזית דדמי דמגולחת סומק טפי?

פון דעם רעד איך דאך. דאס איז לכאורה די עיקר הלכה שאלה וואס איז דא דערביי.

אויב דיין גאנצע הלכה איז מטעם מנהג המקום האסטו גאר א שוואכע טענה עס צו מאכן איינער פון די ג' חמורות, א מנהג איז א מנהג, גארנישט מער, העכסטענס איז המשנה ידו על התחתונה, שוין, וועט דער וואס זיין האנט איז פון אונטן זיך דארפן אן עצה געבן ווי אזוי עס אויפצוהייבן, אבער ווי אזוי הייסטו ארויס דעם מנהג העכער פון אלע אנדערע מנהגים? אויב שלאג איך נישט כפרות ווייל איך האלט נישט פון דעם מנהג גייסטו ארויסווארפן מיינע קינדער פון די מוסדות? טאמער גיי איך אין בעט שבועות ביינאכט גייסטו מיר נישט אריינלאזן אין בית החיים? מיין פראבלעם איז נישט מיט די מנהג, נאר מיט די איבערגעטריבענע הארבקייט וואס מ'האט צוגעטשעפעט דערצו.