ס'איז מיר געווען אינטערסאנט ווען כ'האב געזעהן....

[ונבנתה העיר]

דער חיד"א שרייבט אז ער האט געגעסן שבת ביי דעם פני יהושע, דער פנ"י האט געזאגט אסאך דברי תורה, אויף איין זאך האט זיין רעבעצין געגעבן איהר הסכמה אז עס איז אן אמת'ע ווארט, האט דער פנ"י איהר געזאגט: תיתי לי אז איין זאך איז דיר געפאלן.

[יהושע חיים]

נישט די ערשטער רעבצין אזוי, ווער קען די גמרא פון ברוריה אין ברכות איבער יתמו חטאים ולא חוטאים

[[NAMELESS]]

דער חיד"א שרייבט אז ער האט געגעסן שבת ביי דעם פני יהושע, דער פנ"י האט געזאגט אסאך דברי תורה, אויף איין זאך האט זיין רעבעצין געגעבן איהר הסכמה אז עס איז אן אמת'ע ווארט, האט דער פנ"י איהר געזאגט: תיתי לי אז איין זאך איז דיר געפאלן.

אין גן יוסף ברענגט ער אז די פני יהושע האט געהאט א געפערליכע רביצין, ער ברענגט עפעס א שארפע ווארט וואס ער האט געזאגט אויף איר חשבון.

אאל"ט, ואין הספר תחת ידי כעת.

[ירא שמים]

רש״י פר׳ ראה
אשר לא ידעת אתה ואבתיך. דבר זה גנאי גדול הוא לך שאף האמות אין מניחין
שמסרו להם אבותיהם, וזה אומר לך עזוב מה שמסרו לך אבתיך:

[דריידל]

אויפ'ן פסוק "ויבאו בית אשה זונה ושמה רחב וישכבו שמה" (יהושע ב' א) זאגט רש"י

"אשה זונה - תרגם יהונתן פונדקיתא מוכרת מיני מזונות"

די רד"ק זאגט אבער אז די שורש פון זונה איז טאקע מיני "מזונות" אבער דאס וואס מ'האט איר גערופן אזוי איז א לשון מושאל. אזוי ווי א גאסט געבער שטעלט צו עסן, האט זי צוגעשטעלט זנות.

[[NAMELESS]]

נאך צוויי פשטים אויף "זונות"

והזנות רחצו . וכלי הזיין רחצו שם מן הדם , כך תרגם יונתן:

בן אשה זונה - בן פלגש גלעד היה ונקראת זונה לפי שאינה עם בעלה בכתובה וקדושין והיא כמו הזונה ואף על פי שהיא מיוחדת לו... ובתרגום של תוספתא דא היא נימוסא הות בישראל מלקדמין דלא מיסתחרא אחסנתא משבטא לשבטא ובכן לא הוה יכיל גברא למיסב איתתא דלא משבטא וכד הות איתתא דרחמא גברא דלא משבטהא הות נפקא מבי נשא בלא אחסנתא והוו אנשי קרון לה פונדקיתא דרחימת גברא דלא משבטהא וכן הוה ליה לאימיה דיפתח

[ליטוואק פון בודאפעסט]

רש״י פר׳ ראה
אשר לא ידעת אתה ואבתיך. דבר זה גנאי גדול הוא לך שאף האמות אין מניחין
שמסרו להם אבותיהם, וזה אומר לך עזוב מה שמסרו לך אבתיך:

איך האב געזען בשם הרי''ד סאלאווייציק (בן הגרי''ז) וואס איז די מקור פון דברי הרמב''ם הידועים אז יש''ו און מוחמד קומען בעסער מאכען די וועלט, איהם אנצוגרייטען פאר משיח'ן.
ווייל אין פסוק שטייט 'ההמיר גוי אלקים והמה לא אלקים, ועמי המיר כבודי בלא יועיל'. זעט מען אז גוים בלייבען ביים געטשקע און ווערען נישט ערגער. אבער מ'זעט דאך נישט אזוי. א סאך עובדי עבו''ז האבען אויפגעגעבען לטובת איסלאם און קריסטענטום. אלא מאי מוז זיין אז יענס איז נישט פון געטשקע צו געטשקע, נאר צו עפעס בעסער'ס.

[ונבנתה העיר]

רמב"ן פרשת ויחי:

ואקברה שם - וידעתי שיש בלבבך עלי אבל דע לך שעל פי הדיבור קברתיה שם שתהא לעזרה לבניה כשיגלם נובזראדן והיו עוברים דרך שם יצתה על קברה ובקשה רחמים עליהם שנאמר (ירמיהו לא יד) קול ברמה נשמע רחל מבכה על בניה והקב"ה משיבה יש שכר לפעולתך וגו' ושבו בנים לגבולם לשון רש"י וצריך על כל פנים שיהיה רמז במקרא לטעם הזה שאמר באגדה זו ושמא זהו מה שאמר הכתוב מתה עלי רחל בדרך ואקברה שם בדרך - כלומר בדרך אשר יעברו בה בניה מתה ושם קברתיה לטובתם כי היא לא מתה בדרך רק ברמה שהיא עיר בארץ בנימין ושם נקברה

'קול ברמה נשמע' לערנט דער רמב"ן אז 'רמה' איז די שטאט וואו רחל איז נקבר געווארן.

[ונבנתה העיר]

ספר הברית.

[[NAMELESS]]

ענדליך צו דעם אין כלי יקר פרשת דברים

"פנו לכם צפונה" - ודרשו בזה: אם הגיע שעתו של עשו, הצפינו עצמכם... אם ימצא האיש הישראלי איזו הצלחה, זעיר שם, אזי יטמינו ויצפינו הכל בפני עשו, כי אין לך אומה שמתקנאת בישראל כמו עשו, כי לדעתם הכל גזולים בידם מהם מן ברכת יעקב אבינו שלקח ברכותיו של עשו במרמה, וכן יעקב ציווה לבניו (בראשית מב1) למה תתראו, פירש רש"י: בפני בני ישמעאל ועשו, כאילו אתם שבעים, כי שניהם סוברים שיצחק גזל הצלחת ישמעאל ויעקב גזל הצלחת עשו ע"י השתדלות, על-כן ציווה דווקא על עשו פנו לכם צפונה, שלא יתקנא בכם. וזה היפך ממה שישראל עושין בדורות הללו בארצות אויביהם, כי מי שיש לו מנה הוא מראה את עצמו במלבושי כבוד ובתים ספונים וחשובים, כאילו היו לו כמה אלפים, ומגרים האומות בעצמם, ועוברים על מה שנאמר פנו לכם צפונה, ומנהג זה הוא ברבת בני עמינו, והוא המסבב את כל התלאה אשר מצאתנו, והמשכילים יבינו ליקח מוסר"

[רוסישער]

ענדליך צו דעם אין כלי יקר פרשת דברים

"פנו לכם צפונה" - ודרשו בזה: אם הגיע שעתו של עשו, הצפינו עצמכם... אם ימצא האיש הישראלי איזו הצלחה, זעיר שם, אזי יטמינו ויצפינו הכל בפני עשו, כי אין לך אומה שמתקנאת בישראל כמו עשו, כי לדעתם הכל גזולים בידם מהם מן ברכת יעקב אבינו שלקח ברכותיו של עשו במרמה, וכן יעקב ציווה לבניו (בראשית מב1) למה תתראו, פירש רש"י: בפני בני ישמעאל ועשו, כאילו אתם שבעים, כי שניהם סוברים שיצחק גזל הצלחת ישמעאל ויעקב גזל הצלחת עשו ע"י השתדלות, על-כן ציווה דווקא על עשו פנו לכם צפונה, שלא יתקנא בכם. וזה היפך ממה שישראל עושין בדורות הללו בארצות אויביהם, כי מי שיש לו מנה הוא מראה את עצמו במלבושי כבוד ובתים ספונים וחשובים, כאילו היו לו כמה אלפים, ומגרים האומות בעצמם, ועוברים על מה שנאמר פנו לכם צפונה, ומנהג זה הוא ברבת בני עמינו, והוא המסבב את כל התלאה אשר מצאתנו, והמשכילים יבינו ליקח מוסר"

אזוי פארקאכט איז דער כלי יקר געווען קעגן מותרות אז ער איז געווען גרייט צו שרייבן אז דער מלאך האט געשלאגן יעקב אבינו ווייל ער איז צופיל געלעגן אין די פכים קטנים

[ירא שמים]

די כלי יקר און די ספר הברית רעדן אויף צוויי אנדערע זאכן.

[berlbalaguleh]

זייער אינטערעסאנט און טאטשינג,
וואס האלט איר דעמאלטס זענען אויך געווען וואס האבן פראטעסטירט אנטקעגן דאס לייגן די שולד פון די צרות אויפן כלל?

גראדעמעכעלע: דער דגוש פונ'ם תמצית פון בריוו איז נישט אז מ'זוכט אנצולייגן די שולד פאר די צרות אויפ'ן כלל הציבור וואס פיהרט זיך נישט גוט אויף. כדוגמת די היינטיגע רבנים, וועלכע זאגן אייביג אז יענער איז שולדיג. נישט ח"ו זיי. און אויך די שולד באשטייט פון, למשל רויטע טורבאנס וואס די פרויען טראגן. אבער קיינמאל ח"ו נישט פון די רבנים וועלכע פסק'נען פאלשע דין תורה'ס און די מפוקפק'דיגע ריעל עסטעיט דיעלס און הכשרים וואו זיי זענען פארמישט.
דער פרעזידענט רעדט דברים היוצאים מן הלב. און ער זאגט מוסר פאר דעם גאנצן אמעריקאנער פאלק. הלוואי וואלטן די היינטיגע רבנים גערעדט מיט אזא ערנסטע שפראך אין די בתי מדרשים, וואלט אפשר געווען א ביסל א בעסערע וועלט...!

[ונבנתה העיר]

נאך די רוימישע אימפעריע זענען געקומען די 'וואנדאלן' [וועלכע האבן אלעס גערויבט און געפלינדערט - הענס די מקור פון 'וואנדאליזם'], אין יאר 534 איז זייער אימפעריע אונטערגעברענגט געווארן דורך די רוימער/ביזאנטינער מלוכה.

Procopius איז א היסטאריקער וועלכער האט געלעבט אין יענע צייט און איז מיטגעגאנגען מיט'ן רוימישען גענעראל Belisarius אויף זיינע קאמפן, און האט מיטגעהאלטן די מפלה פון די וואנדאלישע אימפעריע און די פארכאפונג פון זייער קעניג Gelimer.

אט איז וואס ער שרייבט אין זיין בוך The Wars of Justinian איבער די גרויסארטיגע נצחון פאראד וועלכע איז אפגעהאלטן געווארן אין א וואנדאל-סטאדיום, כעין וואס טיטוס האט געהאט אין רוים נאכ'ן חורבן:

For he displayed the spoils
and slaves from the war in the midst of the city and led a procession
which the Romans call a "triumph," not, however, in the ancient manner,
but going on foot from his own house to the hippodrome and then again
from the barriers until he reached the place where the imperial throne
is. And there was booty,--first of all, whatever articles are wont
to be set apart for the royal service,--thrones of gold and carriages in
which it is customary for a king's consort to ride, and much jewelry
made of precious stones, and golden drinking cups, and all the other
things which are useful for the royal table. And there was also silver
weighing many thousands of talents and all the royal treasure amounting
to an exceedingly great sum (for Gizeric had despoiled the Palatium in
Rome, as has been said in the preceding narrative), and among these
were the treasures of the Jews, which Titus, the son of Vespasian,
together with certain others, had brought to Rome after the capture of
Jerusalem...

... And there were slaves in the
triumph, among whom was Gelimer himself, wearing some sort of a purple
garment upon his shoulders, and all his family, and as many of the
Vandals as were very tall and fair of body. And when Gelimer reached the
hippodrome and saw the emperor sitting upon a lofty seat and the people
standing on either side and realized as he looked about in what an evil
plight he was, he neither wept nor cried out, but ceased not saying over
in the words of the Hebrew scripture: "Vanity of vanities, all is
vanity."

[ירא שמים]

[טמיר]

נעבעך די קינדער...

.

[פליקער]

ואח"כ מכין אותם מכות מרדית, על שלא אמרו אלא שלוש מאות ושבעה פעמים.

[ונבנתה העיר]

דיא גאנצע שובבים פאסט איך פיר מיינע ... קינדער לאנג לעבן...

[פרייוויליג]

איז דא עמיצער וואס ווייסט אדער קען מיר געבן אינפארמאציע וועגן דעם ״חכמת הנתוח״?

[פרייוויליג]

ווען איך האב געליינט דעם עפיזאד אלס בחור אז אינו מתירא לא מהאשה ולא מממלאך, ואצלו איש ואשה שוין, האב איך געכאפט מורא׳דיגע התפעלות. נאך א שטיק צייט האב איך געהאלטן אז דאס איז א גוזמא, נאכער האב איך גאר געטראכט אז עמיצער האט דאס צענזורירט און אריינגעלייגט די נאון סענס. בלייבט לכאורה איבער צו באשטעטיגען אז רבי נתן גייט אריין פון די גרעסטע בעלי גוזמא׳ס אין היסטאריע.

אפילו דו גייסט טרעפן א ענליכע מאמר חז״ל, גייט דאס נאכנישט ווערן אויס גוזמא.

[ונבנתה העיר]

תוס' חגיגה כ"ו ע"ב:

ושל מקדש לא היה עומד, דשלש שולחנות היו במקדש כמין שלשה ארונות שעשה בצלאל.

[ונבנתה העיר]

זאוועל קווארטין אין זיין בוך 'מיין לעבען':





רבותי כאפט אריין ווילאנג אונזער ליטוואק פארקויפט עס, ס'איז ווערד יעדע שקל.

פונקט היינט שרייבט ער איבער עפעס א פאטאגראפיע פאטענט פון איינעם יאזעפאוויטש אין וועלכע ער האט אריינגעלייגט שווערע געלטער נאך פאר'ן ערשטן וועלט קריג, נאך יארן לאנג וואס ס'איז גארנישט געווארן דערפון האט אויסגעזעהן ווי דאס געלט איז געגאנגען לאיבוד.

שרייבט ער אז ער האט שוין שלום געמאכט מיט'ן מצב און געקלערט: ה' נתן ויאזעפאוויטש לקח...

[פרייוויליג]

ר׳ פנחס אליהו שרייבט וואס מיר וואלטן געטראכט אבער וואלטן זיך נישט געוואגט עס צי דריקן אויף א פאפיר...