ובנוגע דאס געדאנק פון ״עונש״ דארף מען סתם אזוי פארשטיין וואס איז די מטרה דערפון? והיינו, לדוגמא אויב האט איינער גע׳הרג׳עט א צווייטן בזדון, און ער איז דערפאר נידון למיתה אדער לעבנסלענגליכע טורמע, איז דא צוויי וועגן ווי אזוי דאס צו באטראכטן:
1). שטראף [״עונש״ במובן הפשטי] - אזא סארט פרייז וואס ער מוז צאלן אלס א (מער-ווייניגער) כאשר עשה כן יעשה לו (אפילו בלא קעפּיטאל פּאָנישמענט ודין מיתה); ועיין בחינוך מצוה מז
2). לסלק נזק - מ׳דארף מסלק זיין דעם רוצח פונעם געזעלשאפט כדי ער זאל נישט טוהן ווייטערדיגע שאדן; אזא סארט ״ובערת הרע מקרבך״
די ערשטע וועג מאכט דאס אין צו נישט מער ווי (מער-ווייניגער) א סארט "
נקמה" (הגם טאקע נישט "פערזענליך"). ובפרט איז שווער אויף דעם אויב נעמט מען אָן
דיטערמעניזם און אז דער מענטש האט בעצם נישט קיין בחירה וואס צו טוהן. (ואיה״נ אז מ׳קען צוריקטענה׳ן, ״נו, איך האב פונקט אזוי נישט קיין בחירה אים יעצט צו שטראפן״, איז אבער פון א ראציאנאלן מבט מחוצה לה, אלס דעסערט, האט דאס נישט קיין זין.) דר. ראַבּערט סאַפּאָלסקי צב״ש
רעדט ארום דערוועגן באריכות.
ווידעראום לפי דעם צווייטן וועג, אויב האט איינער געמארדעט א צווייטן בזדון ממש אבער יעצט אביסל שפעטער איז ער באמת א נייער רעפארמירטער מענטש כאחד האדם און וועט אזאנס קיינמאל מער נישט טוהן, קומט זיך אים שוין נישט קיין שום ״עונש״? (וועגן דעם טאקע האט קאנט נוטה געווען, אין זיין The Science of Right, צום ערשטן מהלך, ועפ"י זיין
קאטעגארישע אימפּעריטיוו.)
לכאורה קען מען דאס אלס צאמשטעלן צוזאמען אז די ערשטע וועג פון א ״שטראף״ באדייט מער אלס צוריקשטעלן א ״באלאנס״, מיינענדיג אז דאס וואס זיין חטא האט געהאט פוחת געווען זאל צוריקגעשטעלט ווערן ע״י עונשו - ער דארף ״באצאלן״ צו ערגענצן א חלל; א סארט
רעסטאָרעטיוו יוסטיץ ווי איידער
רעטריבּיוּטיוו יוסטיץ. און דאס איז טאקע די געדאנק פון תשובה אז אט
דאס טוהט טאקע שוין ערגענצן דעם חלל, וממילא כששב בתשובה דארף ער דאס נישט ערגענצן ע״י עונש. ווי אויך צייגט דאס, לגבי די צווייטע וועג, אז ער איז שוין מער נישט קיין סכנה להזיק פאר׳ן געזעלשאפט ווייטער. ביי בין אדם לחבירו פארשטייט מען דאס אלס׳ן געדאנק פון לגבי דארפן ״איבערבעהטן״ ומרצה זיין חבירו שהרע כנגדו
(ועיין במנחת חינוך סוף מצוה לד).
דאס קען מען ציען סיי צו בדיני אדם און סיי צו בדיני שמים. מ׳זעהט טאקע אז אין סאַוּט אפריקע נאך אַפּאַרטייד האט מען געמאכט אזא סארט
אַמנעסטי להמודה ועוזב ירוחם (עכ״פ צו א טייל).
״שכר״ איז פשוט׳ער צו פארשטיין אלס׳ן באקומען באצאלט פאר עפעס וואס מען האט גע׳ארבעט דערפאר.
דאס האט זיך ערווארבן נאך א שמועס כ׳האב געהאט מיט איינער וואס האט געזאגט אז ער האפט די אוקריינער ווערן יעצט אלע גע׳הרג׳עט במלחמתם עם רוסלאנד על מה שאירע לאבותיו שם בשנות הזעם. האב איך אים צוריקגעזאגט דאס וואס עס איז אויסגעשמועסט געווארן דא אינעם אשכול בנוגע עונש האב על הבנים, עמלק וכו׳ וכו׳. האט ער גע׳טענה׳ט אז דאס איז ״אין זייער בלוט״. ביים ווערן געדרוקט האט ער אבער געזאגט אז ער האלט נישט אזוי אויף די דייטשן כהיום, באזירענדיג זיך אויף דעם אז זיי האבן למעשה געבעהטן מחילה, געצאלט רעפּערעישאנס, און געשטיצט מדינת ישראל, משא״כ אוקריינע. אויף דעם האב איך געזאגט אז אז איך בין נישט זיכער דאס איז א ראיה זייענדיג אז אוקריינע איז אלץ געווען אַן אָרים (צוריקגעשטאנען) לאנד און נישט געהעריג זעלבסטשטענדיג אונטער די סאוויעטן וכו׳. (ועיין
כאן ובתגובותיו של [tag]יואליש[/tag] בהאשכול שם.)
האט ער מיר געפרעגט צי איך האלט אז אמעריקע דארף/זאל צאלן רעפּערעישאנס צו די אפריקאנער-אמעריקאנער אלס׳ן האבן געווען פארשקלאפט אזויפיל יארן. האב איך גע׳ענטפערט אז בעצם יא, הגם מ׳האלט שוין אזויפיל יארן דערנאך און דער היינטיגער ווייסער שטייער-צאלער האט נישט גארנישט געטוהן. (איך רעד אויבן-אויף און איך פארשטיי אז ס׳דא אנדערע לאַדזשיסטיקעל שוועריקייטן דערין.) ווי דערמאנט
אויבן קען מען פארשטיין די געדאנק פון עונש האב על הבן, אפילו לפי ההתפתחות המודרני, לגבי די געדאנק פון רעפּערעישאנס. און די סברא דערונטער איז טאקע לכאורה דאס: עס איז נישט דייקא א ״שטראף״ (״קוואָט, אָנקוואָט״) וואו מען ״שטראפט״ דאס קינד אדער דאס לאנדסמאן על מה שעשה אביו או ארצו. נאר עס טוהט ערגענצן דעם חלל וואס האט זיך געשאפן ע״י חטא אבותיו או ארצו. לשבר את האוזן, טאמער איז ער אליינס א מאראלישער מענטש פיהלט ער אליינס א חלל און עס טוהט אים וויי (מער ווי סתם רחמנות און עמפּאטיע) און ער האט בושה אויף דאס וואס זיין טאטע אדער לאנד האט געטוהן פאר די באקריוודעטע.
אטע דאס וויל ער דאך ערגענצן. (דאס איז נאך בפרט ביי דעם ספעציפישן נושא פון רעפּערעישאנס פאר אפריקאנער-אמעריקאנער וואו אויב זיי ווערן ארויסגעהאלפן מיט זייער אינפראסטרוקטור אויף גאר א שטארקן פארנעם, וואס דאס וועט דאך זיין די ציל פון די רעפּערעישאנס, וועט דאס האבן א דירעקטע השפעה לטוב און ארויסהעלפן אפילו דעם
ווייסן אלגעמיינעם אמעריקאנער.)