קאווע שטיבל

יידל האט געשריבן:ריכטיג, זאג דו, וואס איז דער א' פון וואו מ'דארף אנהייבן?

ריכטיג האט געשריבן:ענדערש הייב אן מיט זאכן וואס - מחמת דעם וואס מיר טראכטן נישט - האבן מיר נישט ריכטיג ארויס און מחמת דעם האבן מיר נישט די ריכטיגע אמונה און מיר גלייבן נישט און דעם וואס מיר ברויכן יא צו גלייבן, וואס דאס איז דער גרעסערע חלק פונעם פראבלעם, ווייל דער אמת איז: וויפיל פון אונזער קרייז קען מען שטעלן אויף א שטרענגע פארהער איבערן ריכטיגן אפטייטש פון די י"ג עיקרי אמונה? וויפיל פון אונז קענען מסביר זיין פארוואס פונקטליך מיר גלייבן אין וואס מיר גלייבן? ליידער זייער ווייניג פון אונז זענען מסוגל דערצו.

נולד מאוחר האט געשריבן:סגעפעלט מיר ווי ווען סקומט צי געוויסע נושאים וואס מענטשן גלייכן נישט צי הערן ווערט מען א גאנצע פילוסוף?
מנעמט זיך פרעגן שאלות.
כהאב געשערט אן אט אף דע באקס מחשבה מיט א חבר אמאל, נעמט ער זיך גלייך פרעגן שאלות ,אפשר ביסט דיך טועה, קענסט דען זיין זיכער. כהאב עם געוואלט פרעגן ,זאג אויף די אלע מעשיות און סגילות האסטו אויך געפרעגט אזויפיל שאלות, אדער דארט קויפסט וואס מזאגט?

ריכטיג האט געשריבן:קען מיר איינער אפשר מסביר זיין די כונה פון תחכמוני מיט'ן עפענען דעם אשכול? וויל ער סתם טראכטן אוט אוו די באקס? וואס שטערט איהם אז דער אלגעמיינער עולם טראכט אז חז"ל האבן אלעס געוואוסט? איך מיין אז איינס פון די צוויי, אדער וויל ער פשוט מבלבל זיין דעם עולם, אריינברענגען ספיקות, (ד. ה. אויב חז"ל זענען געווען wrong איז ווער זאגט אז צו דרש'נען האבן זיי יא פארשטאנען? אפשר איז אונזערע הלכות פון תושבע"פ נישט עכט מחייב אאז"וו), אדער האט ער פשוט טענות אויף אונזער חרדישער סיסטעם וואס לאזט נישט טראכטן, טא אויב אזוי וואס הייבסטו אן מיט די אמונות טפילות? וואס ארט דיך? ס'איז דאך נישט קיין כפירה צו האלטן אז זיי האבן יא אלעס געוואוסט? ענדערש הייב אן מיט זאכן וואס - מחמת דעם וואס מיר טראכטן נישט - האבן מיר נישט ריכטיג ארויס און מחמת דעם האבן מיר נישט די ריכטיגע אמונה און מיר גלייבן נישט און דעם וואס מיר ברויכן יא צו גלייבן, וואס דאס איז דער גרעסערע חלק פונעם פראבלעם, ווייל דער אמת איז: וויפיל פון אונזער קרייז קען מען שטעלן אויף א שטרענגע פארהער איבערן ריכטיגן אפטייטש פון די י"ג עיקרי אמונה? וויפיל פון אונז קענען מסביר זיין פארוואס פונקטליך מיר גלייבן אין וואס מיר גלייבן? ליידער זייער ווייניג פון אונז זענען מסוגל דערצו.

תחכמוני האט געשריבן:א גוטן ליבע ליינער,

אין יאר 1574 האט אן איטאליענישע חכם, עזריה מן האדומים (נאך זיין משפחה נאמען ROSSI) ארויסגעגעבן א ספר מיטן נאמען מאור עינים. דארט אנאליזירט ער אסאך אגדות חז"ל און ער קומט צו אז זיי שטימען נישט מיט די מציאות און זאלן נישט ווערן באטראכט אלס אמת. הגם בנוגע תורה זענען זיי די גרעסטע אוטאריטעטן ווייל זיי האבן מקבל געווען די תורה בקבלה איש מפי איש מפי הגבורה, אבער בנוגע וועלטליכע עניינים האבן זיי נישט געהאט קיין שום קבלה נאר זיי האבן געשריבן אזוי ווי עס איז געווען באקאנט אין יענע צייטן. אזוי שרייבט ער צום ביישפיל אויף איין פלאץ:

אין ספק שכל המקובל לנו מחכמינו במתיחס למצות התורה שרשיהן וענפיהן עד ראש כל אמיר דבר ה' הוא אשר באהבה ויראה נשיתהו עטרה לראשנו... ועוד זאת שנית מלתא דפשיטא לכל אנשי לבב שהנמצא להם ז"ל בדברים העיוניים כמו על אודות אצטגנינות וצורת השמים והארץ וכדומה אשר דבריהם בם אנושיים לגמרי בפנותם אל הדרושים ההם איש במתנת שכלו או כפי מה שקבל מחכמי הדורות מאיזה עם היו בלי שפע נבואה ועזר ממנה, יכולים אנחנו עם רצונם הטוב לתת בו אל האחרונים שכתבו נגדם אזן שומעת ולבחון דברי החלקים כפי כח דעתנו (אמרי בינה ראש פרק יד)

אקעגן אים איז ארויסגעקומען די מהר"ל מפראג מיט די גאנצע שארפקייט און אין זיין ספר באר הגולה (באר השישי) שרייבט ער אזוי:
והיה ראוי לסיים דברינו, לולא כי הגיע לידינו ספר אחד שחבר מבני עמנו, והובא הספר לפני ואמרו ראה כי זה חדושי דברים. כאשר ראיתי שמחתי לקראתו כשמחת חתן לקראת כלה, ובקראי בו נקרע לבבי ונשפך רוחי בקרבי, ואמרתי אוי לעיני שכך ראו ואוי לאזני שכך שומעים דברים כאלו, ארור יהיה היום אשר בו נגלו ונראים דברים אלו. איש אשר לא ידע להבין דברי חכמים, אף דבר אחד מדבריהם הקטנים וכ"ש הגדולים, וכל שכן דבריהם העמוקים, איך לא ירא לדבר בחכמים וידבר עליהם כאלו הם אנשים בדורו חביריו, דבר זה לא היה בישראל עד הדור הזה... ועתה בדור הזה הפחות והסכל מכל חכמה, יעמוד אחד וישלח לשונו בקדושים אשר היו לפנינו יותר מאלף שנה ויאמר ראה דרכי וחכם... ומובטח אני בשארית ישראל הנאמנים עם ה' ועם תורתו, כי לא ישאירו לספר הזה שם ושארית בישראל רק ידונו אותו כמשפטו, כי המבזה את החכמים אמרו בפרק חלק (סנהדרין צט:) שהוא בכלל האומר אין תורה מן השמים או בכלל אפיקורס.
און ער ענדיגט צו "לכן ספר הזה הוא בכלל ספרים החיצונים אשר אסור לקרות בהם. וכל איש בעל דת תורת משה ומאמין בתורה שבכתב ובתורה בע"פ, יהא הספר הזה בבל יראה ובל ימצא ולא יביט אליו ולא יסתכל בו לא ראיה שכלית ולא ראיה חושית".

יעצט לאמיר זעהן וואס די ראשונים האבן צו זאגן אויף דעם נושא. איך וועל אנפאנגען מיט די איבערנאטורליכע כוחות, דאס הייסט כישוף. אויב האט איר שוין אמאל געעפנט א גמרא האט איר זיך שוין זיכער באגעגענט מיט כישוף. די גמרא ברענגט אראפ פילע מעשיות פון כישוף-מאכער און עס איז קלאר אז די גמרא האט דאס אנגענומען פאר א מציאות. אזוי ווי די גמרא שרייבט אין חולין (ז:) "והאמר רבי יוחנן למה נקרא שמן כשפים שמכחישין פמליא של מעלה". אזוי אויך היינט איז אנגענומען ביי רוב אנשי שלומינו אז כישוף איז א מציאות'דיגע חכמה נאר עס איז אסור צו נוצען. יעצט אבער קוקט וואס די רמב"ם שרייבט אין הלכות עבודת כוכבים סוף פרק יא:
ודברים האלו כולן דברי שקר וכזב הן והם שהטעו בהן עובדי כוכבים הקדמונים לגויי הארצות כדי שינהגו אחריהן ואין ראוי לישראל שהם חכמים מחוכמים להמשך בהבלים אלו ולא להעלות על לב שיש תועלת בהן שנאמר כי לא נחש ביעקב ולא קסם בישראל ונאמר כי הגוים האלה אשר אתה יורש אותם אל מעוננים ואל קוסמים ישמעו ואתה לא כן וגו' כל המאמין בדברים האלו וכיוצא בהן ומחשב בלבו שהן אמת ודבר חכמה אבל התורה אסרתן אינן אלא מן הסכלים ומחסרי הדעת ובכלל הנשים והקטנים שאין דעתן שלימה אבל בעלי החכמה ותמימי הדעת ידעו בראיות ברורות שכל אלו הדברים שאסרה תורה אינם דברי חכמה אלא תהו והבל שנמשכו בהן חסרי הדעת ונטשו כל דרכי האמת בגללן ומפני זה אמרה תורה כשהזהירה על כל אלו ההבלים תמים תהיה עם ה' אלהיך.

אזוי שרייבט די רמב"ם אין נאך אפאר פלעצער אז כישוף איז הוילע דמיונות אזוי ווי ער שרייבט אין פירוש המשניות (סנהדרין פרק ז משנה ז) "ובעל אוב הנזכר במקרא יהיה בעשיית מעשים, ויש ממנו מין אחר והוא שלוקח גולגולת אדם אחד שנתעכל ממנו הבשר ויצניע אותה ויקטר לה ובודה דברים בה והוא שומע ממנה דברים כמו ששומעין מן המת במלאכת בעל אוב, וכל מה שאתה רואה ממאמר מדבר ושומע בענין זה הוא שמיעה כוזבת כפי מה שישים מחשבתו בזה, כמו שיארע לבני אדם הרבה במקום הפנוי רוצה לומר בשעת התיחדות".

קאנצעפט האט געשריבן:איך וואונדער זיך נאר איין זאך, קען זיין איינער האט עס שוין דא געפרעגט און כ'האב עס פארזען, דער מהר"ל איז נאך געווען אזא ידען צו וויסן פון דעם רמב"ם, פארוואס ביי כישוף איז ער נישט שאקירט געווארן ביזן תוך צו זען ווי דער רמב"ם מאכט אוועק בפירוש'ע גמרות, און פלוצים ביים איטאליענישן חכם ווערט דער מהר"ל אויס מענטש אז ער וואגט זיך אנצונעמען זאכן אנדערש ווי דער גמרא?
איך קען ענטפערן צוויי תירוצים, 1 - אז דער רמב"ם'ס ווערטער מוז נישט זיין א סתירא צו די גמרא, מאיזה סיבה שהוא, (אפשר ווייל די גמרא רעדט אויך נאר פון אחיזת העניים, און זיי זענען מכחישים פמליא של מעלה מיטן איינרעדן דעם עולם פאלשע זאכן). 2 - אז דער מהר"ל האט געשמעקט אז דער איטאליענער האט דא גאר אנאנדערער אגענדע ווי בלויז מפרש זיין די תורה און די גמרא
אין אנדערע ווערטער די קעיס וואס דו האסט געבויט מיטן רמב"ם איז לכאורה מפוקפק

היימישער ליטוואק האט געשריבן:תחכמוני, כל דבריך מתוקים מדבש.
פ"וו זאגסטו אז ר"ע איז געגאנגען ווייטער פון דעם רמב"ם?

מוח שליט האט געשריבן:

נולד מאוחר האט געשריבן:מוח שליט, וואספארא בעסערע מהלך האסטו פאר די 'פשוטים'?

בעיקר צו ברענגען גאנצע ליסטעס פון גמרות ראשונים ואחרונים וואס האלטען אז חז"ל האבען נאר געוואוסט סייענס לויט די ידיעות בזמנם. ציטירען זייער ווערטער און געבען פונקטליכע מראה מקומות. ווי מער פון די נעמען און ווי ווייניגער פון סייענפישע הוכחות.
לאז מיך נאכאמאל איבערחזר'ן. עס איז א הערליכע ארבעט, אבער אויב איז עס געווידמעט אויף מוכיח זיין פאר די וואס האלטען נאך נישט אזוי, וואלט איך מציע געווען עכ"פ צוצולייגען די אויבענדערמאנטע.
ער ברענגט טאקע די גמרא סוכה וואס ווענדט אפ די רבנן דקיסרי מיט די ווערטער "ולא הוא, דהא קאחזינן דלא הוא". דאס איז דאך מוראדיגע שטארקע ווערטער. מען ווענדט אפ דרבנן דקיסרי, און לפי תוס' איז דאס קלאר אויך שיטת ר' יוחנן. מען ווענדט זיי ביידען אפ ווייל קאחזינן דלא הוא. עס איז מסתם דא צענדילגע גמרות וואס מען קען זעהן אזא זאך. אפי' למשל דאס וואס עס שטייט אויף רב (?) אז ער האט זיך גדרייט א יאר א האלב בין רועי בקר כדי צו קענען הלכות טריפות. זעהט מען דאך אז ער האט נישט געהאט די דרגות פון חזון איש צו קענען חכמות הניתוח דורך די תורה. וכן הלאה.

שמעקעדיג האט געשריבן:א לאנגע ריזיגע מעשה וואס איז ממש נישט במציאות עס זאל נעמען בלויז 7 סעקונדעס.

הַשֵּׁם יִתְבָּרַך הוּא לְמַעְלָה מֵהַזְּמַן, כַּמּוּבָא. וְזֶה הָעִנְיָן הוּא בֶּאֱמֶת דָּבָר נִפְלָא וְנֶעְלָם מְאד, וְאִי אֶפְשָׁר לְהָבִין זאת בְּשֵׂכֶל אֱנוֹשִׁי. אַך דַּע, שֶׁעִקָּר הַזְּמַן הוּא רַק מֵחֲמַת שֶׁאֵין מְבִינִים, דְּהַיְנוּ. מֵחֲמַת שֶׁשִּׂכְלֵנוּ קָטָן. כִּי כָל מַה שֶּׁהַשֵּׂכֶל גָּדוֹל בְּיוֹתֵר, הַזְּמַן נִקְטָן וְנִתְבַּטֵּל בְּיוֹתֵר. כִּי בַּחֲלוֹם, שֶׁאָז הַשֵּׂכֶל נִסְתַּלֵּק, וְאֵין לוֹ רַק כּחַ הַמְדַמֶּה, אֲזַי בְּרֶבַע שָׁעָה יְכוֹלִים לַעֲבר כָּל הַשִּׁבְעִים שָׁנָה, כַּאֲשֶׁר נִדְמֶה בַּחֲלוֹם שֶׁעוֹבֵר וְהוֹלֵך כַּמָּה וְכַמָּה זְמַנִּים בְּשָׁעָה מֻעֶטֶת מְאד, וְאַחַר כָּך כְּשֶׁנִּתְעוֹרְרִים מֵהַשֵּׁנָה אֲזַי רוֹאִים, שֶׁכָּל אֵלּוּ הַזְּמַנִּים וְהַשִּׁבְעִים שָׁנָה שֶׁעָבְרוּ בַּחֲלוֹם הוּא זְמַן מֻעָט מְאד בֶּאֱמֶת. וְזֶה מֵחֲמַת שֶׁאַחַר כָּך בְּהָקִיץ אָז חוֹזֵר הַשֵּׂכֶל אֵלָיו, וְאֵצֶל הַשֵּׂכֶל כָּל אֵלּוּ הַשִּׁבְעִים שָׁנָה שֶׁעָבְרוּ בַּחֲלוֹם הֵם רַק רֶבַע שָׁעָה אֶצְלוֹ
רַק שִׁבְעִים שָׁנָה מַמָּשׁ, הֵם שִׁבְעִים שָׁנָה גַּם אֵצֶל הַשֵּׂכֶל שֶׁלָּנוּ, וּבֶאֱמֶת בְּהַשֵּׂכֶל הַגָּבוֹהַּ לְמַעְלָה מִשִּׂכְלֵנוּ, גַּם מַה שֶּׁנֶּחֱשָׁב אֶצְלֵנוּ לְשִׁבְעִים שָׁנָה מַמָּשׁ הוּא גַם כֵּן רַק רֶבַע שָׁעָה אוֹ פָּחוֹת, כִּי כְּמוֹ שֶׁאָנוּ רוֹאִין שֶׁיְּכוֹלִין לַעֲבר שִׁבְעִים שָׁנָה בַּחֲלוֹם וּבֶאֱמֶת אָנוּ יוֹדְעִין אַחַר כָּך בַּשֵּׂכֶל שֶׁלָּנוּ שֶׁהוּא רַק רֶבַע שָׁעָה. כְּמוֹ כֵן מַמָּשׁ, מַה שֶּׁנֶּחֱשָׁב לְפִי שִׂכְלֵנוּ שִׁבְעִים שָׁנָה מַמָּשׁ, הוּא בַּשֵּׂכֶל הַגָּבוֹהַּ לְמַעְלָה יוֹתֵר רַק רֶבַע שָׁעָה, רַק שֶׁאֵין אָנוּ מְבִינִים זאת, כִּי גַּם בַּחֲלוֹם אִם הָיָה אֶחָד בָּא אֶצְלוֹ בִּשְׁעַת הַחֲלוֹם וְהָיָה אוֹמֵר לוֹ, שֶׁכָּל. זֶה שֶׁנִּדְמֶה לוֹ שֶׁעוֹבְרִים יָמִים וְשָׁנִים שֶׁבֶּאֱמֶת אֵינָם כְּלוּם, וְהַכּל הוּא רַק רֶבַע שָׁעָה בְּוַדַּאי לא הָיָה מַאֲמִין לוֹ כְּלָל, כִּי לְפִי הַדִּמְיוֹן שֶׁבַּחֲלוֹם נִדְמֶה לוֹ שֶׁעוֹבְרִים יָמִים וְשָׁנִים מַמָּשׁ. כְּמוֹ כֵן מַמָּשׁ, אַף עַל פִּי שֶׁאֶצְלֵנוּ לְפִי שִׂכְלֵנוּ נִדְמֶה שֶׁזֶּהוּ זְמַן שֶׁל שִׁבְעִים שָׁנָה בַּשֵּׂכֶל הַגָּדוֹל יוֹתֵר הוּא רַק רֶבַע שָׁעָה, וְכֵן לְמַעְלָה מַעְלָה, שֶׁבַּשֵּׂכֶל שֶׁהוּא גָּבוֹהַּ עוֹד יוֹתֵר לְמַעְלָה גַּם אוֹתוֹ הַזְּמַן שֶׁבַּשֵּׂכֶל הַגָּבוֹהַּ מִשִּׂכְלֵנוּ אֵינוֹ נֶחֱשָׁב שָׁם, בַּשֵּׂכֶל הַגָּבוֹהַּ עוֹד יוֹתֵר רַק לִזְמַן מֻעָט וּפָחוּת מְאד, וְכֵן לְמַעְלָה מַעְלָה עַד אֲשֶׁר יֵשׁ שֵׂכֶל גָּבוֹהַּ כָּל כָּך שֶׁשָּׁם כָּל הַזְּמַן כֻּלּוֹ אֵינוֹ נֶחֱשָׁב כְּלָל כִּי מֵחֲמַת גּדֶל הַשֵּׂכֶל מְאד, כָּל הַזְּמַן אַיִן וָאֶפֶס לְגַמְרֵי כְּמוֹ שֶׁאֶצְלֵנוּ הַשִּׁבְעִים שָׁנָה שֶׁעוֹבְרִים בַּחֲלוֹם הֵם רַק רֶבַע שָׁעָה בֶּאֱמֶת כַּנַּ"ל כְּמוֹ כֵן יֵשׁ שֵׂכֶל לְמַעְלָה מִשֵּׂכֶל, עַד שֶׁהַזְּמַן נִתְבַּטֵּל לְגַמְרֵי.

טאמבל סאס האט געשריבן:מיין פילטער ווייזט אז דער לינק ברענגט עבירות .

kliger האט געשריבן:וואס איז מיט עדות אויף קידש החודש האט מען טאקע געמיינט אז יעדע חודש איז אנדערש?

שמעקעדיג האט געשריבן:ערגעץ-וואו אין חז"ל ווערט געברענגט (אזוי האב איך געהערט, קיינמאל נישט געזעהן אליינס) אז א חלום פון א מענטש געדויערט נישט מער ווי 7 סעקונדעס. איז דאס אמת?
ביי מיר קוקט דאס אויס אוממעגליך.
אין וויקיפידיע זאגט ער:
Dreams can last for a few seconds, or as long as 20 minutes.

מבשרי אחזה, איך האב אסאך מאל חלומות (און אפילו נייטמערס/קאשמארן...) וואס געדויערט לכה"פ א האלבע שעה אויב נישט מער... און אפט מאל דערוועק איך זיך אינצווישן בהבטחת "פארזעצונג קומט", ויישן ויחלום שנית און דער המשך זעצט פאר... א לאנגע ריזיגע מעשה וואס איז ממש נישט במציאות עס זאל נעמען בלויז 7 סעקונדעס.

איך געדענק איך האב עס שוין געהערט פון עטליכע מענטשן אז ע"פ חז"ל נעמט עס נישט מער ווי 7 סעקונדעס.
האט עס א מקור צי נישט?