קאווע שטיבל

או אינו האט געשריבן:דאס איז אלס אין אינזער וועלטעל אין אינטער די געזעץ פין פיזיקה. איינמאל די זאגסט אין אנו משיגים , מנהיגי תיתי אז דער יסוד עקזעסטירט.

ידעתי ידעתי האט געשריבן:

או אינו האט געשריבן:דאס איז אלס אין אינזער וועלטעל אין אינטער די געזעץ פין פיזיקה. איינמאל די זאגסט אין אנו משיגים , מנהיגי תיתי אז דער יסוד עקזעסטירט.

היגיון האט נישט מיט פיזיקה, היגיון איז א הכרח מסברא אז לא יתכן אז אן איי זאל זיין אויף די וועלט אן א מאמע זאל איהר לייגן [אדער א בורא האט דאס באשאפן].
אגב, עס וואלט נישט גיווען כדאי צו ריידען מער בענוה, און זאגן "איך פארטעה נישט", אנשטאדט צו זאגן - דו פארשטייסט נישט?, דו קענסט דאך מיר נישט פרעזענטליך.

יש מבעלי דמיון השואלים מה נרוויח אם נסכים שיש להעולם ממציא, אחרי שהננו מוכרחים להסכים שבורא עולם נמצא ואין עת להתחלתו ומציאותו נצחית והרי הדרא קושיא לדוכתה איך אפשר לנמצא בלא הויה, אבל אין לדמיון בינה כי כל נמצא שיש לו מידה וקצב אורך ושטח אנו מציירים בדעתנו העדרו וכל הנמצאים בסוג הזה בהכרח שיש עת למציאותם ויש להם התחלה וכל שיש לו התחלה יש לו הויה וכל שיש לו הויה יש לו מהוה. אבל יש נמצאים שאין להם לא מידה ולא שטח והם נמצאים בחיוב ולא יצויר בהם העדר והן המושכלות, כמו ב' פעמים ב' הם ד', וכמו המושכל שהאלכסון עודף על האורך וכיוצא בהן מן המושכלות שאין למושכל מושגים ממושגי גוף ואין עת למציאותן ולא נולדו מעולם ולא ימותו לעולם. ואין מציאותן נרגשות רק בנשמה שניתן לאדם להבין ולהשכיל ונמצא כזה הוא מציאותו יתברך, ממציא כל הנמצאים, אך אין ליצור שום מושג ממהותו כי הוא יתברך בעל כח ובעל בחירה יודע כל יצוריו ויודע מעשיהם ויודע צורכם וכל המתרחש עמהם ומהוה את כל הנעשה בכל העולמות ברצונו יתברך כי כל הנעשה ברצונו יתברך קשורה ואין כל פעולה זולתו יתברך

אבל אין לדמיון בינה כי כל נמצא שיש לו מידה וקצב אורך ושטח אנו מציירים בדעתנו העדרו וכל הנמצאים בסוג הזה בהכרח שיש עת למציאותם ויש להם התחלה וכל שיש לו התחלה יש לו הויה וכל שיש לו הויה יש לו מהוה.

ידעתי ידעתי האט געשריבן:דער 'היגיון' פון גורם ותוצאה, האט נישט קיין שייכות צו צייט

ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:אין די ספר זכור לדוד, א ספר זכרון אויף דוד'ל פרנקל, הטו הרב גדליה נדל זצ"ל א שטיקל אוי די חזו"א. איך האב עס נישט פאר מיר, און איך האב עס שוין יארען נישט געזען, דעריבער קען עס נישט נאכברענגען. אבער דער חזון איש איז א שטארקע חומר למחשבה אויף דער ענין.

שלום על ישראל האט געשריבן:לאמיך פרעגן אן עם-הארץ'ישען פראגע, פארוואס איז נישט פארשטענדליך (נישט מוכח) אז איינמאך מיר גייען צוריק אזוי ווייט צו פארן בריאה (פאר די דיימענשאן פון "צייט" איז באשאפן געווארן), איז נישט קיין פראבלעם פון מי ברא את הבורא? ער איז אלץ דא געווען.

אין אנדערע ווערטער, נאר ווען מיר לעבן אין די צומצם פון זמן, לויפן מיא אויף א גראנאלאגישע סדר, און עס פעלט אויס צו פארשטיין וואס איז געווען "פאר" דעם.

מאכט סענס?

ריכטיג האט געשריבן:זיי ביטע מער מסביר דיין פראגע. דער חזון איש קוקט אויס אז ער זאגט בערך דאס וואס דו האסט געשריבן אויבן אז הגיון האט נישט מיט פיזיקס און דאס עקזעסטירט אפילו אן א בריאה (א טענה וואס איך פארשטיי נישט פון וואנעט מען נעמט די הנחה).

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:ווען איך האב געזען די חזון איש יארן צוריק האב איך עס פארשטאנען אזוי. אמת טאקע אז גאט האט געקענט מאכן א וועלט וואו ס'נישט דא קיין איינס און קיין צוויי וכו'. אבער איינמאל ער האט געמאכט אז ס'זאל זיין אז מושג ווי איינס, ליגט שוין אין דעם בהכרח אז צוויי איינסערס איז צוויי וכו', און מ'דארף עס נישט עקסטער באשאפן, און ס'קען אפילו נישט זיין אנדערש.

ידעתי ידעתי האט געשריבן:ממש די סיים איז נוגע צי אונז, איינמאל וואס דער אייבערשטער האט געמאכט אזא מושג פון א גשמיות'דיגע עקזיסטענץ, ליגט שוין אין דעם בהכרח אז דאס מוז האבן א כאוס, און מ'דארף עס נישט עקסטער באשאפן, און ס'קען אפילו נישט זיין אנדערש.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:ווען איך האב געזען די חזון איש יארן צוריק האב איך עס פארשטאנען אזוי. אמת טאקע אז גאט האט געקענט מאכן א וועלט וואו ס'נישט דא קיין איינס און קיין צוויי וכו'. אבער איינמאל ער האט געמאכט אז ס'זאל זיין אז מושג ווי איינס, ליגט שוין אין דעם בהכרח אז צוויי איינסערס איז צוויי וכו', און מ'דארף עס נישט עקסטער באשאפן, און ס'קען אפילו נישט זיין אנדערש.

ריכטיג האט געשריבן:וואס הייסט? דער מושג "1+1=2" איז דאך - לויט דיינע ווערטער - באשאפן געווארן אינאיינעם מיט דער מושג "1", אלזא איז דאך דאס יא באשאפן געווארן?

ריכטיג האט געשריבן:מיט דעם הגיון קען מען זאגן עולם קדמון בכח ולא בפועל...