אונזער זיידע לבן הארמי

[מי אני]

אזוי פיל שטותים - שוין אפגעזען אפיקורסות - האב איך נאך נישט געזען. אבער אויב שוין פשוטו של מקרא וואס איז מיט די פסוק "השמר לך מדבר עם יעקב מטוב ועד רע" ? און וואס איז מיט וואס ס'שטייט אין די הפטורה "ואת עשו שנאתי" ?

די ״טוב ועד רע״ ביי לבן איז נישט קיין געהעריגע ראיה לרשעתו. די פשטנים דארט [אבן עזרא, ספורנו, רמב״ן] זענען מפרש אז דאס איז פשוט אז לבן זאל נישט איבעררעדן יעקב זיך צוריקצוקערן מיט אים נישט מיט׳ן צוזאגן גוטס און נישט מיט סטראשענען.

ולגבי ״ואת עשו שנאתי״ איז דאך מלאכי געשריבן געווארן (לכו״ע) שוין לאחר החורבן הראשון וואס מ׳איז שוין דאן געווען (גאר) ברוגז אויף די בני אדום וכנ״ל בדברי דר. וואלפיש (וכתהלים מזמור קלז). (און די חוקרים נעמען אויך אָן אז עובדיה איז געשריבן געווארן באותו תקופה און דערפאר איז דארט דא ענליכע סענטימענטן. און אפילו טאמער פריער איז עס ווייל מ׳איז געווען ברוגז אויף זיי וואס זיי האבן מורד געווען בשעת מלכותו של יהורם (מלכים ב ח כב) ואפילו מיטגעהאלפן מיט אינוואדירער.)

[זרחי]

ן

[מי אני]

דער אבן עזרא שרייבט דארט ״ובא השם [אל לבן] לכבוד יעקב״ ע״ש. אזוי שרייבט דארט דער רמב״ן אויך אז ס׳איז געווען ״לכבוד הצדיק״ ע״ש. עכ״פ זעהט מען ווייטער נישט דערפון אז הקב״ה איז געווען ״ברוגז״ אויף לבן; נאר אים מודיע צו זיין אז ״כי אני צויתיו לשוב אל ארצו״ [רמב״ן]. מען זעהט טאקע יא דערפון כבודו של יעקב (אבער דאס הא׳מיר שוין פריער אין פרשה ביי חלומו).

ובנוגע מלאכי איז דאס ווען ס׳איז געשריבן געווארן און די היסטארישע קאנטעקסט קען יא לכאורה צוגעבן צו הבנת הפשט בדבר הנביא וה׳. והיינו, אז פון די פסוקים גרידא קען די ״ואת עשו שנאתי״ (און אזוי אויך דעם ״ואהב את יעקב״) ארויפגיין און זיך באציהען אויף עם עשו [עם אדום] (ועם יעקב [עם ישראל]). (פון די פשטנים דארט איז אבער יא משמע אז זיי פארשטייען אז עס גייט ארויף אויף עשו (און יעקב) אליין אויך.)

[זרחי]

ד

[מי אני]

נאכאמאל. ״התגלות אל לבן לכבוד יעקב״ באדייט נישט אז הקב״ה איז געווען ״ברוגז״ אויף לבן אדער אז ער איז געווען א רשע. עס באדייט, צום מערסטענסט, אז לבן איז נישט געווען ראוי לנבואה מעצמו (און פון א תושבע״פ פּערספּעקטיוו לגבי זיין זיין ראוי לנבואה עיין בסנהדרין קה.); נישט אז ער איז דוקא א ״רשע״. ועכ״פ בלייבן מיר אז מפשוטו של מקרא, און פון די פסוק, זעהט מען דאס נישט.

פון פשטות הכתובים זעהט מער אויס, ולפי פירושי הראשונים, אז ער׳ט אים געוואלט צוריקערן וכנ״ל. און אז דו ווילסט דאס צאמשטעלן מיט מלאכי קען מען טענה׳ן עפ״י פשוטו אז דאס אז הקב״ה נעמט זיך אָן פאר יעקב איז ל״ד וועגן ער איז ״גערעכט״ דא, נאר ווייל ״ואהב את יעקב״… הקב״ה זאגט נישט [אין פסוק] אז יעקב איז ״גערעכט״, ואפילו הפשטנים הראשונים זאגן נאר אז ער איז גערעכט אין דעם מיט׳ן זיך אומקערן אויף א״י שהוא עפ״י ציווי ה׳.

‏פון דע מה שתשוב ל״אפיקורוס״, גראדע עפעס וואס שטייט אויך אין תושבע״פ (אבות ב יד), איז דאס גאנץ ווייט, וואו די דיון איז איבער פשוטו של מקרא.

[מי אני]

ובנוגע מלאכי איז דאס ווען ס׳איז געשריבן געווארן און די היסטארישע קאנטעקסט קען יא לכאורה צוגעבן צו הבנת הפשט בדבר הנביא וה׳. והיינו, אז פון די פסוקים גרידא קען די ״ואת עשו שנאתי״ (און אזוי אויך דעם ״ואהב את יעקב״) ארויפגיין און זיך באציהען אויף עם עשו [עם אדום] (ועם יעקב [עם ישראל]). (פון די פשטנים דארט איז אבער יא משמע אז זיי פארשטייען אז עס גייט ארויף אויף עשו (און יעקב) אליין אויך.)

4D4083DA-375C-432A-8475-FDD30272E899.jpeg

דאס שרייבט דר. דזשעימס קוגל לגבי די פסוקים. ער גייט טאקע מיט די מהלך אז עס איז א סקימעטיק נערעטיוו, והיינו אז די כאראקטערן אין די מעשיות זענען (בדרך כלל) נישט ״אויסגעפלעשט״ ווייל עס דארף צו באדייטן אן עטיעלאגיע פאר די ליינערס/צוהערערס וכו׳ אין די תקופה וואס עס איז געשריבן געווארן וכו׳, והיינו פארוואס זאכן אין זייער תקופה איז אזוי ווי עס איז, און דאס איז דאדורכן מאכן די כאראקטער א סטיריאָטייפּ פון די וואס שטאמען פון אים. און עשו, פון וועמען די בני אדום אָנגעבליך שטאמען, איז טאקע א dumb brute, אבער ל״ד ״רשע״.

אבער מאידך גיסא לגבי לבן שרייבט ער:

6DCB3248-18EA-4BF3-A882-3442B3258CB2.jpeg

[מי אני]

C37BE15C-4787-4E9C-AA04-668381A00CCF.jpeg

[מי אני]

דר. קריסטיִן העיס זאגט אין די לעקציע לגבי misconceptions ווי אזוי מ'באטראכט תנ"ך:

Biblical narratives are not pious parables about saints. Okay? Not pious tales. They're psychologically real literature about very real or realistic people and life situations. They're not stories about pious people whose actions are always exemplary and whose lives should be models for our own, despite what Sunday School curricula will often turn them into. And despite what they would have us believe. There is a genre of literature that details the lives of saints, Hagiography, but that came later and is largely something we find in the Christian era. It's not found in the Bible. The Bible abounds with human not superhuman beings, and their behavior can be scandalous. It can be violent, it can be rebellious, outrageous, lewd, vicious. But at the same time, like real people, they can turn around and act in a way that is loyal and true above and beyond the call of duty. They can change, they can grow

But it's interesting to me that there are many people who, when they open the Bible for the first time, they close it in shock and disgust. Jacob is a deceiver; Joseph is an arrogant, spoiled brat; Judah reneges on his obligations to his daughter-in-law and goes off and sleeps with a prostitute. Who are these people? Why are they in the Bible? And the shock comes from the expectation that the heroes of the Bible are somehow being held up as perfect people. That's just not a claim that's made by the Bible itself

So biblical characters are real people with real, compelling moral conflicts and ambitions and desires, and they can act shortsightedly and selfishly. But they can also, like real people, learn and grow and change; and if we work too hard and too quickly to vindicate biblical characters just because they're in the Bible, then we miss all the good stuff. We miss all of the moral sophistication, the deep psychological insights that have made these stories of such timeless interest

So read it like you would read any good book with a really good author who knows how to make some really interesting characters

ועיין כאן. ‏אין אָנהויב פון די לעקציע ברענגט זי צו פון דר. נחום סאַרנאַ אז די מעשיות פון די אבות זענען יא עפעס היסטאריש ומכח ענליך צו דעם טעם: אויב איז עס געשריבן/פארפאסט געווארן בתקופת ישראל על אדמתן וואלטן זיי ווען געוואלט אז אברהם אבינו און די אבות זאלן נישט זיין מעיקרא קיין גרים אינעם לאנד. ווי אויך וואלטן זיי נישט געמאכט יעקב אבינו׳ס ווייבער שתי אחיות וואס איז שוין געווען אסור. וכדומה. זי ברענגט אבער אויך צו חולקים אויף דעם.

אין די לעקציע זאגט זי אויך ענליך לגבי משה והמעשה של יציאת מצרים.

ולגבי דעם דאקומענטערי היפאטעזיע בכלליות זאגט זי אין די לעקציע [22:15-24:45]:

It needs to be remembered that the documentary hypothesis is only a hypothesis. An important and a useful one, and I certainly have used it myself. But none of the sources posited by critical scholars has been found independently: we have no copy of J, we have no copy of E we have no copy of P by itself, or D by itself. So these reconstructions are based on guesses. Some of them are excellent, excellent guesses, very well supported by evidence, but some of them are not. Some of the criteria invoked for separating the sources are truly arbitrary, and extraordinarily subjective. They are sometimes based on all sorts of unfounded assumptions about the way texts were composed in antiquity, and the more that we learn about how texts in antiquity were composed, we realize that it's perhaps not unusual for a text to use two different terms for the same thing within one story, since we find texts in the sixteenth, seventeenth century BCE on one tablet using two different terms to connote the same thing. So the criteria that are invoked for separating sources often ignore the literary conventions of antiquity, and the more that we learn about that the better able we are to understand the way the biblical text was composed. Repetition isn't always a sign of dual sources; it often servers a rhetorical function. Variant terms aren't always a sign of dual sources; they may have a literary or aesthetic function

So most biblical scholars today do accept some version of Wellhausen's theory - yes we feel the Bible is composed of different sources. We don't always have tremendous confidence, though, in some of the finer details and conclusions of his work and the work of other scholars who followed after him. Some doubt the existence of E altogether - it is so fragmentary and so isolated. Others defend the antiquity of P. Others argue that everything is post-exilic, everything's after the fifth century. It was written in the fourth, third century in the Persian period. None of it comes from an older period. Scandinavian scholars, they're not enthusiastic about source criticism at all. The whole Copenhagen School of Bible scholarship prefers - many of them prefer - to see the Bible as basically an oral narrative that just grew through accretion over time

So I did assign readings in the documentary hypothesis - it's extraordinarily important - but you do need to understand that it is one hypothesis, a major and controlling hypothesis out there, but it's not without criticism

עס איז מן הראוי לציין צו וואס דער פילאזאף גאטהאלד אפרים לעסינג האט געזאגט אז ארגומענטן קעגן דעם בוכשטעבליכן זין בתנ״ך וכדומה זענען ל״ד ארגומענטן קעגן דעם גייסט פון רעליגיע.

[אלפא]

ווי שוין אמאל געשריבן דא אין שטיבל, טרעפט מען אין חז''ל כסדר דאס דרייוו פון מאכן א שווארצע ליסטע וואס אלע דארט טוהן אלעס במחשבה ובמעשה פאר שלעכטס, און אין יעדע גוטע צו נייטראלע זאך וואס ווערט דערמאנט אין פסוק ליגט באמת א טיפערע כוונה אויף שלעכטס..

און א ווייסע ליסטע וואס זיי זענען צדיקים און זינדיגן קיינמאל, ניטאמאל מיט וואס עס שטייט קלאר אין פסוק (כל האומר דוד חטא אינו אלא טועה, להורות תשובה לרבים, בלבל יצועי אביו וכו')

און אזוי טרעף מיר זיך כמעט אנע נייטראלע כאראקטערן אין תנ''ך, אדער האסטו עס אריינגעמאכט אינעם ווייסן קאלום ווי יתרו, ממרא וחבריהם, אדער טרעפסטו דיך אינעם שווארצן קאלום ווי פוטיפר, עשיו, ישמעאל, לבן, לוט, וואס זינדיגן אין יעדע געלעגענהייט.

די סיבה דערצו האב איך אייביג אנגעקוקט מער אלס אזא קריעיטיוו ארט, פון אויפטרעפן שלעכטע און גוטע כוונות אין יעדע דמות מקראית. (ספעציפיש דא ביי לבן איז מעגליך די סיבה, צו פארענטפערן יעקב ווי נעמי גרץ שרייבט).

און כדי צו דערווייטערן עם ישראל פון עם ארם וואס ביידע זענען געווען אין פּאראלעל וכו' און וואלטן ווען געקענט פאררעכענט ווערן ווי איינס.

איז דען בימי חז''ל נאך געווען גילטיג אזא חשש?

עס שטומט מיט דעם וואס אידישקייט איז געפארן אויף א רייזע פון קינדערישקייט ביזן ווערן אלס מער און מער ערוואקסן במחשבה ובמעשה, און ווי די פסיכא-אנאליטישן טעאריע לויטערט איז מען אינגערהייט נוטה צו 'ספליטן' די גוטע פון די שלעכטע, פארבנדיג יעדע זאך שווארץ אדער ווייס...