קאווע שטיבל

קודם כל ארטסקרול האט מער שרייבער אין ארץ ישראל ווי דא. צווייטנס, הרב ליפא זיכערמאן טוט עס פאר פרנסה און נישט עס צו 'כשר'ן'. די סיבה פארוואס מאי אולמא האי מהאי ליגט אין די פירער און גרינדער פון די צוויי מכונים.

אין סאטמאר הופער איז דא די בלויע ארטסקרול גמרא'ס

היסטאריקער האט געשריבן:טייל אין סאטמאר האבן אנגענומען אז פון סאטמארן פערספעקטיוו איז מתיבתא אויסגעהאלטן מער ווי ארטסקרול.

אין זייערע בתי מדרשים איז עס בבל יראה ובבל ימצא

איך פארשטיי נישט פארוואס

מתיבתא ווערט געמאכט אין אר״י דורך יונגעלייט וואס א גרויסע חלק פון זיי גייען צו די בחירות וכדומה, משא״כארטסקרל ווערט געמאכט דאהי, במילא במציאות גייען זיי נשט צו די בחירות

נישט אריין גייענדיג אין השקפה, אבער ערגער זענן זיי זיכער נישט

יודעי דבר זאגן אז ארטסקרול האט געדינגען מענטשן (ווי ר׳ ל. ז.) צו צופרידן שטעלן דעם היימישן עולם. מתיבתא האט געדינגען מענטשן צו צופרידן שטעלן דעם פרעמדן ציבור

ווער קען מסביר זיין מה אולמ׳ האי מהאי

עס איז דא איין [נערישע...] ווארט וואס פארענטפערט "אלעס". מתיבתא איז מער "היימיש".

יעצט וואס מיינט היימיש? [עס איז באמת א שמועס פאר זיך, אבער העמיר אנכאפן אויפן שפיץ גאפל].

דער מתיבתא עורך [עכ"פ אזוי מיינט מען אין סאטמאר], גייט מיט די חסידישע לבוש, רעדט אידיש, און ועל כולם האט 'היימישע' דעקל.
משא"כ ארטסקראל.

הגם: דער עורך פון ארטסקראל, קען סאך מער לערנען, און סאך בעסער אראפלייגן די גמרא.
הגם: דער עורך פון ארטסקראל איז מער מקפיד אויף סוף זמן קרי"ש.
הגם דער עורך פון ארטסקראל נעמט אים זיין שמו"ע סאך לענגער.

אבער פארט, ער גייט אן א בארד.

אינעם ארטסקראל איז דא א יזכור פאר די חייל צה"ל

זר זהב האט געשריבן:אינעם ארטסקראל איז דא א יזכור פאר די חייל צה"ל

נאר אין איין באנד, אין מס' נדרים, און נישט קיין יזכור נאר א dedication page דורכן נדיב.

יאנקל האט געשריבן:

קורץ און שארף האט געשריבן:הרב עדין שטיינזאלץ, וואס האט אליינס געמאכט דער שטיינזאלץ ש"ס, און געארבעט דערויף 45 יאר (!!) איז געווען דער ערשטער צו מאכן א היינטיגע ביאור אויפן דף.

הרב שטיינזאלץ איז נישט געווען דער ערשטער. הרב דר. יחזקאל עפשטיין איז געווען פריער מיט׳ן סאנסינא ש״ס.

מה זה סאנסינא ש"ס?????

איך האב וועגן דעם מדייק געווען "א היינטיגע ביאור".

זר זהב פלעקסט זאגן אז די לערנסט נישט א ליגנער קען מען מער קיינמאל נישט גלייבן

זעט אויס אז אלול האט ער תשובה געטון.

עס שטייט דארט אז ער לערנט שוין לאנג

ווער האט דיר ג'געבן א דרך הלימד?
אין וואס?
עפשער קענסטי העלפין אנדרע
זייער שיין דא דארף מען זיך ברעכן קאפ אין דיר העלפן אין ביסט דא גארנישט מודעה ווען ביסט א געהאלפנער

באמת האט געשריבן:זר זהב פלעקסט זאגן אז די לערנסט נישט א ליגנער קען מען מער קיינמאל נישט גלייבן

דאס הייסט געלערנט? אריינקוקן איינמאל אין 2 וואכן אין אן ארסקראל גמרא? אקעי דעמאלטס בין איך א מתמיד עצום

באמת האט געשריבן:זר זהב פלעקסט זאגן אז די לערנסט נישט א ליגנער קען מען מער קיינמאל נישט גלייבן

אין יענעם אשכול האט מען געהייסן פאר ר' זר זיך צו נעמען אין די האנט אריין, ואכן נודע הדבר, מ'האמיר זוכה געווען אז ער זיצט ביי די גמרא!
איינמאל אין 2 וואכן איז טאקע נישט גענוג, אבער לכה"פ בעסער ווי אפאר מאל אין אסאך יאר.....

קורץ און שארף האט געשריבן:עס איז דא איין [נארישע...] ווארט וואס פארענטפערט "אלעס". מתיבתא איז מער "היימיש".

יעצט וואס מיינט היימיש? [עס איז באמת א שמועס פאר זיך, אבער העמיר אנכאפן אויפן שפיץ גאפל].

דער מתיבתא עורך [עכ"פ אזוי מיינט מען אין סאטמאר], גייט מיט די חסידישע לבוש, רעדט אידיש, און ועל כולם האט 'היימישע' דעקל.
משא"כ ארטסקראל.

הגם: דער עורך פון ארטסקראל, קען סאך מער לערנען, און סאך בעסער אראפלייגן די גמרא.
הגם: דער עורך פון ארטסקראל איז מער מקפיד אויף סוף זמן קר"ש.
הגם: דער עורך פון ארטסקראל נעמט אים זיין שמו"ע סאך לענגער.

מתיבתא קוקט אויס היימישער, סיי מיט די וועג ווי אזוי עס איז געדרוקט, די קאלירן, די פאנטס/אותיות.
ווען נישט דעם הקדמה פון ראביי פומעראנץ אנהייב גמרא, וואלט עס אויסגעקוקט גענצליך היימיש חסיד'יש, אזוי ווי עס פאסט זיך פאר ר' יושע לייפער'ס א פראדוקט.

וואס האסטו קעגן הרב פאמעראנץ?

גארנישט, נאר זיין וועג פון שרייבן איז זייער איזראעל'ידיג.
און דאס מאכט עס אויסקוקן היינטיג.
משא"כ די איבריגע חלק פון די גמרא איז אלעס ווי פארצייטיש, אבער שיין איבערגעפרישט.

אינעם היינטיגן דף זאגט די גמרא אז די דורות הראשונים האבן נישט געקענט אזוי גוט לערנען ווי די דורות האחרונים, שטייט דארט אזוי [ברכות דף כ' ע"א]: כי הוה מטי רב יהודה בעוקצין, האשה שכובשת ירק בקדרה ואמרי לה זיתים שכבשן בטרפיהן טהורים, אמר הויות דרב ושמואל קא חזינא הכא, ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא, דהיינו אז רב יהודה וואס איז געווען פון די דורות הראשונים ווען ער איז אנגעקומען צו עוקצין האט ער זיך געמוטשעט, אבער מיר האבן אויף עוקצין דרייצן מהלכים.

האב איך מיר פארטייטשט 'ואנן קא מתנינן בעוקצין תליסר מתיבתא', מיר האבן אויף עוקצין אליין דרייצן בענדער מתיבתא...

איך האב געפענט אמאל א פריוואטע גמרא פון איינעם זע איך ווי ער האט צוגעשריבן אין די זייט פון א סוגיא, ״בפי׳ סוגיא זו יש מחלוקת בין הארטסקרול והמתיבתא״...

מן הסתם עט נאך איינער אמאל מאכן א ליקוט מפרשים פון די פארשידענע הוצאות ש"ס.

יאנקל האט געשריבן:

קורץ און שארף האט געשריבן:הרב עדין שטיינזאלץ, וואס האט אליינס געמאכט דער שטיינזאלץ ש"ס, און געארבעט דערויף 45 יאר (!!) איז געווען דער ערשטער צו מאכן א היינטיגע ביאור אויפן דף.

הרב שטיינזאלץ איז נישט געווען דער ערשטער. הרב דר. יחזקאל עפשטיין איז געווען פריער מיט׳ן סאנסינא ש״ס.

יאנקל, גוט געזאגט, דער סאנסינא ש"ס איז שוין אינדרויסן נאך אסאך פאר שטיינזאלץ'ן.

אז דו האסט שוין דערמאנט דעם סאנסינא ש"ס, לאמיך דער עפעס דערציילן אין צוזאמענהאנג דערמיט. איך האב גראדע א נאנטער ידיד, וועלכער איז נישט אויפגעוואקסן אין ווילי, נאר ערגעץ אין מאנטענע, אין די ווילדענישן, און ווען ער איז געווארן אביסל עלטער האט ער געזוכט רוחניות, אנקומענדיג צו אן אלטע אינדיאנער באביטשקע וועלכע האט - לויט שמועות - באזיצט דעם ריינעם אמת. ווען זי האט געהערט אז ער איז גאר א איד, האט זי אים געזאגט: דער אמת ליגט ביי אייך.

דער איד איז כמעט משוגע געווארן, ער איז צוגעפארן צום נאנטסטן קאלעדש (א נסיעה פון היפש איבער א שעה) און געטראפן דארט אין לייברערי א פולער סעט פון דעם סאנסינא ש"ס, ער האט זיך דארט אריינגעזעצט, און געבליבן דארט פאר בערך א יאר, אין דעם יאר האט ער אדורכגעלערנט דעם גאנצן ש"ס.

שפעטער איז דער איד געקומען קיין ניו יארק, און געווארן א געהעריגער היימישער איד.

קורץ און שארף האט געשריבן:

עס איז דא איין [נערישע...] ווארט וואס פארענטפערט "אלעס". מתיבתא איז מער "היימיש".

יעצט וואס מיינט היימיש? [עס איז באמת א שמועס פאר זיך, אבער העמיר אנכאפן אויפן שפיץ גאפל].

דער מתיבתא עורך [עכ"פ אזוי מיינט מען אין סאטמאר], גייט מיט די חסידישע לבוש, רעדט אידיש, און ועל כולם האט 'היימישע' דעקל.
משא"כ ארטסקראל.

הגם: דער עורך פון ארטסקראל, קען סאך מער לערנען, און סאך בעסער אראפלייגן די גמרא.
הגם: דער עורך פון ארטסקראל איז מער מקפיד אויף סוף זמן קרי"ש.
הגם דער עורך פון ארטסקראל נעמט אים זיין שמו"ע סאך לענגער.

אבער פארט, ער גייט אן א בארד.

אויף ווויפיל עס איז משוגעת, איז דאך די וועלט געבויט אזוי, און דאס רופט זיך קולטור. דאס איז מער לויט די חסידישע קולטור און דאס אנדערע נישט. פאר דעם זעלבען סיבה וועט א פלעטבוש'ער איד ענדערש לערנען ארטסקרול ווי מתיבתא. סאו ווער איז משוגע, אונז אדער ער?

יעצט פון ווי ווייסטו אז דער עורך פון ארטסקרול קען מער לערנען, און פון ווי ווייסטו אז ער איז מער מקפיד אויף זמן קרי"ש און זיין שמו"ע נעמט אים לענגער (נישט אז איך האלט אז די אלע זאכן מאכן אויס, אבער דו שרייבסט עס אלס פאקט, נישט אז דו קלערסט אזוי, וויל איך פשוט וויסן פון ווי דו ווייסט דאס)?

חד גדיא האט געשריבן:וואס האסטו קעגן הרב פאמעראנץ?

חד גדיא איז גערעט, פארוואס אנרופן פאמעראנץ אלס ראביי. ער איז א עכטער געהעריגער היימישער חסיד'ישער איד. און דאס וואס ער שרייבט איזראעליש, איז ווייל דארט וואוינט ער. איך האב נייעס פאר דיר, אין די היינטיגע ספרים וועלכע קומען פון איזראעל, קענסטו כמעט נישט טרעפן אזא מציאות אז דער ספר זאל זיין ריין פון העברעאיש, אפילו פון גאר היימישע מחברים.

לאדיך אפ האט געשריבן:ושננתם איז שוין געווען פאר שפה ברורה. עס האט נאר נישט געהאט די נאמען אבער די פארמאט איז שויו געווען.

לאדיך, נישט ריכטיג. עוז והדר איז געווען ערשט מיט די אלע זאכן. למעשה איז דא א איד וועלכער האט געוואלט ווערן דער עורך ראשי ביי עוז והדר, אבער ער איז נישט געווארן, האט ער אנגעהויבן אליינס מיט דעם ש"ס לובלין, ווען ער האט נישט געקענט ממשיך זיין, האט ער זיך צאמגעשטעלט מיט המאור. אבער מיט יעדן פראיעקט איז עוז והדר געווען פריער. ווען דו רעדסט פון ושננתם קעגן שפה ברורה, האב איך דאס מיטגעהאלטן פון די ערשטע האנט, שפה ברורה איז געווען אין די פלענינג סטעידשעס און פריפעירינג סטעידשעס ווען המאור איז געווארן געווארן דערפון און אין די איילעניש זיך גענומען מאכן זייער אייגענעם אויפלאגע פון דעם. (זיי האבן אפילו געהייערט דעם זעלבן מארקעטער דא אין אמעריקע, זעענדיג וואסא גוטן דשאב יענער האט געמאכט פאר עוז והדר).

די אדווערטייזמענטס זענען ארויסגעקומען אין די זעלבע פאר טעג, אבער ווי געזאגט, עוז והדר (שפה ברורה) איז געווען פריער ווי המאור (ושננתם).

הדד בן בדד האט געשריבן:

לאדיך אפ האט געשריבן:ושננתם איז שוין געווען פאר שפה ברורה. עס האט נאר נישט געהאט די נאמען אבער די פארמאט איז שויו געווען.

לאדיך, נישט ריכטיג. עוז והדר איז געווען ערשט מיט די אלע זאכן. למעשה איז דא א איד וועלכער האט געוואלט ווערן דער עורך ראשי ביי עוז והדר, אבער ער איז נישט געווארן, האט ער אנגעהויבן אליינס מיט דעם ש"ס לובלין, ווען ער האט נישט געקענט ממשיך זיין, האט ער זיך צאמגעשטעלט מיט המאור. אבער מיט יעדן פראיעקט איז עוז והדר געווען פריער. ווען דו רעדסט פון ושננתם קעגן שפה ברורה, האב איך דאס מיטגעהאלטן פון די ערשטע האנט, שפה ברורה איז געווען אין די פלענינג סטעידשעס און פריפעירינג סטעידשעס ווען המאור איז געווארן געווארן דערפון און אין די איילעניש זיך גענומען מאכן זייער אייגענעם אויפלאגע פון דעם. (זיי האבן אפילו געהייערט דעם זעלבן מארקעטער דא אין אמעריקע, זעענדיג וואסא גוטן דשאב יענער האט געמאכט פאר עוז והדר).

די אדווערטייזמענטס זענען ארויסגעקומען אין די זעלבע פאר טעג, אבער ווי געזאגט, עוז והדר (שפה ברורה) איז געווען פריער ווי המאור (ושננתם).

פון ווי נעמסטו אזעלכע נערישקייטן?

ש"ס לובלין האט אנגעפאנגען א גור'ער אינגערמאן, נאך פאר 'מתיבתא' איז געווען צוזאמען מיט עוז והדר!
הרב פאמעראנץ פון מתיבתא האט זיך צוזאמגעשטעלט מיט עוז והדר, און ש"ס לובלין זיך צוזאמגעשטעלט מיט מכון המאור [בעיקר וועגן די געלט, המאור האט געברענגט די נדבנים].