ממי שאמרו כ'האב זיך געוואלדיג משתעשע געווען מיט אייער ארטיקל! שלום עליכם אייך, איך האף אז מיר וועלן ממשיך זיין הנאה צו האבן פון אייער ארטיקלען דא אין קאווע שטיבל.
לגוף הדברים: איך בין טיילווייז מסכים צו אייער מסקנא איבער יוסיפין'ס כאראקטער, איך טו זיך אבער דינגען אויף געוויסע איינצעלהייטן און הנחות אויף וועלכע איר בויט אייער מסקנא. איך וועל זיי פרובירן אויסרעכענען אחת אחת.
ממי_שאמרו האט געשריבן:ער שרייבט אן קיין בושה "ביי די אידן איז דא א כת פון מענטשן וועלכע טראכטן אז ווען עס קומט צו די תורה פארשטייען זיי דאס בעסטע, און דער אייבערשטער האט נאר זיי ליב, דאס זענען די פרושים" (קדמוניות יז ב). רח"ל. קודם כל פון ווי האט ער גענומען דאס חוצפה פון שרייבן אויף די חכמים אז זיי זענען געווען א כת? און לאמיר זאגן אז מ'וועט אים דן זיין לכף זכות אז ער האט זיך נישט גוט אויסגעדריקט, ער האט געמיינט צו זאגן אז זיי זענען געווען א קליינע גרופע פון מענטשן. דאס איז א שקר וואס יוסיפון אליינס איז מודה אז די פאקט איז געווען פונקט פארקערט. יוסיפון אליינס איז געצווינגען מודה צו זיין (קדמוניות יג י) אז די השפעה וואס די חכמים האבן אויפן פאלק איז אזוי שטארק אז אויב וועלן זיי זאגן עפעס אנטקעגן דעם כהן גדול אדער דער קעניג, וועט דאס גאנצע פאלק נישט פאלגן דעם כהן גדול אדער דער קעניג, נאר טוהן וואס זיי הייסן.
דאס וואס ער שרייבט כת מיינט ער נישט בלשון זלזול אין די וועג ווי מ'נוצט כת היינט צו טאגס, און אוודאי מיינט ער נישט אז די פרושים זענען געווען א בלויז א קליינע גרופע. די ווארט כת וויאזוי יוסיפין נוצט עס באדייט א "שטרעמונג". דאס איז ווי איך וואלט געשריבן אז ביי אידן איז פארהאן דריי הויפט שטרעמונגען: ארטאדאקסן, קאנזערוואטיוון און רעפארמער.
ממי_שאמרו האט געשריבן: דאס אויסדרוק 'פרושים' איז א שפעט ווארט וואס די צדוקים האבן באטיטלט די חכמים, און עס האט געניצט חוזק צו מאכן פון די חכמים כאילו זיי האבן זיך אפגעשיידט פון כלל ישראל און העלפן נישט שלעפן דעם עול. אזוי אויך די ערשטע קריסטן האבן אזוי באטיטלט די חכמים ווען זיי האבן אטאקירט די חכמים.
לויט ווי איר לייגט דאס אראפ, איז די נאמען "פרושים" באשאפן געווארן דורך די צדוקים וועלכע האבן זיך געוואלט אפשטעמפלן אלץ די "אריגינעלע" כלל ישראל און די חכמים אלץ די פרושים, די אפגעטיילטע. דאס איז אבער בכלל נישט אזוי ברור. עס איז פארהאן א מעגליכקייט אז די נאמען פרושים נעמט זיך פון די פרושים'ס אפגעטיילטקייט פון די ארומיגע גוי'אישע קולטורן. א שטערקערע מעגליכקייט, און עס זענען דא גאר שטארקע ראיות דערצו, איז אז די נאמען פרושים איז געגעבן געווארן דורך א כת, כת אנשי הקומראן (צו וועם די מגילות ים המלח באלאנגן) וועלכע האבן דערמיט געוואלט באטאנען אז פון זיי - פון די פרושים - האט זיך דער כת אפגעטיילט.
למעשה איז דאס געווארן די אפיציעלע נאמען פון די שטרעמונג, און דאס אז חז"ל רעפערירן קיינמאל נישט צו זיך אזוי איז צוליב די זעלבע סיבה פארוואס ארטאדאקסישע אידן צווישן זיך וועלן קיינמאל נישט זיך רופן ארטאדאקסן נאר סתם "אידן". די זעלבע איז מיט חז"ל, צווישן זיך פעלט נישט אויס זיך צו רופן "פרושים" נאר ווען מ'רעדט פון אנדערע שטרעמונגען באצייכענען זיך חז"ל אלץ פרושים. עס איז נישט מסתבר אז דאס איז א שפעט-נאמען, ווייל ווען יא וואלט חז"ל קיינמאל נישט זיך גערופן אזוי, אפילו אין קאנטעקסט פון ויכוחים מיט צדוקים.
ממי_שאמרו האט געשריבן:יוסיפון איז נאך אלץ נישט צופרידן, ער שרייבט עטליכע מאהל אז כלל ישראל איז געווען איינגעטיילט אין דריי: פרושים, צדוקים און איסיים. מיט דעם האט יוסיפון פארדרייט דעם אמת מיט'ן אויפהייבן די איסיים צו א גרויסע ציבור ענדליך צו (להבדיל) די חכמים. די פאקט איז אזוי אנדערש, אז די חכמים האבן אפילו נישט געפילט פאר וויכטיג זיי צו דערמאנען. עס איז דא וואס ווילן זאגן, אז דאס וואס די גמרא שרייבט אז די חיצונים פלעגן באדעקן זייערע תפילין מיט גאלד, אז דאס גייט ארויף אויף די איסיים. אבער פון צו מאכן פון זיי א גאנצע עסק כאילו זיי זענען געווען גאר א גרויסע טייל פון כלל ישראל, דאס איז זיכער א שקר וואס האט נישט קיין הענט און קיין פוס.
איך ווייס נישט פארוואס איר טייטשט דאס אפ אזוי. די איסיים זענען למעשה געווען א גרויסער כת (מען זעט דאס אויך פון ארכעאלאגישע גראבינגען). די סיבה פארוואס זיי ווערן נישט דערמאנט אין חז"ל איז מסתמא צוליב דעם וואס זיי האבן געהאט גאר א שוואכן חלק אין די הנהגה פון כלל ישראל. די צדוקים, לעומת זה, האבן יא געהאט א כוח אין פירן דאס פאלק, כאטש עס איז קלאר אז די פרושים זענען געווען די דאמינירנדע שטרעמונג. די צדוקים זענען געווען קאנצענטרירט ארום כהנים וועלכע זענען געווען פארווייטאגט אז זיי האבן פארלוירן די מאכט ביים בית שני, אנדערש ווי אין בית ראשון ווען די הנהגה איז געלעגן בידי הכהנים. מען קען טאקע זען אז רוב הלכות וואס ווערן דערמאנט אין תלמוד בשם די צדוקים זענען חומרות בעניני טומאה וטהרה. אן אינטערעסאנטע ביישפיל פון די השפעה וואס די צדוקים האבן געהאט זעט מען אין די משנה אין עדיות (פרק ח הלכה ד') ווי די משנה פארציילט אז רבי יוסי בן יועזר איז גערופן געווארן "יוסי שריא" (יוסי דער מיקל) צוליב א קולא אין דיני טומאה וטהרה. ווי עס איז נתברר געווארן פון די מגילות ים המלח, האט רבי יוסי בן יועזר מתיר געווען נגד דעת הצדוקים וועלכע האבן מחמיר געווען אויף יענעם דין. עס איז מסתבר אז די זלזול'דיגער נאמען "יוסי שריא" איז א נאמען וואס די צדוקים האבן ארויפגעקלעבט אויף אים, און אזוי ווייט איז דאס געגאנגען אז חז"ל האבן דאס דאקומענטירט אין די משנה.
ממי_שאמרו האט געשריבן:א חוץ פון דעם וואס ער פראבירט צו אריינשטיפן פאר'ן ליינער אין מוח, כאילו די חכמים זענען געווען נישט מער פון א דריטל כלל ישראל, און צוויי דריטל זענען געווען אפיקורסים. ווען אין מציאות האט דאס נישט אפילו קיין ברעקל פון אמת.
איך גלייב גראדע אויך נישט אין יוסיפין'ס סטאטיטישע נומערן, און ווי דערמאנט אויבן איז קלאר אז די פרושים זענען געווען די דאמינירדע שטרעמונג. כ'בין אבער נייגעריג פון וואו איר נעמט מיט אזא שארפע זיכערקייט אז א רוב כלל ישראל זענען נישט געווען פרושים? איך מיין אז די חלק איז יא אמת, נאר וואס דען, די אלע נישט-פרושים זענען געווען צעשפליטערט אין פארשידענע כיתות, און די פרושים איז געווען די גרעסטע און איינפלוסרייכסטע שטרעמונג.
ממי_שאמרו האט געשריבן:נאך א וואונדערליכע מעשה וועלכע ווערט נישט דערמאנט אין יוסיפון, איז דעם נס פון טרעפן א קריגל שמן כ"ה כסלו וואס דעריבער פראווענען מיר א יו"ט חנוכה פאר אכט טעג. ווען ער דארף מסביר זיין פארוואס די יו"ט חנוכה ווערט אנגערופן חג האורות אדער חג הנרות, ווערט ער אינגאנצן א תמים און ער שרייבט (קדמוניות יב ז) אז דעריבער הייסט חנוכה חג הנרות אדער חג האורות, איז צוליב דעם וואס די אידן זענען נאכאמאל ערלויבט געווארן צו גיין לויט זייערע רעליגיע און לויט זייער רצון, און עס איז געקומען אין אזא איבעראשונג ווי א בליץ אינעם העלן טאג. פון די נס פון טרעפן דעם פח שמן, פון די נס אז די ליכט האבן געברענט פאר אכט טעג, ווי וואונדערליך האט יוסיפון נישט געוואוסט און נישט געהאט קיין איינונג דערפון צו זאגן אדער פארציילן.
איך וועל מיך שוין צוריקקערן צו די נס פך השמן, אבער קודם דארף איך מיך באציען צו וואס איר שרייבט אין דעם קומענדיגן פאראגראף,
ממי_שאמרו האט געשריבן:ספר חשמונאים איז לויט רוב היסטאריקערס און פארשער'ס נתחבר געווארן אדורך א צדוקי צוליב עטליכע סיבות. קודם כל ווי איז די ספר נעלם געווארן? און עס ווערט נישט דערמאנט נישט אין משנה, נישט אין גמרא, נישט אין ערגעץ. ווי אזוי קען זיין אז אזא וויכטיגע היסטארישע ספר איז ווי נעלם געווארן אין דער ערד? און שנית, עס איז געווען א שטארקע איסור אין יענע צייטן צו שרייבן סיי וועלכע ספר חוץ פון חמשה חומשי תורה, אפילו די משנה און גמרא איז לויט רוב ראשונים געשריבן געווארן שפעטער, אין די תקופה פון די רבנן סבוראי (רש"י עירובין סב:, ריטב"א כתובות יט:, הקדמת סמ"ג) איז ווי אזוי האט אן ערליכער איד פשוט אנגעפיפן דעם איסור פון שרייבן סיי וועלכע ספר?
ספר חשמונאים איז נישט איין ספר נאר צוויי. די ערשטע, "מקבים א'" איז אריגינעל געשריבן געווארן אין לשון הקודש און איז בעיקר עוסק אין די מיליטערישע זיגן פון די חשמונאים. די צווייטע, "מקבים ב'" - אריגינעל געשריבן געווארן אין גריכיש - איז א קיצור פון א לענגערן ספר און איז עוסק אין אלע נסים וואס הקב"ה האט געטון מיט די חשמונאים און איז בלי שום ספק געשריבן געווארן דורך א פרושי (דאס הייסט, א נאכפאלדער פון די חכמים).
איך פארשטיי בכלל נישט אייער ראיה פון דעם אז עס ווערט נישט דערמאנט אין חז"ל אז דאס האט א צדוקי געשריבן. צו דען דארף חז"ל דערמאנען א יעדן בוך וואס א פריוואטער מענטש האט געשריבן? דאס איז מעגליך אויך די סיבה פארוואס יוסיפין ווערט כמעט נישט דערמאנט אין חז"ל.
אויף אייער צווייטע ראיה אז דאן איז געווען א פארבאט צו שרייבן, איז לכאורה די תירוץ פשוט. די איסור פון שרייבן איז נאר געווען אויף תורה. די אידן וואס האבן געשריבן די ספרי מקבים/חשמונאים האבן געשריבן היסטאריע, נישט תורה. (אדער, אויף מקבים ב', קען מען זאגן אז וויבאלד עס איז געשריבן געווארן אין גריכיש איז דאס נישט געווען קיין פראבלעם).
איבער די אנגענומענקייט פון ספרי מקבים, דארף איך נישט מער ווי ציטירן די ווערטער פון החכם המופלג הרב הערש גאלדווארעם ז"ל, וואס ער האט געשריבן אין די הקדמה צו זיין ספר "חנוכה" (אין ענגליש ארויסגעגעבן דורך ארטסקראל).
הרב הערש גאלדווארעם האט געשריבן:For information, we are indebted primarily to the books of Maccabees I and II the authors of which lived relatively close to the time of the miracle (in the case of I Maccabees), or drew upon contemporary sources. The authorship of these books is unknown, but they were undoubtedly written by staunchly loyal Jews. Although there is evidence that I Maccabees was originally written in Hebrew, both books were available only in Greek and Latin for over 1500 years and came down to us through gentile hands. For this reason, the two books were largely unknown to Jewish chroniclers and commentators until recent times... Despite the fact that the books of Maccabees are not mentioned in virtually any early classic Rabbinic work, we may assume that Jewish scholars would have accepted them, because they are cited by the great commentator to the Mishnah, R' Yom Tov Lipmann Heller (Tosefos Yom Tov, Megillah 3:6), and by the great halachist R' Eliyah Shapiro of Prague in his magnum opus Eliyah Rabbah to Orach Chaim 671:1. I know of only three other relatively early Jewish scholars who had access to Maccabees: R' Azariah min HaAdomim (De Rossi) in his Me'or Einayim (Imrei Binah ch. 16, 25, 25, 51, 55); and the disciple of R' Moshe Isserles, R' David Ganz (in Tzemach David, part I, year 3590). Nevertheless, it is fair to assume that such scholars would not have cited the books of Maccabees unless they were convinced of its reliability.
The reader should bear in mind that the period of Scripture was sealed prior to the events of Chanukah. No later book, even if it were historically accurate and true to the underlying spiritual theme of events it chronicled, could have been canonized. Consequently, the status of Maccabees as an apocryphal work does not, in and of itself, prove that it is not reliable.
בקיצור: ער שרייבט אז די ספרי חשמונאים ווערן אנגענומען דורך גדולי עולם ווי דער בעל תוספות יום טוב, דער בעל אליה רבה, דער צמח דוד און דער ערוך השולחן.
יעצט קענען מיר זיך צוריקקערן צו דעם נס פך השמן. עס איז אינטערעסאנט אז די נס ווערט נישט דערמאנט נישט אין מקבים א', נישט אין מקבים ב' (וועלכע וואלט עס זיכער דערמאנט ווען ער וואלט געוואוסט דערפון), נישט דורך יוסיפין, נישט אין מגילת תענית, נישט אין משנה, נישט אין קיין ברייתות, נישט אין תלמוד ירושלמי, און נישט אין די נוסח פון על הנסים. די ערשטע מאל וואס מיר באגעגענען די נס פך השמן איז אין תלמוד בבלי. מען מוז בע"כ זאגן אז די נס פך השמן איז נישט געווארן אזוי מפורסם גלייך ווען ס'האט פאסירט און איז געפאלן אין שאטן פון די גרויסע נסים פון געוואונען די מלחמה. די נס איז אבער אריבער במסורה צו חכמים וועלכע האבן עס דערנאך אריינגעשריבן אין תלמוד בבלי. אגב איז אינטערעסאנט אנצומערקן אז מקבים ב' געבט אן די טעם פון אכט טאג חנוכה, וויבאלד יענע יאר האבן די אידן פארפאסט צו פייערן סוכות, האבן זיי עס משלים געווען ביי חנוכת הבית. דער בני יששכר, צו פארענטפערן דעם בית יוסף'ס קשיא, ברענגט בשם די רוקח אז חנוכה איז אכט טעג ווייל עס איז כנגד סוכות!
ממי-שאמרו האט געשריבן:יוסיפון שעמט זיך נישט אז ער שרייבט לויב ווערטער אויפן אותו איש ימ"ש (קדמוניות יח). די קריסטליכע קירכע האט אסאך געבויעט אויף זיינע ווערטער, ווייל עס קומט פון א איד און ספעציעל פון אזא איד. דא שטעלט זיך שוין די גאר הארבע קשיא, ווי אזוי טרויט זיך א איד צו שרייבן דברי שיר ושבח אויף אזא קליפה? וואס די חכמים האבן גע'פסק'נט אז ער איז געווען א כישוף מאכער, א מסית ומדיח, א חוטא ומחטיא את הרבים און בנוסף צו אלע מעלות איז ער געווען א פשוטע ממזר על פי דת משה וישראל.
עס איז נישט אזוי פשוט, וויבאלד אסאך מפרשים, פארשער און חוקרים האלטן אז חז"ל רעדן פון גאר א צווייטן און נישט פון דעם מייסד דת הנצרות.
ממי_שאמרו האט געשריבן:עס איז אינטערעסאנט צוצוצייכענען א יערות דבש פונעם הייליגן רבי יונתן אייבשיץ זצ"ל אויף פורים, ווי ער ברענגט א ראיה פון "הבייבל שלהם" כלשונו (ער מיינט מיט דעם די טמא'נער חיבור פונעם אותו האיש ימ"ש), און בנשימה אחת דערמאנט ער יוסיפון יוסיפון. וועט זיך דען איינער דאכטן אז וויבאלד דער הייליגע רבי ר' יונתן האט דאס אראפגעברענגט, מעג מען דען אפילו א בליק געבן דערין? ח"ו! נאר די גדולים האבן געהאט זייערע כוונות און מחשבות וואס קיינער וועט קיינמאל נישט קענען אנפאנגן צו פארשטיין.
עס איז נישט פשוט. "לאדיך אפ" האט געברענגט
דא אז הרב אביגדור מיללער ציטירט גאנצע שטיקער ברית החדשה. "לעיקוואד" צייכנט טאקע גלייך צו דעם יערות דבש. לכאורה לצורך היסטאריע אדער דע מה שתשיב מעג מען יא אריינקוקן אין ברית החדשה. ואגב, נישט אותו האיש האט דאס געשריבן נאר זיינע תלמידים.
צום לעצט וועל איך נאר צולייגן אן אינטערעסאנט שטיקל אין קדמוניות היהודים ווי יוסיפין איז טיילווייז מפקפק אין קריעת ים סוף! איך ברענג די ענגלישע איבערזעצונג וועלכע מ'קען ליינען בחנם דא. די שטיקל איז אין קדמוניות, ספר ב' פרק טז אות ה.
יוסיפין האט געשריבן:As for myself, I have delivered every part of this history as I found it in the sacred books; nor let any one wonder at the strangeness of the narration if a way were discovered to those men of old time, who were free from the wickedness of the modern ages, whether it happened by the will of God or whether it happened of its own accord; - while, for the sake of those that accompanied Alexander, king of Macedonia, who yet lived, comparatively but a little while ago, the Pamphylian Sea retired and afforded them a passage (33) through itself, had no other way to go; I mean, when it was the will of God to destroy the monarchy of the Persians: and this is confessed to be true by all that have written about the actions of Alexander. But as to these events, let every one determine as he pleases.
ואסיים מעין הפתיחה, ממי שאמרו איך בין אייך מור'דיג מעריץ פאר אייערע ידיעות און געוואלדיגע הבנה בקורות הדורות. אלעס וואס איך בין דא דן איז כתלמיד הדן בפני רבו, איך האף איר וועט זיך מתייחס זיין צו מיינע נקודות.