איך וויין (וועבערמאן)

[נולד מאוחר]

מיין פוינט איז אז אפי איינער האלט אז וו''ב איז שולדיג קען ער און מעג ער אויך מיט וויינען דא מיט אונדז.
והא ראיה מיין זיידע און צייטן פון סנהדרין. האט דער עולם געווינט אפי ער איז געווען א מחלל שבת.

[גימפל]

וועבערמאנ'ס שילד אדער אום-שילד און א זייט.

למעשה, איז די היינטיגע טאג א שרעקליכע סעטבעק פאר וויקטימעס אוף אביוז צווישען היימישען ציבור, און א שטארקע געווינס פאר היימישע מאלעסטערס. דעי קעיס איז געווען א שרעקליכע עקזעמפל פאר עני וויקטעם וואס חלום'ט נאר פון קומען פארווערד. און די מאלעסטערס קענען ווייטער אנגיין אומגשטערט, וועם גליסט'זוך דען אדורך צי גיין די רדפיות וואס ק. איז אריבער?

ואל אלה אני בוכיה.

[איחוד פעלד]

אהין און אהער, אלעס בלייבט די זעלבע.
אויף אייוועלט האט איינער געשריבען
"איך וויל נישט אז מען זאל מיך באשייגעצען דא אבער לויט מיר קוקט אויס האט די דזשורי געבויט זייער שולדיג אורטייל אויף די סמך אז די מיידל איז נישט געגאנגען גראד צו די פאליס אדער דיסטריקט אטורני אנגעבן אירע קלאגעס, וואס אויב יא מאכט מער סענס אז זי האט עס אויפגעטראכט, אבער די דזשורי האט איבערגעהערט די טעסטעמאני פון די טערעפיסט, און לויט ווי זי האט געזאגט האט זי זיך אויסגערעדט צו איר אזוי אומוויסנדיג און אפילו ארויסגעלאפן ביי די ערשטע מאל דערציילן צוליב די בושה, לויט מיין מיינונג טראגט די גרעסטע שולד די אידישע טערעפיסט/סאושעל ווארקער, וואס לו יצוייר זי וואלט פארלוירן אירע לייסענס פאר נישט קומען עדות זאגן, טאר זי ע"פ הלכה נאכאלץ נישט גיין העלפן איינזעצען א איד אין תפיסה פאר'ן גאנצען לעבן (אפילו מען זאל אננעמען אז די מעשה איז געווען אמת למחצה לשליש ולרביע), זי וואלט געדארפט קומען צו די רבנים דא, און זיי וואלטן שוין קעיר גענומען, און העכסטענס וואלט מען שוין נישט געשיקט קיין קינדער צו אים.
עס איז א גרויסע ווייטאג פאר כלל ישראל און פאר ר' נחמי' און די משפחה, און זאל דער רבוש"ע העלפן אז כלל ישראל זאל אפקומען אלעס דערמיט און ר' נחמי' זאל ווי שנעלער ארויסקומען מאפילה לאור גדול בתוך שאר אסירי ישראל, אמן"

ווי עס זעהט מיך אויס, זענען גאר אסאך מענטשען משוכנע אז אפילו אויב עס איז אמת, טאר מען נישט גיין אין קארט.

ועל אלה אני בוכיה.

[נולד מאוחר]

גימפל, קיין סעטבעק איז עס נישט ווייל פארדעם איז אויך קיינער נישט געקומען פארווערד.
ס'דא אן אנדערע ריזען פארוואס ס'איס א סעטבעק פאר ניפגעים. מיין אינגעלס מלמד האט געפאטשקעט מיט עם למשל. איך וויל עם מעניש זיין ווען איך ווייס אז ער גייט זיצען א האלבע יאר א יאר וואלט איך עם פארמסרט(פארשטייט זיך מיט א היתר א רב) . יעצט האב.איך מורא זיי וועלן עם געבן פינעף צען יאר. איך בין נישט גרייט עם אזוי צי באשטראפן. קען זיין מיחן אינגעל האט נישט גענוג געליטען.
במילא וועלן וועלן וויקטעמס נישט קומען פארווארד.

[טעפל]

וויאזוי קען איך נקמה נעמען?

נקמה איז קיינמאל נישט געווען די וועג, אבער עפעס דראסטיש מוז געשעהן.

[איך אויך]

גימפל, קיין סעטבעק איז עס נישט ווייל פארדעם איז אויך קיינער נישט געקומען פארווערד.
ס'דא אן אנדערע ריזען פארוואס ס'איס א סעטבעק פאר ניפגעים. מיין אינגעלס מלמד האט געפאטשקעט מיט עם למשל. איך וויל עם מעניש זיין ווען איך ווייס אז ער גייט זיצען א האלבע יאר א יאר וואלט איך עם פארמסרט(פארשטייט זיך מיט א היתר א רב) . יעצט האב.איך מורא זיי וועלן עם געבן פינעף צען יאר. איך בין נישט גרייט עם אזוי צי באשטראפן. קען זיין מיחן אינגעל האט נישט גענוג געליטען.
במילא וועלן וועלן וויקטעמס נישט קומען פארווארד.

נעה זעץ עם נישט איין, זיי א מרחם על האכזרים, און ווען דיין ליבליכע יונגעל וועט אי"ה אויפוואקסן און לויט אלע סטאטיסטיקס וועט ער אליינס ווערן א מאלעסטער און דו וועסט האבן א שיינעם חלק און דעם אויך. דער מינימום וואס דו דארפט טוהן איז מאכן זיכער דער חזיר ווערט זאפארט אויס מלמד און באלעסטיגט נישט נאך טייערע ריינע נשמות, אז נישט האב איך מורא אז מען קען זאגן דו האסט א חלק אין זיינע רדיפות.

[קאווע טרינקער]

נחמיה, וואס קען איך טוהן פאר דיר,
איך וועל דיר שרייבן בריוו וועכנטליך,
איך בין שולדיג דיין מאמע הכרת הטוב.
זי איז געווען מיין בעבי-סיטער.
איך געדענק נאך ווי זי האט מיר געוויזען אירע אושוויץ נומערען.
אוי. איך פיל נישט גוט.

איך האב געמיינט אז ד(י)[ו] קענסט נישט וועבערמאן...?

איך קען אים נישט. אלץ קליין בעבי, פלעגט זיין מאמע מיך היטן.
דו קענסט אלע קינדער פון דיין אייגינע בעבי סיטער?

[sunbar]

איך קען אים נישט. אלץ קליין בעבי, פלעגט זיין מאמע מיך היטן.
דו קענסט אלע קינדער פון דיין אייגינע בעבי סיטער?

יא

[נולד מאוחר]

גימפל, קיין סעטבעק איז עס נישט ווייל פארדעם איז אויך קיינער נישט געקומען פארווערד.
ס'דא אן אנדערע ריזען פארוואס ס'איס א סעטבעק פאר ניפגעים. מיין אינגעלס מלמד האט געפאטשקעט מיט עם למשל. איך וויל עם מעניש זיין ווען איך ווייס אז ער גייט זיצען א האלבע יאר א יאר וואלט איך עם פארמסרט(פארשטייט זיך מיט א היתר א רב) . יעצט האב.איך מורא זיי וועלן עם געבן פינעף צען יאר. איך בין נישט גרייט עם אזוי צי באשטראפן. קען זיין מיחן אינגעל האט נישט גענוג געליטען.
במילא וועלן וועלן וויקטעמס נישט קומען פארווארד.

נעה זעץ עם נישט איין, זיי א מרחם על האכזרים, און ווען דיין ליבליכע יונגעל וועט אי"ה אויפוואקסן און לויט אלע סטאטיסטיקס וועט ער אליינס ווערן א מאלעסטער און דו וועסט האבן א שיינעם חלק און דעם אויך. דער מינימום וואס דו דארפט טוהן איז מאכן זיכער דער חזיר ווערט זאפארט אויס מלמד און באלעסטיגט נישט נאך טייערע ריינע נשמות, אז נישט האב איך מורא אז מען קען זאגן דו האסט א חלק אין זיינע רדיפות.

די חלק וואס די זאגסט אז מיין קונד גייט אויס וואקסן א מאלעסטר אויף דעם גייט נישט העלפן אז איך זעץ איין די מלמד.
אויף די אחריות וואס די טענה'סט אז איך האב, עם צי מאכן אויס מלמד. דאס איז נישט מיין אחריות מער ווי דיינס.
ביסט גרייט מיר צי העלפן? די ערשטע סטעפ וויל איך זאלסט רעדן צים מלמד און עם פרעגן צי ער וויל ברצונו הטוב אויפגעבן די מלומדת.

[קאווע טרינקער]

נחמיה, וואס קען איך טוהן פאר דיר,
איך וועל דיר שרייבן בריוו וועכנטליך,
איך בין שולדיג דיין מאמע הכרת הטוב.
זי איז געווען מיין בעבי-סיטער.
איך געדענק נאך ווי זי האט מיר געוויזען אירע אושוויץ נומערען.
אוי. איך פיל נישט גוט.

איך האב געמיינט אז ד(י)[ו] קענסט נישט וועבערמאן...?

איך קען אים נישט. אלץ קליין בעבי, פלעגט זיין מאמע מיך היטן.
דו קענסט אלע קינדער פון דיין אייגינע בעבי סיטער?

יא

אפשר ווייל דו ביסט נאך אלץ ביי איר.
איך בין שוין נישט ביי א בעבי-סיער **** יאר...

[sunbar]

עס קען זיין.

[קפנדריא]

גימפל, קיין סעטבעק איז עס נישט ווייל פארדעם איז אויך קיינער נישט געקומען פארווערד.
ס'דא אן אנדערע ריזען פארוואס ס'איס א סעטבעק פאר ניפגעים. מיין אינגעלס מלמד האט געפאטשקעט מיט עם למשל. איך וויל עם מעניש זיין ווען איך ווייס אז ער גייט זיצען א האלבע יאר א יאר וואלט איך עם פארמסרט(פארשטייט זיך מיט א היתר א רב) . יעצט האב.איך מורא זיי וועלן עם געבן פינעף צען יאר. איך בין נישט גרייט עם אזוי צי באשטראפן. קען זיין מיין אינגעל האט נישט גענוג געליטען.
במילא וועלן וועלן וויקטעמס נישט קומען פארווארד.

ווי איך פארשטיי איז דאס בלויז א משל מיט דיין זון'ס מלמד, כדי לשבר את האוזן, אבער אויב איז עס אמת האסטו א שרעקליכע אחריות אויף דיין געוויסן, דו בסיט מחוייב עפ"י תורה און מענטשליכקייט צו ראטעווען דיין קינדע און אנדערע אידישע נשמה'לעך פון א משחית ומחטיא את הרבים, די חורבנות קענען ח"ו זיין לדורות, די ערשטע דארפסטו גיין צום מנהל, און אין רוב מוסדות איז דא א וועד החינוך, אויב דער מנהל איז א טעמבל מוזטו גיין זאפארט צום וועד החינוך, רובא דרובא מוסדות האבן א זערא טאלעראנץ אויף די זאכן, זיי וועלן אוודאי וועלן טון בירורים פאר מ'הרג'עט אים אינגאנצן, [ווי נישט ווי הערט מען דאך כסדר אויף מעשיות אז מ'האט ליידער באגראבן א איד מיט זיין משפחה אויף א חשד וואס האט זיך אויסגעשטעלט צו זיין לעכערליך און פאלש], אבער דו מוזט טון תיכף ומיד צו די זאך, און די זאך וועט האפנטליך ערנסט באהאנדלט ווערן אויף די תורה'דיגע וועג, יעדע טאג קען מיינען נאך א אידיש קינד ח"ו.

[קאווע טרינקער]

אמאל און היינט

איך וויין.
איך זיצט דא צווישן מענטשן, מיינע אויגן ווערן נאס, זיי דזשענערעיטען טרערן.
פיר, פינף, זעקס מאהל קוק איך איבער צו כ'האב גוט געליינט.
כ'קען נישט וועבערמאן, כ'קען – ברוך השם – נישט קרויס/דייטש.
כ'האב קיינמאל נישט גענומען א שטעלונג. ווער בין איך? כ'האב נישט שטודירט געזעץ.
אבער איך וויין.
פארוואס?
האב איך נאך א פינטעלע איד?
זעהט אויס.

איך זיצט דא צווישן מענטשן, מיינע אויגן זענען טרוקען.
פיר, פינף, זעקס מאהל קוק איך איבער צו כ'האב גוט געליינט.
כ'קען נישט וועבערמאן, כ'קען – ברוך השם – נישט קרויס/דייטש.
כ'האב קיינמאל נישט גענומען א שטעלונג. ווער בין איך? כ'האב נישט שטודירט געזעץ.
אבער איך בין קאלט.
פארוואס?
האב איך פארלוירען דאס פינטעלע איד?
זעהט אויס.

אפשר ווייל ס'שוין נישט קיין שאק?

[שמעקעדיג]

דאס פינטעלע איד קען מען נישט פארלירן. "פינטל".

נישט קיין שאק? דע סיבה איז זייער מעגליך. ס'איז ביי יעדן אביסל אזוי, ליידער.

[קאווע טרינקער]

ניחמתני.

[לעיקוואד]

ר' קאווע
אנא ממך פארמיש נישט דער פינטעלער יוד מיט פשוטע הרגשות פון רחמנות אויף איינער וואס קומט זיך רחמנות וואס איז א פראסטע מענטשליכע הרגשה מיט אלע חולשות און חסרונות פון מעטשליכע הרגשות.

[קאווע טרינקער]

זאגסט איך דארף ארבעטען אויף מוח שליט על הלב?

[berlbalaguleh]

ווען ב''ד להבדיל האט געהרגט מיין זיידע פאר חילול שבת האט דער עולם אויך געווינט אויף קאווע שטיבל. ס'מיינט נישט אז ב''ד איז נישט געווען גערעכט. דאך האבן מיר אלע געוויינט. נעבעך אוועקגעריסען א טאטע פון קונדער .

ווען איז דאס געשעען? וואו איז עס געווען באריכטעט אין איד, אין בלאט אדער אין צייטונג?

[berlbalaguleh]

מיין פוינט איז אז אפי איינער האלט אז וו''ב איז שולדיג קען ער און מעג ער אויך מיט וויינען דא מיט אונדז.
והא ראיה מיין זיידע און צייטן פון סנהדרין. האט דער עולם געווינט אפי ער איז געווען א מחלל שבת.

מ'האט איהם אבער פארגרינגערט זיין סענטענס. מילא. פארשטיינערן האט מען איהם געמוזט. אבער מ'האט גענומען א סאך קליינע שטיינדלעך. ווי ס'שטייט אין פסוק "וירגמו אותו[/b] באבנים[/b]. ביי איהם האט מען גענומען איין גרויסן שטיין. ווי ס'שטייט אין פסוק "וירגמו אותו אבן. משא"כ דעם מחרף (איש הישראלי) ומגדף

[היימישער ליטוואק]

ווען ב''ד להבדיל האט געהרגט מיין זיידע פאר חילול שבת האט דער עולם אויך געווינט אויף קאווע שטיבל. ס'מיינט נישט אז ב''ד איז נישט געווען גערעכט. דאך האבן מיר אלע געוויינט. נעבעך אוועקגעריסען א טאטע פון קונדער .

ווען איז דאס געשעען? וואו איז עס געווען באריכטעט אין איד, אין בלאט אדער אין צייטונג?

הרוגי בית דין אין מתאבלין עליהן, ובאין קרוביהן ושואלים את שלום העדים ואת שלום הדיינים להודיע שאין בלבם עליהן כלום שדין אמת דנו
קרעדיט: רמב"ם

[יאיר]

ר' קאווע
אנא ממך פארמיש נישט דער פינטעלער יוד מיט פשוטע הרגשות פון רחמנות אויף איינער וואס קומט זיך רחמנות וואס איז א פראסטע מענטשליכע הרגשה מיט אלע חולשות און חסרונות פון מעטשליכע הרגשות.

וואס דען איז דער פינטעלע איד אויב נישט מענטשליכע הרגשים?

[לעיקוואד]

ר' קאווע
אנא ממך פארמיש נישט דער פינטעלער יוד מיט פשוטע הרגשות פון רחמנות אויף איינער וואס קומט זיך רחמנות וואס איז א פראסטע מענטשליכע הרגשה מיט אלע חולשות און חסרונות פון מעטשליכע הרגשות.

וואס דען איז דער פינטעלע איד אויב נישט מענטשליכע הרגשים?

איך ווייס נישט, אבער מענטשליכע הרגשים איז פינטעלע מענטש, נישט פינטעלע יוד. דאס האט א גוי אויך. פינטעלע יוד דארף לכאורה זיין יודישע הרגשים, אדער בעסער, עפעס טיפער פון רגש.

[לעיקוואד]

זאגסט איך דארף ארבעטען אויף מוח שליט על הלב?

איך האב גארנישט קעגן לב, ווען ער האט ריכטיגע הרגשות, נאר אז נישט איז נישט. נישט די סארט הרגשות איז די פינטעל וואס אויף דעם דארף א מענטש זיך בעיסען.