קאווע שטיבל

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:

נהורא נפישא האט געשריבן:נאך איינמאל דער מענטש'ס דעטארמאניסטישע מעכאניזם איז זיין פסיכישער פעאיגקייטן בהנחה אז א מענטש האט אן אייזערנער לאגיק איז ער דיטערמאנט צו האלטן לאגישע מיינונגען. די מיינונגען קען ווערן ארויסגעשטעלט אויך פאר אנדערע מבקר צו זיין און דאס קען דער מענטש טון מיט דיאלאג.

דו כאפסט נישט אז דו רעדסט דא מיט א פסעוודא-אינטעלעקט וואס איז פויל צו טראכטן?

פסעוודא צי נישט
יא פויל צי נישט
דיטערמענט!


סיי דער מבקר און סיי דער נבקר וואס זיי גייען האלטן, וואס זיי גייען זאגן און וואס זייער מסקנה גייט זיין, האבן זיי נישט גארנישט אריינצירעדען
פסיכישער פעאיגקייטן??? דאס איז סך הכול א מעכאניזם וואס דרייט זיך אזוי וואו די ראלס פין פיזיקס, לויט וואו אזוי ס'איז דיטערמענט - און פארוואס זאל דאס עפעס מיינען?


פסיכישער פעאיגקייטן איז דאס א פענסי טערם פאר סעלף דיטערמענט? וואס דער וואס איז פעאיג קען מיט דעם דרייען אזוי וואו מיט א joy-stick אויף אלע ריכטאנגען, פרייערהייט, אדער וואס?

הקטן האט געשריבן:פסעוודא צי נישט
יא פויל צי נישט
דיטערמענט!

ס'האט קיינער נישט געזאגט אז נישט, דו ביזט נעבעך אומשולדיג. קענסט אריינרעדן פון היינט ביז מארגן, וועסט אבער בלייבן א קול קורא במדבר.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:

נהורא נפישא האט געשריבן:נאך איינמאל דער מענטש'ס דעטארמאניסטישע מעכאניזם איז זיין פסיכישער פעאיגקייטן בהנחה אז א מענטש האט אן אייזערנער לאגיק איז ער דיטערמאנט צו האלטן לאגישע מיינונגען. די מיינונגען קען ווערן ארויסגעשטעלט אויך פאר אנדערע מבקר צו זיין און דאס קען דער מענטש טון מיט דיאלאג.

דו כאפסט נישט אז דו רעדסט דא מיט א פסעוודא-אינטעלעקט וואס איז פויל צו טראכטן?

רביה"ק ביזט זייער שארף פאר מיר, לאז מיר צוגיין דא מיט א ביסעלע לייכטערע געמיט. דער אמת איז אז די נושא פון דיטערמאניזם לגבי בחירת האדם שפירט זיך מוראדיג קאנטער-אינטועטיוו, צופעליג איז דאס ביי מיר אזאך וואס כ'האב אייביג דאס גוט פארשטאנען על בורייה, רעדענדיג מיט מערערע מענטשן, א טייל פון זיי וואס איך האלט זיי קליגער פון מיר האב איך באמערקט אז דאס איז געווענליך פאר מענטשן אזוי קאנטער-אינטועטיוו אז זיי פרעגן כל מיני קושיות וואס ווייזט אז עפעס זענען דא מענטשן וואס קען זיי דאס באמת נישט אריינגיין אין קאפ. די אלע קושיות וואס הקטן פרעגט זענען די טיפיקל קושיות וואס ווערן געפרעגט.

נו פארדעם טאקע האב איך צוגעטשעפעט א PDF פון סעם הערריס' ביכל, ווער ס'וויל באמת פארשטיין קען דארט אריינקוקן.

קען זיין אז ס'איז קאונטער-אינטואיטיוו, אבער ביזדערווייל האב איך נאכנישט געטראפן קיין איין מענטש וואס פארשטייט נישט די פשוטע מושג פון cause & effect.

קיינער קען דערווייל נישט וויסן צי אונז מענטשען האבן א אמתע בחירה. לויט ווי עס קוקט אויס זענען מיר פראגראמירט פון פארויס און סאיז זייער מעגליך אז מיר האבן בכלל נישט קיין בחירה אדער עכ״פ אין געוויסע זאכן. אבער קיינער קען דערווייל גארנישט אמתדיג אויפווייזן און עס באשטעטיגן מיט סייענס.

שטיצער פאר בחירה באזירט אויף סייענס טענה'ן אז אין קוואנטעם מעקעניקס זעט מען אז עס איז פארהאן טשאנס. ראשית איז די זאך נישט גענוג נאכגעפארשט אויב ס'איז טאקע במקרה, קען זיין מ'האט פשוט נישט געטראפן די מעכאניזם וויאזוי זאכן זענען אויף די סובאטאמיק לעוול, צווייטענס איז דאך סוכ"ס די נעט רעזאלט אויף די אטאמיק לעוועל אייביג יא דיטערמענט. דריטענס כ'האב קיינמאל נישט פארשטאנען וואס די אנדערע צד איז אויב זאג איך אז ס'איז נישט דיטערמאנט איז פשט אז די מחשבות און בחירה פונעם מענטש זענען במקרה, איז דאס אפילו מער יושרדיג ?

אמת אז רוב זאכן אין די וועלט ארבעט מיט די פשוטע מושג פון cause & effect.
פארוואס זאל דאס אבער מיזען זיין אזוי? וואס איז דאס מחייב, ווייל רוב זאכן אין די וועלט זענען אזוי?
נאר פייער האט די אייגענשאפטען פין פייער און נאר א "בוחר" האט די אייגענשאפט פין א "בוחר", איז וואס?

נהורא נפישא האט געשריבן: צווייטענס איז דאך סוכ"ס די נעט רעזאלט אויף די אטאמיק לעוועל אייביג יא דיטערמענט.

און ווער זאגט דיר אז די נעט רעזאלט פין טוב ורע איז נישט דיטערמענט?
פארקערט, שטייט אזוי!

נהורא נפישא האט געשריבן:שטיצער פאר בחירה באזירט אויף סייענס טענה'ן אז אין קוואנטעם מעקעניקס זעט מען אז עס איז פארהאן טשאנס. ראשית איז די זאך נישט גענוג נאכגעפארשט אויב ס'איז טאקע במקרה, קען זיין מ'האט פשוט נישט געטראפן די מעכאניזם וויאזוי זאכן זענען אויף די סובאטאמיק לעוול,

און אז ס'איז יא במקרה?
איז דאס א סתירה צי עפעס?
סך הכול דארפטו אפדעטען דיינע ידעות און וויסען אז יא, קוואנטעם מעקעניקס לויפט אויף מקרה. ותו לא.
און קאנשענס לויפט אויף בחירה.
סייענס איז סך הכול דא מסביר צי זיין וואס זיי באמערקען, נישט צי נעמען א שטעלאנג וואס קען יא אדער נישט זיין!

די פאקט איז אז מענטשליכע בחירה איז געבינדן צו cause & effect, סעם הערריס ברענגט קלארע הוכחות אויף דעם, דאס צו אונז זענען פראגראמירט פון פאראויס איז א שאלה פאר זיך, וכמאמר החכם: "Man can do what he wills but he cannot will what he wills."

וכמאמר החכם: די פאקט איז...

נהורא נפישא האט געשריבן:שטיצער פאר בחירה באזירט אויף סייענס טענה'ן אז אין קוואנטעם מעקעניקס זעט מען אז עס איז פארהאן טשאנס. ראשית איז די זאך נישט גענוג נאכגעפארשט אויב ס'איז טאקע במקרה, קען זיין מ'האט פשוט נישט געטראפן די מעכאניזם וויאזוי זאכן זענען אויף די סובאטאמיק לעוול, צווייטענס איז דאך סוכ"ס די נעט רעזאלט אויף די אטאמיק לעוועל אייביג יא דיטערמענט. דריטענס כ'האב קיינמאל נישט פארשטאנען וואס די אנדערע צד איז אויב זאג איך אז ס'איז נישט דיטערמאנט איז פשט אז די מחשבות און בחירה פונעם מענטש זענען במקרה, איז דאס אפילו מער יושרדיג ?

איז מען דען זיכער אז קוואנטום מעקעניקס איז רענדאם? מאיז נאך זייער ווייט פון וויסען אויף זיכער וויאזוי די מעכאניזם ארבעט אויף די סובאטאמיק לעוועל. איינשטיין האט געטענהט אז סאיז יא פרי-דיטערמענט. סאיז ווייט פון סאליד-סייענס. אבער כהער וואס זיי זאגן.

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:די פאקט איז אז מענטשליכע בחירה איז געבינדן צו cause & effect, סעם הערריס ברענגט קלארע הוכחות אויף דעם, דאס צו אונז זענען פראגראמירט פון פאראויס איז א שאלה פאר זיך, וכמאמר החכם: "Man can do what he wills but he cannot will what he wills."

ווען מזאל נעמען א מענטש און אריינלייגן אלע דאטא אין א קאמפיוטער. זיין כאראקטער MBTI און וויאזוי ער איז אויפגעוואקסן, ווי קלוג ער איז וכו׳ וכו׳ קען מען לכאורה פרידיקטען געוויסע ביהעיווערס און choices פון דעם מענטש פון פארויס. מקען מיט די Myers Briggs אליינס פרידיקטען געוויסע זאכן.

זייער א גוטע בוך אויף די נושא, כאטשיג אביסל קאמפלאצירט געשריבן. זיין מסקנה איז אז די פראגע קען נישט זיין - און וועט קיינמאל נישט זיין - קיין סייענטיפישע פראגע, נאר עס וועט אלעמאל בלייבן א פילאזאפישע פראגע.
https://www.amazon.com/Science-Freedom- ... 1983991031

ף

ריכטיג האט געשריבן:זייער א גוטע בוך אויף די נושא, כאטשיג אביסל קאמפלאצירט געשריבן. זיין מסקנה איז אז די פראגע קען נישט זיין - און וועט קיינמאל נישט זיין - קיין סייענטיפישע פראגע, נאר עס וועט אלעמאל בלייבן א פילאזאפישע פראגע.
https://www.amazon.com/Science-Freedom- ... 1983991031

ף

אינטערסאנט וויאזוי ער קומט צו א מסקנה אז מ׳גייט קיינמאל נישט וויסן. קען מען דען וויסן ווי סייענס גייט אונז פירן? קיינמאל נישט! וועק יעצט אויף א מענטש פון פינף הונדרעט יאר צוריק און ווייז אים די היינטיגע וועלט...

איך פארשטיי אז ער זאגט "סייענס" וועט דאס קיינמאל נישט וויסען - מענטשען וועלן אפשר וויסען
unless מען וועט אויסברייטערען די דעפעניציע פין "סייענס".

ריכטיג האט געשריבן:זייער א גוטע בוך אויף די נושא, כאטשיג אביסל קאמפלאצירט געשריבן. זיין מסקנה איז אז די פראגע קען נישט זיין - און וועט קיינמאל נישט זיין - קיין סייענטיפישע פראגע, נאר עס וועט אלעמאל בלייבן א פילאזאפישע פראגע.
https://www.amazon.com/Science-Freedom- ... 1983991031

ריק אים אינטער סעם הערריס' ביכל פאר דעם Michael

דאס איז פין די שענסטע אשכולות דא אויף ק"ש.

לדעתי בין איך בוחרים צו האלטען אז עס איז נישטא קיין בחירה, מחמת צוויי סיבות,
איך גלייב אין ידיעה, ממילא איז נישט מעגליך קיין בחירה כפשוטו.
מיין צווייטע אמונה אין נישט בחירה קומט פין זעהן אזויפיל מענטשען וואס זענען נעבעך משוגע לאותו דבר, און יעדער איינער האט אן אנדערע דבר, וואס ער קען זיך נישט קיין עצה געבען, פין דער סאקאטישע נעבעך, וואס קען נישט באהערשן זיינע געפילען, און אויפהערן טוהן משוגענער זאכען (צאנזער), ביז דער מאניק וואס קען נישט אויפהערן שרייען אין די גאסען (סנדק).
וויפיל געלט וואלט דער משפחה פין די מענטשן באצאלט זיי צו שטעלן אויף דער בחירה?
און ווייל עס זעהט אויס אז "געווענליכע" מענטשן זענען נארמאל און האבן יא א בחירה, איז עס נאר אחיזת עינים, ווייל פרעגט דער סאקאטיק, צו דער מאניק וועט ער אויך זאגען אז ער האט א בחירה, און קען זיין נארמאל, נאר ער וויל נישט.
איז ממילא אינהו בדידהו ואנן בדידן, אונז קענען מיר אויך קיין סאך אנדערש נישט זיין.

והדברים עתיקים, און אויך דעם האבן צדיקים געזאגט, אז א רצון צו האבען א רצון דאס קען מען יא.

שבת אחים האט געשריבן:

ריכטיג האט געשריבן:זייער א גוטע בוך אויף די נושא, כאטשיג אביסל קאמפלאצירט געשריבן. זיין מסקנה איז אז די פראגע קען נישט זיין - און וועט קיינמאל נישט זיין - קיין סייענטיפישע פראגע, נאר עס וועט אלעמאל בלייבן א פילאזאפישע פראגע.
https://www.amazon.com/Science-Freedom- ... 1983991031

ף

אינטערסאנט וויאזוי ער קומט צו א מסקנה אז מ׳גייט קיינמאל נישט וויסן. קען מען דען וויסן ווי סייענס גייט אונז פירן? קיינמאל נישט! וועק יעצט אויף א מענטש פון פינף הונדרעט יאר צוריק און ווייז אים די היינטיגע וועלט...

כהקטן ועוד, א ודאי קען מען דאס וויסן דורך פילאזאפירן, אבער ער טענה'ט אז די נידון בלייבט א פילאזאפישע, און אפילו די ניורא-סייענטיסטן האבן נישט וואס אריינצורעדן דערין. ער טוט דורך די נושא זייער גוט און ער באציהט זיך צו אלע סארטן טענות וואס עס קען זיך דאכטן אז סייענס האט אפשר עפעס מוכיח געווען.

ער האלט גראדע יא פון בחירה חופשית.

שבת אחים האט געשריבן:

רביה''ק זי''ע האט געשריבן:די פאקט איז אז מענטשליכע בחירה איז געבינדן צו cause & effect, סעם הערריס ברענגט קלארע הוכחות אויף דעם, דאס צו אונז זענען פראגראמירט פון פאראויס איז א שאלה פאר זיך, וכמאמר החכם: "Man can do what he wills but he cannot will what he wills."

ווען מזאל נעמען א מענטש און אריינלייגן אלע דאטא אין א קאמפיוטער. זיין כאראקטער MBTI און וויאזוי ער איז אויפגעוואקסן, ווי קלוג ער איז וכו׳ וכו׳ קען מען לכאורה פרידיקטען געוויסע ביהעיווערס און choices פון דעם מענטש פון פארויס. מקען מיט די Myers Briggs אליינס פרידיקטען געוויסע זאכן.

איך וואלט זיך געקריגט מיט דעם, קודם כל ווייסט נישט דער קאמפיוטער וואס דער מענטש וועט נאך אדורך גיין אז ער זאל קענען פרעדיקטן אויף להבא, והשנית, דער מענטש איז נישט באלעבאס אויף זיינע סובקאנטשעס מחשבות און עס קען אים אייביג כאפן א מחשבה פון אן אלטער זיכרון וכדומה וואס וועט אים מאכן בוחר זיין אנדערש ווי ער וואלט באשלאסן לויטן יעצטיגן מצב.

אגב, ר' אליהו דעסלער איז מאריך אינעם עניין אין זיין מכתב מאליהו, ער טענה'ט אז אויף 99.9 פראצענט האט א מענטש נישט קיין בחירה, אבער ס'בלייבט אלעמאל עפעס א דקות'דיגע עניין אויף וואס ס'יא דא בחירה, און די ארבעט איז אז מ'זאל מאכן דעם מקום הבחירה אויף א העכערע פלאץ, ער ברענגט פון חז"ל אז מצוה גוררת מצוה ועבירה גוררת עבירה מיינט דאס, (ווער עס קען אהערברענגן דעם טעקסט, קדוש יאמרו לו).
די שאלה איז נאר צו ר' אליהו ז"ל האט געהאט א בחירה צו שרייבן אנדערש לויט זיין אינטעלעקטואלן שטאנדפונקט.

אישתישבי האט געשריבן:דאס איז פין די שענסטע אשכולות דא אויף ק"ש.

מיין צווייטע אמונה אין נישט בחירה קומט פין זעהן אזויפיל מענטשען וואס זענען נעבעך משוגע לאותו דבר, און יעדער איינער האט אן אנדערע דבר, וואס ער קען זיך נישט קיין עצה געבען, פין דער סאקאטישע נעבעך, וואס קען נישט באהערשן זיינע געפילען, און אויפהערן טוהן משוגענער זאכען (צאנזער), ביז דער מאניק וואס קען נישט אויפהערן שרייען אין די גאסען (סנדק).
וויפיל געלט וואלט דער משפחה פין די מענטשן באצאלט זיי צו שטעלן אויף דער בחירה?
און ווייל עס זעהט אויס אז "געווענליכע" מענטשן זענען נארמאל און האבן יא א בחירה, איז עס נאר אחיזת עינים, ווייל פרעגט דער סאקאטיק, צו דער מאניק וועט ער אויך זאגען אז ער האט א בחירה, און קען זיין נארמאל, נאר ער וויל נישט.
איז ממילא אינהו בדידהו ואנן בדידן, אונז קענען מיר אויך קיין סאך אנדערש נישט זיין.

והדברים עתיקים, און אויך דעם האבן צדיקים געזאגט, אז א רצון צו האבען א רצון דאס קען מען יא.

אויב האלסטו אז רצון דרצון קען מען יא דאן האלסטו פין בחירה!

טו דארך "נקידות הבחירה" פין רב דעסלער, איך מיין ס'איז חלק ד', און ס'וועט דיר פארענפערט ווערן.
ביי מיר איז קלאר אז ביי דעם משוגנעם באמערקט מען אויך בחירה
וואו גייט די שפרעך ווארט - א יעדער שמויגר פאר זיך טויגער
דו זעלבע איז מיט שבת אחים'ס טענה און אסך ענדליכע.

איך זעה א חסיד האט דאס שוין ערווענט

אישתישבי האט געשריבן:איך גלייב אין ידיעה, ממילא איז נישט מעגליך קיין בחירה כפשוטו.

ידיעה און בחירה זענען בכלל נישט קיין סתירה, ס'איז סתם א נארישע פילאזאפישע קשיא, וואס איז יא שווער איז די קשיא פון הכרח און בחירה. ווען ס'קומט צו אויפווייזן מציאות השם זענען די אלע פילאזאפן קאמפסגרייט מיט פולע באקציינער אז אין סיבה בלי מסובב, every effect has a cause, אבער ווען ס'קומט צו בחירה כאפן זיי א שטילשווייגעניש. פארוואס ס'איז אזוי וועל איך לאזן פאר א צווייט מאל.

הקטן האט געשריבן:

אישתישבי האט געשריבן:דאס איז פין די שענסטע אשכולות דא אויף ק"ש.

מיין צווייטע אמונה אין נישט בחירה קומט פין זעהן אזויפיל מענטשען וואס זענען נעבעך משוגע לאותו דבר, און יעדער איינער האט אן אנדערע דבר, וואס ער קען זיך נישט קיין עצה געבען, פין דער סאקאטישע נעבעך, וואס קען נישט באהערשן זיינע געפילען, און אויפהערן טוהן משוגענער זאכען (צאנזער), ביז דער מאניק וואס קען נישט אויפהערן שרייען אין די גאסען (סנדק).
וויפיל געלט וואלט דער משפחה פין די מענטשן באצאלט זיי צו שטעלן אויף דער בחירה?
און ווייל עס זעהט אויס אז "געווענליכע" מענטשן זענען נארמאל און האבן יא א בחירה, איז עס נאר אחיזת עינים, ווייל פרעגט דער סאקאטיק, צו דער מאניק וועט ער אויך זאגען אז ער האט א בחירה, און קען זיין נארמאל, נאר ער וויל נישט.
איז ממילא אינהו בדידהו ואנן בדידן, אונז קענען מיר אויך קיין סאך אנדערש נישט זיין.

והדברים עתיקים, און אויך דעם האבן צדיקים געזאגט, אז א רצון צו האבען א רצון דאס קען מען יא.

אויב האלסטו אז רצון דרצון קען מען יא דאן האלסטו פין בחירה!

טו דארך "נקידות הבחירה" פין רב דעסלער, איך מיין ס'איז חלק ד', און ס'וועט דיר פארענפערט ווערן.
ביי מיר איז קלאר אז ביי דעם משוגנעם באמערקט מען אויך בחירה
וואו גייט די שפרעך ווארט - א יעדער שמויגר פאר זיך טויגער
דו זעלבע איז מיט שבת אחים'ס טענה און אסך ענדליכע.

איך זעה א חסיד האט דאס שוין ערווענט

רב דעסלערס נקודת הבחירה האב איך געהערט אויף א טעיפ פין רב שלעזינגער (ווען ער איז געווען פאפולער), ער זאגט בערך אז א געווענליכע איד וועט נישט האבן קיין יצה"ר ארויף צו לייגן א טאפ טשולענט אויף דער פייער שבת, אבער רוקען דער טשולענט פין דא צו דארט (אויף א אופן וואס מען טאר נישט) דארט קיין זיך שוין יא מאכן א יצה"ר), און א מענטש דארף צו ארבעטן און ארויף רוקען זיין נקודת הבחירה אויך א העכערע לעוועל כסדר.

איך דארף נאך אלץ נאך קוקן?

אױב דאס איז זיין פאנטש ליין, האט עס נישט אזוי ווייט מיט אונזער שמועס דא. דער ראי' פין דער סאקאטיק איז אז לדעתו האט ער א בחירה, און אונז אלע ווייסען קלאר אז ער האט נישט, און דער גזירה שוה איז, אז אונז "נארמאלע מענטשן" זענען אויך משוגע, און קענען זיך אויך נישט איינהאלטן.

און טאמער עפעס איז א ראי' פין רב דעסלערס תורה אז בחירה עקזיסטירט נישט. ווייל לדעתו איז דא איין נקודה וואס דארט האט ער א בחירה, קומט אויס אז קיין עונש וועט מען נישט באקומען נאר אויף געציילטע זאכען וואס זענען געוועהן אין דער קליינער נקודה, פין דער נקודת הבחירה.

וכן דער ווארט פין צדיקים לגבי דער רצון דרצון, לדעתם איז נישטא קיין בחירה, נאר אויף דער רצון דרצון, און אויך דעם וועט מען דן זיין. גארנישט מער. איבריג צו זאגען אז דאס נעמט אוועק דער גאנצער אויפטוה פין בחירה מסביר צו זיין שכר ועונש.

ווי אויך איז ר' צדוק'ס שיטה אזוי, ווען ער איז מסביר תשובה, אז מען איז משיג אז מען האט נישט קיין בחירה, ווייל אפילו דער יצה"ר איז אשר הרעותי, ממילא איז דער מענטש נישט שולדיג, ד.ה. נישטא קיין בחירה.