קאווע שטיבל

נולד מאוחר שרייבט,

איך האב פארשטאנען די מהלך אנדרש ווי די זאגסט. אז חז''ל האבן געוויסט די אמתע פשט און האבן נישט געמיינט זייערע דרשות מיט גאנצן ערענץקייט נאר זיי האבן עס געזאגט באופן צי שיין מאכן די תורה , שמועסן אין תורה. וכו. דאס האב איך פארשטאנן אז זיי זענען די פויעטס נישט די משה רבינו אדער גאט. די שטיקלעך פויעט און תורה איז קלאר שירת הזינו שירת ים סוף.

איך מיין אז עס איז אזוי ווי יאיר זאגט. מען לערנט אפ די דינע הרגשמליך פינעם טעקסט. אזוי ווי ווען א מענטש רעדט קען מען זעהן דעם סאבטעקסט פין זיינע ווערטער, אזוי אין אלף פעמים ככה קען מען אפרלערנען דבר ה'. וביותר אויב קוקט מען גיט זעהט מען אז די גאנצע תורה איז פאעזיע ועתה כתבו לכם את השירה הזאת (העט טיפ, יאיר) נעם סיי וואסארע פסוק וועסטו זעהן די פאעזיא.

לאמיר קוקען די וואכעדיגע פרשה זייער פונקטליך אין אביעקטיוו. וידבר אלקים אל משה, ויאמר אליו אני ה'. דאס איז נישט געשריבען ווי איינער דערציילט א מעשה. ווען מען וויל זאגען טריקענע פאקטן, זאגט מען ויאמר אלקים אל משה, אני ה'. איבערזאגען די זעלבע זאך מיט אנדערע אויסשפריכען איז געשריבען שרייבעריש דראמאטיש. איך מיין אז אפי' די ווערטער וידבר אלקים, קומט נישט אזוי מצד די פשוטע מבנה הלשון. עס דארף ווען שטיין ואלקים אמר אל משה אני ה'.

וארא אל אברהם, אל יצחק, ואל יעקב. פארוואס נישט וארא אל אברהם, יצחק, ויעקב? עס איז אבער מער דראמאטיש איך האב מיך באוויזען צו אברהם, צו יצחק, צו יעקב. עס איז שענער ווי זאגען איך האב מיך באוויזען צו אברהם, אין יצחק, אין יעקב.

ושמי ה' לא נודעתי להם. היה צ"ל, ולא נודעתי להם שמי ה'. ווען מיר רעדן סתם אזוי זאגען מיר 'אין איך האב זיי נישט מודיע געווען מיין נאמען משה'. נישט, אין מיין נאמען משה האב איך זיי נישט מודיע געווען. אבער מצד פאעזיע איז שענער דוקא צו זאגען 'אין מיין נאמען משה האב איך זיי נישט מודיע געווען.

איך מיין אז מיר קענען זעהן אז עס איז שענער אין מער דראמאטיש די וועג וואס די פסוק זאגט. אבער פאר די פאן אף איט לאמיך זאגען וואס איך האב אמאל געהערט פין איינעם וואס איז טאקע די נקודה פין שיינקייט דערין.

די נקודה איז אז מען בויעט אויף סוספענס. 'אין מיין נאמען ה'', נו וואס איז מיט דיין נאמען ה', דו זאגסט דאך גארנישט, די האלטסט מיך אין די דארק. איך האב נאך נישט די מינדעסטע מושג וואס דא קומט. אין פלוצלינג מיטן צולייגן 'לא נודעתי להם', האסטו באלאכטען דעם ערשטען זאץ אויך.
משא"כ ווען מען שרייבסט אין האב נישט מודיע געווען.... א.ק. יעצט ווייס איך עפעס, די ווערטער פאר זיך אליין זענען נישט קאמפליטלי אומבאוויסט, איך ווייס וואס דו זאגסט מיט די ווערטער. אוודאי וויל איך נאך הערן וואס דו האסט נישט מודיע געווען, אבער עט ליסט איך הער שוין די האלבע מעשה. משא"כ ווען מען פאנגט אהן מיט ושמי ה', איז מען קאמפליטלי אין די דארק.

די נעקסטע צוויי פסוקים פאנגען זיך ביידע אהן מיט 'וגם'. דאס איז געשמאק.
איך מיין דעט איים פריטשינג טו די קווייער, יעדער ווייסט דאס שוין, איא? די תורה איז געשריבען פאעטיש. נקודה.

אבער צוריק צו יאיר'ס שאלה. וואס איז פשט מיט די ביליאנען וואס זענען אויסגעשטארבען שלשת ימי אפילה. דאס איז שוין דברה תורה בלשון הבאי. אין אויך איז לאו דוקא אז זיי מיינען אז דאס איז פשט אין פסוק. מען וויל ארויסברענגן אז גאר אסאך מענטשען האבען ליב געהאט מצרים אין געוואלט בלייבען, טרעפט מען א שיינע ווערטל אויף וואס עס צו זאגען. וחמושים עלו בני ישראל, איינס פין פינעף, פיפציג א.א.וו. די דרוש דא איז נישט אז מען פרובירט צו זאגען אז דאס איז די פסוק. אין אויך מיינט מען בכלל נישט פופציג, נאר גוזמא קתני. אפי' די תורה שבכתב שטייט אז דברה תורה בלשון הבאי, איז דאך אוודאי אזוי ביי געשמאקע ווערטליך פין חז"ל. [בזכרוני אז די רבינו יונה ברכות זאגט אויף די דרשה וצפונך תמלא בטנם (ערשטע פרק) אז מען ניצט די דרשה לזכרון בעלמא. וכמדומה אז ר' אברהם בן הרמב"ם זאגט אויף עשר בשביל שתתעשר אז מען נישט דעם פסוק פאר די געשמאק פין דרשה. איך מיין ער זאגט אז עס איז 'למליצת השיר']

דא האבען מיר א גיטע ציור פין וואס איך האב דערמאנט אין פריערדיגע פאוסטס וועגן די פארשידענארטיגע לעוועלס פין הבנה אין אידישקייט. די כיתה א' לעוועל זאגט אז אוודאי האבען זיי געמיינט דוקא צו זאגען אז עס איז געווען ביליאנען מענטשען אין ח"ו צו טראכטען אנדערש. ביי זיי ווי מער weird, אלס בעסער. עס איז דא אן עקסטרע געשמאק צו מאכען אויסקוקען די תורה זייער שווער אין נישט לאגיש ח"ו.

די כיתה א' אידן מיינען אז זיי טוען גאט א טובה מיט לערנען אזעלעכע שטותים. ביזדערווייל מאכט דאס אסאך ווייטאג פאר די אמתע מענטשען. אבער אז מען גייט צום נעקסטען לעוועל, אין מען איז נישט ביזי פייטן אין זיין ברוגז אויף די נערנים, קען מען באמת טרעפען שיינע אמתע זאכען. [איך האף אז איך סאונד נישט ווי א kiruv clown, דעי וואס פרובירן צו שוגערקאוטען די תורה מיט האלבע ליגענטס. איך זאג וואס איך טראכט באמת, אין איך וויל הערן ווי איך בין ראנג.]

יאיר, בנוגע וואס די זאגסט וועגן א' מיט ו': האו עבאוט דיס. ברענג פינעף צען רענדאם הלכהדיגע דרשות. אדער די קענסט אפי' אויספיקען דוקא אפאר שווערע. אין לאמיר אלע דא זעען צו מיר קענען מאכען סענס פין עס, אין ע ריעל וועי. לעטס גיוו איט אן אונעסט שאט. are you game?

יאיר האט געשריבן:אויב דאס איז דער פראבלעם האט דאך שלום דין געקענט ווערן א צדוקי...

אין האבען די בייתוסים אן היז קעיס?

א שיינע הסבר הרב מוח.
וואס טוט זיך אבער מיט אלע מעשיות,למשל אלע מעשיות פון סדום און אז זעקת סדום די קול מיינט פון ריבה אחת וואס די בינען האבן צוביסן.
עס איז דא אן שיעור לאנגע דיטעילד מעשיות וואס איז געבויט אויף איין ווארט.
און וואס איז מיט די מחלוקת צו איוב לא היה ולא נברא
און די אלע דיטעילס פון א סורר ומורר וואס צוליב דעם זאגט מען אז לא היה ולא נברא,איי די אלע פסוקים?דרוש וקבל שכר

קליגער שרייבט,

ואס טוט זיך אבער מיט אלע מעשיות,למשל אלע מעשיות פון סדום און אז זעקת סדום די קול מיינט פון עריבה אחת וואס די בינען האבן צוביסן.
עס איז דא אן שיעור לאנגע דיטעילד מעשיות וואס איז געבויט אויף איין ווארט.
און וואס איז מיט די מחלוקת צו איוב לא היה ולא נברע
און די אלע דיטעילס פון א סורר ומורר וואס צוליב דעם זאגט מען אז לא היה ולא נברע,איי די אלע פסוקים?דרוש וקבל שכר

איוב לא היה ולא נברא איז פשוט ציקער זיס. די חז"ל האבען געהאט די דרייסטקייט צו זאגען אויף א גאנצע ספר פין די כד' ספרי קודש, אז עס איז פיקציע. זיי האבען פשוט געזעהן אז די נביא האט עס נישט געמיינט ערענסט. אזוי ווי גיטע פיקציע זאגט אונז די פלאגענישען אין ראנגעלנישען פין די מענטש, אזוי האבען זיי פארשטאנען אז די לאנגע אויסגעצויגענע מעשה פין איוב איז פיקציע.
נו, האסטו דאך מיט דעם אליינס מסביר געווען וויאזוי מען קען ראויג אפלערנען די מעשה פין ריבה אחת. אז חז"ל קענען זאגען אויף א סיפור וואס ווערט דערציילט איבער א גאנצע ספר נביא אז די נביא וויל זאגען שיינע אין טיפע זאכען, אין האט עס אראפגעלייגט אין פארום פין א סיפור, אבער בעצם איז לא היה ולא נברא. איז דאך א ק"ו אז די זעלבע קען זיין אויף מדרשי חז"ל.
אבער איך וויל נאך נאכקוקען די מדרשים פין ריבה אחת. עס קען זייער מעגליך זיין אז זיי זעהן די מעשה פין די רמזים פינעם טעקסט. אבער אפי' נישט איז אויך גיט כנ"ל.

עס קיקט אונז אויס זייער געוואגט אין אפשר אפי' מאדנע דאס וואס חז"ל האבען אנע פראבלעמען רעלעגעיטעד א גאנצע ספר נביא צו די פיקציע סעקשאן אינעם ספרים שראנק. אבער עס איז מעגליך אז דאס וואס מיר קוקען עס אן מאדנע נעמט זיך ווייטער פין כיתה א', מיט זייער קינדישע פרומקייט. זיי האבען ארויסגענומען די אמתדיגקייט פין אידישקייט אין אנגעפילט מיט אמונות טפילות. אפשר אהן זיי וואלטען אונזער וועג פין טראכטען פין די הגדרה פין תורה שבכתב געווען אויף אזא אופן וואס עס וואלט געווען פאר אונז מובן אין פשוט אז מען קען אפלערנען א גאנצע ספר נביא אלס פיקציע. [פארשטייט זיך איך מיין נאר צו פארשטיין חז"ל, נישט אויף די אייגענע האנט וד"ל]
די רמב"ם זאגט אויף מעשה מרכבה פין יחזקאל אז די גאנצע סעט אפ איז די מהלך הכוכבים. אין ער לייגט צו אז די מהלך איז אויסגעשטעלט לויט די בבלישער ידיעה פין די כוכבים וגלגלים. אין ער פירט אויס אז היינט (בימיו פינעם רמב"ם) ווייסען מיר אז די בבלים האבען זיך טועה געווען. עי' אברבנאל אנהייב (אדער הקדמה) ספר יחזקאל ווי ער זאגט אז עס קומט אויס לויט די רמב"ם אז יחזקאל האט נישט געזאגט ריכטיג. דא זעהט מען נאכאמאל אן אנדער צוגאנג צו זאכען.

מיט דעם צוגאנג איז פשוט אז זיי האבען באמת פארשטאנען אז די פסוקי התורה פין בן סורר ומורה איז א שיינע מוסר דרשה, וואס די תורה האט נישט געמיינט ליטעראל, אלא דרוש וקבל שכר.
ממש פארקערט ווי די, ביי אלע מראה מקומות וואס די צייכענסט צו, זעה איך באמת שיינע איידיעס אין דרייסטע דברי אמת דא.

יאיר שרייבט,

און דער ענין פון משניות אז מ'האט עס גע'חזר'ט אויסנווייניג לאנגע יארן פאר מ'האט עס אראפגעשריבן זע איך נישט ווי ס'קומט דא אריין לגבי די תורה שנכתבה אש שחורה על גבי אש לבנה מפי הקב"ה.

איך בין נישט קלאר וואס די מיינסט דא.

די האסט געשריבען אז,

מח שליט, איך זע נישט וואס דו טוסט אויף. למעשה זענען דא הונדערטער הכא במאי עסקינן'ס אין גמרא וואס פארדרייען לגמרי פשט אין א משנה אדער א פסוק בלויז ווייל מען האט א סתירה צווישן צוויי משניות/פסוקים און מען קען דאך נישט זאגן אז איינס איז נישט ריכטיג. ביי שעיקספעירס איז די מחלוקת וואס איז דער פשוט'ער פשט, אבער קיינער וועט נישט אריינלייגן עטליכע שורות אדער פארדרייען אינגאנצן דעם פשוט'ן פשט בלויז ווייל שעיקספעיר אדער אן אנדער שרייבער פון די זעלבע תקופה שרייבט אויף אן אנדער פלאץ פארקערט און ביידע מוזן שטימען

הייסט דאס אז די פרעגסט מיך פין די אלע משנה'ס

האב איך דיר געעטפערט אז,

ביי די ענין פין משנה איז גאר אן אנדערע זאך. מען האט געהאט אן עסטאבלישט גירסא, אין מענטשען האבען זיך אזוי איינגעחזר'ט. מען האט זיך איינגעחזר'ט די ווערטער ווי א טעיפ רעקרדאר. אזוי מען לערנט אפי' היינט קינדער צו קענען פין אויסענווייניג "מיט'ן לשון". עס איז אוממעגליך אז עס זאלען זיך נישט אריינכאפען גאר אסאך טעותים. קוק וויפעל מאל מען דארף איבערגיין א ספר תורה וואס א סופר קאפיעט דאך פין א טעקסט, ק"ו ווען אלעס איז פין זכרון. מען קען נישט ארומשיקען אימעילס אז מען דארף טוישען די לשון. מען מיז לאזען דעם טעקסט אין זאגען פשטל'ך אינעם אנגענומענע טעקסט

ד.ה. איך עטפער אז משנה'ס איז אן אנדער זאך ווי די תורה שבכתב. דארט איז מכח טעותים.

סאו וואס פרעגסטו ווייטער מיט אש שחורה על גבי אש לבנה?

מח שליט האט געשריבן:יאיר, בנוגע וואס די זאגסט וועגן א' מיט ו': האו עבאוט דיס. ברענג פינעף צען רענדאם הלכהדיגע דרשות. אדער די קענסט אפי' אויספיקען דוקא אפאר שווערע. אין לאמיר אלע דא זעען צו מיר קענען מאכען סענס פין עס, אין ע ריעל וועי. לעטס גיוו איט אן אונעסט שאט. are you game?

הממ. קודם דארף איך וויסן וואס גייט געשען אויב דו גייסט נישט קענען מאכן סענס פון עס, עס מוז זיין א פעיר דיעל...
אבער לאמיר לייגן אין א זייט די הלכה'דיגע דררשות לעת עתה. לאמיר קודם לערנען פשוט פשט אין א פסוק חומש וואס דו האסט דערמאנט. וארא אל אברהם אל יצחק ואל יעקב באל שדי ושמי ה' לא נודעתי להם. אויב דו קענסט מיר זאגן א געשמאקער פשוט'ער פשט אין די ווערטער, נעם איך זיך אונטער מער נישט צו דרייען א קאפ איבער די ואוין. מסכים .

מוח שליט האט געשריבן:יאיר שרייבט,

און דער ענין פון משניות אז מ'האט עס גע'חזר'ט אויסנווייניג לאנגע יארן פאר מ'האט עס אראפגעשריבן זע איך נישט ווי ס'קומט דא אריין לגבי די תורה שנכתבה אש שחורה על גבי אש לבנה מפי הקב"ה.

איך בין נישט קלאר וואס די מיינסט דא.

די האסט געשריבען אז,

מח שליט, איך זע נישט וואס דו טוסט אויף. למעשה זענען דא הונדערטער הכא במאי עסקינן'ס אין גמרא וואס פארדרייען לגמרי פשט אין א משנה אדער א פסוק בלויז ווייל מען האט א סתירה צווישן צוויי משניות/פסוקים און מען קען דאך נישט זאגן אז איינס איז נישט ריכטיג. ביי שעיקספעירס איז די מחלוקת וואס איז דער פשוט'ער פשט, אבער קיינער וועט נישט אריינלייגן עטליכע שורות אדער פארדרייען אינגאנצן דעם פשוט'ן פשט בלויז ווייל שעיקספעיר אדער אן אנדער שרייבער פון די זעלבע תקופה שרייבט אויף אן אנדער פלאץ פארקערט און ביידע מוזן שטימען

הייסט דאס אז די פרעגסט מיך פין די אלע משנה'ס

האב איך דיר געעטפערט אז,

ביי די ענין פין משנה איז גאר אן אנדערע זאך. מען האט געהאט אן עסטאבלישט גירסא, אין מענטשען האבען זיך אזוי איינגעחזר'ט. מען האט זיך איינגעחזר'ט די ווערטער ווי א טעיפ רעקרדאר. אזוי מען לערנט אפי' היינט קינדער צו קענען פין אויסענווייניג "מיט'ן לשון". עס איז אוממעגליך אז עס זאלען זיך נישט אריינכאפען גאר אסאך טעותים. קוק וויפעל מאל מען דארף איבערגיין א ספר תורה וואס א סופר קאפיעט דאך פין א טעקסט, ק"ו ווען אלעס איז פין זכרון. מען קען נישט ארומשיקען אימעילס אז מען דארף טוישען די לשון. מען מיז לאזען דעם טעקסט אין זאגען פשטל'ך אינעם אנגענומענע טעקסט

ד.ה. איך עטפער אז משנה'ס איז אן אנדער זאך ווי די תורה שבכתב. דארט איז מכח טעותים.

סאו וואס פרעגסטו ווייטער מיט אש שחורה על גבי אש לבנה?

איך האב זיך באצויגן אויף דעם וואס דו האסט מיר געענטפערט:

אויף דיין ציור איז עס מסתם די זעלבע ווי די ענין ביי משניות. איך דארף לויפען יעצט, אבער כ'וועל מערצשעם נאכקוקען א ירושלמי וואס רעדט וועגן די טעות וואס די נביא האט געמאכט בנוגע די זמן פינעם חורבן. ועוד חזון.

איך האב פארשטאנען אז דו מיינסט צו זאגן אז אויף די תורה קען מען אויך זאגן דעם זעלבן תירוץ וואס דו האסט גענוצט לגבי משניות, וע"ז השבתי כנ"ל.

אויב איך האב גוט פארשטאנען מוח שליט'ס נקודה, זאגט ער אז פונקט ווי מיט פאעזיע, קען א טעקסט דערהייבן מער ווי איין פשט, ווי אויך א טיפערן מיין ווי עס זעט אויבנאויף אויס ביים פשוט לייענען און פארטייטשן די ווערטער. איך גלייב נישט אז מוח שליט האט געמיינט צו פארגלייכן די תורה צו פאעזיע -- ער האט עס געניצט בתורת משל ודוגמא. פּראָזע, בדרך כלל מיינט וואס זי זאגט און זאגט וואס זי מיינט. ביי פאעזיע איז עס לאו דווקא. דארט קען א ווארט מיינען גאר עפעס אנדערש ווי דעם טרוקענעם טייטש. א פראז קען אויך טראגן מער ווי איין משמעות. דער זעלבער זאץ קען טראגן צוויי גאר אנדערע משמעות'ן אין פראזע און פאעזיע.

דאס קומט נישט דווקא זאגן אז די תורה איז געשריבן געווארן לויט די כללים פון פאעזיע, אדער סיי וועלכן אנדערן זשאנער פון ליטעראטור; עס קומט נאר אנווייזן אז מיר מוזן זיך נישט פילן געצווינגען צו אפלערנען די תורה לויט סיי וואספארא פריער באשטימטע הנחות, ווייל דאס איז נישט קיין אויסגעהאלטענער מהלך אפילו לויט די אלגעמיינע כללים פון ליטעראטור. די כללים פון דער תורה קענען זיין גאר אנדערע -- אריינגערעכנט אזעלכע לויט וועלכע די אלע קשיות און תמיות זענען ניטאמאל שווער.

דיין אנאלאג, מוח שליט, צו כיתה א' לערנען איז זייער גוט -- ווי דיינע תגובות בכלל. א געזונטער שכל הישר זיצט ביי דיר אין קאפ.

יאיר האט געשריבן:

מח שליט האט געשריבן:יאיר, בנוגע וואס די זאגסט וועגן א' מיט ו': האו עבאוט דיס. ברענג פינעף צען רענדאם הלכהדיגע דרשות. אדער די קענסט אפי' אויספיקען דוקא אפאר שווערע. אין לאמיר אלע דא זעען צו מיר קענען מאכען סענס פין עס, אין ע ריעל וועי. לעטס גיוו איט אן אונעסט שאט. are you game?

הממ. קודם דארף איך וויסן וואס גייט געשען אויב דו גייסט נישט קענען מאכן סענס פון עס, עס מוז זיין א פעיר דיעל...
אבער לאמיר לייגן אין א זייט די הלכה'דיגע דררשות לעת עתה. לאמיר קודם לערנען פשוט פשט אין א פסוק חומש וואס דו האסט דערמאנט. וארא אל אברהם אל יצחק ואל יעקב באל שדי ושמי ה' לא נודעתי להם. אויב דו קענסט מיר זאגן א געשמאקער פשוט'ער פשט אין די ווערטער, נעם איך זיך אונטער מער נישט צו דרייען א קאפ איבער די ואוין. מסכים .

העי, איך פארלאנג גארנישט פין דיר דא. ס'איז פאר מיר פונקט אזוי טשאלענדזינג צו זעהן צו מיר קענען מאכען סענס. די דארפסט מיר גארנישט טון אויב יא, אין איך דארף דיר גארנישט טון אויב נישט.
אויב וועלן מיר מאכען סענס פין די דרשות קענסטו נאך אלץ האלטען אז נאר פונקט די דרשות שטימען אבער אנדערע נישט. אין אויב קריכען מיר נישט ארויס מיט א הבנה, קען איך נאך אלץ האלטן אז די פראבלעם איז אין מיר, נישט אינעם דרוש. פעיר?

מיין פשוט פשט אינעם פסוק פארן אריינקוקען יעצט, איז אז אל שדי איז די מושג פין בעל כח אין געוועלטיגער. אבער הוי"ה איז די הערליכע מושג פין Being, אז די גאנצע עקסיטענץ איז ער. הוי"ה איז א טיפערע לעוועל. דאז דיס דא עניטינג פאר יו? פליז זאג מיר מער אין דיטעיל וואס עס שטערט דיך. אוודאי קען מען זיך מער מעמיק זיין אין די נעמן אין זען פונקטליך ווי אלץ די תורה ניצט עס אין וואס עס מיינט דארט. אבער איך וויל קודם וויסן וואס דיין שאלה איז פונקטליך.

דו שרייבסט אז דו גייסט מיר נישט דרייען א קאפ. איך בין פונקט אזוי אינטערסירט ווי דיר דאס דורכצוטון. אין איך בעט אויסדריקלעך אז נאו האלדס באררד, אויף וויפל ס'איז שייך אויף א פובליק פארום.

גם אני מצטרף צי די לעצטע ניין ווערטער פון פשוט קאמפלעצירט'ס פאריגע תגובה.
וגם ליאיר

פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:אויב איך האב גוט פארשטאנען מוח שליט'ס נקודה, זאגט ער אז פונקט ווי מיט פאעזיע, קען א טעקסט דערהייבן מער ווי איין פשט, ווי אויך א טיפערן מיין ווי עס זעט אויבנאויף אויס ביים פשוט לייענען און פארטייטשן די ווערטער. איך גלייב נישט אז מוח שליט האט געמיינט צו פארגלייכן די תורה צו פאעזיע -- ער האט עס געניצט בתורת משל ודוגמא. פּראָזע, בדרך כלל מיינט וואס זי זאגט און זאגט וואס זי מיינט. ביי פאעזיע איז עס לאו דווקא. דארט קען א ווארט מיינען גאר עפעס אנדערש ווי דעם טרוקענעם טייטש. א פראז קען אויך טראגן מער ווי איין משמעות. דער זעלבער זאץ קען טראגן צוויי גאר אנדערע משמעות'ן אין פראזע און פאעזיע.

דאס קומט נישט דווקא זאגן אז די תורה איז געשריבן געווארן לויט די כללים פון פאעזיע, אדער סיי וועלכן אנדערן זשאנער פון ליטעראטור; עס קומט נאר אנווייזן אז מיר מוזן זיך נישט פילן געצווינגען צו אפלערנען די תורה לויט סיי וואספארא פריער באשטימטע הנחות, ווייל דאס איז נישט קיין אויסגעהאלטענער מהלך אפילו לויט די אלגעמיינע כללים פון ליטעראטור. די כללים פון דער תורה קענען זיין גאר אנדערע -- אריינגערעכנט אזעלכע לויט וועלכע די אלע קשיות און תמיות זענען ניטאמאל שווער.

די ברענגסט ארויס א שיינע נקודה. מען האט געגעבן די תורה אין א געוויסע צייט [אוודאי פאר נצח נצחים] ממילא דארפען מיר געדענקען אז די כללי הפאעזיע קען גיין לויט יענע תקופה.
אבער אפי' היינט קען מען נעמן סיי וואסארא פסוק אין זעהן הערליכע פאעזיע, אזוי כ'האב פרובירט צו ווייזע אויבען. אהנע וויסן פארוואס קומט מיר אויפען געדאנק די הערליכע זאץ השומר אחי אנכי, am I my brothers keeper. פליז זאג מיר נישט אז דעס איז נישט א הערליך שיינע פאעטישע אויסדריק

פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:דיין אנאלאג, מוח שליט, צו כיתה א' לערנען איז זייער גוט -- ווי דיינע תגובות בכלל. א געזונטער שכל הישר זיצט ביי דיר אין קאפ.

איים פלעטטענד ביי יור קאנטינענט.
אין אזוי ווי איך האב געשריבען ווען מיינע סטאקס זענען געווען דאון . שכל הישר איז א רעלאטיווע זאך. באט טענקס עגעין.
עקסטענדיג מיי טענקס צו דעם וואס איז געבוירען א טראפ שפעט אין טוט דאס זעלבע מיטן קאמפלימענטן

מוח שליט האט געשריבן:

פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:אויב איך האב גוט פארשטאנען מוח שליט'ס נקודה, זאגט ער אז פונקט ווי מיט פאעזיע, קען א טעקסט דערהייבן מער ווי איין פשט, ווי אויך א טיפערן מיין ווי עס זעט אויבנאויף אויס ביים פשוט לייענען און פארטייטשן די ווערטער. איך גלייב נישט אז מוח שליט האט געמיינט צו פארגלייכן די תורה צו פאעזיע -- ער האט עס געניצט בתורת משל ודוגמא. פּראָזע, בדרך כלל מיינט וואס זי זאגט און זאגט וואס זי מיינט. ביי פאעזיע איז עס לאו דווקא. דארט קען א ווארט מיינען גאר עפעס אנדערש ווי דעם טרוקענעם טייטש. א פראז קען אויך טראגן מער ווי איין משמעות. דער זעלבער זאץ קען טראגן צוויי גאר אנדערע משמעות'ן אין פראזע און פאעזיע.

דאס קומט נישט דווקא זאגן אז די תורה איז געשריבן געווארן לויט די כללים פון פאעזיע, אדער סיי וועלכן אנדערן זשאנער פון ליטעראטור; עס קומט נאר אנווייזן אז מיר מוזן זיך נישט פילן געצווינגען צו אפלערנען די תורה לויט סיי וואספארא פריער באשטימטע הנחות, ווייל דאס איז נישט קיין אויסגעהאלטענער מהלך אפילו לויט די אלגעמיינע כללים פון ליטעראטור. די כללים פון דער תורה קענען זיין גאר אנדערע -- אריינגערעכנט אזעלכע לויט וועלכע די אלע קשיות און תמיות זענען ניטאמאל שווער.

די ברענגסט ארויס א שיינע נקודה. מען האט געגעבן די תורה אין א געוויסע צייט [אוודאי פאר נצח נצחים] ממילא דארפען מיר געדענקען אז די כללי הפאעזיע קען גיין לויט יענע תקופה.
אבער אפי' היינט קען מען נעמן סיי וואסארא פסוק אין זעהן הערליכע פאעזיע, אזוי כ'האב פרובירט צו ווייזע אויבען. אהנע וויסן פארוואס קומט מיר אויפען געדאנק די הערליכע זאץ השומר אחי אנכי, am I my brothers keeper. פליז זאג מיר נישט אז דעס איז נישט א הערליך שיינע פאעטישע אויסדריק

פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:דיין אנאלאג, מוח שליט, צו כיתה א' לערנען איז זייער גוט -- ווי דיינע תגובות בכלל. א געזונטער שכל הישר זיצט ביי דיר אין קאפ.

איים פלעטטענד ביי יור קאנטינענט.
אין אזוי ווי איך האב געשריבען ווען מיינע סטאקס זענען געווען דאון . שכל הישר איז א רעלאטיווע זאך. באט טענקס עגעין.

מיין קאנטינענט איז אנטארטיקא. איז, נישט נאר וועסטו ווערן צעפלעטנד, נאר אויך שיין איינגעפרוירן

לגבי דיין נקודה, אוודאי האט די תורה שיינע שטיקער פאעזיע. איך זאג נאר אז בנוסף לזה, קען מען דעם כלל פון מולטי-משמעות ניצן אלס משל פאר אנדערע, לפנים סתירה'דיגע און אומפארשטענדליכע שטעלן און זאצן.

פשוט קאמפליצירט שרייבט,

לגבי דיין נקודה, אוודאי האט די תורה שיינע שטיקער פאעזיע. איך זאג נאר אז בנוסף לזה, קען מען דעם כלל פון מולטי-משמעות ניצן אלס משל פאר אנדערע, לפנים סתירה'דיגע און אומפארשטענדליכע שטעלן און זאצן.

עס איז אמת וואס די זאגסט אין איך האלט אויך בערך די זעלבע. אבער לאז מיך אויך זאגען די פאלגענדע.
דו זאגסט אז די תורה האט 'שיינע שטיקער' פאעזיע. לענ"ד איז [כמעט] די גאנצע תורה געשריבען באופן פאעזיע. להבדיל ווי שעיקספעיר, נישט אז ער האט שטיקער פאעזיע. כמעט א יעדע זאץ איז געשריבען מיט דראמא אין פאעזיע.
נעם די פשוטסטע פסוק אין די תורה. וידבר ה' אל משה לאמר. וואס האלטסטו, איז עס פאעזיע? איך האלט אויסדריקלך יא. ערשטענס די ווארט לאמר איז דראמאטיש, עס איז פשוט איבערגעזאגט די זעלבע זאך. גאט האט גערעדט צו משה, גוט, וואס איז די לאמר? די דרוש אז עס מיינט אז ער זאל זאגען פאר די אידן איז א נואנס nuance, א הרגש וואס קומט ארויס פינעם ווארט. די ערשטע אימפרעששאן וואס דאס ווארט ווארפט איז שיינע פאעזיע. איך מיין נישט פאעזיע מיט אלא פיטשענקעס. איך מיין יפוי הלשון, "געקיצעלטע ווערטער" (העט טיפ, באשעוויס זינגער)
אין בכלל דארף ווען צו שטיין וה' אמר אל משה.....
איך ווייז נאר מיט דעם אז די ווערטער זענען געשריבען היבש חכמהדיג.
אבער באמת קען מען אין יעדעמ'ס ווערטער מדייק זיין אין ארויסדרינגען גאר אסאך נקודות. גאר אסאך מאל איז דער מענטש אליינס נישט עומד אויף די נואנסען פין זיינע ווערטער. בלעטער גמרא גייען אוועק דן צו זיין אויב תפוס לשון ראשון אדער לשון אחרון. ברענג אים אהער אין פרעג אים אין פטור א געשעפט? די תירוץ איז אז א' מסתמא ווייסט ער אויך נישט פונקטליך וועלכע ער האט געמיינט ענדערש. ב' אפי' אויב ער זאגט ער ווייסט, מיינט נאכנישט אז ער ווייסט. (אזוי ווי די מעשה אויבען מיטן פראפעסאר אין די פאעט)

ביסט מסתמא גערעכט אז מען קען לויט דעם פארשטיין "סתירהדיגע זאצען". מיין ענין אבער איז געווען דא בנוגע די אלע דרשות חז"ל. אז מען דארף עומד זיין אויף די נואנסען פין יעדען מענטש'ס ווערטער אין אוודאי פין איינע וואס שרייבט דוקא געקיצלט אין געקינצלט. ק"ו בן בנו של ק"ו ביים דבר הוי"ה.

שוין צייט אפצוטיילען דעם אשכול פון די OTD חברה.

הרב מוח זייער שיין ארויסגעברענגט

למעשה אבער איז אלעס נאר א guess / theory וואס די תורה,משנה,גמ' מיינט?
למשל וישאר אך נח איז א guess אז א לייב האט אים געביסן?
אז ישיר איז זיכער מכאן לתחיית המתים מן התורה?
מען קען דאך דרשנן הונדערטער וועגן והא ריאה אסאך מאל קריגט מען זיך אין 5 וועגן,
איז מעגליך אז די משנה מיינט גאר עפעס אנדערש און קיינער איז נישט מקיים?

כ'האב נישט געליינט אלעס ביז אהער, אבער כ'וויל צוצייכענען דאס ספר לשון לימודים פון רמח"ל ווי ער באארבייט די פארשידענע פארמאטן פון פאעזיע און ברענגט פסוקי תנ"ך פאר דוגמאות

קליגער, מיש נישט מדרשי הלכה מיט מדרשי אגדה.

יידל האט געשריבן:קליגער, מיש נישט מדרשי הלכה מיט מדרשי אגדה.

דאס איז נאר א משל....
טויזנטער הלכות און דיוקי הלכות, הרים התליות בשערה, וואס מען לערנט ארויס מיטן זעלבן וועג און צוגאנג

יידל האט געשריבן:קליגער, מיש נישט מדרשי הלכה מיט מדרשי אגדה.

חז''ל האבן דאס געמישט.

kliger האט געשריבן:

יידל האט געשריבן:קליגער, מיש נישט מדרשי הלכה מיט מדרשי אגדה.

דאס איז נאר א משל....
טויזנטער הלכות און דיוקי הלכות, הרים התליות בשערה, וואס מען לערנט ארויס מיטן זעלבן וועג און צוגאנג

נולד מאוחר לייגט צו,

חז''ל האבן דאס געמישט.

ביטע זעטס דא א שטיקל רמב"ם,


ספר מורה הנבוכים חלק ג פרק מג

על צד הדרשות שדרכם ידוע למי שהבין דרכיהם, וזה שהם אצלם כדמות מליצת השיר, לא שהדבר ההוא הוא ענין הפסוק ההוא, ונחלקו בני אדם בדרשות לשני חלקים, החלק האחד, ידמה שהם אמרום על צד באור ענין הפסוק ההוא, והחלק השני, הוא מבזה אותם ויחשבה לשחוק אחר שהוא מבואר נגלה שאין זה ענין הפסוק, והחלק הראשון נלחם ונתגבר לאמת דרשות לפי מחשבתו ולשמרם ויחשוב שהם ענין הפסוק, ושמשפט הדרשות כמשפט הדינין המקובלים, ולא הבינה אחת משתי הכתות שהם על צד מליצת השיר אשר לא יספק ענינם על בעל שכל, והתפרסם הדרך ההוא בזמן ההוא, והיו עושים אותה הכל כמה שיעשו המשוררים מזמרי השיר, אמרו רז"ל תני בר קפרא ויתד תהיה לך על אזניך, אל תקרי אזניך אלא אזניך, מלמד שאם ישמע אדם דבר מגונה יתן אצבעו בתוך אזנו, ואני תמיה אם זה התנא אצל אלו הסכלים כן יחשוב בפירוש זה הפסוק, ושזאת היא כונת זאת המצוה, ושהיתד הוא האצבע, ואזניך הם האזנים, איני חושב שאחד ממי ששכלו שלם יחשב זה, אבל היא מליצת שיר נאה מאד, הזהיר בה על מדה טובה, והוא כי כמו שאסור לומר דבר מגונה, כן אסור לשמעו, וסמך זה לפסוק על צד המשל השיר, וכן כל מה שיאמר במדרשות אל תקרי כך אלא כך, זהו ענינו

אגדתא איז מליצת השיר. אין לויטן רמב"ם איז מען א סכל צו טראכטען אז חז"ל האבען געהאלטן אז דאס איז פשט אין פסוק.

קוק דא ווי די רמב"ם מאכט אויף אייגענע תורה'לעך אויפן פסוק בבחינת מליצת השיר.
ספר מורה הנבוכים חלק ב פרק כד

אני אומר ע"צ מליצת השיר, השמים שמים לה' והארץ נתן לבני אדם, ר"ל שהשם לבדו ידע אמתת השמים וטבעם ועצמם וצורתם ותנועותם וסבותם על השלמות, אמנם מה שתחת השמים נתן יכולת לאדם לדעתו, מפני שהוא עולמו וביתו אשר ירד בו והוא חלק ממנו

מיט דרשות להלכה איז שוין נישט אזוי פשוט. בזכרוני אז די רלב"ג האלט אליבא דרמב"ם אז דרשות להלכה זענען אויך אויפן זעלבן בחינה. [איך דארף נאכזוכען דאס פלאץ]. אבער לענ"ד דאכט זיך איז דאס נישט אזוי מסתבר. אזוי ווי מען האט דא געשריבען, בלעטער גמרא גייען אוועק אויף דרשות להלכה אהין אין צוריק. ס'איז נישט מסתבר אז זיי האבען געהאלטען אויף די הלכהדיגע דרושים אז עס איז סתם תורה'לעך.
אבער איך פארשטיי נישט פארוואס מען האלט אין איין ברענגען אגדתא דרשות. אויף דעם איז דאך גאנץ קלאר אז עס איז מליצת השיר.

דעס וואס קליגער טענהט אז זיי האבען גענוצט ביי ביידע די זעלבע מהלך. אוודאי וועט מען ביי ביידע פעלער דרשנ'ן די ווארט 'אך' פאר א מיעוט. עס איז דאך טאקע א מיעוט. אבער אויף איין פלאץ וועט מען דערציילען א שיינע מעשה מיט א לייב. אין מען פארלאזט זיך אז די וועסט פארשטיין אז די מעשה האט געקענט פאסירן מיט א בער אין נישט מיטן לייב. אין אויך פארלאזט מען זיך אז דו פארשטייסט אז די נקודה איז נאר ארויסצוברענגען אז דער נח וואס איז שוין יא געבליבען "וישאר" איז אבער געווען "אך", דאס הייסט קוים ארויס מיט גאנצע גלידער.
לענ"ד איז די דרש אז די תורה איז מרמז א מיעט אין דעם נח איז א שטארקע אמת. אבער די דעטאלען זענען נאר שיין צו מאכען די מעשה. אסאך מאל איז די גאנצע דרש אויך נישט לעיכובא. אבער דא מיין איך גראדע אז מען זעט באמת די כלליותדיגע נקודה אינעם לשון. אויב מיר ווייסען אז די תורה איז געשריבען געווארען געקינצלט אין געקיצלט איז דאך מסתבר אז מען זעהט דאס דא. פארשטייט זיך לאו דוקא מתיר צו זיין אן עגונה.
אין במקום א הלכה וועט מען זיין אסאך מער פונקטליך אין יעקיש. אדרבא לאמיר זעהן. ברענג אפאר דרושים להלכה.

מוח שליט האט געשריבן:

יאיר האט געשריבן:

מח שליט האט געשריבן:יאיר, בנוגע וואס די זאגסט וועגן א' מיט ו': האו עבאוט דיס. ברענג פינעף צען רענדאם הלכהדיגע דרשות. אדער די קענסט אפי' אויספיקען דוקא אפאר שווערע. אין לאמיר אלע דא זעען צו מיר קענען מאכען סענס פין עס, אין ע ריעל וועי. לעטס גיוו איט אן אונעסט שאט. are you game?

הממ. קודם דארף איך וויסן וואס גייט געשען אויב דו גייסט נישט קענען מאכן סענס פון עס, עס מוז זיין א פעיר דיעל...
אבער לאמיר לייגן אין א זייט די הלכה'דיגע דררשות לעת עתה. לאמיר קודם לערנען פשוט פשט אין א פסוק חומש וואס דו האסט דערמאנט. וארא אל אברהם אל יצחק ואל יעקב באל שדי ושמי ה' לא נודעתי להם. אויב דו קענסט מיר זאגן א געשמאקער פשוט'ער פשט אין די ווערטער, נעם איך זיך אונטער מער נישט צו דרייען א קאפ איבער די ואוין. מסכים .

העי, איך פארלאנג גארנישט פין דיר דא. ס'איז פאר מיר פונקט אזוי טשאלענדזינג צו זעהן צו מיר קענען מאכען סענס. די דארפסט מיר גארנישט טון אויב יא, אין איך דארף דיר גארנישט טון אויב נישט.
אויב וועלן מיר מאכען סענס פין די דרשות קענסטו נאך אלץ האלטען אז נאר פונקט די דרשות שטימען אבער אנדערע נישט. אין אויב קריכען מיר נישט ארויס מיט א הבנה, קען איך נאך אלץ האלטן אז די פראבלעם איז אין מיר, נישט אינעם דרוש. פעיר?

מיין פשוט פשט אינעם פסוק פארן אריינקוקען יעצט, איז אז אל שדי איז די מושג פין בעל כח אין געוועלטיגער. אבער הוי"ה איז די הערליכע מושג פין Being, אז די גאנצע עקסיטענץ איז ער. הוי"ה איז א טיפערע לעוועל. דאז דיס דא עניטינג פאר יו? פליז זאג מיר מער אין דיטעיל וואס עס שטערט דיך. אוודאי קען מען זיך מער מעמיק זיין אין די נעמן אין זען פונקטליך ווי אלץ די תורה ניצט עס אין וואס עס מיינט דארט. אבער איך וויל קודם וויסן וואס דיין שאלה איז פונקטליך.

דו שרייבסט אז דו גייסט מיר נישט דרייען א קאפ. איך בין פונקט אזוי אינטערסירט ווי דיר דאס דורכצוטון. אין איך בעט אויסדריקלעך אז נאו האלדס באררד, אויף וויפל ס'איז שייך אויף א פובליק פארום.

טעיק איט איזי, איך האב דאך צוגעלייגט א זיסע שמייכעלע און צוגאב צו א בלינק מיט די אויגן צו מרמז זיין אז דאס איז נאר.... עה, ווי אזוי רופט מען עס נאר? אה, פאעטיש...
מיין ציל מיט'ן ברענגען דעם פסוק איז אז א פסוק דארף האבן א פשוט'ער פשט. אויב דו גייסט מיר יעצט אנהייבן זאגן תורות אז שדי איז מרמז אויף איין בחינה און הויה אויף א צווייטע בחינה, און דאס האט דער באשעפער געמיינט צו זאגן אז די אבות האבן נישט משיג געווען א געוויסע בחינה, איז דאס נישט פשוט פשט, און דאס איז אויך נישט פאעטרי אין די ווערטער פונ'ם פסוק, נאר א פארדרייטע פשט. עס איז טאקע פונקט גוט פאר א שיינע תורה נאכצוזאגן ביים שבת טיש, אבער נישט ווען מיר קוקן אויף די תורה מיט דעם זעלבן קריטיקעל צוגאנג וואס פראפעסארן נוצן צו אנאליזירן שעיקספעירס.
לאמיר דא עס אביסל צולייגן. ווען עפעס איז פאעטרי גיבט דאס נאך נישט א היתר צו קענען אריינלערנען וועלכער פשט מיר ווילן און דאס אנרופן בתורת פשוט פשט אז דאס איז די פשוט'ע כונה פונ'ם פאעט. עס גיבט אויך נישט קיין היתר צו אריינקוועטשן און צולייגן גאנצע שטיקער וואס שטייט נישט אינ'ם טעקסט, בלויז ווייל א ווארט איז איבריג. אדרבה, ביי פאעטרי ווען א ווארט איז איבריג מיינט דאס גארנישט, עס מיינט נאר אז דער פאעט האט געהאלטן אז דער ווארט פארשענערט דעם טעקסט, נישט צו דרש'נען נייע הלכות וואס ווערן אינגאנצן נישט דערמאנט. למשל דעם ענין פון בן סורר ומורה וואס קלוגער האט פריער דערמאנט. די תורה הייסט פארשטיינערן א חוצפה'דיגער זון וואס רעוואלטירט קעגן דעם טאטן, קומען חז"ל און לערנען ארויס פון איננו שומע בקולנו אז ביידע מוזן האבן דעם זעלבן קול, וואס מיינט אז עס איז כמעט אוממעגליך עס זאל פאסירן. דאס איז נישט געלערנט א טיפער אריגינעלער פשט אין פאעטרי, דאס איז צוגעלייגט הררים התלויים בשערה, אין דער צייט וואס דער שערה עקזיסטירט אפילו נישט, ווייל איננו שומע בקולנו איז פשוט א פאעטישער אויסדריק און מיינט גארנישט ספעציעל. לערנען פשט אין פאעזיע מיינט זיך צו דערגריטעווען צו די כונה וואס דער פאעט וויל ארויסברענגען, די געפילן וואס ער האט געשפירט בשעת'ן עס שרייבן, פארשטיין וואס איז א משל און וואס איז א נמשל, וואס איז פיקציע און וואס איז היסטאריע, נישט קוועטשן אויף איבריגע אותיות און ווערטער. ווען דו ווילסט מיר זאגן אז דער נחש הערום מיינט עפעס א טיפערער באדייט ווי אז א שלאנג האט גערעדט, דאן איז דאס אפגעלערנט פאעזיע, ווען דו זאגט מיר אז די עלטערן פון בן סורר ומורה מוזן האבן דעם זעלבן קול, איז דאס גוט אזוי לאנג ווי עס איז מקובל איש מפי איש ממשה בסיני, אויב נישט וואלט עס נישט געהאט קיין פירוש. נישט קיין חילוק וויפיל דער הכתב והקבלה אדער מלבי"ם וועט אונז פרובירן איינצורעדן אז מען קען בכלל נישט לערנען אנדערש פשט אין פסוק.
אויך וויל איך צולייגן, אז דער פאעטישער וועג פון שרייבן זעט מען נישט אין די גאנצע תורה, בעיקר איז עס אין בראשית און אנהייב שמות, סוף במדבר, און א גרויס חלק פון ספר דברים. די איבריגע חלקים, בפרט די ויקרא סדרות אויף וואס רוב דרשות חז"ל להלכה איז געבויט, איז בכלל נישט געשריבן פאעטיש, פונקט פארקערט, עס איז געשריבן אויף א פארמאטערנדע, לאנגווייליגע אופן, אריינגעשטיפט בערג מיט פרטים איבעראל, בכלל נישט אויף א פאעטישער סטיל. איך מיין אז דאס איז דירעקט געשריבן אזוי כדי מען זאל פארשטיין אז דאס זענען נישט קיין משלים, נאר הלכות למעשה וואס מען מוז פאלגן גענוי ווי עס שטייט, אן קיין חכמות.
נ. ב. איך בין זיך מצרף צו די בקשה פון שמעקעדיג מען זאל אפטיילן דעם אשכול.

יאיר האט געשריבן:טעיק איט איזי, איך האב דאך צוגעלייגט א זיסע שמייכעלע און צוגאב צו א בלינק מיט די אויגן צו מרמז זיין אז דאס איז נאר.... עה, ווי אזוי רופט מען עס נאר? אה, פאעטיש...

מיר האבען א לייו עקזעמפל פין דיפערענץ אף אפיניאן אין אפלערנען א טעקסט. עס קוקט מיר אויס אז די האסט געפילט א שטיקלע גערעגטשאפט אדער אויפגקאכטקייט אין מיינע ווערטער. לא מיניה ולא מקצתיה. איך האב זייער הנאה פין דעי דיסקאשען. (.I'm curious if the word "hey" threw you off. You possibly don't realize that in the hip-cool culture it has a whole different connotation. )

יאיר האט געשריבן: עס איז טאקע פונקט גוט פאר א שיינע תורה נאכצוזאגן ביים שבת טיש, אבער נישט ווען מיר קוקן אויף די תורה מיט דעם זעלבן קריטיקעל צוגאנג וואס פראפעסארן נוצן צו אנאליזירן שעיקספעירס.

קוק, למשל ווען די וואלסט מיך געפרעגט פשט אין די ווערטער ויחר אף ה'. וואלט איך אוודאי געענטפערט אז עס איז נאר א לשבר את האוזן, אין עס מיינט נישט צו זאגען אז דער אייבערשטער האט א נאז ח"ו. אויב זאגסטו מיר דעמאלטס אז די ווילסט עס דורך טון אזוי ווי פראפעסארס, דארף מען פארשטייט זיך זעהן צו מצד אונזער פשוטע שכל פארשטייען מיר אז די רמב"ם'ס מהלך איז טאקע געווען פשוט פשט אין פסוק בימי המקרא. מען קען אפי' טראכטען צו די רמב"ם האט בכלל געמיינט צו זאגען אז אזוי האט מען אייביג געזאגט פשט, אדער אז ער איז מודה אז ער טוישט יעצט די פשט. וועגן דעם האב איך ספעספיקלי געבעטען אז די זאלסט מיר בעסער מסביר זיין דיין שאלה. אויך האב איך צוגעלייגט אז פאר מער עמקות דארפען מיר אנאלאזירען אלע אנדערע פלעצער ווי די תורה זאגט די ענין פין שמות של הקב"ה.
פארשטייט זיך אז איך בין נישט זיכער צו איך בין גענוג באהאווענט אין די נושא פין אזא שטאנדפונקט, אין מכח נאך סבות וד"ל, ווייס איך נישט צו איך וועל האבען א צופרידענשטעליגער הבנה. אבער אייל גיוו איט מיי בעסט שאט. סטעי טונד.

יאיר האט געשריבן:למשל דעם ענין פון בן סורר ומורה וואס קלוגער האט פריער דערמאנט. די תורה הייסט פארשטיינערן א חוצפה'דיגער זון וואס רעוואלטירט קעגן דעם טאטן, קומען חז"ל און לערנען ארויס פון איננו שומע בקולנו אז ביידע מוזן האבן דעם זעלבן קול, וואס מיינט אז עס איז כמעט אוממעגליך עס זאל פאסירן. דאס איז נישט געלערנט א טיפער אריגינעלער פשט אין פאעטרי, דאס איז צוגעלייגט הררים התלויים בשערה, אין דער צייט וואס דער שערה עקזיסטירט אפילו נישט, ווייל איננו שומע בקולנו איז פשוט א פאעטישער אויסדריק און מיינט גארנישט ספעציעל. לערנען פשט אין פאעזיע מיינט זיך צו דערגריטעווען צו די כונה וואס דער פאעט וויל ארויסברענגען, די געפילן וואס ער האט געשפירט בשעת'ן עס שרייבן, פארשטיין וואס איז א משל און וואס איז א נמשל, וואס איז פיקציע און וואס איז היסטאריע, נישט קוועטשן אויף איבריגע אותיות און ווערטער. ווען דו ווילסט מיר זאגן אז דער נחש הערום מיינט עפעס א טיפערער באדייט ווי אז א שלאנג האט גערעדט, דאן איז דאס אפגעלערנט פאעזיע, ווען דו זאגט מיר אז די עלטערן פון בן סורר ומורה מוזן האבן דעם זעלבן קול, איז דאס גוט אזוי לאנג ווי עס איז מקובל איש מפי איש ממשה בסיני, אויב נישט וואלט עס נישט געהאט קיין פירוש. נישט קיין חילוק וויפיל דער הכתב והקבלה אדער מלבי"ם וועט אונז פרובירן איינצורעדן אז מען קען בכלל נישט לערנען אנדערש פשט אין פסוק.

גערעכט די ביסט. כ'האב נישט משים לב געווען צום אופן הדרוש. קליגער האט צאמגעשטעלט איוב'ס לא היה ולא נברא צום בן סורר'ס לא היה ולא נברא. אויף דעם איז געווען מיין רעספאנס אז די קאנסעפט פין לא היה ולא נברא איז קול ענות גבורה, נישט קול ענות חלושה.
בנוגע דעם דרוש פין איננו שומע בקולנו האסטו א גיטע פוינט. נו אויב אזוי האב איך יעצט איין דרוש וואס מיר/איך דארפען אדורכטון אין זעען ווי מיר וועלן ארויסקריכען. ווי דערמאנט אויבען עס וואלט ווען גוט געווען אז די שטעלסט אהער נאך אפאר אין מיר וועלן זעען אויב די אין איך צוזאמען וועלן האבען א מהלך. (no sarcasm intended , nor any sugarcoating. If it works it works and if it doesn't it doesn't) מיר ווילען זעען צי מיט אונזער שכל קען מען האבען א באגריף אין דעי מינע דרשות חז"ל.

אגב איך האב דיר אויבען צוגצייכנט די כוזרי פין ממחרת השבת. איך האב קיינמאל נישט עומד געווען אויף די שיינקייט אין אמתדיגקייט פין זיין ווארט. פליז פאר די סעיק פין זיין אביעקטיוו, קוק וויאזוי איך האב עס מסביר געווען אויבען אין לאז מיך וויסען צו די זעהסט נישט א שיינעם אור אין א ענין וואס סתם אזוי וואלט אויסגעקוקט היפך השכל הישר.

המשך יבא....

יאיר שרייבט

אויך וויל איך צולייגן, אז דער פאעטישער וועג פון שרייבן זעט מען נישט אין די גאנצע תורה, בעיקר איז עס אין בראשית און אנהייב שמות, סוף במדבר, און א גרויס חלק פון ספר דברים. די איבריגע חלקים, בפרט די ויקרא סדרות אויף וואס רוב דרשות חז"ל להלכה איז געבויט, איז בכלל נישט געשריבן פאעטיש, פונקט פארקערט, עס איז געשריבן אויף א פארמאטערנדע, לאנגווייליגע אופן, אריינגעשטיפט בערג מיט פרטים איבעראל, בכלל נישט אויף א פאעטישער סטיל. איך מיין אז דאס איז דירעקט געשריבן אזוי כדי מען זאל פארשטיין אז דאס זענען נישט קיין משלים, נאר הלכות למעשה וואס מען מוז פאלגן גענוי ווי עס שטייט, אן קיין חכמות

הקדמה.
מען קען נישט אויפווייזען דקותדיגע פאעטישע אויסדריקען, מיט גראבע הוכחות. מיר מיזען ביידע זיין גרייט זיך באמת גיט אויסהערן איינעם דעם צווייטן. מיר דארפען זיין באמת אפען צו דעם קול דממה דקה וואס קען אין וועט פארוואסערט ווערן ברגע מען מאכט נישט שטיל דעם גאנצען ארום.
הנחות קדומות לכאן אדער לכאן איז נישטא יעצט. מיר דארפען הערן די ווערטער מיט אירע נואנסען, ווי גלייך מיר האבען נישט קיין אהנוג פין ווי די ווערטער קומען.
לאמיר מצייר זיין אז די ווערטער שטייען אין די קאודס פין חמוראבי. להבדיל

ובזה החלי,
די שרייבסט אז די פאעזיע איז "בעיקר אנהייב שמות", אין אז די הלכות פין די תורה "איז געשריבן אויף א פארמאטערנדע, לאנגווייליגע אופן, אריינגעשטיפט בערג מיט פרטים איבעראל, בכלל נישט אויף א פאעטישער סטיל ", טראכט איך אז דאס בעסטע איז אנצוהייבען מיט משפטים.
ואלה המשפטים אשר תשים לפניהם. איז שווער, עס דארף ווען שטיין ואלה המשפטים אשר תאמר להם. וואס איז דאס אשר תשים לפניהם? נאר טראכט וועלעכע וועג איז שענער, 'זאג זיי דעי געזעצען', אדער, דאס זענען די געזעצען וואס די זאלסט שטעלן פאר זיי?
איז דאס נישט געשריבען מיט גקיצעלטע שרייבערישע ווערטער?

נעקסטע פסוק. כי תקנה עבד עברי, שש שנים יעבוד, ובשביעי יצא לחפשי חנם.
ווען די רמב"ם שרייבט די הלכה פין דעם פסוק, זאגט ער, (מכרוהו בית דין) עובד שש שנים מיום מכירתו ובתחלת השנה השביעית שלו יצא בן חורין (רמב"ם הלכות עבדים פרק ב הלכה ב) דאס איז טאקע א לשון פין טריקענע הלכה.
שטעל דיך אבער פאר אז אנשטאט דעם שרייבט ער, כי תקנה עבד עברי, שש שנים יעבוד, ובשביעי יצא לחפשי חנם, וואס וואלסטו געזאגט צו אזא זאך?
איך העט ווען געפילט אז די רמב"ם איז ארויס פין ליין. אנשטאט שרייבען טריקענע דינים האט ער אנגעהויבען שרייבען שרבייעריש אין געקיצעלט.

ווי איז דאס אזוי געקיצעלט?
אלזא לאמיר אויב אזוי דאס פארטייטשען אויף אידיש.
אז די וועסט קויפען א עבד אן עברי, זעקס יאר זאל ער ארבעטן. אין ביים זיבעטען זאל ער ארויס צו פרייהייט, אומזיסט.
עס איז שרייבעריש ווייל:
עס איז שיינע קורצע זאצן,
שטייט נישט די קאלטע הלכהדיג לשון פין 'הקונה עבד', אויב איינער קויפט. ניין מען רעדט צו דיר. כי תקנה....
שטייט נישט "אז די וועסט קויפען, זאלסטו ארבעטן מיט אים זעקס יאר" וכו'. ניין ער טוישט. ער פאנגט אהן רעדן פינעם בעה"ב, כי תקנה וכו', אין דערנאך טוישט ער צום עבד, שש שנים יעבוד. [ער זאגט ניטאמאל שש שנים יעבוד אותך/אצלך. (די סיבה איז לכאורה אז די מאראלישע פרינציפ אים צו לאזען פריי נאך זעקס יאר איז דאך ווען מען קוקט אהן מיט די אויגען פינעם עבד. איך לאז מיך אפ פינעם בעה"ה אין פאוקעס אינגאנצען אויפען עבד)
שטייט נישט "ער זאל ארבעטן זעקס יאר", [ווי די לשון הרמב"ם עובד שש שנים] נאר "זעקס יאר זאל ער ארבעטן". דאס איז שרייבעריש אין פאעטיש.

ועל כולם דארף מען דא באטראכטן די ווערטער עברי/עבריה. די ווערטער ווערן דערמאנט אין די חמשה חומשי תורה 22 מאל. 18 מאל ביחס צו מצרים. ווי למשל 'מילדי העברים', 'אלהי העברים שלחני אליך', 'הביא לנו איש עברי לצחק בנו' א.א.וו. אלעס ביחס צו עבדות אדער גלות אין מצרים. 1 מאל ביחס צו אברהם ווען ער איז איינער אקעגן פיר מלכים. אין נאך דריי מאל ווען די תורה זאגט די הלכה אז די זאלסט נישט ארבעטן מיט אן עבד מער ווי זעקס יאר. (העט טיפ, די טריפה'נע קאמפיוטער סאפטוועיר)

עס איז מיר זייער שטארק משמע אז די תורה וויל דא זאגען די ווארט עברי צו דערמאנען דעם "כי עבד היית בארץ מצרים". די ווארט עברי איז פיל מיט געפיל פאר אונז. די ווארט אליינס דערמאנט אונז רחמנות צו האבען אויפן נרדף. דאס איז די שיינקייט פין שרייבען געקינצעלט.
פאר די מענטשען וואס זענען מורגל מיט תורה שבכתב איז כמעט ווי עס שרייט ארויס די נקודה פין זיך אליינס. 18 פין 19 מאל איז די ווארט אין קאנטעקסט פין עבדות/גלות אין מצרים, הלא דבר הוא. (עס איז אפי' שייך אז די תורה וויל דוקא רעדן גלייך צום סובקאנשעס, וואס האט סאך א שטערקערן כח, ווייל דער מענטש ווייסט אפי' נישט זיך צו דינגען דערמיט, ואכ"מ)

ווי דערמאנט אין א פריערדיגע פאוסט, מיין איך אז דאס איז די איידיע פין א גזירה שוה. עס איז שייך צו זאגען אז פין די ווארט עברי דא קענען מיר ארויסלערנען אז די תורה האט אזא צוגאנג. ד.ה. ניצען א ווארט וואס זאל דיך מאכען צושטעלן דעם שמועס אדער הלכה צו אן אנדער פלאץ וואס דער ווארט ווערט געניצט. וואס טראכסטו? קען מען דאס ניצען על הכלל כולו, אז די תורה האט א מהלך פין גזירה שוה?

נאכמער פין דעם, אז מען קוקט אין גאנץ נ"ך אז די ווערטער עברי/עבריה ווערן נישט דערמאנט קיין סאך. אפאר מאל ביי איין געוויסע מלחמה מיט די פלשתים. גראדע ביי יענע מלחמה ווערט עס דערמאנט [צווישען אנדער מאל] אינעם קאנטעקסט פין עבדות, "פן תעבדו "לעברים" כאשר עבדו לכם". (שמואל א' ד' ט')
נאך דריי מאל ווערט עס דערמאנט אין ירמיהו פרק לד', ווי ער רעדט טאקע פינעם זעלבען ענין הפסוק דא. אז מען זאל לאזען פריי נאך זעקס יאר. אינטרסאנט אז ער ניצט דארט אויך די לשון 'יהודי'. "לבלתי עבד בם ביהודי אחיהו איש". אבער מיט דעם אלעם וואס ער ברענגט ארויס די נקודה אז אונז זעמיר אלע אידן אין ברידער, וויל ער נישט פארגעסן צו ניצן די ווארט "עברי והעבריה"
ולהוסיף, אז אין חז"ל שפראך איז די איינציגסטע מאל וואס מען נישט די ארכעאישער archaic ווארט עברי, ביי עבד עברי/אמה עבריה. [אופס, אויך ביי אין די קאנטעקסט פין כתב עברי] נו, האבען זיי געכאפט נואנסעס פין צייט צו צייט?

יאיר, פליז זאג מיר צו דו זעהסט נישט קלאר אז די תורה האט א געקינצלטער מהלך פין גזירה שוה? צו עכ"פ ביי די ווארט עברי זעט מען א שטארקער אויסגערעכענקייט מיט אן אופן פין קול דממה דקה, וואס מען דארף זיך שטארק צוהערען אין טראכטען, צו זעהן איר מעסעדזש.
פליז רעספאנד צו דעי ספעציפישע פוינטט. פארשטיי אז איך פרוביר נישט צו דרייען א קאפ, אבער איך וויל זייער וויסען צו מיר האבען א שפה משותפת.
רעסט עששארד אז איך ענדזוי די שמועס זייער שטארק. איי פראמיס אז דעי גאנצע מגילה דא איז מיר יעצט נתחדש געווארן.
איך ווייס אז מען קען רייט עוועי ברענגן צוואנציג פסוקים וואס קוקען אויס זייער שווער. וועגן דעם זאג איך אז מען דארף נעמען א געוויסע סכום פין די שווערע דרושים אין ארבעטן צוזאמען צו זעהן אויב מיר קענען עס פארשטיין מיט אונזער פשוטע שכל, אהנע גיממיקס.

פארשטייטסעך אז איך האב נאכנישט אנגערירט דיינע פוינטס פין איננו שומע בקולנו, אין אויך נישט געזאגט פשט אין פסוק ושמי ה' לא נודעתי. גיוו מי ע טשענס.