דער ג-טלאזער ג-ט

[לולקע-ציבעך]

עס זענען פאראן אויסדרוקן וואס טראגן א שעפערישן, אריגינעלן משמעות, נאר דער אויסדרוק ווערט אזוי אפט געזאגט, אז מיר ווארפן די ווערטער ארויס פון מויל אן טראכטן בכלל וועגן דעם משמעות פון דעם ווערטל; אזוי, אז די זאפטיגקייט איז שוין אויסגעטריקנט. דרייט זיך "ווי א נאר אויפ'ן מארק," "טויב ווי די טויטע," "ס'האט געהאלפן ווי א טויטן באנקעס." די דאזיגע אויסדריקן זענען זיס און די צושטעלן זענען חידושים געבוירן אין מענטשן מיט שעפערישע פאנטאזיעס. מיר אנערקענען נישט די אריגינעלקייט ווייל מיר זאגן און הערן זיי אזוי אפט, פאר אזוי לאנג, אז די ווערטלעך קוילערן זיך ארויס פון מויל ווי פון זיך אליין, אן דעם וואס מיר זאלן דערביי צולייגן די מינדסטע מחשבה צו וואס מיר זאגן.

איין אזא ווארט -- אייגנטליך א גרופע פון ווערטער -- וואס זענען פון אזויפיל ניצן געווארן אויסגעדראשן און אפגעטראגן איז "ג-ט": אויבערשטער, באשעפער, אא"וו. לאמיר זיך נישט נארן: ווען מיר רעדן צו און וועגן "אויבערשטן", האבן מיר שוין אין קאפ עפעס א בילד, א דעפיניציע פון עפעס א ישות וואס האט עפעס אן אויסזען און געפינט זיך באהאלטן ערגעץ וואו. אפילו מיר זאלן גיין שוין מיט סאמע ברייטן פשט פון אזא ג-ט און זאגן אז ער איז אייביג און איבעראל, איז עס אויך א הגדרה. "ישות" איז א הגדרה, גארנישט ווייניגער ווי "אידישער ג-ט". דאס ווארט "אייביג" הערט זיך צו אונזערע אויערן זייער ענליך ווי "די גאנצע צייט", און "איבעראל" מיינט דאס זעלבע "איבער דעם גאנצן פלאץ". ביידע זענען אבער אזוי ווייט פונעם אמת, ווייל "צייט" און די "גאנצע צייט" זענען ביידע מוגבלים אריינגעקוועטשט אין דער בריאה פון "צייט". און איינמאל א הגבלה, איז שוין נישט קיין נפקא מינה ווי גרויס די גרעניץ איז. די נקודה איז צי מיר האבן דעם אויבערשטן מגדיר געווען, צי נישט.

איינמאל ג-ט קומט מיט סיי וואספארא צוגאב, איז ער שוין נישט ג-ט. אידישער ג-ט און קריסטליכער ג-ט; פאנטאיסטישער ג-ט, שפינאזא'ס ג-ט, איינשטיינ'ס ג-ט -- איינמאל ג-ט האט עפעס, סיי וואס, נעבן זיך, איז ער שוין נישט ג-ט, נאר א פראדוקט פונעם מענטשליכן שכל.

עס איז דא א ג-ט. ער איז אבער נישט גארנישט וואס מיר קענען זיך פארשטעלן. ער איז נישט "גרויס" אדער "גרעסער", נאר בכלל אינדרויסן פון דעם כלל גרויס. ער אליין האט באשאפן "גרויסקייט" און דעם עצם קאנצעפט פון "גרויס". ער האט אויך נישט קיין נאמען. ווייל "נאמען" האט אויך נישט עקזיסטירט פאר ס'איז עלה במחשבתו צו באשאפן דעם מושג פון באשאף...

מיר רעדן צו און וועגן א באשעפער צוליב די זעלבע סיבות פארוואס די תורה רעדט וועגן ג-ט'ס הענט, נאזלעכער, גבורה און חרטה. אויב ווילן מיר רעדן וועגן עפעס, סיי וואס ס'זאל נאר נישט זיין, מוזן מיר דעם עפעס אנכאפן ערגעץ, אפילו למעשה איז די גאנצע זאך א שפיל און א דמיון.

אנכאפן דעם בלתי-מושג מיט אזא הענטל איז גוט און ניצליך נאר אזוי לאנג ווי מיר פארשטייען אז דאס הענטל איז באמת נישט אנגעטשעפעט אין ערגעץ נישט, אחוץ אונזער דמיון. די זאך וואס דאס הענטל כאפט אן, לאזט בטבעו(!) נישט צו אזא זאך ווי אים אנכאפן.

איינמאל דער אומבאגרייפליכער ג-ט באקומט סיי וואספארא משמעות אויף סיי וואספארא אופן, איז די אייגנטליכע נקודה פארלוירן. א ג-ט וועלכער לאזט זיך משיג זיין איז א באנקראטירט געשעפט, ווייל איינמאל מוגדר, האט ער שוין קאנקורענטן, און איינמאל ער האט קאנקורענטן, האט ער שוין עפעס וואס איז גרעסער ווי אים, נעמליך, דער אדער דאס וואס האט באשאפן דעם מושג פון קאנקורענץ בכלל. אזא ג-ט קען אפגעפרעגט ווערן, מוז שטימען, און אין אזא ג-ט קען אן אטעאיסט לייקענען.

דער חסרון מיט אזא ישות'דיגן ג-ט איז אז עס איז סך שווערער צו האבן מיט אים א דביקות'דיגן קאנטאקט. איינמאל ג-ט איז א ישות, זענען שוין דא כללים ווען און וויאזוי יא און נישט צוצוגיין צו אים. די פראבלעם קומט ארויס בהכרח, ווייל אזוי ארבעט דער מענטשליכער מוח. ווען עפעס האט א הגדרה, זאל זיין אן איידעלע, קוים-באמערקטע, סובטילע הגדרה, זענען שוין פאראן כללים, געזעצן, רעגולאציעס. אויב די הגדרה איז ריזיג גרויס, זענען די כללים וויאזוי צו רעדן צו דער זאך אויך ברייט און כללית'דיג. אבער הגדרות זענען דא און ג-ט פיט נישט אריין אין קיין הגדרה.

אן אין-סוף ג-ט פאר וועמען אפילו די באצייכענונג "אין סוף" איז נישט מער ווי א הענטל, אזא איינער דערשרעקט זיך נישט פון קיין אטאקעס, באליידיגט זיך נישט ווען מען טוט אנדערש ווי ער הייסט, פירט נישט קיין חשבונות מיט מענטשן, האט נישט קיין מערכות מיט קיינעם. אזא איינער שטאפט זיך נישט צו די "אויערן", בויט נישט קיין ווענט ארום כסא כבודו (וואטעווער דאס זאל נאר נישט זיין) אין וועלכע ער דארף דערנאך בויערן לעכער, איז נישט צעמישט פון די אלע קעגנגעזעצטע ביזט-א-שייגאץ-טמא-און-ערגער-ווי-די-משכילים-בשעתם זאכן, איז נישט ברוגז אויף קיינעם, האט נישט קיין מיינונגען און בייט זיי נישט שפעטער ווען עמיצער גיסט בליי, וכולהו וגומר עד בלי די ועד בכלל.

אזא ג-ט ווארפט נישט אפ און נעמט נישט אויף. יעדער קען צו אים/איר/עס אייביג רעדן, אויף סיי וועלכער שפראך, מיט סיי וועלכע ווערטער. ער האט נישט קיין פרעפערענצן. דער געווען/איז/וועט זיין אין סוף איז אייביג איבעראל. אלעס ווענדט זיך אינעם מענטש. ווען דער מענטש טוט זיך אויס פון זיינע אייגענע הגבלות און רעדט פון הארץ, וועלן די ווערטער גרייכן. דעם ג-ט איז נישט קיין נפקא מינה צי מען רעדט צו אים אין א טערקישן טלית מיט אן עטרה, צי אין די אונטערוועש; אין שול, פעקטארי, פארק, אדער פארק עוועניו. אז מען רעדט -- מיט'ן מויל, הארץ, אויגן, שריפט, וואטעווער -- קומען די ווערטער אן וואוהין זיי דארפן.

דעם ג-ט גייט ווייניג אן צי מיין נאמען האט א "בנש"ק" צוטשעפעניש. ער דערשרעקט זיך נישט פון גרויסע זיידעס און פון תמימות'דיגע באבעס, און אויך נישט פון "הזהרו בגחלתן". פאר אים איז אלעס וואס קומט פון אחדות הפשוט און ווייטער אלץ איינס.

אזא ג-ט איז פשוט, אזוי פשוט ווי א פּאָוסט-אחדות הפשוט קען נאר זיין. דער ג-ט איז גרעסער ווי די שווערסטע פילאסאפישע קשיא, די טיפסטע שכל'דיגע חקירה; ער איז קלוגער ווי דעם איבערגעקליגלסטן אויבער-חכם, צינישער ווי דעם גרעסטן סקעפטיק; ער צעקראצט זיך נישט פון קיין אטעאיסטן, לאכט פון ראציאנאליסטן -- און אמוזירט זיך מיט טעאלאגיע. דער חילוק צווישן פויפסט און ריטשארד דאקינגס איז די זעלבע ווי פון נול ביז נול; ווי פון נול-ביז-נול ביז איינס-ביז-איינס. אלעס איז איינס און די זעלבע און באטרעפט אלעס און גארנישט אין דער זעלבער צייט, וואס איז קלענער ווי דעם קלענסטן חלק פון זמן.

דעם ג-ט דארף מען נישט צופרידנצושטעלן און מען קען אים נישט אויפרעגן. זיי, עקזיסטיר, זיי צופרידן, נעם אויף מיט רואיגקייט דעם געלויף פון צייט וכל אשר בה אריינגערעכנט זיך אליין. לאז אלעס לויפן, לויף מיט און לאך מיט יענעם גרויסן געלעכטער פון יענעם גרויסן קאסמישן דזשאוק, אין וואס אלעס וואס מיר קענען נאר אמאל טראכטן, פארשטיין, באגרייפן, איבערלעבן, און פילן זענען פיצינקע, קוים באמערקטע פרטים...