קאווע שטיבל

דו פארשטייסט טאקע נישט דעם ווארט? אויב נישט איז דאס א דוגמא חי' ווי וויכטיג עס איז מייחד צו זיין א שטיקל מוח פאר בריסקער הבנה.

ונבנתה העיר האט געשריבן:דו פארשטייסט טאקע נישט דעם ווארט? אויב נישט איז דאס א דוגמא חי' ווי וויכטיג עס איז מייחד צו זיין א שטיקל מוח פאר בריסקער הבנה.

קצת ביאור לדבריך הנחמדים. מען קען אפשר טאקע זאגן אז הלל איז נישט מער ווי דאס זאגן געוויסע קאפיטלעך תהלים מיט א ברכה פון פראנאויס. אבער מסתבר איז אז דאס איז מער פון דעם. נעם א דוגמא פון אלע גינוני מלכות, עס איז פשוט אז אלע אקטן דארט האבען א פונקטליכע פראטאקאל, און אויב ביי די חילופי שומרים בבית המלכות האט דער סאלדאט נישט אנגעהאט דעם ריכטיגען מונדיר, איז מעיקר הדין דארף מען איבערמאכן דעם צערעמאניע. דאס זעלבע ביי געזעצען, אויב האט דער שופט נישט געניצט דעם ריכטיגען לשון ביים אינטערשרייבען איז דער געזעץ נישט חל. ואין לך ראי' גדולה יותר פון אלע פארקינג טיקעטס, וואס אויב איז איין ווארט א טעות איז די טיקעט נישט חל. בקיצור הדבר, הלכות והליכות האבען פונקטליכע גדרים והגדרות.
לסבר את האוזן ביי די ענין פון הלל, העמיר זאגן אז ווען גאנץ כלל ישראל איז זיך קובע צו זאגען הלל דעם טאג, דעמאלט איז יעדער יחיד וואס זינגט הלל, א חלק פון דעם גרויסען הלל וואס געשעהט היינט. הלל איז א הגדרה פון הלל, נישט קאפיטלך תהלים מיט א פאר-ברכה.

וואס טוט זיך מיט א געדרייטע פשט פון א תוס' אין גמ' האט די גמ' טאקע דאס געמיינט?
און תירוצים פון קמ"ל אויף פשיטא'ס פון די גמ' אויף א משנה און בכלל געדרייטע פשטים אין משנה,
צו קען מען וויסן 100% אז די משנה האט דאס געמיינט?

אריין אין דרשות חז"ל אשכול

ס'קומט פון דארט.
און איך ענטפער פאר קלוגער, על הראשונים אנו מצטערין, בא ר' חיים להוסיף עליהן?

היא היא איך בין דער שרייבער דארט

שוין ווייטער קום איך מיט מיינע סייענטיפשע עקספערימענטן. לענ"ד הקלושה והרטושה, איז אביסל לופטיג צו רעדן מן החוץ. לאמיר נעמען א שטיקל און זעהן צו מיר זענען מסכים אויף דאס וואס דו דינגסט דיך מיט זיין מהלך. עס איז אויך נישט אינטערסאנט צו ברענגן מעשיות פון צדיקים וואס האבן געזאגט דאס און יענץ אויף ר' חיים. מיר זענען דאך סאטמערע אידן דא. דער סאטמער רבי האט ניטאמאל געגלייבט אין די מעשיות פון שבחי הבעש"ט, ק"ו מעשיות פונעם חזו"א.

אזוי ווי מען האט שוין דורכגעקייט די נושא, האב איך נישט קיין סאך צו צולייגן, נאר דאס אז פאר יעדן אויפריכטיגן מענטש דארף זיין די קריטעריע וויאזוי מען שאצט ווי גוט א ווארט איז, צו דער מפרש אין וועם מען לערנט אריין די פשט'לך האט טאקע דאס געמיינט. נישט קיין חילוק צו דאס איז א פסוק אין חומש, א גמרא, רמב"ם, רשב"א אדער קצות, און נישט קיין חילוק ווי שיין און זיס דיין ווארט איז, אויב האט דאס דער שרייבער נישט געמיינט צו זאגן, דאן איז דיין ווארט ווערטלאז, און קענסט עס גלייך ווארפן אין מיסטקאסטן. איך זעה נישט די הנאה וואס מענטשען האבן צו מגבב זיין פשט'לך בעת זיי ווייסן גאנץ פיין אז דאס איז נישט די פשוט'ע פשט.

יאיר, איך האב א ספר פון מוסד הרב קוק "הרמב"ם ללא סטיה מן התלמוד". די מחבר איז מסביר די רמב"ם דורכן ברענגען אסאך ציטוטים פונעם רמב"ם אליין, אין תשובות אדער אנדערע מקומות, און ער פרובירט אים צו פארשטיין אויף א ראציאנאלן אופן. עס איז זייער גלייך און גראד און איך מיין דו וואלסט הנאה געהאט דערפון.

ונבנתה העיר האט געשריבן:דו פארשטייסט טאקע נישט דעם ווארט? אויב נישט איז דאס א דוגמא חי' ווי וויכטיג עס איז מייחד צו זיין א שטיקל מוח פאר בריסקער הבנה.

אוודאי פארשטיי נאר איך האלט אז דער ווארט איז קיין ווארט נישט.

און פאר איך פארגעס, די מדינה איז קיין מדינה נישט ממילא מעג מען אפילו זאגען הלל וואס איז יע א הלל.

און ווער קען פארגעסען די באקאנטע מעשה ווען ר' חיים האט מחדש געוועהן אז די חלות קדושין געשעהט יעדעס רגע פריש, האט ר' ברוך בער געשיקט א מזל טוב. און די תשובה איז געוועהן אז די מזל טוב איז אויך חל יעדעס רגע.

איחוד פעלד האט געשריבן:און ווער קען פארגעסען די באקאנטע מעשה ווען ר' חיים האט מחדש געוועהן אז די חלות קדושין געשעהט יעדעס רגע פריש, האט ר' ברוך בער געשיקט א מזל טוב. און די תשובה איז געוועהן אז די מזל טוב איז אויך חל יעדעס רגע.

דער חידוש איז ר' שמעון'ס, ר' חיים/זיינס א תלמיד האט געשיקט דעם מז"ט.

קינות גירושין האט געשריבן:א בריסקער האט מיר אמאל קאמפלענט אויף דאס צוזאמבינדען די ספר הגר״ח מיט די קושיות פונעם חזו״א, זאגט ער מיר, שטעל זיך פאר מבינד צוזאם דעם ויואל משה מיטן ספר פון הרב כשר ווי ער פרעגט עס אפ (סגעווען נאך יענע יארען וואס מיין הארץ האט געברענט פארן רבינ׳ס כבוד, האב איך פארשטאנען די פחיתה דערפון...) 

און אפשר איז עס ווי דער רמב"ם מיטן ראב"ד?

יאיר האט געשריבן:

ריכטיג האט געשריבן:אויף דיינע ערשטע צוויי טענות ענטפערן די בריסקע מיט א ווארט פון ר' חיים אז דער רמב"ם איז נישט בעה"ב אויף וואס ער האט געשריבן, וויבאלד דאס איז געשריבן געווארן אלץ תורה פאר כלל ישראל, ממילא אפילו אויב ער האט געטראכט אנדערש האט מען פון הימל צוגעפירט ער זאל שרייבן אזוי. מיט דעם האט ער פארענטפערט זיינס א חידוש וואס מען האט איהם געוויזן אז דער רמב"ם אין די תשובות האט שפעטער חוזר געווען.

דאס איז גאנץ א גוטער מהלך, אבער אויב אזוי איז דאס גארנישט מער אמת ווי די אלע ספרי פלפול וואס די בריסקער מאכן אוועק.

דאס האט גארנישט מיטן אמתדיגקייט דערפון, דאס איז א באזונדערע טענה וואס זיי זאגן אז נאר אין בריסק איז דא דער אמת, דאס פארענטפערט בלויז צו מען קען מאמת זיין עפעס וואס דער רמב"ם האט חוזר געווען, ודו"ק.

אגב, מיט דעם תשובה פון רמב"ם מיינסטו די זעלבע זאך ווי יידל?

איך ווייס נישט, אבער למאי נפק"מ? ס'גילטיג אויף אלע.

יאיר האט געשריבן:

היימישער ליטוואק האט געשריבן:ווי באקאנט האט דער רבי שליט"א/נ"ע זיך געהאלטן אז ער לערנט אביסל אויף דעם בריסקער שטייגער. און יש קצת אמת בדבר, עיין בספרי האדמו"ר על הדרנים, ובקצת שיחות.

דאכט זיך מיר דער רבי האט געהאלטן זיין מהלך הלימוד נענטער צום ראגאטשאווער ווי צו רבי חיים. מען דארף טאקע מער מאריך זיין איבער דעם חילוק צווישן די צוויי, ביידע האבן געזאגט הגדרות, נאר רבי חיים האט אנגעהויבן פון אונטן ארויף, פון די הלכות האט ער געשאפן א הגדרה וואס קומט אויס, משא"כ דער ראגאטשאווער האט געשאסן הגדרות און לויט דעם צוגעפאסט די הלכות.

גאנץ גוט, און פון הרב זוין האב איך געזעהן אז ר' חיים האט אלץ צוטיילט אויף צוויי און דער ראגאטשאווער אויף דריי, איך מוז מודה זיין אז איך פארשטיי דאס נישט פונקטליך.

קינות גירושין האט געשריבן:דאכט זיך כהאכ אמאל געזען א ספר פון ר׳ חיים׳ס זון (omg וויאזוי הייסט ער נאר ?) ווי ער פארענטפערט אלע קשוית פון חזו״א חוץ א פאר, איינער דא ווייסט דערפון?וויאזוי הייסט די ספר?

אי האב ביי מיר א ספר'ל להט החרב המתהפכת פון הרב גולבסקי, אן אייניקל פון הגרש"ז ריגר מו"ץ בבריסק וואס פארענטפערט אסאך קושיות, אגב: זיין שארפע שפראך איז צוקער זיס.
מפי השמועה האט הרב משה סולובייציק פון שווייץ (בן ר' גרשון בן ר' חיים) אפגעשריבן א חיבור צו פארענטפערן אלעס אבער די יורשים האלטן דאס נישט ביים דרוקן, איין שטיקל דערפון איז ארויסגערינען און איז טאקע געדרוקט אין די נייע ר' חיים'ס צוזאמען מיט די שטיקלעך תורה פון די ראשי ישיבות.
מפי השמועה האט דער חזו"א אויך געשריבן אן השגה אויפן שער בלאט "חידושי רבינו חיים הלוי, נ"ב, לא מצינו רבינו אלא בראשונים. ע"כ.", האט מען פון בית בריסק געענטפערט "לא מצינו חזון אלא בנביאים"...

שטותים און לאקשן.
שמענו בשם נאמן וואס האט פערזענליך אנגעפרעגט דעם חזון איש הלמאי ער האט א נאמען געגעבן זיינע ספרים "חזון" ווי א נבואה. האט דער חזון איש געענטפערט" חלילה 'חזון' איז טייטש אן 'אויבערבליק', און ער געט נאר דעם אויבערבליק.
די מעשה איז מן הסתם נאך קיינמאל נישט נתפרסם געווארן.

מאראנצןזאפט האט געשריבן:שטותים און לאקשן.
שמענו בשם נאמן וואס האט פערזענליך אנגעפרעגט דעם חזון איש הלמאי ער האט א נאמען געגעבן זיינע ספרים "חזון" ווי א נבואה. האט דער חזון איש געענטפערט" חלילה 'חזון' איז טייטש אן 'אויבערבליק', און ער געט נאר דעם אויבערבליק.
די מעשה איז מן הסתם נאך קיינמאל נישט נתפרסם געווארן.

איך פארשטיי נישט די פירכא. דו מיינסט אז די מעשה זאגט אז דער חזו"א האט זיך טאקע מתיימר געווען אויף נבואה? אדער דער בריסקער רב אויף זיין טאטען אלץ ראשון?

ריכטיג האט געשריבן:

מאראנצןזאפט האט געשריבן:שטותים און לאקשן.
שמענו בשם נאמן וואס האט פערזענליך אנגעפרעגט דעם חזון איש הלמאי ער האט א נאמען געגעבן זיינע ספרים "חזון" ווי א נבואה. האט דער חזון איש געענטפערט" חלילה 'חזון' איז טייטש אן 'אויבערבליק', און ער געט נאר דעם אויבערבליק.
די מעשה איז מן הסתם נאך קיינמאל נישט נתפרסם געווארן.

איך פארשטיי נישט די פירכא. דו מיינסט אז די מעשה זאגט אז דער חזו"א האט זיך טאקע מתיימר געווען אויף נבואה? אדער דער בריסקער רב אויף זיין טאטען אלץ ראשון?

מיר איז משמע אז די טענה אויפ'ן חזו"א פארן שרייבען חזון איז נישט קיין אמתער. אבער די טענה אויף דאס אז מען געט דעם נאמען פונעם ספר "רבינו חיים הלוי", איז גאנץ אן ערענסטער. מען שרייבט נישט אזא מין טיטול אויף קיין אחרונים.
אגב שמעתי פעם די ביאור החילוק פון רב, רבי, רבינו. רב איז מלשון הער. אבער איך בין מיך נישט מכניע צו זאגן אז ער איז מיין הער. ווען מען זאגט רבי, זאגט מען אז ער איז מיין הער, דאס איז שוין א גרויסע דרגא פון הכנעה. די גרעסטע דרגא איז ווען מען זאגט רבינו אדער רבן. דהיינו איך זאג אז ער איז מיין הער און אויך דיין הער. צו וועם איך רעד נאר בין איך באקוועם צו ניצען דעם טיטול, ווייל ער איז א הער אויף יעדעם.
דער אויפגעקלערטע סאטמערער בחור וואס האט זיך קונה געווען חכמה פון פרעמדע ישיבות, זאגט " די סאטמערער רב האט געזאגט" און דער היימישער בחור זאגט אים זיי מיר נישט אזא גרויסער אויבערחכם, מעגסט נאך זאגען "דער רבי האט געזאגט". והן הן הדברים.
איך שיהיה, איז דער טענה אויף דעם וואס מען רופט דעם ספר רבינו חיים הלוי, כמדומה גאנץ א ריכטיגער.

ריכטיג האט געשריבן:

יאיר האט געשריבן:

ריכטיג האט געשריבן:אויף דיינע ערשטע צוויי טענות ענטפערן די בריסקע מיט א ווארט פון ר' חיים אז דער רמב"ם איז נישט בעה"ב אויף וואס ער האט געשריבן, וויבאלד דאס איז געשריבן געווארן אלץ תורה פאר כלל ישראל, ממילא אפילו אויב ער האט געטראכט אנדערש האט מען פון הימל צוגעפירט ער זאל שרייבן אזוי. מיט דעם האט ער פארענטפערט זיינס א חידוש וואס מען האט איהם געוויזן אז דער רמב"ם אין די תשובות האט שפעטער חוזר געווען.

דאס איז גאנץ א גוטער מהלך, אבער אויב אזוי איז דאס גארנישט מער אמת ווי די אלע ספרי פלפול וואס די בריסקער מאכן אוועק.

דאס האט גארנישט מיטן אמתדיגקייט דערפון, דאס איז א באזונדערע טענה וואס זיי זאגן אז נאר אין בריסק איז דא דער אמת, דאס פארענטפערט בלויז צו מען קען מאמת זיין עפעס וואס דער רמב"ם האט חוזר געווען, ודו"ק.

איך פארשטיי אז ס'איז א באזונדערע טענה, אבער איינמאל מיר קומען צו די הנחה אז ביידע, סיי די ספרי פלפול און סיי די ספרי בריסק זענען נישט אמת, נאר וויבאלד ס'איז געווארן תורה מעג מען זאגן וואס מען וויל, אויב אזוי האט זייער תורה נישט קיין שום יחוס, אין הימל איז אלעס די זעלבע חשוב (און אפילו אויב נישט, קען קיינער נישט וויסן וועלכע איז חשוב'ער אין הימל).

מוח שליט האט געשריבן:אגב שמעתי פעם די ביאור החילוק פון רב, רבי, רבינו. רב איז מלשון הער. אבער איך בין מיך נישט מכניע צו זאגן אז ער איז מיין הער. ווען מען זאגט רבי, זאגט מען אז ער איז מיין הער, דאס איז שוין א גרויסע דרגא פון הכנעה. די גרעסטע דרגא איז ווען מען זאגט רבינו אדער רבן. דהיינו איך זאג אז ער איז מיין הער און אויך דיין הער. צו וועם איך רעד נאר בין איך באקוועם צו ניצען דעם טיטול, ווייל ער איז א הער אויף יעדעם.
דער אויפגעקלערטע סאטמערער בחור וואס האט זיך קונה געווען חכמה פון פרעמדע ישיבות, זאגט " די סאטמערער רב האט געזאגט" און דער היימישער בחור זאגט אים זיי מיר נישט אזא גרויסער אויבערחכם, מעגסט נאך זאגען "דער רבי האט געזאגט". והן הן הדברים.
איך שיהיה, איז דער טענה אויף דעם וואס מען רופט דעם ספר רבינו חיים הלוי, כמדומה גאנץ א ריכטיגער.

ס'איז פשוט, הגאון דזעי בי האט דאך געזאגט אז רבי חיים איז געווען שטערקער אין הבנה ווי דער גר"א, און דער גר"א אליין איז געווען אזוי גרויס ווי א ראשון, קומט אויס אז רבי חיים איז גאר גרויסער ווי די ראשונים. די ריכטיגע טענה איז פארוואס דער ספר הייסט נישט חידושי רבן חיים הלוי.

תחכמוני האט געשריבן:אזוי ווי מען האט שוין דורכגעקייט די נושא, האב איך נישט קיין סאך צו צולייגן, נאר דאס אז פאר יעדן אויפריכטיגן מענטש דארף זיין די קריטעריע וויאזוי מען שאצט ווי גוט א ווארט איז, צו דער מפרש אין וועם מען לערנט אריין די פשט'לך האט טאקע דאס געמיינט. נישט קיין חילוק צו דאס איז א פסוק אין חומש, א גמרא, רמב"ם, רשב"א אדער קצות, און נישט קיין חילוק ווי שיין און זיס דיין ווארט איז, אויב האט דאס דער שרייבער נישט געמיינט צו זאגן, דאן איז דיין ווארט ווערטלאז, און קענסט עס גלייך ווארפן אין מיסטקאסטן. איך זעה נישט די הנאה וואס מענטשען האבן צו מגבב זיין פשט'לך בעת זיי ווייסן גאנץ פיין אז דאס איז נישט די פשוט'ע פשט.

דאס איז א כלליות'דיגע קשיא אויף תורה שבעל פה, נעמליך, מ'לייגט אריין דרשות אין פסוקים וואס יעדער פארשטייט אז ס'איז נישט פשוט פשט, און ווייטער אויך אין גמרא אז מען פארענטפערט קשיות מיט א גלאטע הכא במאי עסקינן אדער חסורי מחסרי. ממילא אין א וועג קען מען זאגן אז דאס איז די nature פון תורה שבעל פה, און דער דגוש ווערט געלייגט בעיקר אויף די שקלא וטריא, אויף די קשיות און תירוצים, און וויבאלד די תורה איז א הימלישע זאך קען דאס סובל זיין מערערע פירושים.
דער פראבלעם מיט בריסק איז אבער, אז זיי ווילן דאך נישט די קשיות און תירוצים, זיי קומען מיט א כלומר'שטע סייענטיפישע בליק, מען גייט גלייך צום רמב"ם, מען שאצט אפ די הלכה און לויט דעם זעט מען דעם גדר פונ'ם ענין. און דערנאך ברימען זיי זיך אז דאס איז די 'אמת'ע' מהלך, אן אלע פלפולים און פשט'לעך. דא עקא, אז אין א וועג איז דאס די ווייטסטע פון אמת, ווייל מען האט קיינמאל נישט אזוי געלערנט, ממילא אלע זייערע תורות און הגדרות ווערן געזאגט אויף הלכות וואס די חכמים האבן נישט געטראכט צוויי מאל צו ס'האט בכלל א גדר אדער נישט. דאס איז די פעלער פון תורת בריסק, זיי ווילן נישט פארשטיין אז די תורה שבעל פה איז דורכגעגאנגען א עוואלוציע פון באלד טויזנט יאר ביז עס איז אנגעקומען צום רמב"ם, און קיינער האט זיך נישט אפגעשטעלט טראכטן וואס די גדרים זענען.

ריכטיג האט געשריבן:

קינות גירושין האט געשריבן:דאכט זיך כהאכ אמאל געזען א ספר פון ר׳ חיים׳ס זון (omg וויאזוי הייסט ער נאר ?) ווי ער פארענטפערט אלע קשוית פון חזו״א חוץ א פאר, איינער דא ווייסט דערפון?וויאזוי הייסט די ספר?

אי האב ביי מיר א ספר'ל להט החרב המתהפכת פון הרב גולבסקי, אן אייניקל פון הגרש"ז ריגר מו"ץ בבריסק וואס פארענטפערט אסאך קושיות, אגב: זיין שארפע שפראך איז צוקער זיס.
מפי השמועה האט הרב משה סולובייציק פון שווייץ (בן ר' גרשון בן ר' חיים) אפגעשריבן א חיבור צו פארענטפערן אלעס אבער די יורשים האלטן דאס נישט ביים דרוקן, איין שטיקל דערפון איז ארויסגערינען און איז טאקע געדרוקט אין די נייע ר' חיים'ס צוזאמען מיט די שטיקלעך תורה פון די ראשי ישיבות.
מפי השמועה האט דער חזו"א אויך געשריבן אן השגה אויפן שער בלאט "חידושי רבינו חיים הלוי, נ"ב, לא מצינו רבינו אלא בראשונים. ע"כ.", האט מען פון בית בריסק געענטפערט "לא מצינו חזון אלא בנביאים"...

עס זענען דא דריי הערות פון חזון איש וועלכע זענען נישט נתפרסם געווארן בדפוס. די ערשטע איז וואס ריכטיג האט געברענגט, די צווייטע איז אויף דעם לשון וואס שטייט אין דעם הקדמה פון בני המחבר, "כל מי שלא שמע דברי תורתו ולא ראה דרך לימודו לא ראה טובה מימיו", האט דער חזו"א געשריבן "ראה וראה". און די דריטע איז אויף דעם לשון אין דעם הקדמה "ופרש אור בכל מקצעות התורה" האט ער צוגעשריבן "השאיר ברכת הפירות".
פארשטייט זיך אז דאס זענען נאר לעגענדעס און מען קען נישט וויסן צו עס איז וואר.

סקען אבער זיין אז די הלכות האבען א גדר, אפילו אויב דער וואס האט זיי געמאכט האט נישט געטראכט אויף דער נוסח. אסאך זאכען האט מען אמאל געוואוסט מער אינטואיטיב און שפעטער לייגט מען עס מער אריין אין לומדישע גדרים בצורה משפטית. אדרבה, אין דער זין שטימען די בריסקע תורות אין רמב"ם ענדערש ווי דרשות חז"ל אין די פסוקים אדער תוספות'ס אוקימתא'ס אין גמרא. וויבאלד סוף כל סוף ניצען זיי א לאגישער וועג אנצוקומען צו דער יסוד פון דער ענין.

דער עיקר פראבלעם פון בריסק איז אז עס איז צו סייענטיפיק, עס טראכט זייער legalistic , און די מציאות איז אז די תורה האט זיך קיינמאלנישט געוואנדען אויף אזא סארט מהלך. דאס איז אבער נאר א היסטארישער פראבלעם. מער א פראבלעם איז דאס וואס דאס נעמט ארויס דאס מענטשליכקייט, בכל המובנים של המילה, פון די תורה.

אויב וואלט בריסק גענומען ערנסט זייער מהלך אז זיי פארשטיין בעסער פון אלע דורות און זיך נישט געעקשנט מיט א וויסטער אמונה אז דער רמב"ם און בכלל חז"ל והראשונים האבען אלס געוואוסט און מכוון געווען צו חידושי ר' חיים הלוי, וואלטן זיי געקענט אהערשטעלן זייער א שיינער לאגישער תורה אויסגעבויט. הגם איך פרעזענליך וואלט זיך נישט צוגעשטעלט צו דעם וועגן דער יסודישער פראבלעם וואס איך האב מיט אריינלייגען יעדער זאך אין א לעגאלער באקס.