הרב עובדיה יוסף ספראוועט זיך מיט די האלאקאסט

[הוגה]

א מלך האט אמאל געשריבן א גזירה אז אויב וועט איינער נישט באצאלו די שטייער וועט מען אים אויסהארגענען אים מיט זיין גאנצע משפחה און אויך זיין גאנצע שטאט, ווייל די קעניג איז א בעל חסד נפלא אבער נאר ווילאנג מען באצאלט די שטייערן אבער איין מאל איינער צאלט נישט איין גייט ער אריבער פון זיין כסא רחמים צו זיין כסא משפט און קעפ וועלן פליען. אזוי איז געשטאנען אין די פונקס המלוכה.

ןיהי היום, איינער האט נישט באצאלט די שטייערן און עס איז געשעהן וואס עס איז געשעהן.

עטליכע געטרייע עבדים האבן זיך געטרויעט צו ווינדערן הויך, וואס איז דא געשעהן מיט אונזער מלך רחום וחנון? פאר אזא עבירה קומט זיך אויסצורצחנן א גאנצע שטאט אנשים נשים וטף?

ויענו אנשי הקאווע שטיבל לאמר. מיר האבן א גוטע תירוץ. די קעניג איז געווען גערעכט, ווייל אזוי האט דאך ער אליינס געווארענט קלאר אינעם פונקס המלוכה. אבער בעצם איז טאקע די קעניג א רחום וחנון.

אההההה האבן אלע געענטפערט, יעצט פארשטייען מיר שוין אלעס, מיר האבן שוין נישט קיין קושיות.

והנמשל מובן מאליו.

רבותי, איר קענט לעבן פינף טויזנט יאר, אנפירקלן די גאנצע אונטערגעוועבאכץ מיט קאווע שטיבל ארטיקלן, איר קענט ברענגן וויפיל פסוקים, מאמרי חזל און פרקי ויואל משה איר ווילט, איר וועט אבער קיינמאל נישט קענען פארענטפערן די דרכים פון באשעפער. און טרייטס עס אפילו נישט צו טון. אנשטאט דעם נעמט ארויס די ספרי ר' אביגדור מילר (אדער אפאר גוטע סייענס ביכער) וועט איר זיך אליינס איבערצייגן אז דער גאט וואס האט באשאפן די וועלט איז וועי טו ביג אז מיר זאלן אים אנהייבן צו קענען םארשטיין.

ולא ישיגיהו משיגי גוף!!!!

[הוגה]

היות מען האט מיר אנגעפרעגט אין אישית וועל איך מבאר זיין איין נקודה

ווען איך רעד וועגן ספרי ר' אביגדור מילר, רעד איך איבער זיינע ספרים און מאמרים איבער די חכמת הבריאה. ווען מען לערנט די זאכן קען מען צוקומען צו נאר איין החלטה אז עס איז דא אינטעלידזשענט דיזיין, און נישט סתם נאר אויף א פארנעם וואס מיר קענען נישט משיג זיין. ווייל נאך טויזנטער יארן שטודירן די וועלט, נאכן פארשטיין ווי אלע בריאים מיט די מיליאנען באשטאנדטיילן וואס זיי זענען געמטכט פון, זענען געקניפט און געבינדן אויף א הפלא'דיגע אופן. דאך זענען אלע חוקרים מודה אז זיי זענען נישט אנגעקומען צו פארשטיין אפילו כטיפה מן הים פון די חכמת הבריאה. (און יא, ווען מען לערנט סייענס ביכער, די פאקטן אן זייערע החלטות, קומט מען צו צו די זעלבע מסקנא.)

נו, זאגזשע מיר, אזא מעכטיגע גאט, וואס אזויפיל קלוגע חכמים און חוקרים, צדיקים און פילעזאפן זאגן אז זיי זענען נישט אנגעקומען צו מפענח זיין זיינע מעשי ידיו, קענען מיר עקספעקטן צו פארשטיין זיינע דרכים?

[טאמבל סאס]

די פאקט אז אידן זענען עובר אויף די תורה, דינען עבודה זרה, פארענטפערט שוין די תוכחה מיט אירע אלע שוידערליכע זאכן? די פאקט אז די כנענים האבן זיך אויפגעפירט מיאוס פארענפערט שוין פארוואס ארץ ישראל האט זיי אויסגעשפיגן? איי מין, קאם אן, דאס איז דאך וואס די תורה לאזט אונז הערן, דאס זאגט אונז די תורה, יא, אויב דינט מען עבודה זרה קומט דערפאר א תוכחה. די תורה זאגט נישט קיין ווארט וועגן גלגול, און די זעלבע תורה זאגט תיכף נאך די תוכחה אז אל אמונה ואין עול, צדיק וישר הוא. עס איז זייער קלאר פון די תורה וואס די עונש פאר עבירות זענען.

גלגול דארף מען צו פארענטפערן צדיק ורע לו, נישט רשע ורע לו.

בנוגע גלגול, די חכמי ישראל וואס האבן גענוצט גלגול פאר א הסבר, האבן אבוויעסלי יא געהאלטן פון גלגול, כמבואר בקבלה.

איז שוין בכלל אמאל געווען א דור וואס איז געוען כולו זכאי און עס זענען נישט געווען קיין רשעים? אויב נישט, וועט אמאל זיין אזא זאך?
און אויב יא, האבן אידן געלעקט האניג דעמאלט?

[איחוד פעלד]

אין חומש און תלמוד איז נישטא קיין זכר פון גלגול. 

גלגול מן התורה מנין?

"ותהי נציב מלח"

גלגול מן הגמרא מנין?

ונעשין פילין וקופין. דער דור הפלגה איז געווארען מאנקיס. (פילין שטייט אפשר נישט).

[לעיקוואד]

אויב קען מען נישט פארשטיין דער אייבישטער, וויאזוי קענסטו וויסען אז זיין רצון איז מיר זאלען היטען תורה וממצוות? וועסטו דען זאגען, עס שטייט אזוי אין די תורה, נו, אפשר איז זיין רצון דווקא אז מיר זאלען נישט פאלגען די תורה, איי סשטייט פארקערט, דו האסט דען א השגה אין דרכי ה'? סאיז נאר א נסיון צו זעהן ווער עס וועט האבען גענוג אמונה און זיך נישט לאזען נארען פון דאס וואס זעהט אויס אז ער וויל אזוי.

יאיר, קודם כל טאקע אויף די בהמות איז אויך שווער, און טאקע די תורה פון גלגול במקורו איז געקומען דאס אויך צו פארענטפערן, אויב א בהמה איז א גלגול פון א מענטש, פארשטייט מען שוין וואס קומט זיך איר עונשים. צווייטענס, יש חילוק בין אדם לבהמה מאחר שאין לבהמה תודעה במובן שיש לאדם, וממילא איז נישט אזא עוולה צו מאכען צער פאר א בהמה ווי פאר א מענטש.

[הקטן]

איך בין מיט הוגה אלל דע וועי. באט איך וויל מוסף זיין איין נקודה: די עצם מושג פון רחמנות אדער רחום וחנון און געפילן אין general איז באשאפן געווארן צוזאמען מיט אונז, ממילא איז די גאנצע קשיא מעיקרא ליתא.
די רב עובדיה פון די חיות האט גאר אנדערע קלאץ קאשעס.

דער תירוץ פון גלגולים all it says is אז מיר האבן נישט די big picture און וועגן דעם פארשטייען מיר נישט. אזוי ווי איינער וואס קומט אריין אין operating room און זעט ווי מען שניידט שטיקער און פאנגט אן שרייען רוצחים!!!

אז ימלא שחוק פינו - קען זיין (און אויב נישט קענסטע פיילן א קאמפלעין)

[הקטן]

אויב קען מען נישט פארשטיין דער אייבישטער, וויאזוי קענסטו וויסען אז זיין רצון איז מיר זאלען היטען תורה וממצוות?

איך פארשטיי נישט וויאזוי א computer ארבעט אבער איך פארשטיי דאך אז עס איז בנימצא א computer.
איך קען נישט פארשטיין וויאזוי איינער זאל פארשטיין אז ער דארף אדער קען פארשטיין.

וועגן דיין שאלה אז אפשר איז די גאנצע תורה א טריק צי זען ווער וועט כאפען אז מען דארף טון just פארקערט - אזא סארט פימפעל פיימען סעד - אפשר. איך וואלט מציע געווען די טרייסט יאזען דאס פאר אן excuse ווען די קימסט אן אויבען אין זיי מודיע דא פארן עולם ווי אזוי ס'האט געראבעט

[דעת תורה]

א מלך האט אמאל געשריבן א גזירה אז אויב וועט איינער נישט באצאלו די שטייער וועט מען אים אויסהארגענען אים מיט זיין גאנצע משפחה און אויך זיין גאנצע שטאט, ווייל די קעניג איז א בעל חסד נפלא אבער נאר ווילאנג מען באצאלט די שטייערן אבער איין מאל איינער צאלט נישט איין גייט ער אריבער פון זיין כסא רחמים צו זיין כסא משפט און קעפ וועלן פליען. אזוי איז געשטאנען אין די פונקס המלוכה.

ןיהי היום, איינער האט נישט באצאלט די שטייערן און עס איז געשעהן וואס עס איז געשעהן.

עטליכע געטרייע עבדים האבן זיך געטרויעט צו ווינדערן הויך, וואס איז דא געשעהן מיט אונזער מלך רחום וחנון? פאר אזא עבירה קומט זיך אויסצורצחנן א גאנצע שטאט אנשים נשים וטף?

ויענו אנשי הקאווע שטיבל לאמר. מיר האבן א גוטע תירוץ. די קעניג איז געווען גערעכט, ווייל אזוי האט דאך ער אליינס געווארענט קלאר אינעם פונקס המלוכה. אבער בעצם איז טאקע די קעניג א רחום וחנון.

אההההה האבן אלע געענטפערט, יעצט פארשטייען מיר שוין אלעס, מיר האבן שוין נישט קיין קושיות.

והנמשל מובן מאליו.

רבותי, איר קענט לעבן פינף טויזנט יאר, אנפירקלן די גאנצע אונטערגעוועבאכץ מיט קאווע שטיבל ארטיקלן, איר קענט ברענגן וויפיל פסוקים, מאמרי חזל און פרקי ויואל משה איר ווילט, איר וועט אבער קיינמאל נישט קענען פארענטפערן די דרכים פון באשעפער. און טרייטס עס אפילו נישט צו טון. אנשטאט דעם נעמט ארויס די ספרי ר' אביגדור מילר (אדער אפאר גוטע סייענס ביכער) וועט איר זיך אליינס איבערצייגן אז דער גאט וואס האט באשאפן די וועלט איז וועי טו ביג אז מיר זאלן אים אנהייבן צו קענען םארשטיין.

ולא ישיגיהו משיגי גוף!!!!

בקיצור זאגסטו אז דו האלטסט און פארשטייסט לפי ראות עיניך אז די עונשים וואס די תורה גיט אויף עובר זיין פארשידענע עבירות, הן די עונשים וואס בית דין גיט פאר א יחיד און הן די כלליותדיגע פורעניות אויף כלל ישראל אויב מען האלט נישט די תורה חלילה, איז נישט פראפארשענעל. איך האלט גראדע אז עס איז יא.

עגעין, ביסט גערעכט מיט דעם רעיון אז סאיז נישט מעגליך משיג צו זיין די דרכי ה', (אגב ולא ישיגוהו משיגי הגוף קומט נישט דא אריין כפשוט) אבער צו דעם דארף מען נאר צוקומען ווען עפעס שטימט נישט. ווען א רשע באקומט א עונש, שטימט אלעס, און מען טאר זיך נישט פארמאכן די אויגן און זאגן מיר פארשטייען נישט די דרכי ה', נאר מען דארף אראפ לערנען א מוסר השכל כמבואר איבעראל.

[דעת תורה]

לגבי די שאלה פון חיות ובהמות, איז פון דעם טאקע א תשובה נצחית אויף ווער עס גלייבט נישט אין קיין רעליגיע, און פון דעם פוינט אוו וויו זענען די צער בעלי חיים גרופעס הייליג גערעכט, ווער געט פאר א מענטש א רעכט צו נעמען א אומשולדיגע בהמה און דערהארגענען און נאך גיין אויפעסן זיין פלייש? איי מין דאס איז דאך די נידריגסטע און גרוייגסטע פעולה וואס א מענטש קען טאן, הארגענען א באשעפעניש א יצור, סתם ווייל ער דארף זיין פלייש? היטלער הט אזאנס נישט געטאן.

איז בשלמא אז דו גייסט בצלם אלקים עשה את האדם, און דער קריעיטאר, דער בורא כל האט משליט געווען דעם מין האנושי אויף די אנדערע ראסע באשעפענישן, קען עס נאך גיין, (וכידוע אז ביזן מבול איז טאקע בשר בהמות וחיות געווען אסור, שפעטער האט דער אייבישטער עס מתיר געווען פאר נח ובניו). אבער אויב איז גלייבט מען נישט אין דעם, נאכמער אז מען גלייבט אז מענטשן קומען באמת פון בהמות וחיות, איז דאך דאס א רציחה, און איך רעד שוין נישט פון דעם וואס מען מאכט קאליע דמו ודם זרעיותיו, און אפשר וואלט אין מיליאן יאר ארום פון די בהמה ארויסגעקומען א זיוויג פאר דיין אייניקל...?

[קאך_לעפל]

דער אשכול איז א דבר בעיתו מה טוב,

און די דאזיגע טעג, צווישען פסח און שביעות, האט מען ליידער אוועק געפירט דאס גאנצע אונגארישען יודענטום, צו די היטלערישע קאלעך אויבענעס, טויזענטער, און טויזענטער אונגארישע יודן, מענער, פרויען, יונג און אלט, תינוקות שלא טעמו טעם חטא, רבנן ותלמידיהם, קהילות קדושות, אלעס איז געגאנגען כצאן לטבח, אלעס האט זיך ליידער געשענגעלט, און די לאננגע רייעס, און אוישביטץ-בירקאנוי, פאר דעם קאלט בלוטיגען רשע, ד'ר מענגעלע ימ''ש, וואס האט מיט זיין צינישער שמייכל, געוויזען מיט די הענד, מי יחיה ומי ימות,

ארץ ארץ אל תכסו דמם.

ווען אלע ימים וואלטען געווען טינט, און אלע ביימער, פעדערן, און אלע הימלן, פארמעט, און אלע איינוואוינער פון די וועלט, שרייבער, וואלט מען נישט געקענט אראפשרייבן, דאס בראך וואס איז דירוך געגאנגען אויפן כלל ישראל, בימי הפרעניות, בשנת תרצ''ט - שנת תש''ה.

די גמרא זאגט: שלהי דקייטא קשיא מקייטא, - סוף זימער, איז ערגער וואו זימער:

די חורבן פון נאך דער חורבן, איז און א געוויסע זין, נאך געווען ערגער וואו דער חורבן אליינס, כלל ישראל האט זיך נאך אלס נישט געהעריג ציריק געכאפט, פון דעם ביטערן חורבן, כלל ישראל איז געבליבן עלענד, און נאקעט, אלע גדולי ישראל, זענען ליידער געגאנגען אויף קידוש ה', און מיר זענען געבליבען עלענדער וואו עלענד.

כלל ישראל האט זיך ארום געדרייט נאך דעם ביטערן חורבן, און גפרעגט למה? פארוואס? למה עשה ה' ככה? פארוואס איז געקימען אויף אונז אזא חורבן? וואס האבן מיר זיך אזוי פארזינדיגט פארן הייליגען באשעפער? אבער ליידער די גדולי ישראל וואס האבן געקענט פארענפערן די דאזיגע שאילות, זענען ליידער אוועק מיטן רויעך, און זייערע פענטעס, איז פארוואנדעלט געווארן פאר ''ריינעם יודען פענטעס זייף" דירוך די מלאכי חבלה בדמות אנשים.

און יודן זענען נעבאך געבליבן מיט קשיות, און נעבאך פארלוירן די אמונה אונעם איין איינציגען באשעפער, נישט איין יוד האט אויף געהערט זאגן שמע ישראל, און נישט 2 און נישט 3, נאר טויזענטער יודן, האבן ליידער פארלאזט, די וועג פון זייערע עלטערען, און האבן פארגעסן, פון דעם הייליגען פסוק, וואס זייער טאטע, מאמע, ברידער, שוועסטער, האבן גשריגען מיט די לעצטע כוחות, פאר די נאצישע רשעים האבן פארקנאקט אויף זיי די שווערע טויערען פון די גאז קאמערען, און זייערע הייליגע נשמות זענען ארויף מיט שטורם, פארן כיסא הכבוד.

און דערנאך איז נאך אונטער געקימען, די שווערסטע פון די שווערסטע, די ציונים האבן באוויזען אויסצופירן די וויזיע פון די כופרים בנימין זאב הערצל שר''י, און זיין שותף מקס נורדאו שר''י, וואס ער שרייבט און זיין טמא'נעם בוך, דער יודן-שטאט, אז די איינציגסטע וועג, וואו אזוי צו לעזן די יודן פראגע, און נאר אז כלל ישראל וועט ווערן ככל הגוים בית ישראל, און אז מען דארף שוין נישט ווארטען אויף משיח, אזוי ווי דער הייליגער באשעפער האט אונז באשוואוירען, נאר מען דארף זיך אליינס אויסלייזן פון גלות רח''ל, און מדינת ישראל איז געווארן א מציאות,.

דא שטייען יודישע קונדער, וואס האט אצינד מיט געמאכט דעם גרעסטען אומגליק, זינט דעם חורבן בית המקדש, עלענד, און צובראכען, אן קיין גדולי ישראל, אן קיין היים, אן קיין שוץ ארט, בעירום ובחוסר כל, פארלוירן די משפחה, פארלוירן די גוטע פריינד, פארלוירן דאס גאנצע האב און גוט'ס, אליין, אליין, אליין, און הערן אז יודישע קינדער האבן א אייגען לאנד, א כלומר'שט מקום מנוחה, וואו מען וועט זיך קענען אוועק לייגען דאס צוזאם געבראכענעם גוף, און זיך טרעפן א שטיקל מקום מנוחה, וואו גרויס און וואו ריזיק איז געווען די נסיון? מיר קענען זיך עס ניטאטמאל פארשטעלן,

לענינו דאס איז זיכער אז די שואה, און אירע נאכווייען איז געווען א נסיון פון הימל, אויס צו פראבירן, דאס אויס פראבירט יודיש פאלק,

און וואו וואויל און ווי ליכטיג וועט זיין ווען משיח וועט קימען, פאר די דאזיגע וואס זענען בייגעשטאנען דעם נסיון?

די שכר פאר די דאזיגע וועלן דאך זיין עד אין לשער, דעמאלס וועלן מיר פרעגן דעם הייליגן באשעפער אליינס, למה? פארוואס? און איך בין זיכער אז ער וועט האבן א תירוץ, אבער סתם אזוי שטיין און פראבירן זיך דערגרינטעווען און זאכן וואס זענען למעלה מהשגתינו, וועט אונז נישט ברענגן און ערגעץ.

לאמיר ביישטיין דעם נסיון, און אויסווארטען מיט געדילד, אויף ביאת משיח, וואס דעמאלס וועלן אונז די אלע גוטע קישות פארענפערט ווערן, עס וועט נישט נעמען צו לאנג.

[לעיקוואד]

לגבי די שאלה פון חיות ובהמות, איז פון דעם טאקע א תשובה נצחית אויף ווער עס גלייבט נישט אין קיין רעליגיע, און פון דעם פוינט אוו וויו זענען די צער בעלי חיים גרופעס הייליג גערעכט, ווער געט פאר א מענטש א רעכט צו נעמען א אומשולדיגע בהמה און דערהארגענען און נאך גיין אויפעסן זיין פלייש? איי מין דאס איז דאך די נידריגסטע און גרוייגסטע פעולה וואס א מענטש קען טאן, הארגענען א באשעפעניש א יצור, סתם ווייל ער דארף זיין פלייש? היטלער הט אזאנס נישט געטאן.

איז בשלמא אז דו גייסט בצלם אלקים עשה את האדם, און דער קריעיטאר, דער בורא כל האט משליט געווען דעם מין האנושי אויף די אנדערע ראסע באשעפענישן, קען עס נאך גיין, (וכידוע אז ביזן מבול איז טאקע בשר בהמות וחיות געווען אסור, שפעטער האט דער אייבישטער עס מתיר געווען פאר נח ובניו). אבער אויב איז גלייבט מען נישט אין דעם, נאכמער אז מען גלייבט אז מענטשן קומען באמת פון בהמות וחיות, איז דאך דאס א רציחה, און איך רעד שוין נישט פון דעם וואס מען מאכט קאליע דמו ודם זרעיותיו, און אפשר וואלט אין מיליאן יאר ארום פון די בהמה ארויסגעקומען א זיוויג פאר דיין אייניקל...?

וויאזוי איז דאס א תשובה ניצחת? אויב האלטסטו אז אן א גאט זאל דאס מתיר זיין איז דאס אוממאראליש צו הרגנען בהמות, אזויווי עס האלטען טאקע אנדערע, אויך מיט א גאט, איז דאס טאקע אוממאראליש און גרויליג. און דאס איז לדעתי בכלל נישט קיין אפגעפרעגטע שטעלונג. דאס וואס מענטשען פירען זיך נישט אזוי איז נשט קיין ראיה אויף גארנישט. מענטשען האבען אויך געמאכט א שואה. און אויב האלטסטו אזוי העלפט דיר דער גאט נישט קיין סאך אויך אויב ער איז דאס מתיר . בסך הכל ווארפסטו ארויף דער שולד אויף גאט, נו אויף דעם רעדט דאך דער אשכול וועגן די טענה וואס איז דא אויף גאט פארוואס ער מאכט א האלעקויסט. און בכלל באנו לשאלת רעליגיע און מאראל המדובר פה בכמה אשכולות שונים.

אבער לעולם, ביסטו זיך ממש סותר מיניה וביה. ווייל אויב האלסטו אז גאט איז א תשובה אויף מאראל, קומט אויס אין אנדערע ווערטער אז אן גאט און א תורה איז נישטא מאראל. איז ממילא ווי קענסטו האבן טענות אויפ'ן מענטש וואס גלייבט נישט אין גאט וויאזוי ער הרג'עט חיות? אפילו ווען ער הרג'עט מענטשן קענסטו נישט האבען א טענה אויף עם, ווער זאגט דען אז עפעס איז ראנג צו זיין היטלער?

שלישית, איז דא גאנץ פשוט'ע סברות מסביר צו זיין פארוואס עס איז נישט מאראליש צו הרג'נען א מענטש אפילו אז ס'איז יא מאראליש צו הרג'נען בעלי חיים, אויך למ"ד אז א מענטש איז א אייניקל פון א מאנקי.

[הקטן]

לגבי די שאלה פון חיות ובהמות, איז פון דעם טאקע א תשובה נצחית אויף ווער עס גלייבט נישט אין קיין רעליגיע, און פון דעם פוינט אוו וויו זענען די צער בעלי חיים גרופעס הייליג גערעכט, ווער געט פאר א מענטש א רעכט צו נעמען א אומשולדיגע בהמה און דערהארגענען און נאך גיין אויפעסן זיין פלייש? איי מין דאס איז דאך די נידריגסטע און גרוייגסטע פעולה וואס א מענטש קען טאן, הארגענען א באשעפעניש א יצור, סתם ווייל ער דארף זיין פלייש? היטלער הט אזאנס נישט געטאן.

איז בשלמא אז דו גייסט בצלם אלקים עשה את האדם, און דער קריעיטאר, דער בורא כל האט משליט געווען דעם מין האנושי אויף די אנדערע ראסע באשעפענישן, קען עס נאך גיין, (וכידוע אז ביזן מבול איז טאקע בשר בהמות וחיות געווען אסור, שפעטער האט דער אייבישטער עס מתיר געווען פאר נח ובניו). אבער אויב איז גלייבט מען נישט אין דעם, נאכמער אז מען גלייבט אז מענטשן קומען באמת פון בהמות וחיות, איז דאך דאס א רציחה, און איך רעד שוין נישט פון דעם וואס מען מאכט קאליע דמו ודם זרעיותיו, און אפשר וואלט אין מיליאן יאר ארום פון די בהמה ארויסגעקומען א זיוויג פאר דיין אייניקל...?

אויב א מענטש איז נישט מער ווי א חיה פארשטיי איך אינגאנצען נישט די צער בעלי חיים גרופעס, זייט ווען האסטו טענות אויפו קאץ פארוואס ער באגייט זיך מיט אזא רציחה אויפן מייז. דאס איז די rule of the jungle

[לעיקוואד]

אויב קען מען נישט פארשטיין דער אייבישטער, וויאזוי קענסטו וויסען אז זיין רצון איז מיר זאלען היטען תורה וממצוות?

איך פארשטיי נישט וויאזוי א computer ארבעט אבער איך פארשטיי דאך אז עס איז בנימצא א computer.
איך קען נישט פארשטיין וויאזוי איינער זאל פארשטיין אז ער דארף אדער קען פארשטיין.

וועגן דיין שאלה אז אפשר איז די גאנצע תורה א טריק צי זען ווער וועט כאפען אז מען דארף טון just פארקערט - אזא סארט פימפעל פיימען סעד - אפשר. איך וואלט מציע געווען די טרייסט יאזען דאס פאר אן excuse ווען די קימסט אן אויבען אין זיי מודיע דא פארן עולם ווי אזוי ס'האט געראבעט

איך האב נישט קיין שום פראבלעם מיט וויסען דער מציאות פון גאט און נישט זיין מהות, וכמו שהסברת במשל הקאמפיוטער.
אבער אין נישט וויסען וואס ער איז איז דאך אז מקען נישט וויסען זיין רצון, ממילא פרעג איך אז דאס איז א סתירה צו כל התורה כולה וואס איז געבויט אויף די הנחה אז מיר ווייסען יא זייער קלאר וואס איז רצון ה' .

די וועג וואס איך האב געשריבען אז אפשר די תורה נאר א טריק איז נישט ממש קשור צו דער שאלה, איך האב נאר געמיינט ארויסצוברענגען אז גלייבען אין תורה מן השמים העלפט נישט צו פארענטפערן דער שאלה מיינע, וויבאלד מקען טייטשען די תורה אויף פיל וועגן און בכללם אפילו דער אפציע אז סאלץ א טריק צו זעהן אויב מענטשען וועלן זיך מתפתה ווערן צו זאגען אז זיי האבען פארשטאנען דער אייבישטער, כמסתבר מאד פאר ווער עס נעמט אן עד הסוף די הנחה אז מיר פארשטייען עם נישט.

און די תשובה דיינד אז איך זאל דאס זאגע ביים בית דין של מעלה, איז נישט קיין תשובה בכלל נאר א סטראשע, וואס דאס טוט מען בדרך כלל ווען מהאט נישט וואס צו ענטפערן. גראדע, רעדנדיג איבער בית דין של מעלה, קום איך יעצט פון דארט, אבער וואס זיי האבען געזאגט קען איך נישט דא איבערגעבן ווארום מהאט מיר אנגעזאגט אז מדארף אנהאלטן ווייטער די נסיון און לאזען די בחירה פאר מענטשען.

[הקטן]

אויב קען מען נישט פארשטיין דער אייבישטער, וויאזוי קענסטו וויסען אז זיין רצון איז מיר זאלען היטען תורה וממצוות?

איך פארשטיי נישט וויאזוי א computer ארבעט אבער איך פארשטיי דאך אז עס איז בנימצא א computer.
איך קען נישט פארשטיין וויאזוי איינער זאל פארשטיין אז ער דארף אדער קען פארשטיין.

וועגן דיין שאלה אז אפשר איז די גאנצע תורה א טריק צי זען ווער וועט כאפען אז מען דארף טון just פארקערט - אזא סארט פימפעל פיימען סעד - אפשר. איך וואלט מציע געווען די טרייסט יאזען דאס פאר אן excuse ווען די קימסט אן אויבען אין זיי מודיע דא פארן עולם ווי אזוי ס'האט געראבעט

איך האב נישט קיין שום פראבלעם מיט וויסען דער מציאות פון גאט און נישט זיין מהות, וכמו שהסברת במשל הקאמפיוטער.
אבער אין נישט וויסען וואס ער איז איז דאך אז מקען נישט וויסען זיין רצון, ממילא פרעג איך אז דאס איז א סתירה צו כל התורה כולה וואס איז געבויט אויף די הנחה אז מיר ווייסען יא זייער קלאר וואס איז רצון ה' .

די וועג וואס איך האב געשריבען אז אפשר די תורה נאר א טריק איז נישט ממש קשור צו דער שאלה, איך האב נאר געמיינט ארויסצוברענגען אז גלייבען אין תורה מן השמים העלפט נישט צו פארענטפערן דער שאלה מיינע, וויבאלד מקען טייטשען די תורה אויף פיל וועגן און בכללם אפילו דער אפציע אז סאלץ א טריק צו זעהן אויב מענטשען וועלן זיך מתפתה ווערן צו זאגען אז זיי האבען פארשטאנען דער אייבישטער, כמסתבר מאד פאר ווער עס נעמט אן עד הסוף די הנחה אז מיר פארשטייען עם נישט.

און די תשובה דיינד אז איך זאל דאס זאגע ביים בית דין של מעלה, איז נישט קיין תשובה בכלל נאר א סטראשע, וואס דאס טוט מען בדרך כלל ווען מהאט נישט וואס צו ענטפערן. גראדע, רעדנדיג איבער בית דין של מעלה, קום איך יעצט פון דארט, אבער וואס זיי האבען געזאגט קען איך נישט דא איבערגעבן ווארום מהאט מיר אנגעזאגט אז מדארף אנהאלטן ווייטער די נסיון און לאזען די בחירה פאר מענטשען.

איך האב גראדע נישט געמיינט צי סטראשענען, איך האב געוואלט מאכן א פוינט בואט איי געס איי פעלט.
דע וועג ווי אזוי איך זע עס איז - אין א יעדען פאל איז דא א מקום פאר א מענטש זיך מתחכם צי זיין אין ניצען געוויסע פשעטליך. אבער דער יודע מחשבות בני אדם האט געגעבן דעם מענטש שכל הישר אין ער האט בחירה אז ער וויל קען ער ניצען זיין שכל הישר אין אז ער וויל קען ער פרעגן אפשר איז עס נאר א טריק וכדומה

(אפשר טאקע? איך פרעג ווער האט בכלל געזאגט אז איך דארף זיך רעכענען מיט שכל הישר? אבער איך טו אלס אין מיין לעבען לויט שכל הישר ממילא איז פער צי עקספעקטן פין מיר די זעלבע ווען עס קימט צי עבדות ה'. אין איך גלייב דאס וועט מען מאנען פין מיר דארט אויווען אין מיין התכמות האט נישט קיין טשענס)

פין דא אין וואטער מיין שכל הישר הנקרא קאמען סענס:
רצון ה' איז צי גרויס איך זאל פארשטיין - כי לא מחשבותי מחשבותיכם א נברא קען נישט משיג זיין זיין בורא
רצון ה' וואס איז נוגע פאר מיר אין גאט וויל איך זאל וויסען האט ער געשריבען אין זיין תורה, הגם איך פארשטיי דארט אויך נישט פראוואס עס איז וויכטיג פאר גאט אלל איי נאי איז אז ער וויל איך זאל עס טיען (איך קען בוחר זיין אין זאגען איך מיין אז סאיז א טריק)
רצון ה' וואס גאט האט מיר נישט געזאגט איז נישט מיין פריקען ביזנעס

אז איך בין א קליין אינגל אין חדר אין די מנהל הייסט אריינקימען פין הויף פארשטיי איך אז איך דארף אריינקימען חאטש איך הייב נישט אן צי פארשטיין מיין מנהל. מיין מנהל זאגט מיר אויך אויב גיי איך נישט אריינקימען גייט ער מיך קאנסענען - אוי איך פארשטיי נישט פארוואס

(ב.ד. וו. מיין שכל הישר איז אויך סך הכול עפעס וואס איז באשאפען געווארן יש מאין אין די פארעם וואס איז באשאפען געווארן, איך ווייס נישט פארוואס פינקט אזוי. שכל הישר וואלט געקענט זיי אז 2 +2 = 6.8)

[לעיקוואד]

הקטן, איין באמערקונג. דאס וואס דו רעדסט וועגן רופט זיך אמונה פשוטה. מיט שכל הישר, אדער קומון סנס, האט עס גארנישט איינגעלייגט, און אוודאי אז סענפערט נישט וואס איך האב געפרעגט.

[הקטן]

>> איך האב נישט קיין שום פראבלעם מיט וויסען דער מציאות פון גאט און נישט זיין מהות, וכמו שהסברת במשל הקאמפיוטער.
די זעלבע איז שייך אויף רצון. די קענסט וויסען וואס איז דער רצון ה' ( דארט ווי מען האט דיר מגלה געווען) אבער דאס זאגט נישט אז די קענסט אויך פארשטיין פארוואס וכדומה - והשכל מחייב זה

[diff]

[left]They got permission but were not dictated what to do. Because first, nobody wants to do something when he is dictated every move. Second, If they were dictated, it wasnt them. The best were chosen because diamonds are rescued first.
It was more a rescue mission than a punishment. Very possible our forefathers were praying it happen[/left]

[kliger]

וואס ווערט פארענפערט מיט גלגול?
ווען די זעסט א באם וואס טוט עבירות ווילסטו אים צורייסן?, אדער די טראכסט אז ער האט נעבעך נישט קיין שכל אדער קיין ידיעות.
ו

[הוגה]

ר' לעיקוואד (און אנדערע מגיבים) כ'האב נישט געהאט קיין צייט צו ענטפערן ביז יעצט אבער ב"ה איך זעה אז לא אלמן ישראל, די שמועס ציט זיך ווייטער.

צוריק צום ארגינעלע שאלה, פארוואס איז געשעהן די האלעקאוסט?

דער שאלה איז א ברייט פארצווייגטע שאלה, ווייל דאס צו פארענטפערן מוז מען פארענטפערן די פאלגענדע:
זעקס מיליאן אידן אויסגעהרג'ט
כמעט גאנץ יהדות אירופא
יהדות אמעריקא, אזיע, אפריקא, מזרח התיכון ועוד בלייבן כמעט גענצליך אומבארירט.
אלע ישיבות אין אירופא אויסגעריסן.
ישיבת מיר און תומכי תמימים זענען די באשעפערס פעט און ווערן פארשוינט.
די הריגות און רציחות זענען געווען באכזריות נוראה
געוויסע האבן איבערגעלעבט זעקס יאר בשער הגיא נאר צו ווערן געהרגט אדער צו שטארבן פון הונגער נאכן קריג.
געוויסע משפחות גענצליך אויסגעריסן, אנדערע גענצליך אומבארירט.
כמעט וואס עס האט נישט איבערגעלעבט קיין איין רב פון פוילין און גאליציע.
ערפינדונג פון די זייקלאון גאז נאר לרגל דער רונדע פון געטליכע גרימצארן.
ליידער א מיעוט אידישע ברודער האבן אליינס איבערגעגעבן אידן לשחיטה.
נאכן קריג רוב איבערלעבער פארלאזן דאס אידישע גלויבונג.
די גאנצע וועלט האט געזעהן (געמיינט) אז די אייבישטער האט אונז פארלאזט.

איך קען אנגיין נאך און נאך, באט יו געט די פוינט.

יעצט ווער וויל וואלונטירן און פארענטפערן די אייבישטער? ווער וויל קומען מסביר זיין אז די אלע זאכן זענען זייער פארשטענדליך און אקצעפטבאר? ווער וויל ווייזן אז אזוי שטייט אין די תוכחה, און אזוי ארום וועט אלעס פארענטפערט ווכרן? ווער וויל מסביר זיין ווי אזוי די פאנישמענט פיט די קריים?

כאטש קומען אנדערע, למשל ר' עובדיה און זאגען אז עס מאכט טאקע נישט קיין סענס, און די איינציגסטע הסבר וואס איז יא דא איז אז גאנץ כלל ישראל זענען געווען גילגולים פון עפעס א דור פון רוצחים רשעים אפקורסים און דאס איז געווען זייער/אונזער תשובת המשקל.

אויב זענט איר צופרידן פון דעם תירוץ דאן זייט מקבל, מיר באפרידוגט עס בכלל נישט, אזוי ווי די שרייבער פונעם ארטיקל ברענגט שיין ארויס.

דאס מיינט אבער נאך נישט אז צוליב דעם גיב איך אויף מיין אמונה, איך גלייב נאך אלץ אז השם השם קל רחום. איך ווייס אז ער האט געגעבן די תורה און האט פארלאנגט אז מיר זאלן עס היטן. איי, וויאזוי שטימט קל רחום, מיט אלע אומפארענטפערטע קושיות?

אויף דעם איז די תשובה אז מיר זענען נישט משיג דעם אייבישטער כלל וכלל. (יא, ולא ישיגיהו משיגי גוף קומט יא דא אריין כפשוטו). מיר מיינען אז רחום מיינט וואס עס מיינט, אבער מיר מוזן געדענקן אז מיר זענען מוגבל און אונזער שכל איז מוגבל, און ממילא קענען מיר נישט אפלייען אונזער מוגבל'דיגע פשט אין רחום צום אייבישטער. אזוי ווי איך האב פריער געשריבן, ביי דער וואס איז למעלה מן המקום ומן הזמן איז רחום מיט כליון נישט קיין סתירה.

וועט איר מיך פרעגן צו איך פארשטיי איין ווארט וואס איך רעד דא. וועל איך אייך ענטפערן אז איך פארשטיי נישט קיין איין ווארט, ווייח ולא ישיגיהו וכו'. מען קען אים נישט משיג זיין און פארשטיין. אויף אזוי פיל פארשטיי איך אבער יא, אז ער איז צו גרויס און איך בין צו קליין אים צו קענען פארשטיין. דא ענדיגט זיך מיין מוגבל'דיגע שכל. ממילא פרוביר איך נישט צו פארענטפערן די האלעקאוסט, ווייל איך ווייס אז איך פארשטיי נישט. עס טוט וויי טאקע, אבער מען קען נישט פארשטיין, עכ"פ היינט, ביז ומלאה הארץ דעה.

אדערווייל, די אייבישטער האט אונז דא ארפגעשיקט מיט שמוציגע זון גלעזער, און מוגבל'דיגע שכל, אבוויעסלי וויל ער אז מיר זאלן טראכטן מיט אונזער שכל (ווען נישט וואלט ער אונז באשאפן אדער מיט עכטע שכל אדער אן קיין שכל) ממילא קוקען מיר אן אלע געשעענישן מיט אונזער גלעזער און אונזער שכל, און מיר נעמען ארויס דערפון וואס מער ברויכן צו עבודת ה' כל אחד כפום דרגתו.

סאטמאר זעהט אינעם האלאקאוסט א צורך תיקון בנוגע ציונות, קוק'ניקעס זעהן א צורך תיקון אין יישוב א"י. אילו ואילו דברי אלוקים חיים כמובן.

אבער מען מוז געדענקן אז ווייל מיר האבן בלויע זון גלעזער מיינט נאך נישט אז די וועלט איז טאקע בלוי. ודו"ק כי קצרתי במקום שצריך להרחיב, אבל הנושא היא עמוק מיני ים ועוד חזון.

[הוגה]

אויב קען מען נישט פארשטיין דער אייבישטער, וויאזוי קענסטו וויסען אז זיין רצון איז מיר זאלען היטען תורה וממצוות?

וועגן דיין שאלה אז אפשר איז די גאנצע תורה א טריק צי זען ווער וועט כאפען אז מען דארף טון just פארקערט - אזא סארט פימפעל פיימען סעד - אפשר. איך וואלט מציע געווען די טרייסט יאזען דאס פאר אן excuse ווען די קימסט אן אויבען אין זיי מודיע דא פארן עולם ווי אזוי ס'האט געראבעט

יש מקום לומר אז לעיקוואד איז גאר גערעכט מיט זיין קאנספיריסי טעאריע איבער די תורה. (אגב, כמדומני שזה היה כוונת ר' מוטה פראנק במכתב שלו בפייסבוק אודות ר' אליעזר בערלאנד). אבער לאמיר נאכאמאל איבערגיין וואס איך האב געשריבן אין די לעצטע תגובה, היות מיר זענען באשאפן געווארןן און מיר לעבן אין דער מוגבל'דיגע וועלט, אין לנו אלא מה שעינינו רואות, ואזנינו שומעות ושכלינו משיג. ובמופלא ממך אל תעלה.

ועוד, אפילו אויב ס'נישט דא קיין תירוץ אויף לעיקוואדס קושיא, מיינט עס נאך אלץ נישט אז מיר קענען יא פארשטיין די באשעפער. אויב דו פארשטייסט אים יא אדרבא זיים אים מסביר צו מיר, איך מוטשע מיך שוין אויף דער שווערע באשעפער פליאה פאר לאנגע יארן, ואין פותר אותה.

[לעיקוואד]

\
יש מקום לומר אז לעיקוואד איז גאר גערעכט מיט זיין קאנספיריסי טעאריע איבער די תורה. (אגב, כמדומני שזה היה כוונת ר' מוטה פראנק במכתב שלו בפייסבוק אודות ר' אליעזר בערלאנד). \.

????

[טאמבל סאס]

הוגה זעה איך האט פאר א פשטות אנגענומען פיסאנצע רבי'ס תירוץ. דארף מען פארשטיין פארוואס רוב האבן עס נישט אזוי פארשטאנען. כ'מיין ווייל לאמיר טראכטן, אויב דער באשעפער'ס רחמנות איז גאר אנדערש ווי אונזער, דארף מען אפשר אנדערש אפלערענען די אל רחום וחנון וואס שטייט אין די י"ג מדות. און ווען מען זאגט אז מיר דארפן זיך מדבק זיין במידותיו של הקב"ה דארף מען זיך בעסער אפשטעלן אריינטראכטן וויאזוי מען מאכט דאס.

און הקטן איז זיך עפעס סותר מיניה וביה, א מינוט זאגסטו דארף מען נוצן קאמען סענס, און א מינוט אמונה פשוטה, מיט ולא ישיגיהו משיגי הגוף. און א מינוט שפעטער, קוקט מען וואס ס'שטייט קלאר אין די תורה. אבער אויב נוצט מען קאמען סענס, פאלן אוועק חלילה אסאך דיני התורה וואס זענען זיך היינט צוטאג סותר מיט קאמען סענס, אבער האבן אמאל זייער גוט געשטימט מיט די אור אלטע קולטורישע געזעצן. און אז ס'איז אמונה פשוטה אן קאמען סענס, דאן וויאזוי ווייסטו וואס גאט וויל פון דיר? וויאזוי ווייסטו אויף וועלכן אופן אפצולערנען די פסוקי התורה פון וואו די דינים ווערן ארויסגעלערנט?!. און וואס איז געווען די חילוק פון די שואה און ת"ח ות"ט?.

[הוגה]

הוגה זעה איך האט פאר א פשטות אנגענומען פיסאנצע רבי'ס תירוץ. דארף מען פארשטיין פארוואס רוב האבן עס נישט אזוי פארשטאנען. כ'מיין ווייל לאמיר טראכטן, אויב דער באשעפער'ס רחמנות איז גאר אנדערש ווי אונזער, דארף מען אפשר אנדערש אפלערענען די אל רחום וחנון וואס שטייט אין די י"ג מדות. און ווען מען זאגט אז מיר דארפן זיך מדבק זיין במידותיו של הקב"ה דארף מען זיך בעסער אפשטעלן אריינטראכטן וויאזוי מען מאכט דאס.

נאכאמאל, אפילו נאכדעם וואס מיר זענען חכמים גענוג צו פארשטיין אז בעצם עצמיתו ווייסן מיר נישט וואס קל מיינט, וואס רחום מיינט א.א.וו. און אפילו ווען מען וואלט יא געקענט פארשטיין די אייבישטערס מידות און דרכים, איז עצם עצמיתו אוממעגליך צו פארשטיין, אפילו בדרך משלודמיון. דאך, היות מיר זענען נברא געווארן אויף דער וועלט, און מיר האבן באקומען די תורה אויף דער וועלט, דארפן מיר עס לערנען, מקיים זיין און אפטייטשן אזוי ווי דער וועלט פארשטייט עס.

ממילא, הדבק במדותיו, די תורה זאגט אז ער איז א רחום מיינט נישט אז דו זאלסט זיין א רחום פונקט ווי אים און אויסהארגנן זעקס מיליאן אידן צוליבן עובר זיין אויף שלש שבועות, נאר עס מיינט זאלסט זיין א רחום כפשוטו. ווייל נאר ער און ביי אים איז מעגליך צו צוזאמשטעלן די ביידע, ער איז א רחום, ער הרגט זעקס מיליאן אידן און עס איז נישט קיין סתירה.