"דארפן" מיר זיך פירן מאראליש ?

[מאטי]

מאראל האט בעצם נישט קיין געזעצן, עכ"פ נישט אלס אן אייגענעם שטאנד (intrinsically) ס'איז פשוט מהלכים ווי אזוי צו לעבן דאס בעסטע לעבן. אויב דו האלטסט אז דו האסט אויסגעטראפן א געוויסע מהלך פארקערט ווי ביז היינט, דאן כל הכבוד ואין לך מאראל גדולה מזו.

[פארוואס?]

וואס הייסט צו מ׳דארף זיך פיהרן מאראליש? אלס וואס? מצד הלכה? (ניין!) מצד מאראל? (דארף קודם זיין א מאראל צו מחייב זיין).

[נולד מאוחר]

פילייכט לאמיר אנהויבן מיט די דריי מעידזשאר עטיקל טעאריעס. יוטיליטעריעניזם, דיאנטאלידזשי און מעלה עטיקס.

וואס איז מעלה עטיקס?

[מאטי]

איז פארהאן עפעס וואס איז בכלל מחייב? אבוויעסלי, אויב נישט וואלט מען געבליבן אין בעט צופרי. וואס איז דער מחייב ארויסצוגיין? צווישן די אפציע פון "בלייבן אין בעט" און "ארויס גיין פון בעט" האט זיך ארויסגעשטעלט אז "ארויסגיין פון בעט" איז א בעסערע אפציע. איז 'די היגיון/מחשבה/ וואס האט באשטימט אז "ארויסגיין פון בעט איז א בעסערע אפציע' מחייב ארויסצוגיין פון בעט?

[אחד העם]

יעצט וועל איך ארויפשטעלן וואס איך האב געלייגט ביי מיר און דרעפט פון די ערשטע מינוט.

איך האב א חזיון, אז מען גייט זיך טרעפן שטיין ביים שאפע, און בלאזען שטויב פון די אלטע ספרים און פילעזאפישע ביכער, און בעסטען פאל צו לינקען און איבערגיין וואס עס איז שוין אויסגרעדט געווארן דא שטיבעל הרבה פעמים.

מאראל איז א רשות בפני עצמו און נהורא דארף זיך נאך אויסקלארן וואס מאראל דעפענירט זיך ביי אים און פון דארט קען מען גיין ווייטער אויב סאיז דא וואו.

[טאמבל סאס]

פילייכט לאמיר אנהויבן מיט די דריי מעידזשאר עטיקל טעאריעס. יוטיליטעריעניזם, דיאנטאלידזשי און מעלה עטיקס.

וואס איז מעלה עטיקס?

Virtue ethics

[נהורא נפישא]

איז פארהאן עפעס וואס איז בכלל מחייב? אבוויעסלי, אויב נישט וואלט מען געבליבן אין בעט צופרי. וואס איז דער מחייב ארויסצוגיין? צווישן די אפציע פון "בלייבן אין בעט" און "ארויס גיין פון בעט" האט זיך ארויסגעשטעלט אז "ארויסגיין פון בעט" איז א בעסערע אפציע. איז 'די היגיון/מחשבה/ וואס האט באשטימט אז "ארויסגיין פון בעט איז א בעסערע אפציע' מחייב ארויסצוגיין פון בעט?

אוודאי ווילסטו טוען דאס וואס די באשלוסט איז א בעסערע אפציע, אבער וויאזוי דעפינירסטו בעסערע אפציע, פראגמאטיזם איז דאך פשט וועלן טוען די בעסטע אפציע, נאר אז ס'קומט אריין אמונות און הנחות אז "מ'דארף" זיך פירן לויט געוויסע געזעצן טוישט דאס די אויסגאנג פון בעסערע אפציע, מיין שאלה איז צו ס'איז דא עפעס א געוויסע הנחה אויף וואס ס'איז שייך צו זאגן אז "מ'דארף" זיך צופירן, און אויב יא וואס מיינט אז מ'דארף.

[נהורא נפישא]

וואס הייסט צו מ׳דארף זיך פיהרן מאראליש? אלס וואס? מצד הלכה? (ניין!) מצד מאראל? (דארף קודם זיין א מאראל צו מחייב זיין).

און אלס הלכה וואלט אויך געדארפט זיין א הלכה וואס זאל מחייב זיין אלס הלכה.

[אחד העם]

וואס הייסט צו מ׳דארף זיך פיהרן מאראליש? אלס וואס? מצד הלכה? (ניין!) מצד מאראל? (דארף קודם זיין א מאראל צו מחייב זיין).

און אלס הלכה וואלט אויך געדארפט זיין א הלכה וואס זאל מחייב זיין אלס הלכה.

סקען נישט זיין קיין הלכה וואס זאל מחייב זיין א הלכה, אין לדבר סוף, פאלגען א הלכה איז א אמונה אדער א געוויסע קשר וואס דער מענטש בונדט זיך צו א געוויסע מהלך אלס וואס ווערט נכלל און דער מהלך איז אים מחייב זאל עס זיין סעקטע/קולטור/קולט וכו, וואס איז מיר מחייב צו די זאכען איז אדער מיין געפיל אדער מיין לאגיק, אבער סהאט נישט מיט די גאנצע שמועס מאראל איז נישט קיין מחייב און אויב איז עס מחייב מיינענדיג אויב דארף מען איז עס שוין נישט קיין מאראל

[נהורא נפישא]

איז שייך צו נוצן די הגדרה פון מחוייב אנע דעם וואס ס'זאל זיין על תנאי א געוויסע מהלך.
לדוגמא ביסט מחוייב ע"פ הלכה
ביסט מחוייב לויטן געזעץ
ביסט מחוייב עטיקלי.?

[מאטי]

יא

[אחד העם]

יא

הלכה ניין
געזעץ ניין
עטעקלי, ביטע זיי מסביר וואס פארטייטש זיך זיך ביי דיר עטעקל

[נהורא נפישא]

אפגעזען וואס עטיקס מיינט, איז דאך מיין שאלה צו מחוייב מוז אייביג זיין לויט א געוויסע סיסטעם אדער מחוייב קען שטיין פאר זיך זעלבסט

[נהורא נפישא]

יא

גיב מיר א דוגמא

[מאטי]

יא

הלכה ניין
געזעץ ניין
עטעקלי, ביטע זיי מסביר וואס פארטייטש זיך זיך ביי דיר עטעקל

מחויב ע''פ הלכה מיינט אז "הלכה איז מחייב"." פאר אן אטעאיסט איז דאס ווי יוסף הצדיק זאגט פאר זיינע ברודער "חי פרעה" זענט איר נאך אלס ביי אייער מיינונג?

[נהורא נפישא]

דאס הייסט אז אויב מ'גלייבט אין עפעס א סיסטעם "פילט" מען אז דער סיסטעם איז דיך מחייב

[אחד העם]

יא

הלכה ניין
געזעץ ניין
עטעקלי, ביטע זיי מסביר וואס פארטייטש זיך זיך ביי דיר עטעקל

מחויב ע''פ הלכה מיינט אז "הלכה איז מחייב"." פאר אן אטעאיסט איז דאס ווי יוסף הצדיק זאגט פאר זיינע ברודער "חי פרעה" זענט איר נאך אלס ביי אייער מיינונג?

כהאב נישט אזוי קלאר פארשטאנען וואס די שרייבסט, כמיין מזעמיר בינאזאם, די חיוב פון הלכה שטייט קיינ מאל פאר זיך זעלבסט, נאר צו דער וואס איז אויפגעוויזען צו גיין אונטער הלכה וואס זאגסטו

[מאטי]

בין איך מחיוב זיך אפצושטעלן ביי א רויטע ליכט?

מ'קען זאגן אז ניין.... אבער אויב בין איך פונקט אין די גוסטע נישט צו באגיין זעלבסטמארד, דאן איז "די גוסטע מיר מחייב זיך אפצושטעלן" א ריכטיגע הגדרה.

[אחד העם]

בין איך מחיוב זיך אפצושטעלן ביי א רויטע ליכט?

מ'קען זאגן אז ניין.... אבער אויב בין איך פונקט אין די גוסטע נישט צו באגיין זעלבסטמארד, דאן איז "די גוסטע מיר מחייב זיך אפצושטעלן" א ריכטיגע הגדרה.

דיין לאגיק איז דיר דאס מחייב

[נהורא נפישא]

בין איך מחיוב זיך אפצושטעלן ביי א רויטע ליכט?

מ'קען זאגן אז ניין.... אבער אויב בין איך פונקט אין די גוסטע נישט צו באגיין זעלבסטמארד, דאן איז "די גוסטע מיר מחייב זיך אפצושטעלן" א ריכטיגע הגדרה.

דאן איז דאס ווייטער על תנאי, אויב די ווילסט נישט ליידן די קאנסעקווענצן, און אויב ווילסטו יא?

[מאטי]

איז דען פארהאן א מציאות מחליט צו זיין צווישן צוויי אפציעס ווען ביידע שטעלן פאר פוקנטליך די זעלבע קאנסעקווענצן גלייך אויף גלייך? אויב יא, דאן זענט איר גערעכט. כ'האב דאס שוין אויבן געשריבן. בפשטות קוקט מיר אויס אז א יעדע דעסיציע קומט מיט א מינימום 51/49 אויבערהאנט.

[פארוואס?]

כ׳זעה ווי דער עולם שרייבט און שרייבט, אהן ארויסברענגען געהעריג דעם פוינט, סא לאמיר עס מאכן אין קורצן:
עס איז ידוע דער רמב״ם אז ״אמונה״ קען נישט אריינגערעכנט ווערן אין מנין המצוות, ווייל אהן קיין מצווה איז ניטא קיין מצוה. כלומר, בעפאר איינער גלויבט אין גאט און אין די תורה, קען איהם נאך די תורה נישט הייסן ער זאל גלייבן.
ערשט נאך וואס דו גלייבסט אין די תורה, קען מען דיר אנפאנגען צו זאגן וואס צו טוהן.

הוא הדין והוא הטעם, פאר ווען איינער גלייבט נישט אין מאראל, אדער ער טראסט נישט זיינע געפיהלן אז מ״דארף״ זיין מאראליש. איז נישטא ווער עס זאל איהם מחייב זיין צו זיך פיהרן מאראליש.
ערשט נאך וואס ער גלייבט אין מאראל, ״דארף״ ער זיך פיהרן מאראליש.
ודו״ק כי פשוט הוא.

[יאיר]

והוא הדין לגבי לאגיק.