קאווע שטיבל

נשלח: **מיטוואך דעצעמבער 17, 2014 5:08 pm**

גראדעמעכעלע האט געשריבן:איך האב געזען א אינטערעסאנטע רעיון בשם ר' א''מ גלאנצר, רש''י אין שמות טז, כג זאגט "'את אשר תאפו אפו ואת אשר תבשלו בשלו' , לשון אפייה נופל בלחם, ולשון בישול בתבשיל", פשטות איז שווער וואס רש''י וויל דא, יעדער וואס פארשטייט גענוג לה''ק אויף צי לערנען רש''י ווייסט אז אפיה מיינט באקן אין בישול מיינט קאכן, וואס וויל ער דא? נאר ווייל רש''י האט געשריבן זיין פירוש בעיקר פאר פראנצוזישע אידן אין די שפראך וואס זיי האבן גערעדט דעמאלטס איז געווען פראנצוזיש, אין פראנצוזיש זאגט מען פאר קאכן אין באקן די זעלבע ווארט ''cuire'' (בערל העלף ארויס) מילא וואלט שוער געווען פאר א פראנצוזיש רעדענדע צי כאפן אז די תורה ציטיילט קאכן אין באקן אין צוויי ווערטער

גראדעמעכעלע: ייש"כ. יא. 100%. אויף די פעולה (קאכן און באקן) נוצט מען דאס זעלבע ווארט. ממילא איז עס א שיינער דיוק...אבער פאר די מענטשן, ווי קעכער אדער בעקער האבן זיי יא אן עקסטער ווארט. א קעכער הייסט Cuisinier/ : און א בעקער הייסט Boulanger. : גיי פארשטיי פארוואס דאס איז אזוי...!
אויך. א קאך הייסט. Cuisine: און א בעקעריי הייסט. Boulangerie :...!

נשלח: **דאנערשטאג דעצעמבער 18, 2014 8:44 pm**

לכבוד ליל ששי (במקום טשולנט ביי הדר גאולה אדער דעלי 52 ) עמיר ברענגען א בלע"ז ווארט פון רש"י אין מס' שבת דף ו' ע"א וואו די גמ' רעדט פון די ארבע רשויות לגבי הוצאה מרשות לרשות אום שבת. זאגט די גמ' אז א "בקעה" וואס אונז טייטשן "טאל" האט נישט קיין דין ווי סיי וועלכע פון די ד' רשויות. זאגט רש"י "בקעה" קנפני"א בלע"ז.
ויש גורסין "שנפני"א". טייטשט דער Merriam Webster Dictionary. Campagne/ Countryside.
האב איך צו געלייגט מיין אייגענע ספעקולאציע. אז ס'קען זיין פארדעם הייסט די שאמפאניע וויין אזוי ווייל ס'קומט פון די קאנטרי. די בקעה אדער ארץ המישור...! Champagne....!

נשלח: **דאנערשטאג דעצעמבער 18, 2014 9:34 pm**

אין פ' מקץ (בראשית מא , י"ד) אויפ'ן פסוק "וירוצוהו מן הבור. זאגט רש"י פוש"י בלע"ז. טייטשט דער דיקשיאנערי. Fosse/Pit א גרוב. לכאורה וואס וויל דא רש"י מחדש זיין? נאר רש"י זאגט "וכן כל בור שבמקרא. אף אם אין בו מים...ווייל געוויינליך דאס ווארט "בור" ווערט גענוצט אויף א גרוב וואו מ'האלט וואסער. א "רעזערוואואר". זאגט רש"י אז סיי וועלכער גרוב פאר סיי וועלכן צוועק הייסט בור. און דאס קומט דער בלע"ז מרבה זיין. נישט נאר Reservoir....!

אין פסוק ט"ו, וואו פרעה זאגט פאר יוסף "ואני שמעתי עליך לאמור. תשמע חלום לפתור אותו"...
זאגט רש"י תשמע לשון הבנה ווהאזנה. אנטינדר"א בלע"ז. אויף די היינטיגע פראנצויזישע שפראך זאגט מען Entendre to understand, comprehend.
וואס וויל דא רש"י זאגן? נאר ווייל ס'שטייט אין דעם זעלבן פסוק ווי פרעה זאגט צו יוסף שמעתי עליך לאמור. תשמע חלום לפתור אותו. זאגט ער אז די צווייטע "שמועה" איז א לשון פון הבנה...!

נ.ב.: ס'איז דא נאך עטליכע ווערטער וואס רש"י ברענגט א "בלע"ז" אין די פריערדיגע פסוקים. אבער איך האב נישט געטראפן אן ענליך ווארט צו דעם אין די היינטיגע שפראך, האב איך עס נישט געברענגט...!

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 20, 2014 9:07 pm**

מיט די הייסע נייעס פון די צוויי געשאסענע פאליציי אפיצירן, וועם אינטרעסירט דען בערל בעל עגלה'ס איבערטייטשונגען פון די בלע"ז ווערטער פון רש"י?...!
אעפ"כ. וועל איך ברענגען נאך איין איבערטייטש פון א בלע"ז ווארט פון רש"י הק'. און נאכדעם 'עמיר נעמן א שטיקל ברעיק. און ווען דער עולם וועט ארויסווייזן א באנייטע אינטרעסע אין די עניינים,העמיר זיך ווידער נעמען דערצו: והנה:
אין פ' מקץ (מ"ג, ט"ז.) אויפ'ן פסוק...."כי איתי יאכלו האנשים בצהריים"...זאגט רש"י "זה מתורגם בשירותא. שהוא לשון סעודה ראשונה בלשון ארמי. ובלע"ז דיזנ"ר. ס'איז דא אן ענליך ווארט. Diner מ'זאגט ארויס דעם ווארט "דינעי" וואס מיינט צו עסן די סעודה דינער....!.אין היינטיגן פראנצויזיש איז נישטא א ווארט מיט דעם ספעללינג

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 20, 2014 9:16 pm**

berlbalaguleh האט געשריבן:מיט די הייסע נייעס פון בערל בעל עגלה'ס איבערטייטשונגען פון די בלע"ז ווערטער פון רש"י, וועם אינטרעסירט דען די צוויי געשאסענע פאליציי אפיצירן?...!

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 20, 2014 9:21 pm**

יין שרף האט געשריבן:
berlbalaguleh האט געשריבן:מיט די הייסע נייעס פון בערל בעל עגלה'ס איבערטייטשונגען פון די בלע"ז ווערטער פון רש"י, וועם אינטרעסירט דען די צוויי געשאסענע פאליציי אפיצירן?...!

יין שרף: ייש"כ פאר דעם ונהפוך הוא. און דאס אלעס איז נאך פאר דעם "עד דלא ידע"... :lol:

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 20, 2014 9:42 pm**

אינטרעסאנט אז די ווארט בטנים (אין העברעיש מיינט דאס פינאטס = אמעריקאנע ניסלעך) זאגט רש"י די וואך פישטניא"ס ענליך צום ווארט pistachios. נו בערל, וויאזוי זאגט מען עס אין אלט-פראנצויזיש?

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 20, 2014 10:21 pm**

יין שרף האט געשריבן:אינטרעסאנט אז די ווארט בטנים (אין העברעיש מיינט דאס פינאטס = אמעריקאנע ניסלעך) זאגט רש"י די וואך פישטניא"ס ענליך צום ווארט pistachios. נו בערל, וויאזוי זאגט מען עס אין אלט-פראנצויזיש?

יין שרף, קודם כל. דער בלע"ז שטייט אין מיין חומש אזוי...פושטציא"ס מיט א "צדיק", נישט א "נון"...!

דער Merriam Webster Dictionary טייטשט עס אלס Pistache/s...!

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 20, 2014 11:52 pm**

דער קדוש פין וואדרידזש זאגט אז דער גאנצע מקור החיות פין דייטשלאנד נעמט זיך ווייל רש"י זאגט אויף שניר אז עס טייטש שניי, ווייל אין בלע"ז איז עס שנע"י. און דאס איז אויף דייטש, און פין דעם האט דייטשלאנד א חיות פין די תורה.

זעהמיר פין דעם אז די בלע"ז אין רש"י איז גארנישט קיין פשוטע זאכען.

נשלח: **זונטאג דעצעמבער 21, 2014 12:02 am**

איחוד פעלד האט געשריבן:דער קדוש פין וואדרידזש זאגט אז דער גאנצע מקור החיות פין דייטשלאנד נעמט זיך ווייל רש"י זאגט אויף שניר אז עס טייטש שניי, ווייל אין בלע"ז איז עס שנע"י. און דאס איז אויף דייטש, און פין דעם האט דייטשלאנד א חיות פין די תורה.

זעהמיר פין דעם אז די בלע"ז אין רש"י איז גארנישט קיין פשוטע זאכען.

יא. און ס'איז נישט נאר ווייל דער קדוש פון וואודרידזש זאגט עס.
מ'דערציילט אז ביים שינאווא'ער רב זי"ע האט איינער געמאכט א סיום און ביים סוף מסכתא איז געווען א בלע"ז אין רש"י וואס ער האט אויסגעלאזט. האט איהם דער שינאווער רב געהייסן איבערזאגן. האט ער געטענה'ט אז ער האט אלעס געזאגט. האט דער שינאווער רב עים געזאגט. "ניין. דו האסט נישט געזאגט דעם בלע"ז אין רש"י. אז רש"י האט עס געשריבן דארף מען עס צו זאגן"...!
און אפילו על פי פשטות קען מען פארשטיין די וויכטיגקייט פון די בלע"ז ווערטער. אזוי ווי איך האב שוין געשריבן אין די הקדמה צו דעם אשכול. אז מ'באקומט א סאך א קלארער בילד פון דעם טייטש ווען מ'פארשטייט דעם בלע"ז...!

נשלח: **זונטאג דעצעמבער 21, 2014 12:28 pm**

און יעצט דארף.מען אנהייבען די ב"ש, צדיקים האבען געזאגט אז עס איז א גרויסע סגולה צו זאגען די בלע"ז פין רש"י, אנדערע האבען מפליג געוועהן אז עס איז מציל פין מחשבות רעות. אנדערע האבען געזאגט עס איז נאך העכער פין תרגום, ווידער די פוילישע האבען אינגאנצען נישע געמאכט קיין עסק. דער חסיד פין גרימפענשיין האט אמאהל נישט געזאגט די בלע"ז האט אים דער קאליצער געזאגט אז ווען מען זאגט די בלע"ז גנב'ט מען אוועק דער קליפת נוגה פין דער ס"מ, ולהיפוך די למבין.

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 27, 2014 8:23 pm**

איך וועל ברענגען נאך א בלע"ז פון רש"י אין פ' מקץ. : (בראשית מד', ב'). אויפ'ן פסוק "ואת גביעי, גביע הכסף... זאגט רש"י: "גביע. כוס ארוך וקורין לו מדרינ"ש.. אויפ'ן היינטיגן פראנצויזיש איז דא אן ענליך ווארט...Madriner מ'זאגט עס ארויס "מאדרינעי". וואס מיינט בעצם א זאך געמאכט פון האלץ. (אויף שפאניש הייסט האלץ..Madera...לכאורה וואס וויל דא רש"י מסביר זיין? אין פסוק שטייט דאך "ואת גביעי, גביע הכסף...!
נאר רש"י וויל דא מסביר זיין וואספארא בעכער דאס איז געווען. וואס מ'רופט היינט "Champagne Glass". וואס איז געוויינליך געמאכט פון האלץ. אבער פרעה'ס בעכער איז געווען פון זילבער...!

נשלח: **מוצ"ש דעצעמבער 27, 2014 8:42 pm**

אין פ' ויגש (שמות מז', ז') אויפ'ן פסוק..."ויברך יעקב את פרעה"...זאגט רש"י .."היא שאילת שלום כדרך כל הנראים לפני המלכים לפרקים...שלודי"ר בלע"ז.
אויף די היינטיגע שפראך איז דא זייער אן ענליך ווארט...Saluer...מ'זאגט עס ארויס "סאלו-עי...!

נשלח: **דאנערשטאג יאנואר 01, 2015 2:14 pm**

גוט יו"ט, גוט יו"ט. מיר האלטן יעצט אינמיטן פייערן דעם גרויסן יום טוב פון די שושנים פאעזיע קאנטעסט, וואוטס, והמסתעף.
איך וויל דא ח"ו נישט צושטערן אדער פארמינערן פון די שמחת החג. אבער רש"י הק' האט טראצדעם געלערנט די פ' השבוע און עס מפרש געווען. איז לאמיר מקיים זיין דעם "ושפתותיו דובבות, בקבר".
והנה: אין פ' ויחי. (בראשית מח'-ז') אויף דעם וועלט בארימטן פסוק "ואני בבואי מפדן ארם מתה עלי רחל, בעוד כברת ארץ"...
זאגט רש"י כברת ארץ..."ואומר אני, שהיה להם קצב שהיו קורין אותו כדי מחרישה אחת...קוריאדי"א בלע"ז. אין די היינטיגע פראנצויזיש איז פאראן אן ענליך ווארט...Charrue/er...אקער אייזן/צו אקערן...!

אין פ' ויחי (בראשית מט'-י"ג) זאגט רש"י אויפ'ן פסוק "וזבולון לחוף ימים ישכון"...חוף. כתרגומו ספר...מרק"א בלע"ז...אויפ'ן היינטיגן פראנצויזיש איז דא אזא ווארט. אבער ס'ווערט גענוצט אין גאנצן אן אנדערן קאנטעקסט...Marche...צו מארשירן...!

נשלח: **מיטוואך יאנואר 14, 2015 5:34 pm**

גראדעמעכעלע האט געשריבן:ר' בערל איר האט זיך געלערנט פראנצויזיש?
מיר האט געזאגט אמאל א גרויסע חוקר אויף לעזי רש''י - ר' אברהם מאיר גלאנצער פין אנטווערפן (בעמח''ס אגם מים אויף לעז''י רש''י, מן הסתם אינטערעסאנט פאר די וואס זענען אינטערעסירט אין לעזי רש''י ) אז די פראנצויזיש מיט וואס רש''י האט זיך באניצט איז אלט פראנצוזיש אין ווערט שוין נישט באניצט היינט, אין פארדעם איז די פראנצוזישע רעגירונג אינטערעסירט אין די מחקר אין לעזי רש''י כדי צי לערנען וואס אלט פראנצוזיש איז געווען

די שפראך אין וועלכע רש"י האט געשריבן די בלע"ז'ן ווערט פאררעכנט ביי לינגוויסטן אלס א באזונדערע שפראך גערופן ארגינעל צרפתית (Zarphatic, ארויסגעזאגט צאָרפאַתיש אין יודיש) וועלכע האט געבליהט אינעם עלפטן יאהר-הונדערט ביי די יודן אין פראנקרייך און אין מערב דייטשלאנד.
עס איז איינע פון די פילע שפראכן וואס די יודן האבן אנטוויקלט אין לויף פון די יאהרן viewtopic.php?f=7&t=807, מיט יודיש און לאַדינאָו אלס די גרעסטע און מערסט פארשפרייטע. די גרעסטע מערהייט פון זיי זענען שוין נישט אינעם טאג-טעגליכן באנוץ.
https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A6%D7 ... 7%99%D7%AA
https://www.jewishvirtuallibrary.org/js ... 10461.html
עס איז א געמיש פון הויעך פראנצויזיש, לשה"ק, און הויעך דייטש. דאס פארענטפערט די דייטשע ווערטער אין לעזי רש"י, וואס איז נישט ווייל רש"י האט געקענט דויטש נאר ער האט געשריבן אין זיין שפראך צארפאתיש פאר די ארטיגע יודן.
טייל ווילן זאגן אז אונזער יודיש וואס רוב אשכנזים האבן שפעהטער גערעדט, האט זיך אנטוויקלט פון אט די פראנצויזישע יודיש. (ולא נראה לי, ואכמ"ל).

אן אנדערער באקאנטער גדול וואס האט גערעדט און געשריבן אין די שפראך איז רבי משה הדרשן פון וועמען רש"י ברענגט אראפ זיינע דרושים 21 מאל אין זיין פירוש - ניינצן דערפון אין זיין ערקלערונג אויף די תורה.

איך וויל אפגעבן א פערזענליכן דאנק פאר רבי בערל פאר אייערע ערקלערונגען וואס איהר שרייבט דא אויף די לעזים אין רש"י.

נשלח: **מיטוואך יאנואר 14, 2015 8:05 pm**

קרעמער1: קודם כל וויל איך דיר באדאנקען פאר ארויסווייזן אן אינטערעסע אין דעם העכסט אינטרעסאנטן אבער אונטערגעשאצטן נושא.

דאס וואס דו שרייבסט אז די בלע"ז'ן פון רש"י זענען געשריבן געווארן אין די "צארפאת'ישע"/אידישע שפראך, איז נישט דאקומענטירט, אבער גאנץ מעגליך. ווייל די געגנט וואו רש"י הק' און די מערסטע פון די בעלי התוספות האבן געוואוינט הייסט אויף אידיש עלזאס....און אויף ענגליש Alsaice/Lorraine. איבער די גאנצע געגנט זענען אייביג אנגעגאנגען מלחמות צווישן דייטשלאנד און פראנקרייך, פאר איבער טויזנט יאר. איבער דעם קענמען טרעפן אין היינטיגן דייטשלאנד נעמען פון שטעט וועלכע זענען טיילווייז פראנצויזיש, ווי למשל די שטאט "קעלן",וועלכע הייסט אויף פראנצויזיש Cologne...און אין פראנקרייך זענען דא שטעט מיט דייטש-קלינגענדיגע נעמען ווי למשל ":שטראסבורג"...Strasbourg...!

אויסער דעם האט זיך די פראנצויזישע שפראך פאר די אלגעמיינע, נישט אידישע באפעלקערונג אויך געטוישט פון די תקופה פון רש"י. אבער א סאך ווערטער זענען בעצם געבליבן די זעלבע. נאר די ספעללינג האט זיך געטוישט. ווייל די פראנצויזישע חכמי הלשון האבן ארויסגענימען זייער א סאך אומניצליכע אותיות (סיילענט לעטערס). זיי האבן אויסגערייניגט אזוי צו זאגן די שפראך. אזוי ווי איך האב שוין געשריבן אין דעם פירוש אויפ'ן פסוק "וישמע בית פרעה" אין פ' ויגש. (ראה לעיל(...!

אויך איז דא אן אינטרעסאנטער פאקט צו באמערקן, אז אין אונזער'ן היינטיגן גערעדטן אידיש שפראך זענען דא זייער א סאך ווערטער וועלכע שטאמען פון פראנצויזיש. איך וויל יעצט נישט אריינגיין אין קיין אריכות, אבער איך וועל בלי"נ שרייבן איבער דעם נושא בקרוב, אי"ה. איך וועל נאר אנכאפן איין דוגמא. דאס ווארט "טשולנט" איז א קאמבינאציע פון צוויי פראנצויזישע ווערטער...Chaud-Lent...וואס מיינט אין פראנצויזיש "הייס, און שטאאט"...!. ס'זענען נאך דא צענדליגע ווערטער וואס אונז זאגן מיר ארויס און מ'כאפט נישט אז דאס שטאמט פון פראנצויזיש...! ועוד חזון למועד ...אי"ה.

נשלח: **זונטאג יאנואר 29, 2017 1:54 pm**

berlbalaguleh האט געשריבן:
יין שרף האט געשריבן:
berlbalaguleh האט געשריבן:מיט די הייסע נייעס פון בערל בעל עגלה'ס איבערטייטשונגען פון די בלע"ז ווערטער פון רש"י, וועם אינטרעסירט דען די צוויי געשאסענע פאליציי אפיצירן?...!

יין שרף: ייש"כ פאר דעם ונהפוך הוא. און דאס אלעס איז נאך פאר דעם "עד דלא ידע"...

אוי ווי נעמט מען יין שרפ'ן (ע"ה). ס'נאר בערך מיט א יאר צוריק, דעמאלס איז נאך קאווע שטיבל געווען ברום המעלה. געווען אזעלכע זיסע שרייבערס ווי יין שרף און מאטי און נאך אנדערע וועלכע האבן אריינגעפלאכטן א סאך הומאר אין זייערע זאכליכע און אינטרעסאנטע תגובות...

נשלח: **מיטוואך פעברואר 01, 2017 3:19 pm**

פרשת שלח אויף די פסוק ויעפילו: זאגט רש"י לשון חוזק אינג"ריש בלע"ז, עיי"ש

נשלח: **מיטוואך פעברואר 01, 2017 4:28 pm**

בערעלע מי יתנני זאלסט ממשיך זיין מיטן הערליכן און אינטרעסאנטן אשכול, איך בין מבטיח ח״י לייקס פאר די ערשטע ח״י הודעות.

נשלח: **מיטוואך פעברואר 01, 2017 5:45 pm**

מיש-נייעס האט געשריבן:פרשת שלח אויף די פסוק ויעפילו: זאגט רש"י לשון חוזק אינג"ריש בלע"ז, עיי"ש

ס׳איז מיר א פלא אז קיינער האט עס נאך נישט געברענגט. נאר רש"י ברענגט אינגרי"ש בלע"ז ערגעץ אנדעריש אויך. ווער ווייסט ווי?

ס׳ליגט מיר אין קאפ אז דער שם משמואל (אפשר אין פרשת דברים) זאגט אז דער פראנצויזישע שפראך איז מורה אויף ניאוף, כידוע (!), און רש"י האט עס פראבירט צו דערהויבען מיט׳ן ברענגען לעז׳ן פון דארט.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

נשלח: **מיטוואך פעברואר 01, 2017 5:59 pm**

ישעי' נ"ו פסוק י"א, ד"ה והכלבים עזי נפש: רוצים למלאות כריסם אינגרי"ש בלע"ז. מלשון זיך אנשטאפן.

נשלח: **מיטוואך פעברואר 01, 2017 8:23 pm**

ר' ליטוואק פון בודאפעסט: איך ווייס נישט וואס דער שם משמואל ברענגט. אבער דא ביי דעם פסוק..."ויעפילו לעלות ההרה"... איז די טייטש ..."אגרעסיע"... צו זיין אגרעסיוו...!

נשלח: **מיטוואך פעברואר 01, 2017 8:35 pm**

מיין (ליטווישע) זיידע פלעגט מיר זאגען ויעפילו לעלות - מ׳איז געפאלען ארויפצוגייען. וואס מיינט עס? זאגט רש"י לשון חוזק - ס׳איז א ליצנות - אינגרי"ש בלע"ז.
דער שם משמואל רעדט אין אלגעמיין, נישט דוקא אויף דער רש"י

קאווע שטיבל

די בלע"ז'ן פון רש"י. וואס זענען זיי?

די בלע"ז'ן פון רש"י. וואס זענען זיי?

אונגערי"ש בלע"ז

Re: די בלע"ז'ן פון רש"י. וואס זענען זיי?