קאווע שטיבל

יאנקל האט געשריבן:דאס הייסט אז איינמאל מיר קענען אויפווייזן אז א העכערער כח איז וויכטיג פאר דער מענטשהייט, איז דאס שוין א ראיה אז עס עקזיסטירט?

בן תמליון האט געשריבן:אוןצווועלכע רעליגיע געהערט דער טיגער וואס צופליקט דעם אומשילדיקן שעפעלע לעבעדיקערהייט? דוכט זיך דער בן אדם וועטזיך אפט פירן ווי דעם טיגער פונקט ווי ער פארמאגט אאלטרואיסטישעשטריכן אויך.

דבילה האט געשריבן:בכלל שטעלט זיך דא אהער אן אינטערעסאנטע נידון פארוואס א מענטש זאל יא אדער נישט טון א געוויסע פעולה, און די שאלה איז וועלכע וועט עם ברענגען צו א בעסערע החלטה, רעליגיע אדער מאראל.

לדעתי איז די גאנצע שאלה געבויט אויף בלאף. די אמת'ער סיבה פארוואס א מענטש טוט דאס אדער יענץ האט געווענליך נישט מיט רעליגיע און נישט מיט מאראל. ס'דא דערין אסאך פערזענליכע חשבונות און סיבות, און פארשטייט זיך אסאך געוואוינהייטן.

יאנקל האט געשריבן:

נולד מאוחר האט געשריבן:יוליש דבילה לאמיר נישט ווערן אריינגעדרייט אין די פרטים פין די ריליגיע הארגנען עמלק אדער בגנבנען א פויער אין וואלד.
לעטס סע סאיז דא א פערפעקט ריליגיע וואס זאגט אלעס וואס שטימט מיט אונדזער מיינד.
דארף מען ציקימען דערצי כדי די מענטש זאל זיך אויפירן מאראליש ?
אדער מען קען האבן א מאראליש וועלט אן ריליגיע אויך?

אויב פאר דה סעיק אוו ארגומענט דעפינירסטו רעליגיע ווי אזא וואס ״זאגט אלעס וואס שטימט מיט אונזער מיינד״ איז דאך על כרחך אז מיר דארפן נישט רעליגיע כדי צו האבן מאראליטעט, ווייל זעסט דאך אז אזא רעליגיע איז נישט פאראן און דער געפיל פאר מאראליטעט עקזיסטירט אפילו אזוי.

יואליש האט געשריבן:1) אויב סיי רעליגיעזע מענטשן און סיי אומרעליגיעזע מענטשן זענען אמאל מאראליש און אמאל נישט, טא ווי איז דיין טענה אז נאר רעליגיע קען געבן מאראלן? מיזט בהכרח מודה זיין אז נישט דאס איז עס.

2) אויב אפי' נאר איין חיה האט די מידה פון רחמנות (באמת האבן אלע, נאר טייל האבן אלטוריזים, דאס הייסט אפי' נישט פאר די אייגענע גרופע), מיזטו דאס מסביר זיין. אויב קען דיין הייפאטאסיס דאס נישט עקספלענען, איז עס פעלערהאפטיג.

3) מערב איירופע איז א גאט-לאזע שטח, און זיי האבן די זעלבע, אויב נישט מער, הומען רחמנות פון די אמעריקאנע.

5) וויאזוי ביסטו מסביר ווען א גאט-לאזע גוי פון סאן פראנציסקא איז מנדב זיין לעצטע פינעף דאלער פאר די רעד קראס?

4) א ריזן טייל פון 90% אמעריקאנע וואס גלייבן אין עפעס א סארט גאט, גלייבן נישט אין שכר ועונש, און גלייבן נישט אין די בוך, און גלייבן נישט אז גאט איז א באגריף וואס פאדערט עפעס פונעם מענטש. טא פון ווי נעמען זיי די מאראלן?

5) אויב זאכן וואס שטייען אין דיין בוך וואס דו ריפסט אן מאראלן, ווערן פארעכענט ביי 90% אמעריקאנע אלס אגרעסיווע אכזריות, דאן וויאזוי קענסטו זאגן אז די אמעריקאנע ווירדן קומען פון די בוך. אפשר איז א פערצופאל אז טייל פון זייערע ווירדן, ווי למשל גנב'נען, שטייט פערצופאל אויך אין די בוך?

6) אויב די בוך זאגט א פאל וואס מ'מעג איינעם אויספאפען, למשל א עלענדע גוי'ישע פויער אין וואלד וואס גייט קיינמאל נישט וויסן אז דו ביסט א איד און אז דו האסט אים אפגעפאפט, איז עס מאראליש עס צו טוהן? אויב נישט, וויאזוי קען זיין אז די בוך זאגט אז מ'מעג יא? און איז עס נישט א ראיה אז די בוך איז לאו דוקא עפעס וואס די וואלסט באצייכענט אלס ווירדיג?

7) קענסט נישט טראכטן פון רעליגיעזע מענטשן וואס האבן געניצט רעליגיע צו בא'עוולה'ן אנדערע מענטשן? טראכט קריסטן אין דער מיטל אלטער. סאו מ'קען ניצן רעליגיע פאר גיטס און פאר שלעכטס. וויאזוי שטימט דאס מיט רעליגיע גיבט א מענטש מאראלן?

8) וויאזוי אידענטפיצירט מען געמאכטע מאראלן אדער אמת'ע מאראלן? אויב איז עס א גיטע מדה איז עס גיט, אז נישט, נישט.

בן תמליון האט געשריבן:אלע שטארקע פראגעס נישט איך און נישט דו האבן גרינגע ענטפערס אויף די און אנדערע פראגעס איבערן אוניווערס. אולטימאטלי מוז א מענטש אביסל בייגן דעם קאפ מודה זיין ער פארשטייט נישט און אויפהייבן די אויגן צום הושענא אדם ובהמה הושענא עס מוז זיין העכערס וואס מיר קענען נישט לעת עתה באגרייפן.

וואס מיר קענען נישט לעת עתה באגרייפן

יואליש האט געשריבן:

בן תמליון האט געשריבן:אלע שטארקע פראגעס נישט איך און נישט דו האבן גרינגע ענטפערס אויף די און אנדערע פראגעס איבערן אוניווערס. אולטימאטלי מוז א מענטש אביסל בייגן דעם קאפ מודה זיין ער פארשטייט נישט און אויפהייבן די אויגן צום הושענא אדם ובהמה הושענא עס מוז זיין העכערס וואס מיר קענען נישט לעת עתה באגרייפן.

דו הערסט אויף מיט די "ספליט די דיפרענס" קאפ אוט! רעדט נישט אין מיין נאמען, קענסט רעדן פאר דיר.

ביז אהער איז די שמועס געגאנגען לשטתך, און די קשיות זענען געווען לשטתך. יעצט אז דו מודה אז דו פארמאגסט קיין ענטפער מיינט דאס אז די האסט אויפגעגעבן אויף די טענה אז רעליגיע איז דאס איינצוגסטע סיבה אדער הסבר פארוואס איימיצער זאל זיך פירן מאראליש. אבער אנשטאט צו זיכען דעם ענטפער, ביסטו גלייך געלאפן צום צווייטן עקסטרעם אז "ס'איז נישט דא קיין ענטפער" אלעס ווייל אין א וועלט ווי ס'איז נישט דא קיין ענטפער, קען דאך דין (אפגעפרעגטע) ענטפער פון רעליגיע זיין פונקט אזוי לעגיטים. אבער דער אמת איז, אז ס'איז דא אנדערע בעסערע ענטפערס, און אויב זיי זענען נאכנישט נישט געניג קלאר, טוהן זיי אבער מסביר זיין סך א ברייטערע סקאפ פון וואס רעליגיע קען מסביר זיין, און ועל כולם, די ענטפערס זיכן זיך צו דערגרינטעווען צום אמת, און נישט צו שטופן א דאגמע.

וואס מיר קענען נישט לעת עתה באגרייפן

לעת עתה איז דער שליסל, און דער וועג וויאזוי מיר האבן זיך די לעצטע פינעף הונדערט יאר געריקט פאראויס פונעם לעת עתה'דיגן נישט באגרייפן איז געווען דורך זיכן מיט אן אמת, זיכן מיט ראיות, באטראכטן אלע אבזערוואציעס, טעסטן און טעסטן און טעסטן און ערלויבן יעדע מעגליכע ענטפער צו מאכן זיין קעיס און ווערן אפגעפרעגט לאגיש. סאו די לעת עתה פון היינט שטעלט זיך נישט אפ, ס'פארט ווייטער עז ווי ספיעק.

(דרך אגב, כ'האב דיר אינזין געהאט צו פרעגן פון ווי נעמסטו דאס אז סייענס וויל הרג'נען אינוואלידן? האסט עס געהערט דירעקט פון ר' אביגדור מילער, אדער נאר נאכגעהערט בשמו?)

בן תמליון האט געשריבן:
אלע שטארקע פראגעס נישט איך און נישט דו האבן גרינגע ענטפערס אויף די און אנדערע פראגעס איבערן אוניווערס. אולטימאטלי מוז א מענטש אביסל בייגן דעם קאפ מודה זיין ער פארשטייט נישט און אויפהייבן די אויגן צום הושענא אדם ובהמה הושענא עס מוז זיין העכערס וואס מיר קענען נישט לעת עתה באגרייפן.

בן תמליון האט געשריבן:

יואליש האט געשריבן:.

(דרך אגב, כ'האב דיר אינזין געהאט צו פרעגן פון ווי נעמסטו דאס אז סייענס וויל הרג'נען אינוואלידן? האסט עס געהערט דירעקט פון ר' אביגדור מילער, אדער נאר נאכגעהערט בשמו?)

איך האב ר' מיללערן קיינמאל געהערט איך האב געהערט סעם העריס (ער'ז שטארק ווי אייזן גראדע) גענוג סאו איך קום שוין פון דארט ווי דו גייסט מעגליך. אמת אז סייענס מאכט פראגרעס אין די לענג און ברייט נאך אלץ אויף אזאלכע ערנסטע פראגעס ווי סיבה ראשונה האלטן זיי נאך פארן אלף אזוי אויך צו עס איז דא בחירה וואס פון א סיינעטיפישן קוק איז עס נישט פארהאן ווייל וואס א מענטש טוט זענען גענעטיקס און ענווייראמענט זיינע משלחים ווי אויך אונזער שמועס דא צו מאראל איז א חפצא אן רעליגיע. אלזא אז מיר האבן קיין ענטפערס אויף די וויכטיקסטע פונדאמענטן פון אונזער עקזיסטענס קענען מיר נישט שרייען צו הויך אז דער אמת איז נישט דארט נאר דא. אבסאלוט אמת עקזיסטירט נישט דערווייל ביז ס'וועט ווערן מקוים ומלאה הארץ דעה כמים לים. כנלע"ד והבוחר יבחר.

נולד מאוחר האט געשריבן:ר' יואליש איז נישט ריליגיע א טאל tool וואס מען קען ניצן אויף גיטס אין אויף שלעכטס?
אזוי ווי אסאך האבן געטענהט דא אויף די אינטרנעט.
למעשה היינט קען איך ניצן ריליגע פאר מייינע קינדער אין זיי זאגן די הייליגעבאשפר האט געזאגט מען טאר נישט טשעפנען אין נישט אריינבאקן אין עם עז ווען ער טרעפט אן עמליקי זאל ער עם הרגנן.
וואס איך מיין ציפרעגן איז, איז ניץט א ריליגיע א ווירקזאמער מעטאד צי מחנך מענטשן? פארשטייט זיך אויב מען ניצט ווי ס'ברויך צי זיין.
כ'פארשטיי די טענהסט סאיז א סכנה.
די תיריץ איז, אויב איז עס א ווירקזאמער tool ווען מניצט עס ווי סברויך צי זיין, אין נישט סתם ווירקזאם נאר מער ווירקזאם ווי די אנדרע אפציעא, ווי ציזאגן פארן קינד שלאג נישט סנישט שיין אדער סנישט ריכטיג. דעמאלטס דארף מען ניצן די tool אזוי ווי אלע אנדרע tools וואס האבן סכנה ריסקס אינוואלווד.

נולד מאוחר האט געשריבן:סא ענטפער די שאלה איז דא אסיבה זיך אויפציפרן מאראליש אן א העכערע מצווה?
לאמיר זאגן גאט זאגט נאר פירטס ענק מאראליש אין נישט וואס מאראליש מיינט וואלסטו אליינס פארשטאנען אז גנבנען טאר מען נישט. יעצט ווען גאט זאגט גארנישט וואלסטו געגנבט?

נס קאווע האט געשריבן:איך וואלט געוואלט פארשטיין די חילוק פון אמלעדיגיעז און עיטיעסט
ווי אויך שרייבט דער ספר העיקרים אז עס איז דא מאראל פון בין אדם לחבירו וואס האט גארנישט מיטן אייבערשטן צוטוהן