קאווע שטיבל

יתרו האט געשריבן:בנוגע די קאר אויף וואסער פארשטייט יעדער וואס קען די בעסיקס אין פיזיקס אז עס איז נישט מעגליך צו פארוואנדלען וואסער אין ברענשטאף.

נאר ר' חנינא בן דוסא וואלט עס יא געקענט באווייזן. ווי ס'איז באוואוסט די מעשה אז זיין ווייב האט בטעות אריינגעגאסן עסיג אין די לעכט אנשטאטס אויל, און ר' חנינא בן דוסא האט געזאגט אז "מי שאמר לשמן שידליק, יאמר לחומץ שידליק"...!

איך האב אן הרגשה אז דער אשכול איז אביסל פארפארן פון די רעלסן. די ציל פון די אפהנדלונג דא איז בלויז און אויסשליסליך די "גאונות" פון דעם גאון און צדיק ז"ל, נישט עפעס אנדערש. פארדעם איז קלארגעשטעלט געווארן פון אנפאנג אז קיינער קומט נישט -און קען נישט- אוועקנעמען וואס ר' מיכאל בער איז געווען, ספעציעל זיין עהרליכקייט און שעפערישע גייסט. זיין העלדישקייט אין שווערע און אין גוטע צייטן. די גרויסע פראגע-צייכען אבער שפרינגט ארויף פאר די אויגן ווען מ'פארהאנדעלט דאס וואס ביים המון עם הייסט עס ס'זאל זיין ווען זיין עיקר גדלות, נעמליך זיין בוקע רקיעים'דיגע גאונות און חכמה.

יאיר באקלאגט זיך אויף די "נארישע גוזמאות וואס זענען גרינג אוועצומאכן" מיט וואס דער פותח האשכול האט אנגעהויבן. ס'קוקט אויס ווי ער וויל אוועקמאכן דאס וואס ביי די מספרי נפלאות איז דאס דווקא גארנישט אוועקצומאכן. הייב נאר אן צו רעדן מיט א מענטש פון ר' מיכאל בער ז"ל און אונטער דריי מינוט שווימט ארויף איינע פון די אויבן-דערמאנטע אגדות. ביים עולם איז דאס אנגענומען אז ר' מיכאל בער איז געווען א גאון עצום און א חכם מחוכם און דאס איז וואס איז ביי מיר דאס שוואכסטע באשטעטיגט.

"דילוגי אותיות", כ'ווייס נישט פארוואס מענטשן דא ווערן אזוי נתפעל דערפון. סברא חיצונה זאגט אז דער ייד האט פארברענט אסאך ליידיגע צייט מיט א חומש'ל אין די האנט ציילן אותיות (אל תדון את חברך, שוואך איז ער געווען ווי א פליג יענע יארן, פיזיש, און כנראה אויך נפשית). און ספר'ל פארשטייטזיך זענען נאר געדרוקט די hits, דאס וואס איז למעשה געלונגען. די fails דרוקט מען דאך נישט. ס'שטייט נישט דארט וויפיל מאל ער האט גערעכנט און געשריבן און געמעקט, 82 אותיות, 91, 53 בא"ת ב"ש, ש'ב'ת' ק'ו'ד'ש' און אנ"י לו"י יצח"ק ב"ן שר"ה סאסי"א. ביז אופס, פופציג אותיות בדילוג ובסירוג ובקפיצה, און געכאפט די מעשה. און דאס איז נאר בנוגע די כלומר'שטע "גאונות" שבו, פון "חכמה" איז עס שוין גאר אסאך ווייטער. ס'איז הפנים פאר דעם מעכטיגן מוח נישט איינגעפאלן דאס וואס זענען אויפגעקומען דעראויף סאך קלענערע ווי אים. נישט מער נישט ווייניגער ווי נעמען א "מלחמה ושלום" פון ליעוו טאלסטוי און לאזן לויפן די זעלבע עקספערימענט. די רעזולטאטן? דארף מען שוין אפילו נישט דערמאנען, טאלסטוי האט לכאורה געמאכט סאך א בעסערע ארבייט אין דער געביט פון שפילן באהאלטן קאודס אין אומשולדיגע טעקסט.

זיינע "פעולות הצלה", וואס קען דען ווייזן אויף גרעסערע נאיווקייט. די ציונים מיט זייער "טרעין פון די מיוחסים" האבן כאטש מצליח געווען מיט וואס זיי האבן געהאנדעלט. ס'איז א שאלה פאר זיך צו די צימצום הפעולה איז געווען א בחינה פון רבי יוחנן בן זכאי'ס 'תן לי יבנה וחכמיה' סטראטעגיע, צי ס'איז באמת געליגן אונטער דעם א שלאפערישע פוילקייט באפעפערט מיט סעלפישקייט. ס'איז נישט דא דער ארט פאר דער סוגיא. אבער ר' מיכאל בער, זיינע פראנטען, אפגעזען ווי עהרליך ער האט עס באמת געמיינט, איז געווען דורכגעפוילט מיט שלימזלות פון אנפאנג ביזן סוף. דער באבאווער רבי ז"ל מיטן קאפישניצער רבי ז"ל האבן אויך איבערגעדרייט וועלטן פאר הצלה, מיט דעם אלעמען פארשטייט מען אז דאס איז געקומען פון זייער עהרליכקייט און אחריות געפיהל, נישט פון עפעס איבערמענטשליכע אומדערהערטע פיקחות, הגם זיי זענען אויך נישט געווען קיין נאראנים.

אראפטאנצן פון א לויפענדיגע טרעין, כ'מיין יעדער ווייסט אז נאך א היבשע צאל מענער ווייבער און קינדער האבן דאס געטוען. ס'איז נעבעך נישט געווען גענוג וואס האבן געוואוסט ווי די באנען פירן צו. ווען יא וואלטן בלי ספק דאס געמאכט פי כמה. אבער דאס מאכט נאכנישט א מענטש פאר א וועלטס חכם. און נישט פארגעסן, ער האט זיך צובראכן א פוס ביים פאלן וואס דאס אליינס האט אים אריינגעשטעלט אין א סכנת מוות פון נישט קענען געהעריג אנטלויפן, הפנים עפעס האט ער זיך נישט אינגנצען גוט אויסגערעכנט. אנדערע וואס זענען געשפרינגן האבן עס בעסער געמאכט, צוגעווארט אויף ווען די באן איז געפארן א ביסל שטייטער, זיך אנגעהאנגן אויף א בוים אאז"וו.

זיין קענען אראביש האב איך נישט געהערט ערגעץ קראנט. ס'איז ממילא נישט אינטערסאנט ווייל פון קענען נאך א שפראך ווערט מען נאך נישט קיין גאון אדיר. גראדע הייסט עס ביי תלמידים אז ער איז באמת געווען זייער טאלאנטפול. איך קען עס נישט מברר זיין וויפיל איז אמת און וואו ס'הייבט זיך אן דמיון. ס'קומט אבער ממילא נישט אריין אין שמעוס דא.

וואס איז יא זיכער איז אז דער ר' מיכאל בער ז"ל איז געווען זייער אן אינטערסאנטער און קאלירפולע פערזאן. זיין קאפ איז אים אימער געליגן אין פרישע חידושים עפעס אויפצוטוען פאר מענטשן'ס וועגן אן קיין שום חשבון עפעס ארויסצוקעשן דערפון. וואס יא. אז מען דערעקטירט די לעקטער צו א פאלטשע דירעקציע איז דאס בלי ספק א גרויסע שאדן וואס מ'פארזעהט די אמת'דיגע שטריכן און זיטען פון אזא אדם גדול. און אוודאי טאר מען נישט פארגעסן אז ביי ר' מיכאל בער ז"ל איז געווען יהרג ואל יעבור די ערשטע אויף די ליסטע איין זאך, מידת האמת.

ירח בן יומו האט געשריבן:ס'איז דא גארנישט דערמאנט געווארען פון זיין פלאן אליין צן באמבאדירען די באנען קיין אושוויץ, איך האב געהערט פון זיינס א תלמיד אז ער האט געהאט געמאכט אבאמבע פון דיינעמייט און עס געוואלט שיקן מיט 2 בחורים צו די שינעס, אבער לא אסתייעא מילתא

פון די מעשה און א סאך אנדערע זעהט מען אז ער איז נישט נאר געווען א חכם און פיקח עצום, נאר אויך געטראכט פראקטיש און געהאט די גאטס דאס אדורכצופיהרן...!

נאך איין נקודה. לגבי דעם כעלעמער'ס אוועקמאכן די גדלות און גבורת הנפש צו גרינדן א שטעטל. מ'זאגט נאך קאלאמבוס האט, נאכ'ן טרעפן אמעריקע געהאט וויכוחים מיט א סאך מענטשן וועלכע האבן געזאגט אז וואס ער האט געטון איז נישט קיין קונץ. האט ער זיי געפרעגט, אויב זיי קענען אראפשטעלן אן איי אויף א טיש און ס'זאל בלייבן שטיין און נישט אראפפאלן. פארשטייצעך, קיינער האט עס נישט געקענט באווייזן. האט ער גענומען א געקאכטע איי און און עס אראפגעלייגט מיט כח. און ס'איז געבליבן שטיין... האט זיי קאלאמבוס געזאגט. די זעלבע זאך איז מיט מיין טרעפן אמעריקע. נאכדעם וואס איך האב עס באוויזן איז עס שוין נישט קיין קונץ. אבער פארדעם האט עס קיינער נישט געטון...!

בן גריון און די האלאקוסט

אין דעם ביכל צונעמט ער דעם מן המיצר שורה נאך שורה.

כוכב האט געשריבן:בן גריון און די האלאקוסט

אין דעם ביכל צונעמט ער דעם מן המיצר שורה נאך שורה.

נו בן גוריון קומט דאך נישט אריין אין בילד, ער האט דאך באמת מצליח געווען מיט זיין הצלה פלאן. פופציג טויזענט דייטשע יידן האט ער געראטעוועט קיין ישראל און זיך געשלאגן דעראויף מיט ציין און נעגל אנקעגן די יידן וואס האבן אים נישט פארשטאנען, בכללם די פולישע אגודת ישראל. צובראכן דעם בויקאט (וואס אגב, נישט די ציונים האבן געמאכט) און פארהאנדעלט מיט היטלער'ס דייטשלאנד און אויסגעהאמרט די בעסטע פשרה וואס א מדינה האט נאר אמאל געמאכט מיט די נאציס. בייגעשטאנען די רוצחים פון די רעכטע לאגער (מי רצח את חיים ארלוזורוב?). און ווען די טויערען זענען שוין געווען פארשפארט האט ער נישט אויפגעהערט צו טרומפייטרן די ענגלענדער אין די אויערן אז מ'מוז עפעס טוען פאר די יידישע בלוט פארגיסונג אין אייראפע. (זיי האבן טאקע צענזורירט זיינע דרשות, ס'איז דא היינט די קאפיס, ס'כאפט א פחד וואס די ענגלענדער האבן אלץ געמעקט און זיכער געמאכט אז די נאצישע רציחות ווערט פארשוויגן).

כעלעם'ר מגיד האט געשריבן:עהרליך איז ער געווען מיט אן עקסטרעם, און נאך מער פון דער א תמים. תמימות'דיג אין פולען זין פון ווארט, געגלייבט יעדעם אויפן ווארט, אנגעפאנגן פון א ישיבה בחור'ל מיט א תפילין זעקל, ביז הויך-ראנקיגע נאציס, באקאנטע געשולטער ליגענערס ווי קורט בעכער און וויסליצעני. מ'האט אים געקענט פארקויפן די ברוקלין בריק און ער האט דיר נאך צוריקגעגעבן טשענזש די מאנהעטן בריק. דאס בערך איז דאך געווען וואס ער האט פארהאנדעלט מיט הימלער, ער האט געפלאסן געלט און זיי האבן אים באשאטן מיט הבטחות. האט ער זיי געכאפט ביי איין ליגענט האבן זיי אים פארגיטיגט מיט צוויי פרישע ליגענטס, און ער האט עס נאך געקויפט פאר גוט געלט. וואס הייסט, ער איז דאך ארויס מיט ריווח.

כעלעם'ר מגיד האט געשריבן:זיינע "פעולות הצלה", וואס קען דען ווייזן אויף גרעסערע נאיווקייט. די ציונים מיט זייער "טרעין פון די מיוחסים" האבן כאטש מצליח געווען מיט וואס זיי האבן געהאנדעלט. ס'איז א שאלה פאר זיך צו די צימצום הפעולה איז געווען א בחינה פון רבי יוחנן בן זכאי'ס 'תן לי יבנה וחכמיה' סטראטעגיע, צי ס'איז באמת געליגן אונטער דעם א שלאפערישע פוילקייט באפעפערט מיט סעלפישקייט. ס'איז נישט דא דער ארט פאר דער סוגיא. אבער ר' מיכאל בער, זיינע פראנטען, אפגעזען ווי עהרליך ער האט עס באמת געמיינט, איז געווען דורכגעפוילט מיט שלימזלות פון אנפאנג ביזן סוף.

כעלעם׳ר, דו צייגסט נישט אן פונקט וואס דו פאררעכנסט אלץ שלימזלות אין ר׳ מיכאל בער׳ס הצלה פרואוו אונטערנעמונגען, און דיין אפשאצונג אז ער איז געווען נאאיוו איז לגמרי נישט אין פלאץ. ער האט קליפ און קלאר פארשטאנען און פאראויסגעזען דעם חורבן, בזמן וואס כלל ישראל און עולם ומלואו זענען געווען בלינד מיט אפענע אויגן.

בנוגע זיינע פעולות, דארף מען געדענקן אז ער האט זיך אריינגעשליידערט אין די פארהאנדלונגען אן דעם וואס ער זאל האבן עפעס ממשות פארצושלאגן פון זיין זייט, און זיינע עיקר ווענדונגען זענען טאקע געווען אין ריכטונג פון פרובירן שאפן געלט אדער איבערצייגן די אזויגערופענע אידישע ארגאנאזאציעס בייצושטייערן אויסלייז געלט פאר׳ן ארטאדאקסישען ציבור.

קאסטנער ודוגמתו זענען געווען אין א פאזיציע צו אפיציעל פארהאנדלן, מיכאל בער ודוגמתו נישט.

קאסטנער איז אויך געווען א פאליטיקאנט, ער האט מציאות׳דיג אנגענומען די שוואכע שאנסן אז מען זאל נאך קענען עפעס ערנסט אויפטאן נישט מכח יאוש נאר אלץ א קאלטער ציניקער, און דערפאר זיך באצויגן צו זיין תפקיד אלץ פארמיטלער ווי א מאטעמאטיקער וואס רעכנט אויס וועלכע נומבערס האבן די בעסטע שאנסן. ער האט געזעהן זיין ראלע נישט אלץ בעל רחמים נאר אלץ אינטעלעקט, און אויב האנדלט זיך איבער ״צען טויזנט מיליטערישע טרעקלעך פאר אידיש בלוט״, האט ער געקליבן די סארט אידיש בלוט וואס ער האט געהאלטן אלץ מערסטענ׳ס וויכטיג (מ׳קען אים אפילו מדמה זיין צו מענגעלע אין דעם הינזיכט).

סיי ער און סיי די נאציס האבן גוט געוואוסט אז דער דיעל איז א דמיון (קיין איינער פון די מיליטערישע גרויסמאכטן וואלטן נישט צוגעלאזט אז דייטשלאנד זאל באקומען פרישע טרעקלעך פאר׳ן פראנט און קיין שום מדינה האט נישט געהאלטן ביים אריינעמען מאסן אידישע פליטים), אבער יעדער האט פרובירט ארויסצוקוועטשן פון די פארהאנדלונגען וואס נאר מעגליך. בעכער איז געווען א ביזנעסמאן אויסן צו מאכן געלט און אייכמאן איז געווען א ביוראקראט ממונה צו לייזן די אידן פראגע מיט׳ן גרעסטן מאס ארדענונג וואס נאר מעגליך, ס׳איז אים שטארק וויכטיג געווען אפצוקויפן די קאאפאראציע פון די אידישע פירער כדי צו פארזיכערן מינימאלע ווידערשטעלונגען. ביידע האבן געהאנדלט אונטער הימלער׳ס דירעקטיוו, און פארשטייט זיך אז ס׳איז געווען ידם על העליונה.

דאס זענען געווען די אומשטענדן פון די פארהאנדלונגען, קיינער האט זיך נישט גע׳נער׳ט, נישט די נאציס, נישט די ציונים, און נישט ר׳ מיכאל בער. פארקערט, אויב עפעס, האט ר׳ מיכאל בער באוויזן צו עטוואס זיין כאטש א מינדערוויכטיגער פיגור אינעם משא ומתן, נישט מכח טפשות, נאר מכח גדלות. ער איז געווען א ״טוער״, נישט קיין מענטש וואס זיצט מיט פארלייגטע הענט, אפילו ווען ער האט גוט געוואוסט אז ער קומט מיט ליידיגע הענט און אז די שאנסן אויפצוטאן (מיט לעהרע קעשענעס) זענען מינימאל.

נאכ׳ן חורבן, און סוף ימיו, האט אט די טרייבקראפט אים פאראורזאכט א טיפע דעפרעסיע, דער פאקט אז ער האט נישט אויספיעט אויפצוטאן עפעס ממשות׳דיג און די ידיעה אז מען וואלט ווען געקענט טאן מער, דער פאקט אז אינעם אמעריקאנער מדבר שממה האט ער זיך אנגעשטויסן אין שוועריגקייטן און אז די וועלט איז פארבליבן ״קאלט״ צום אידישן (חרדי׳שן) פאלק, האט אים גייסטיש פאראלאזירט און ענדגילטיג צובראכן דאס ביסל שבר כלי וואס איז נאך יא פארבליבן פון זיין לעבנסשאפט און כאראקטער.

שוין ווייטער. דו ברענגסט ארויס זיין גדלות. זיינע פעולות לטובה מיט מסירות נפש וואס קיינער האט אפילו נישט פרובירט אפצופרעגן. און פון די אנדערע זייט מאכסטו נאך שטארקער מיין צווייפלן אויף זיין מורא'דיגע חכמה.

דאס ביסטו דאך מודה אז ער האט זיך געלאזט ארייננארן אין זאק אריין איינמאל און נאכאמאל און ווידער אמאל. געבויעט עולומות של תוהו אויף פוסטע הבטחות פון שקרנים מומחים. זיך געווארפן מיט געלט און באוואשען די גאנצע וועלט וואס האט נישט דווקא געגלויבט אז פון זיינע שתדלנות וועט עפעס געלונגען די נאציס משכנע צו זיין. ס'איז נישט קיין ספק געווען פאר פיל אנדערע עסקנים באותה תקופה אז די נאציס (נאכן "ענדגילטיגן פלאן") זענען נאר דא אויף צוויי זאכן, ערמארדען אלע יידן ביז צום לעצטן און אפירצוזוכן זייערע נכסים בכל מקום שהוא.

נאכמער פון דעם. דאס ווייסטו מן הסתם אויכעט אז די רשעים האבן אויסגענוצט זייער "פארהאנדלונג" מיט ר' מיכאל בער ז"ל אויף צו פארדעקן דאס דעפאטירן די האלענדישע יידן. דאס הייסט אין אנדערע ווערטער, זיי האבן אויסגענוצט ר' מיכאל בער'ס תמימות'דיגע אמונה אין דעם דייטשן "עהרן-ווארט" צו פירן יידן צו די קרעמעטאריעמס אריין. און ווען ער האט זיי געכאפט ביי די מעשה און פארגעהאלטן דעראויף האבן זיי אים זיך פארענטפערט אז ס'איז געווען א מיספארשטענדעניש און "צוגעזאגט" אז מהיום והלאה גייען זיי שוין יא האלטן ווארט. און דערנאך, ווייסטו דאך, בשעת מעשה האבן זיך די רעדער ווייטער רואיג געדרייט אויף די רעלסן צו די טויט לאגערן. איז דאס חכמה, אדער נאך א שעדליכע פארעם פון א זכריה בן אבקולס'דיגע גראדקייט? אויב נישט דאס וואס יא.

אנטשולדיגט, אבער ביטע שרייב מער פרטים איבער וואס די אפהאנדלונג איז דא, די פרטי פעולת ההצלה פון רמ"ד זענען נישט אזוי באקאנט פאר יעדען דא, אז מען זאל כאפן צו וואס די באציעסט זיך. ווי איך ווייס האט ר' מיכאל בער באוויזן אפצושטעלן די סלאוואקיער דעפארטאציעס פאר אפאר יאר טמיטסוקסעס, בעת וואס די סלאוואקיער גוים האבן פארלייגט וועלטן אז זיי ווילן פטור ווערן פון די אידן, לשיטתו האט זיך די דעפארטאציעס צוריק אנגעהויבן א. ווייל מען האט נישט באצאלט. ב. ווייל די דייטשן האבן געהאט פרעשער פון די גוים. יעצט וואס איז די אנדערע צד אקעגן ר' מיכאל בער'ס ווערסיע? פארוואס נעמסטו אים אן ווי א דורכפאל און נער.

אין אונגארן האט זיך די דעפארטאציעס אפגעשטעלט נאך גרויס דרוק פון די וועלט, במילא איז שטארקע נטיות אנצונעמען אז מיט אביסל מער שתדלנות וואלט מען סאך מער געקענט ראטעווען

וואס דרייסטו א קאפ מיט דעם אז ענגלענדער האבן צענזורירט בן גוריון'ס העצערישע ציוניסטישע דרשות, עס כאפט ענדערשער א פחד אז אנשטאט פארפירן אויף זאכן וואס יעדער האט מסכים געווען אז מען דארף אויפהערן מיט רציחות, הערט ער נישט אויף צו העצן אז מען דארף א אייגענע בריגאדע פאר נקמה, א וואונדער אז דאס האט מען צענזורירט?

כעלעם׳ר, מ׳רעדט דא נישט דוקא פון חכמה, מ׳רעדט פון פעולות.

אז מ׳האנדלט מיט א ריזן רוצח וואס האלט אינמיטן אייננעמען די וועלט איז עס לכתחילה א מציאות פון א שחמט, אבער דאס מיינט נאך נישט אז מ׳קען נישט אדער אז מ׳זאל נישט פרובירן עפעס אפראטעווען.

דו זאגסט אז ער האט געבויעט עולמות של תוהו אויף פוסטע הבטחות, זיך געווארפן מיט געלט, מ׳האט אים אריינגע׳נער׳ט אין זאק וכו׳, און קומסט צום אויספיר אז ער איז פשוט געווען נאאיוו, במחילת כבודך, א העלד איז לאו דוקא דער וואס טוט אויף, נאר דער וואס טוט. יא, ס׳הערשט אין דעם גדלות.

גנדי איז געווען נאאיוו צו גלייבן אז מ׳קען פרידליכערהייט איבערנעמען די וועלט. די וועלט איז נאך למעשה עד היום הזה ווייטער צושפליטערט און צוטיילט און ער זעלבסט איז געווארן א קרבן פון רציחה מעשי גבר אלים, דאס מיינט נישט אז ער האט נישט אויפגעטאן אדער אז ער איז געווען אומגערעכט און א טיפש.

קיין איין איינצעלנער יחיד האט נישט געקענט אפצושטעלן די גרויזאמע נאצי מאשין מיט זייערע רויבערייען און מערדערייען, אז ר׳ מיכאל בער האט פרובירט כאטש צו באקומען עפעס פאר די נכסים, מיינט נישט אז ער איז א תמים אדער א שלימזל (און אז דו נעמסט אן אלץ א דבר פשוט אז די דייטשן האבן אים גאר גענוצט כדי צו אנצופירן מיט זייערע מעשים ביסטו דאך אליינ׳ס פארוויקלט אינעם שפיגל וואס דו פרובירסט אזוי קאטאגאריש צו פארהויכן).

מ'רעדט דאך כלפי די אנדערע מנהיגים. למשל קוק זיין שיר אויף תשעה באב וועגן די שואה כלפי די פון די אנדערע מנהיגים אונזערע (טאקע פון דו וואס האסט אויסגערעכנט), רמ"ב'ס איז א שטיק קונץ ריין פאזעיע מיט טיפע הרגשים און מליצות, ווידער דער באבובער רב אדער הרב וואזנער, שוין וואס איז דא צו רעדן. די זעלבע וועגן פעולות בשעת המלחמה וכו'. קען זיין אז זיינע געדאנקען זענען געווען נאיוו, אבער עס איז שווער מכחיש צו זיין אז זיי זענען געווען לאין ערוך מער שעפעריש קעגן די פעולות פון אנדערע. שיקען שבת פעקלעך אין שאנחיי קען יעדער. אויפקומען מיט כל מיני געדאנקן דאס איז אריגענעל. בכלל נאיווקייט און שלימזלות איז לאו דווקא א סתירה צו קלוגשאפט טיפקייט און שעפערישקייט.

נאר כמבואר אין אן אנדערע אשכול די וואך, חכמה איז שווער צו מעסטן מחליט זיין וואס איז קלוגער, מען קען נאר מגדיר זיין וואס איז מייחד איינער כלפי די אנדערע.

קינד_אן_קייט האט געשריבן:כעלעם׳ר, מ׳רעדט דא נישט דוקא פון חכמה, מ׳רעדט פון פעולות.

"דא" רעדט מען דווקא יא פון די חלק החכמה, שוין צוויי מאל ערווענט. לייען פון אנפאנג וועסטו כאפן וואס דער מדובר דא איז.

ס'איז זיכער אויך כדאי צו עפנען אן אשכול איבער די "פעולות" זיינע. און דארט וועט מען האפענטליך קענען אדורכטוען ציווישן אנדערע זיינע פעולות הצלה בימי הזעם.

לעיקוואד האט געשריבן:נאר כמבואר אין אן אנדערע אשכול די וואך, חכמה איז שווער צו מעסטן מחליט זיין וואס איז קלוגער, מען קען נאר מגדיר זיין וואס איז מייחד איינער כלפי די אנדערע.

טאקע נישט גרינג צו מעסטן, בפרט ווען מ'רעדט נישט פון עפעס קהל'ס נאר. זיכער אז ער האט געהאט חכמה אין זיך ווי שוין דערמאנט אין אנפאנג. וואס איז מיר יא א פלא, ביים ציבור איז אזוי אנגענומין מיט א קלארקייט אז דא רעדט מען פון אן אויסטערלישע גאון/חכם/פיקח, אויף דעם פרעג איך מיין שאלה, מנא הני מילי?

שמערל האט געשריבן:וואס דרייסטו א קאפ מיט דעם אז ענגלענדער האבן צענזורירט בן גוריון'ס העצערישע ציוניסטישע דרשות, עס כאפט ענדערשער א פחד אז אנשטאט פארפירן אויף זאכן וואס יעדער האט מסכים געווען אז מען דארף אויפהערן מיט רציחות, הערט ער נישט אויף צו העצן אז מען דארף א אייגענע בריגאדע פאר נקמה, א וואונדער אז דאס האט מען צענזורירט?

איר האט די פאקטן נישט ריכטיג. איך וויל נישט דא פארוואנדלען די סוגיא צו א שמועס איבער הצלחות און כישלונות בהצלה בימי השואה ממילא קען איך זיך נישט אריינלאזן אין ויכוח בעניין זה. אויב ס'וועט מיר אונטערקומען אן אנדערע אשכול בעניין זה וועל איך קענען מגיב זיין מער בפרטיות

כעלעם'ר מגיד האט געשריבן:

לעיקוואד האט געשריבן:נאר כמבואר אין אן אנדערע אשכול די וואך, חכמה איז שווער צו מעסטן מחליט זיין וואס איז קלוגער, מען קען נאר מגדיר זיין וואס איז מייחד איינער כלפי די אנדערע.

טאקע נישט גרינג צו מעסטן, בפרט ווען מ'רעדט נישט פון עפעס קהל'ס נאר. זיכער אז ער האט געהאט חכמה אין זיך ווי שוין דערמאנט אין אנפאנג. וואס איז מיר יא א פלא, ביים ציבור איז אזוי אנגענומין מיט א קלארקייט אז דא רעדט מען פון אן אויסטערלישע גאון/חכם/פיקח, אויף דעם פרעג איך מיין שאלה, מנא הני מילי?

לויט מיין תשובה איז די מנא הני מילי פון די קאנטרעסט צווישען עם און אנדערע וואס איך האב ארויסגעברענגט. איך מיין אז דאס איז גאנץ קלאר צו זעהן. מסתבר אז די לעגענדעס האבען זיך אנגעהויבען ארום א אמתע נקודה.

אבער דו קענסט אויך נישט אטאקירן א מענטש, דורך מסקנות וואס די ווילסט נישט פארטיידיגן פון ווי דו נעמסט עס.
לעצם הענין, אודאי איז זיין חכמה ווייט מוגזם, אבער ווען מען מעסט די גזמאות, ברויך מען עס פארגלייכן צו גזמאות וואס מען זאגט אויף אנדערע גדולי ישראל, און נישט סתם צולייגן. א שטייגער אויב האט דער חזון איש האט געקענט שניידן א מוח, האט ער געקענט טרייבן א קאר אויף וואסער.

כעלעם'ר מגיד האט געשריבן:"דא" רעדט מען דווקא יא פון די חלק החכמה, שוין צוויי מאל ערווענט. לייען פון אנפאנג וועסטו כאפן וואס דער מדובר דא איז.

כ׳פארשטיי אז דער אשכול איז געווידמעט בכלליות וועגן זיין גאונות, א נושא וואס כשלעצמו האב איך נישט דערין קיין שטארקע מיינונג ווייל כ׳האב אים נישט געקענט פערזענליך (הגם ״הישיבה והישוב״ איז מיר יא שטארק געפאלן).

אבער דו האסט אריינגעדרייעט אינעם קוגעל זיינע פעולות הצלה און עס כאראקטיזירט אלץ טפשות און נאאיוו, און אויף דעם בין איך אויף דיר לגמרי מחולק.

קינד_אן_קייט האט געשריבן:אבער דו האסט אריינגעדרייעט אינעם קוגעל זיינע פעולות הצלה און עס כאראקטיזירט אלץ טפשות און נאאיוו, און אויף דעם בין איך אויף דיר לגמרי מחולק.

איך האב זיך באצויגען צו דיין תגובה וואס הויבט זיך אן מיט אן הקדמה...

כעלעם׳ר, מ׳רעדט דא נישט דוקא פון חכמה, מ׳רעדט פון פעולות

זיינע פעולות הצלה האב איך טאקע ארויפגעברענגט, אבער נאר פון איין פערספעקטיוו, נעמליך דאס וואס טייל (ווי למשל חברינו החכם [tag]לעיקוואד[/tag]) זעהען דעראין עפעס מורא'דיגע קלוגשאפט, אויף דעם בין איך שארף מחולק. די אנדערע חלקים ווי פאזיע, שעפערישקייט און צדקות קען מען רואיג אויסשמועסן במקומו ובשעתו.


וועגן גהאנדי בין איך לגמרי מחולק מיט דיר, מן הקצה אל הקצה. זיין ציל איז געווען צו באפרייען א פינפטעל וועלט'ס באפעלקערונג פון אונטער א פרעמדע יאך און אין דעם האט ער געהאט א הונדרעט פראצענטיגע הצלחה. ח"ו צו זאגן אויף גהאנדי אז ער האט געקלערט "אז מ׳קען פרידליכערהייט איבערנעמען די וועלט", נישטא קיין גרעסערע אבסורד ווי אנצושמירן אויף אזא אדם ישר אזעלעכע געדאנקן.

נאך מער פון דעם, אין דער ברייטער וועלט האט גהאנדי אויך געשטעלט א חותם פון אינספערעישן מער ווי סיי וועלעכע כובש אין די געשיכטע. דר. מארטין לוטער קינג ז"ל און נעלסאן מאנדעלע ז"ל האבן הערשט אנגעפאנגן זייער מסע נאכדעם ווי מוהאטא גהאנדי ז"ל האט געוויזן די וועג אז מ'קען מצליח זיין -אלף פעמים ככה- מיט שלום. א שאד די פאלעסטינער האבן נישט אדאפטירט זיין סטראטעגיע, זיי וואלטן שוין ווען היינט לאנג געווען באפרייט און געשטאנען אויף די אייגענע פיס ווען זיי גייען ווען אין די פוסטריט פון די שלושה גדולי נביאי השלום הנ"ל. גהאנדי'ס טראגישע מארד איז נישט א צייכן פון דורכפאל. פונקט פארקערט, מיט זיין אומקום איז ער בייגעשטאנען זיין גרעסטע ניסיון מיט שטאלץ. אין זיינע ווערטער, "איך האב אסאך סיבות וואס זענען ווערט צו שטארבן דערפאר, אבער קיין איינס נישט וואס איז ווערט צו הרג'נען אן אנדערן דערוועגן".

כעלעמער מגיד, וואס פונקטליך האסטו געוואלט, ער זאל אינווענטן קאלקולוס? וואס למשל וואלט דיר איבערצייגט אז ער איז געווען א גרויסער בעל כשרון?

יאיר האט געשריבן:כעלעמער מגיד, וואס פונקטליך האסטו געוואלט, ער זאל אינווענטן קאלקולוס? וואס למשל וואלט דיר איבערצייגט אז ער איז געווען א גרויסער בעל כשרון?

איך ווייס נישט וואס ער וואלט "געדארפט" טוהן. איך וויל וויסן וואס ער "האט" געטון צי פארדינען זיין קרעדיט אלס א גאון וחכם למעלה מהשגתינו.

כעלעם׳ר, פון דיין לעצטע און פריערדיגע תגובות קען משמע זיין א שטיקל חסרון הבנה סיי אין גאנדי און סיי אין ר׳ מיכאל בער (נאכאמאל, אין די קאנטעקסט פון פעולות הצלה), אדער לכה״פ א חסרון הבנה (אדער גאר חוסר רצון להבנה) אין וואס איך האב געשריבן.

ס׳איז אבער קלאר אז דו האסט דא געשטעלט דיין אומגעקאכטע סברה אלץ העכסטער אידיאל, ויחי הטעאריע, יחי.

איך אויך האט געשריבן:איך האב לעצטענס געהערט זיין גאר התרגשות'דיגע ווארט אויף נקדש את שמך בעולם הזה וכו. ,כ'קען אייך זאגן אז ווען נישט איך שעם מיך וואלט איך אויסגעפלאצט אין א געוויין ברבים.

What is the vort?

גאנץ 50 סטריט פון 10 ביז 20