[center]פרק ד[/center]מיר זעהן די גאנצע צייט, אז די מענטשליכע אינטואציע איז נישט איינשטימיג מיט די טרוקענע לאגיק וואס שאפן די פעלזנ-פעסטע מאטעמאטישע רולס פון פראבאביליטי.
בעצם, איינע פון די יסודות׳דיגע מושגים וואס ליגן אונטער פראבאביליטי, איז ״רענדאמנעסס״ אדער באקאנט פאר אנדערע אלס ״אקראיות״. דאס איז, א זאך וואס א מענטש קען נישט גוט נאכשפילן.
איך האב אמאל געליינט (
איך געדענק נישט וואו), איבער סטודענטן וואס האבן געדארפט אראפשרייבן א ליסט פון רעזולטאטן וואס זיי האבן באקומען פון רענדאמלי געשעהנישן. לאמיר זאגן זיי האבן געדארפט ווארפן א קוואין הונדערטער מאלן, און זיי האבן געדארפט אראפשרייבן די רעזולטאטן יעדע מאל.
פארשטייטס זיך, אז עטליכע סטודענטן זענען געווען פויל צו טוהן למעשה לויט די אינסטראקשנס, האבן זיי סתם געשריבן אן טראכטן, און געווארפן פינטלעך כאילו זיי וואלטן באמת געווארפן א קוואוין, ווייל נאך אלעמען רעדט מען דאך די פון רענדאמנעס, סא, וואס א חילוק צו די קאווין איז קובע די רענדעם ענטפער, אדער די מוח דזשענעריט עס.
צום וואונדער, האבן די פראפעסערס געקענט באמערקן ווער עס האט געפעלטשעוועט און ווער עס האט אמת'דיג געפאלגט די אינסטראקשנס בתמימות, ווי אזוי?
זיי האבן דורכגעקוקט די ליסט פון די רעזולטאטן, און זיי האבן באמערקט אז במשך די גאנצע ליסט, איז נישט פארהאן קיין איינמאל וואס עטליכע רעקארדס חזר'ן זיך איבער די זעלבע. עס איז נישט געווען קיין איינמאל וואס די קאווין איז געפאלן זיבן מאל נאכאנאנד אויפן קאפ.
די סיבה פארוואס די סטודענעטן האבן עס געטוהן, איז וויבאלד זיי האבן געוויסט אז עס זייער א שוואכע טשאנס אז ווען מ'ווארפט א קוואין זיבן מאל זאל מען באקומען די זעלבע רעזולטאטן אלע זיבן מאל, (דאס איז א טשאנס בערך 0.8 פראצענט). סא, האבן זיי געמאכט זיכער נישט צו מאכן צופיל מאל נאכאנאנד די זעלבע זאך. (עס מוז נישט זיין זיי האבן געטראכט דערפון, נאר פשוט אזוי ארבעט די קאפ פון א מענטש, אויב וועט איהר בעטן איינעם צו נאכמאכן עפעס אז עס זאל אויסזעהן רענדאמלי, וועט ער עס מאכן אזוי).
אבער די פראפעסארן, האבן אויסגערעכנט, אז כאטש טאקע עס איז פארהאן אזעלכע קליינע טשאנסן אז עס זאל געשעהן, פונדעסטוועגן אויב רעדן מיר פון א ריזיגער רעקארדס-ליסט, איז דא זייערע הויכע טשאנסן אז כאטש איינמאל זאל עס געשעהן.
דאס ברענגט אונז ארויס קלארער די חילוק ווי אזוי די מענטשליכע קאפ קוקט אויף רענדמנעסס, און אלס א רעזולטאט באטראכט ער אזוי די מציאות אויך, און ער באוואונדערט מאדנע געשעהנישן.
בדרך אגב, רענדאמנעסס, איז איינס פון די שווערסטע (אדער אומ-מעגליכע) טאסקס פאר א קאמפיוטער. א קאמפיוטער איז א דעטערמעניסטע באשעפעניש, און עס איז איהם אומ-מעגליך צו אליינס דזשענערעיטן אמת'ע רענדאמנעסס. (די רענדאם נומערן וואס א קאמפיוטער געבט, ווערט גערופן פסאודו-ראנדאם). עס פארדינט א לענגערע אריכות, (קען זיין בבוא הזמן).
בעפאר מיר גייען צום קומענדיגן פרק, וויל איך מסכם זיין אין קורצן, וואס זענען די אמת׳ע פאקטן וואס איז באהאלטן אונטער יעדע ווינט פון השגחה-פרטית׳ן, מופתים, צירופי-מקרים, וכו׳.
1). מערסטנס פון די מעשיות וואס ווערן דערציילט זענען נישט הונדערט-פראצענט ריכטיג, און זייער אסאך מאל צוגעלייגט קליינע דעטאלן, וואס ווי געזאגט זענען טוישן די רעלעווענס פון די מעשה מן הקצה אל הקצה.
2). אפילו טאמער דער סיפור איז הונדערט פראצענט ריכטיג, אויב קוקן מיר אויפן גרויסן בילד, איז עס נישט קיין אומ-ערווארטעטע זאך.
-----
און דא לאמיר זיך באציהן צו די פריערדיגע הערות פון די חברים מקשיבים:
- פאר אזעלכע סארט שאלות וואס [tag]הויזן טראגער[/tag] און [tag]berlbalaguleh[/tag] פרעגן, וועל איך ענטפערן אין קורצן: אזוי ווי איך האב מקדים געווען, איז זייער שווער צו נעמען מציאות'דיגע געשעהנישן און אויסרעכענען די טשענסן אז עס זאל געשעהן. דעריבער האב איך אויסגעקליבן אזעלכע דוגמאות וואס איז גרינג צו אויסרעכענען, ומשם תקיש אל השאר. עס איז כמעט אומ-מעגליך צו וויסן וואס זענען די טשאנסן אז א גרעניץ וועכטער זאל איבער קוקן דאקומענטן אויבערפלעכליך, אבער עס איז נישט אקעגן די געזעצן פונעם נאטור. דאס זעלבע איז מיט אן אלטע חוב וואס איז לאנג נישט אפגעצאלט, אז עס זאל פונקט אנקומען ווען מ'דארף עס.
- [tag]געפילטע פיש[/tag] האט ארויסגעברענגט א וויכטיגע נקודה (וואס איך האב אפשר נישט קלאר ארויסגעברענגט), אויב מיר נעמען אין באטראכט וויפיל "מאדנע" אדער "אומ-ערווארטענע" פאסירונגען זענען פארהאן אין די וועלט, דעמאלס מיינט עס אז פונקט ווי די זון שיינט אויף יעדן צופרי, די זעלבע זאך מוז יעדן טאג ערגעצוואו אין די וועלט, געשעהן א מאדנע פאסירונג. אדער פאר יעדער מענטש אין די וועלט מוז כאטש איינמאל אין א געוויסע שטיק צייט געשעהן א מאדנע פאסירונג. (די סכום פון די פאסירונגען איז פארשטייטס זיך געוואנדן ווי אזוי מ'וועט דעפינירן "מאדנע").
- [tag]ברסלבער[/tag] האט ארויס געברענגט עטליכע געדאנקען, אויף געוויסע האט מען איהם שוין געענטפערט, אבער לאמיר עס ווידער איבערגיין:
- איך האב געהאט בכוונה זיך צו חולק זיין אויף אייער הבחנה צווישן נסים און השגחה פרטית, אבער איך זעה אז בן אדם האט עס שוין געשריבן. עס שיינט מער אז נסים זענען געשעהנישן וואס זענען אנטקעגן די געזעצן פונעם נאטור, וואס גאט האט מטביע געווען.
- כמה פעמים האט איהר געשריבן, אז דערציילן אט די מעשיות זענען נישט צו "אויפווייזן" אז דער באשעפער פיהרט די וועלט, נאר צו חזר'ן אמונה. האט שוין [tag]יאיר[/tag] געפרעגט דערויף פארוואס ווערט עס באטראכט אלס אינטרעסאנט, און מיט וואס ווערט עס פאררעכנט אלס חזר'ן אמונה. ([tag]berlbalaguleh[/tag] דיין ענטפער האט גארנישט פארענטפערט, ווייל מ'רעדט דאך דא די גאנצע צייט אז די זאכן זענען "נישט" אויסערגעוויינליכס.
- דאן האסטו (לכאורה) צוריקגעצויגן, און געזאגט אז די געדאנק פון השגחה פרטית איז נישט צו חזר'ן אמונה, נאר צו ארויסברענגען די חסדים פון השי"ת. (אזוי האב איך פארשטאנען פון אייך). דאן דארפט איהר ענטפערן אויף די פאלגענדע צוויי שאלות:
1). אזעלכע השגחה-פרטיות'ן וואס ברענגען נישט ארויס די חסדים הנגלים, נאר פארקערט אז רגלייהו דבר איניש אינון ערבין ליה. האט נישט קיין שום פשט.
2). אזעלכע זאכן וואס זענען נישט אויסערגעווענליך אבער פארט חסדים, דארף נישט מעורר זיין ווייניגער התפעלות ווי די אנדערע א. ג. אויסערגעווענליכע.
- באופן כללי, דאס וואס איהר האט געגעבן אן אנדער טעם פארן דערציילן השגחה פרטית, טוישט נישט קיין מציאות. דער מציאות איז אז רעליגיע-מיסיאנערן אדער מיסטיקער-אנהענגער נוצן זייער אסאך אזעלכע סארט ארגומענטן, כדי צו "אויפווייזן" די עקזיסטענץ פון זייער גאט, אדער די סופער-פאוער פון זייער מנהיג.
