קאווע שטיבל

יא יא. מיר דארפסטו נישט איבערצייגען. איך ווייס אז 'ישן' איז וויכטיגער ווי 'חלב ישראל', אבער פאר איינרע וואס פילט זיך דערדרוקט פון דארפען אלס עס'ן מיט א היימישע הכשר, דאס קענען קויפען 'ווייז פאטעט"א טשיפ'ס' מאכט דער לעבען לייכטער. (לאודועי: איך עס נישט די פאטעטא טשיפ'ס, אבער נישט ווייל ס'איז נישט היימיש, נאר ווייל ר' משה פיינשטיין האלט אז ס'איז דא אן איסור בישול עכו"ם אויף דעם. ישן איז נאך אלס וויכטיגער, ווייל ס'איז א דאורייתא לויט די שו"ע און די איסור שטייט פעסטער ווי די היתר. אבער אזוי איז עס)

אבער ווען איינער איז 'מיקל' צו שניידען די בארד, איז דאס למעשה פאר איהם א ירידה אין רוחניות, הגם אז ס'איז נישט דא קיין שום חשש להלכה אדער סייוואס דערין. די משגיחים האבען שטארק מקפיד געווען נישט אויסצוראטען א פרומקייט פון א יונגער בחור, הגם ס'איז מעגליך נעריש, ווייל תוצאותיו מי ישורנו. פארשטייט זיך, ווען מ'רעדט פון א בחור וואס גליטשט דארף מען טוהן וואס מ'קען און איבערטראכטען וואס צו טוהן.

שטיינער האט געשריבן:ראיתי בני עליה והן מיעוטים, זייער זייער א קליין פראצענט פון פירות הנושרין זענען באמת סעטיספייד, איך רעד בשעת די טרענזישאן, איך רעדט פון די לאנג ראן, על פי רוב, אין נאכאמאל על פי רוב (נישט אלעמאל ) קומט עס פון אומצוריפרידענע נאטורן, אין דאס גייט נישט אוועק ווען מען שטעקט זיך איין דאס קאפ ווי די בת היענה, א מענטש דארף ארבעטן אויף די אייגענע מידות, אין דאס קען ער פונקט אזוי טאן אלס חסיד/ ליטוואק א.א.וו.

איך רעדט נישט פון איינעם וואס גלייכט נישט אין באשעפער. דאס איז א נושא פאר זיך.

כ'האלט אז ס'ליגט נישט א שמץ אמת אין דעם. אויב עפעס, קומט עס פון די נאטור פון נישט אהנגיין וואס אנדערע זאגן.

שבת אחים האט געשריבן:איך קען אסאך מעהר אידן מקוה ווייקערס און הושענא קלאפפערס וואס זענען פונקט אזוי באטראפּעצט אין די באקס ווי אטד"ס וואס זענען אינדערויסן פונעם באבעל און זיי פילן נישט דארט קיין שום טעם און סיפוק און הערשט נאכן איבערלאזן די קאמיונטי פילן זיי אפגעראטעוועט ואני בתוכם!

דאס אז זיי פילן נישט דארט קיין טעם און סיפוק האט נישט (ע"פ רוב) מיט תורה ומצוות, נאר ארומיגע פאקטארן, ווי צב"ש פרעשור פון עלטערן, טשעפען פון חברים, פרומע משוגעת'ן, איינגערעדטע אכשר דרא חומרות ואיסורים אשר לא שערום אבותינו, און ליידער טוט מען קאמבינירן די צעדרייטע הנהגות מיט אמת'ע אידישקייט. וויבאלד דער גאנצער אידישקייט איז ענדערש געבויעט אויפן "סור מרע" ווי איידער אויפן "עשה טוב", נו אודאי שפירט ער נישט קיין שום טעם וסיפוק.

אבער זאגן אז ער שפירט א סיפוק נאכן איבערלאזן די היימישע קאמיוניטי איז אין אלגעמיין אויך נישט אמת. וכלשון שבת אחים בעצמו, מען פילט "אפגעראטעוועט". אפגעראטעוועט מיינט נאך נישט קיין סיפוק, נאר אז מ'איז פטור געווארן פון משוגע'נע פרעשור, מען פילט א געוויסע פרידאם.

די מוסר השכל איז פאר אונז עלטערן, נישט צו פרעשורן די קינדער אויף שטותים (אויב בכלל).

איך האב שוין געזעען טויזענטער חסידישע בחורים אין ליטווישע ישיבות - און ס'רוב האבן דארט גרויס סיפוק, צי אפילו שטעלן זיי נאר אן אזא פנים.

איך קען אבער נישט קיין איין ליטווישן בחור וואס איז אריין אין בעלזא, וויזניץ, סאטמאר, צאנז, גור אדער סקווירא. דאס קען זיין א שטיקל טיר-סטאפער, אז א חסידישער איידער ער גליטשט האט ער נאך א גוטע אפשען, צו גיין אין אין ליטווישע ישיבה און דארט אויפבליען ווי א רויז.

א ליטווישער בחור וואס געפינט זיך נישט ביי זיך, האט נישט די אפציע, קען זיין אז דערפאר גליטשט ער מער, ווייסעך נישט.

אויב אזוי בלייבט די קשיא, פארוואס זעט מען נישט מער גליטשער'ס ביי ליטווישע? למעשה די ציפער'ן ווייזען נישט מער אין לעיקוואוד ווי וומסב"ג און ארץ ישראל איז אויך אזוי.

זוכער האט געשריבן:איך האב שוין געזעען טויזענטער חסידישע בחורים אין ליטווישע ישיבות - און ס'רוב האבן דארט גרויס סיפוק, צי אפילו שטעלן זיי נאר אן אזא פנים.

איך קען אבער נישט קיין איין ליטווישן בחור וואס איז אריין אין בעלזא, וויזניץ, סאטמאר, צאנז, גור אדער סקווירא. דאס קען זיין א שטיקל טיר-סטאפער, אז א חסידישער איידער ער גליטשט האט ער נאך א גוטע אפשען, צו גיין אין אין ליטווישע ישיבה און דארט אויפבליען ווי א רויז.

א ליטווישער בחור וואס געפינט זיך נישט ביי זיך, האט נישט די אפציע, קען זיין אז דערפאר גליטשט ער מער, ווייסעך נישט.

[justify]די טעאריע גייט פונקט פארקערט. אין א געוויסע זין קען א חסיד אסאך שנעלער גליטשן ווי א ליטאי. און דער הסבר איז ווי פאלגנד: דער חסידישע עלעמענטארע חינוך געבט נישט קיין צווייטער אויסוועג. בעסער געזאגט, מאכט דעם וועג אזוי קורץ און שמאל, אז איינמאל דו גייסט אראפ פון די שינעס ביסטו 'אראף פון וועג'. די שטארקע עקסטרעמע Path ווארפט ארויס יעדער איינס וואס ספיד נאר, אדער גייט זיג זעג. א חסיד וואס קוקט אויף א פרוי מיינט אז ער איז שוין פארדארבן, ווייל מען האט אים אויסגעלערנט די יסודות אן קיין הסברים, מען האט אים גראד אריינגעפירט אין ראשית חכמה, אן מסביר זיין די פנימיות פון א איד. קוקן אויף א פרוי איז א סייג פאר עריות, עס איז טויזענטער מייל ווייט פון די ערוה אליין (So to speak). חסידישע פרויען וואס גליטשן טוען גראד אן הויזן. פארוואס? ביי די מאדערענע קרייזן זעט מען נישט אזעלכע 180 דעגרי סערקעלס צו שפרינגען גראד צו הויזן. עס איז דא אסאך וועגן צו גיין פון א קלייד צו הויזן. ביים 'חסיד' איז דא אדער א קלייד אדער הויזן. אויב האסטו נישט קיין לאנגער קלייד מיינט עס גראד אז דו קענסט שוין גיין הויזן, ווייל דו ביסט שוין סייווי אן אויסווארף. מנהגים סיייגים און הלכות זענען איין גרויסע עיגול. ער ווייסט נישט אז אויב טוט מען נישט קיין מנהגים איז מען נאך ווייט פון אן אויסווארף. עס איז דא אלטערנעטיווער וועגן צווישן א חסיד און א חלוני. מען דארף נישט טראסקענען די רגע וואס מען זעט א פרוי. מען איז נאכנישט קיין אויסווארף!!! ווידעראום דער ליטאי אדער מדרני ווייסט -במדה מסיומת- אז א איד מיינט נישט זיין א חסיד. און אויב חסידות איז נישט פאר דיר מיינט נישט אז דו דארפסט ווערן א גוי. מען קען דינען דעם אייבירשטן אן א גרויסען ביבער היט. זהו הנקודה.

איך וועל אייך פארציילן א קורצע אמת'ע מעשה, וואס איך האב געהערט פון דעם איד וואס איז דארט געווען. עס איז געווען א חסידישער אינגערמאן וואס האט געארבעט אין א געשעפט, דער אינגערמאן איז צופעליג געקומען פון אן עקסטרעמער שטוב. הכלל, איין טאג קומט אריין א איד אין געשעפט עפס קויפן. זאגט אים דער אינגערמאן: איך האב ליב דיין בלויען רעקל. ענטפערט אים דער איד, דו קענסט עס אויך קויפן. זאגט אים צוריק דער אינגערמאן: ניין איך קען נישט. איך טאר נישט גיין מיט אזא רעקל... הימים חלפו, דער אינגערמאן איז היינט א חוזר בשאלה. איך זאג נישט אז פאר די איינע סיבה. אבער עס איז כמעט זיכער אז צען אזלעכע נארישע עפיזאדן האט זיך צוזאם געשפינט, און דאס האט אים געמאכט אראפפארן פון וועג. דער קורצזיכטיגער אינגערמאן האט געוואלט אנטון א בלויען רעקל, האט ער דערפאר געמוזט אראפנעמען די פיאות.. זאגט מיר נישט אז איך טרייב איבער, ווייל ווער עס קען די חסידישער קולטור ווייסט אז אזעלכע זאכן געשען יעדן טאג. דער חסיד האט נישט קיין מיטל וועג, אדער א שווארצע רעקל אדער א גוי. עס איז א פחד!

נ.ב. איך זיך נאך די פארמער חסידישע ליטווישע רויזן. ווי ערווענט אויבן, וועט נישט די ליטווישער משיגעתן היילן דעם חסיד׳ס פראלעמען. קענסט אפשר ציילן אויף איין האנט וויפיל חסידישע אידן וואס האבן דעפעקטירט צום ליטווישען איילענד און האבן אויפגעבליהט.[/justify]

ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:אויב אזוי בלייבט די קשיא, פארוואס זעט מען נישט מער גליטשער'ס ביי ליטווישע? למעשה די ציפער'ן ווייזען נישט מער אין לעיקוואוד ווי וומסב"ג און ארץ ישראל איז אויך אזוי.

פאררעכט דיר דיינע ברילן. כמדומה איז היינט צוטאגס איז ברייט אנגענומען אז די גרעסטע א.ט.ד. געמיינדע [פראצענטועל פער איינוואוינער] איז אין לעיקוואד.

דאס איז בכמות, באיכות איז אפגערעדט. פון חסיד'ישע געגענטער זענען נישטא קיין פערטל אזויפיל להכעיס'ניקעס ווי אין לעיקוואד. ופרשת חילולי שבת אצל הלעיק ומחאת הרבנים שם, יוכיח.

איך האב געהערט א 40 מינוטיגע דרשה פון יחזקיה קויפטייל א גרויסע עסקן אין בארא פארק, (איך קען עס נישט טרעפן אויף די מינוט), ס'איז ווערט אויסצוהערן, לויט אים קומט דאס פון זייערע פשוטע סיבות, די חינוך סיסטעם האט ביז היינט געארבעט - חסידישע און ליטווישע צוגלייך - אויף א מהלך פון insulation, מ'האט געשעלטערט אונזערע קינדער און ערוואקסענע, פון דיעות כוזבות, פון די גויאישע קולטור, פון שמוץ אא"וו, די לעצטע צען יאר מיט די פארשפרייטונג פון די אינטערנעט, וואס דאס מאכט אז כמעט יעדער איינער גייט ערגעץ און די לאנג ראן אנקומען אנליין, -אפגעזעהן ווי נזהר מ'איז געווען אלץ אינגעל/בחור/כולל אינגערמאן-, גייט יעדער למעשה אנקומען דארט. איז דאס גורם אז מ'זעהט און מ'הערט און מ'ווייסט זאכן וואס די פאריגע דורות האבן קיינמאל געזעהן, און מ'האט פשוט נישט די נסיונות וואס אידן 15-20 יאר צוריק האבן געהאט, און אונזער חינוך האט זיך נישט צוגעפאסט צו די מצב. און ער לייגט אראפ דארט 5 פוינטס וויאזוי מ'קען 'אימיונייזען' די קומענדיגע דור קעגן די סם פון די גאס, ער אדוואקירט נישט אוועקצוווארפען דעם אלטן מהלך פון insulation, דאס איז גוט, אבער ס'איז נישט 'גענוג'.

ס'איז קלאר אז אומצופרידענהייט טרייבט די OTD'S, אבער אויב איינער וויל אנגעבן א סיבה 'פארוואס' זיי זענען אומצופרידען, דארף ער אויף מסביר זיין פארוואס יעצט איז דער פראבלעם גרעסער ווי ס'פלעגט זיין אמאל.

עס איז נישט קיין ספק אז דער אינטערנעט און בעצם די אפענקייט צו די גוי'אישע וועלט איז אסאך שולדיג, אבער דאס איז נישט די גאנצע סיבה דערצו.

איך האב שוין דא געשריבן דערוועגן עיי"ש
viewtopic.php?p=203453#p203453

אויב וואלט אינטערנעט געווען די איינציגסטע סיבה, וואלט נישט געווען קיין גרויסע נפק"מ ביי OTD חברה צווישן חסידישע און ליטווישע, און נישט יעדער וואלט זיך באקלאגט אויף זייער שווערע יוגנט און פארקוועטשטע חינוך און אכשר דרא משוגעת'ן.

אויב פארשטיי איך ריכטיג דיין כוונה אין יענעם אשכול בין איך מחולק מיט דיר.

דו זאגסט - איך רעפראז - אז אינטערנעט איז נאר דער TRIGGER צום פראבלעם, אבער נישט די CAUSE, ריכטיג ?

לדעתי, איז אינטערנעט א גרויסע CAUSE, די אלע וואס קאמפלעינען און זענען אומצופרידען מיט די געזעלשאפט ארום, קומט עפ"י רוב נאכ'ן טועם זיין סם אויפן אינטערנעט, אדער ווערן נשפע פון א חבר וואס טראגט אים אריין דיעות אין קאפ וואס 'יענער' נעמט עס פון די אינטערנעט.
דער וואס הייבט אן פרעגן קושיות און קומט מיט אלע סארט 'לאגישע' קריטיק, אז ער מ'דארף ווען טוישן דאס אדער יענץ, קוק וויאזוי די ליטווישע לערנען, קוק וויאזוי די פלעטבושע לאזן זייערע נשים גיין, און זיי פירן זיך נאך אויף הייליגער אין ביהמ"ד, קיינער שמועסט נישט, וכו' וכו', ער 'מיינט' אז ער איז פשוט א דזשיניוס און א אינדיפענדענט טינקער, און ער לאזט זיך נישט זיין שמאלקעפיג אא"וו, אבער די אמת איז, אז די אלע זאכן קומט נישט פון חכמה, נאר -ווי ר' אלחנן וואסערמאן זאגט אויף מינות - ס'קומט פון תאוות, ס'מיינט נישט דוקא תאוות צו שמוץ, ס'קען פונקט אזוי מיינען תאוות צו זיין א געבילדעטער אדער זיין פרייער, אבער די שורש ליגט נישט אין חכמה נאר אין די limbic system, די קערנדלעך ווערן איינגעזייעט און דאס מאכט ארויסשפראצן א נייע סארט לאגיק וואס האט נישט אזוי ווייט עקזיסטירט פאר די אינטערנעט האט צוגעשטעלט א הויפן פון סכנה'סדיגע אינפארמאציע מיט א אילוזיע פון יענעמ'ס גראז איז גרינער.

קוק אן שרולי שטיין, ער זאגט יעצט אז דאס איז געווען די לעצטע געשעעניש מיט אים איז געווען די סיבה פון גיין OTD, ווען בשעת מעשה, האט יעדער געוואוסט אז ער האט פשוט קושיות... איך גלייב אים נישט יעצט און איך האב אים נישט געגלייבט דעמאלטס.

איך בין מודה צו דיר אז די שורש איז זייער אסך מאל די "לימביק סיסטעם" און נישט דו Cerebral cortex
דו לימביק סיסטעם איז אינוואלד איז שטארק אינוואלוועד אין די fight-or-flight response, נישט קיין נפקא מינה וויפיל סענס דאס מאכט, אנטלויפען פין זיך, אדער פין משפחה, איז זייער אסך מאל די סיבה לויפן אף-דע-דרך
(תאוה וואלט ווען געקימען מער פין די temporal lobe)

דער נאך איז דא לויפען מכח א פשטע cognitive dissonance, נעם למשל איינער וואס ליגט און תאות פין אלס קינד, אדער אינגע בחור, ער פאלט נעבעך דארך טאג נאך טאג, ער לייגט זיך איעדע נאכט שלאפן מיט הצז"ל, און קען נשט סטאפען, ער קען גאר נישט אנדערש, אדער למשל איינער וואס איז געווארן מאלעסטעט און זיך געבלעמט דערפאר, ער פילט ער איז שמיציג
האט ער יעצט צוויי ברירות:
1) זיך אנקיקען וואו א שיגץ און גייט ברענען אין גהנים
2) די גאנצע זאך הייבט זיך נישט אן און פטר אן עסק!

ר' אלחנן וואסערמאן זאגט אויף מינות - ס'קומט פון תאוות

זייען אסך מאל קימט דער מינות אויף צו פארגיטיגן אויף אן אלטע דארך געפאלענע תאוה וואס איז זיך שווער מוחל צו זיין

ר' אלחנן זאגט אז דער וואס האט קשיא'ס אויף די סיסטעם, קומט עס פון תאוות?! פשיאאא. און דער וואס פיהרט דער סיסטעם קומט עס פון שכל, יא?!
דאס אפשאקלען די אחריות פון די מחנכים און ארויפלייגען אויפ'ן א.ט.ד. מיינט אז דער גאנצע חינוך איז אומוויכטיג. קיינער דארף עס נישט. אן דעם וועט מען אויך בלייבען פרום, ווען מ'האט נאר נישט די תאוות. דאס איז נוצליכע שקר פון מענטשען וואס ווילען נישט אננעמען קיין אחריות. דער בחור וואס מ'דרייט איהם א קאפ און מ'פיטערט איהם ליגענט, אדער מ'דערדרוקט איהם פאר אייגענע סבות בלייבט נאר פרום טאמער זיין פרומקייט קומט נישט פון די סיסטעם, אדער געלונגט עס איהם צו מצליח זיין אין די שקר, ער ווערט די זעלבע שטיק שקר.
דער חילוק צווישען די געזעלשאפטען מאכט א חילוק אין די צורת הגליטשען, אבער דער חינוך איז וודאי דער סבה.
פאר דעם פלוידערט מען וועגען די אינטערנעט. אפצושאקעל'ן די אחריות פון זיך. דער אינטערנעט מאכט נישט קאלייע, סך הכל איז ער א חלק פון די ירידה. ווען איינער גליטשט גליטשט ער אויפ'ן אינטערנעט. באשולדיגען די אינטערנעט איז אזוי ווי באשולדיגען די לייק אין לעיקוואוד פאר'ן גליטשען, ווייל מ'דרייט זיך דארט שבת נאכמיטאג.

ווערט האט גערעדט פין קשית אויף די "סיסטעם"
דער "סיסטעם"? נאך ווואו סדא צו פאררעכטן!
אבער איז דיר שוין אויסגעקימען צי רעדען צי איינעם וואס איז דיר מסביר אז ס'איז נישט דא גיין גאט, ווייל דער סיסטעם טויג נישט? פאר מיר שוין מער וואו איינמאל

(אה, יעצט כאפ איך- lol - די "לימביק סיסטעם" איז א חלק אין מח וואס געט זיך אפ מיט הרגש און נישט מיט שכל, אויך ווערט דאס געריפען די פרעמעטיווער מוח אדער די בהמה מוח -קען זיין דאס האט דיך צימישט. י[tag]עקב מענטש[/tag] האט זיך פארריפען צו דעם, בין איך געפארען ווייטער דערמיט.)

הקטן האט געשריבן:

טאמבל סאס האט געשריבן:סך הכול קומט אויס אז ביידע זענען נישט גוט?

סך הכול קימט אויס אז ביידע האבן געוויסע מעלות וואס דער אנדערע האט נישט (פאר די יחידים)

אויב די סיבה פארוואס פאר די איבריגע ארבעט עס איז ווייל דו שעלטערסט זיי פון אינפארמאציע, לעזשורס און אפארטונעטיס, וואס איז צו אלע לאנדסלייט אוועילעבל, איז דאך נאר פשט אז ס'ארבעט פאר 'דיר'. הוי אומר, ביידע סיסטעמען ארבעטן אויך נאר פאר יחידים.

פון וואו נעמסטו אז "שעלטערסט זיי פון אינפארמאציע, לעזשורס און אפארטונעטיס" איז די active ingredient פארוואס ס'ארבעט פאר דער רוב?
i for one בין ביי די מיינאנאג אז מען דארף איבער געבען היינט, אין די אינטערנעט age, וואו מער אינפארמאציע

און אויב איז יא שייך צי שעלטערן פין אימגעווינטשענע אינפערמאציע, און ס'ארבעט פאר רוב, פארוואס זאגסטו אז ס'ארבעט נישט?
אפשר דארף מען קלארער דיפיינען וואס מיינט "ארבעט"
אויב למשל מיר זענען דן צו א bullet proof vest ארבעט אויף נישט צו ווערן געהארגעט, מאכט סענס צו זאגן, נע סארבער נישט ווייל אויב מען האט דאס נישט אן ווערט מען יא געהארגעט?

ס'איז אפשר אף טאפיק, אבער איך זעה אין די אינטערנעט און אין די סך אינפערמעשען געטליכער האנט און אן הכנה פאר ביאת המשיח
מיין דור איז דא אסך וואס זענען אידען ווייל - וואס דען? איך בין געבוירן געווארן א היימישער איד
זייער אסך לייגן תפילן ווייל מען האט נעכטן געלייגט תפילן
פארשטייט זיך ס'איז אלס דא בחירה אויף טריט און שריט אבער נישט אויף -יא איד, נישט איד

היינט אבער, האבן מיר מער די מעגליכקייט בוחר צו זיין צו זיין געטרייע אידען צו ח"ו נישט!
אברהם אבינו האט אליין בוחר געווען צו זיין מיט גאט (יצחק איז שוין געבוירן געווארן און אן ערליכע שטוב)
ובך חותמין

דער פארשידענהייט'ן אין סבות פאר'ן גליטשען מאכט א חילוק אין די אויסדרוק פונ'ם גליטש. דער לעיקוואודער וואס גליטשט טרעפט עס כמעט אוממעגליך זיך ארויסצוגיין פונ'ם געזעלשאפט גענצליך. זיי דרייען זיך נאך אין שטאט (געווענדליך אין גאז סטאנציע) אן געלט אן עפעס צו טוהן מיטן טאג. זיי קענען נישט טרעפען גיין אויסוועג, אפילו זיי הייבען אן זוכען ארבעט, ארבעט זיך עס נישט אויס, זיי זוכען תשובה צו טוהן און זיך זעצען לערנען צו וואס, אבער נאך צוויי טעג ענדיגט עס. איינער פראבירט זיי צו נעמען אונטער פליגל, א זאך אויף וואס זיי זענען דארשטיג, אבער זיי ווערען צוקריגט אדער אנטלויפען. דאס ווארט וואס מ'הערט די מערסטע פון זיי איז I gotta shape up. זיי פראבירען צו מאכען אן אנשטעל ביים פרומער כאילו ס'איז צייטווייליג און מ'קומט שוין צוריק. אפילו די וואס ווילען גיין ווייטער און ווילען זיך אויסרופען אלס 'אפיקורס', פראבירען נישט צו רעדן פון זייער 'דעות' און ס'איז געווענליך סתם אן אויסרוף פאר נאך הילף און אויפמערקזאמקייט. מ'הערט נישט קיין אויבער-חכמה פון זיי, און אפילו נישט פראבירטע אויבער-חכמה. אסאך האבען ניטאמאל א שנאה צו די געזעלשאפט, מעגליך צו די עלטערן יא, אבער נישט די גאנצע סיסטעם.

די חברה ביים לייק זענען אויך פון ווייטאג גערעדט. איך קען דיר זאגען פאר זיכער אז די אלע חברה (עכ"פ די אינגלעך) וועלן אדער צוריקקומען, אדער שטארבן פון א overdose. אויב נישט אלע, איז רוב רובם. מ'זעט נישט קיין שום מעגליכקייט פון זיך אויסדרייען פון וואס מ'האט ביז היינט. איך בין אמאל געשטאנען אין א געשעפט אין רייע און צוויי אזעלכע מיידלאך זענען געשטאנען אונטער מיר. איך הער פון זיי רעדענדיג "איך זאג תהלים יעדען טאג". זיי זענען נישט געווען קיין בעלי תשובה אויפ'ן וועג, און אויך נישט קיין פרומע באבע'ס. אבער פארט האבען זיי געזאגט תהלים, און געטראפען פאר וויכטיג צו רעדן דערפון. זיי ווילען נאך אלס זיך אנקוקען אלס פרום.

דער מעלה האט אין זיך אויך א חסרון. ס'קען זיך פאסירן ביי אזא איינער אז ער קומט צוריק און הייבט זיך אן פיהרען פרום. דערנאך מאכט מען איהם חתונה (ווייל ביי פרומע אידען איז דאס שער שפיץ פון הצלחה, קענען חתונה האבען!) אבער ער איז נאך אלס נישט סטאביל. מ'רעדט זיך איין אז יא, און נאך א פאר יאר טרעפט מען זיך אן מיט א צובראכענע משפחה און צופלויגענע קינדער, דער טאטע איז צוריק אויף דראג"ס צו ער דרייט זיך סתם אזוי אן ארבעט אן אידישקייט. דאס איז ווייל דער גאנצע אוועקגיין איז נישט געווען אינגאנצן און ממילא דער צוריקקומען איז אויך נישט אינגאנצען.

אז מ'גייט אין די סטעיט'ס ארום, איז מעגליך זיך אנצוטרעפען מיט א מענטש וואס לעבט ווי א גוי גמור, מיט א שיקצע און צוויי הינט און א ביקס, און פלוצלוג הערט מען זיי רעדן א פליסיגע אידיש. זיי זענען אינגאנצען פארגויישט. דאס קען מען נישט טרעפען ביי די ליטווישע. קיינער קען זיך נישט נעמען אין די הענט אריין אזוי פיל. איך הער אז ס'דרייט זיך אין פלארידא א גאנצע קיפקע פון די חברה וואס האבען זיך אהינגעצויגען און פיהרען זיך אויף אינגאנצען גוי'איש. איינער פארציילט מיר ער האט געטראפען א מענטש ערגעץ אין נ.דזש. אין א דארף פארווארפען וואס איז אויפגעהאדעוועט אין סקווער, א חבר פון די פרוי וואס איז אוועק און מ'האט געמאכט א גאנצע טומול פון איהר לוויה, באהאלטענדיג פון איהר א.ט.ד. חברים ווי ס'גייט זיין. יענער וואוינט ווי א גוי ממש, אן קינדער, אן דער מינדעסטע שייכות צו אידישקייט אפילו געזעלשאפטליך. דאס קען נאר, לענ"ד, פאסירען פון א חסידישע אפשטאם. דער מעלה דערפון איז נאך אלץ אז מ'קומט צוריק איז עס אינגאנצען צוריק.

ס'איז דא נאך א נקודה אין די חילוק פון די געזעלשאפט'ן וואס האט א השפעה אויפ'ן א.ט.ד. ערשיינונג. דאס איז הן א מעלה הן א חסרון פון ביידער זייטען. אז מ'גייט אריין אין לעיקוואוד ביהמ"ד און מ'קוקט זיך ארום, קען מען אנמערקן א מורא'דיג זאך. מער ווי ניינציג פערצענט פון די יונגעלייט דארט, הן די וואס לערנען אין כולל הן די וואס ארבעטען, האבען זיידעס דערהויבענע מענטשען. אדער זענען זיי פון די ישיבה'לייט וואס האבען זיך געראטעוועט מיט די ישיבות פונ'ם קריג, וואס זענען געווען די לומדים פון דעמאלס, אדער זענען זיי אייניקלאך פון מענטשען וואס האבען זיך מוסר נפש אנטקעגען גיין די שטראם און בלייבען פרום, און גיין לערנען אין די צייטען וואס קיינער אין אמעריקא האט עס נישט געטוהן. דעריבער איז נישט דא קיין שום יונגערמאן כמעט וואס זיין זיידע איז געווען א קל, איינער וואס שמועסט דורך נעילה יוכ"פ און רעדט אמאל אויס אינמיטן קר"ש צו אויף וואקעישען האט אמאל געגעסען זאכען וואס איז נישט אזוי איי איי איי. יעדער זיידע האט געפראוועט פרום און ערליך, און דאס האט א השפעה אויף די פירות. אוודאי קען מען זיך דערווייטערן פון די מקור, און אייניקלאך קענען ווערן קלים, אבער עכ"פ ביים זיידע צו עלטער זיידע האבען זיי דאס נישט געזען. אלע חברה פון יענער דור וואס זענען געווען קלים, האבען אייניקלאך היינט וואס האבען חתונה מיט זייער בויפרענ"ד צו זענען גוים גמורים. זיי זענען אוועק פון די אידישע וועג שוין דעמאלס.

ווידער ביי חסידים איז אנדערש. נישט יעדער איינער און מסתמא אפילו נישט רוב, אבער ס'מוז זיין א גרויסע פראצענט וואס זייערע זיידעס זענען פרום געווארען צו געבליבן נאכ'ן קריג אן קיין שום פנימיות. מ'האט געגלויבט אין א באבובער רבי צו א קלויזענבורגער רבי צו א סאטמארער רבי, אבער אידישקייט האבען זיי נישט געקענט. קיינמאל נישט געלערנט, קיינמאל נישט געדאווענט ערליך (אחוץ אפשר בעת צרה געבעטען וואס זיי האבען געקענט, אבער נישט דאווענען פון ברוך אתה ה' אלקינו ואלקי אבותינו וכו'), קיינמאל נישט פארשטאנען דער נחיצות פון יעדער מצוה און יעדער מעשה וואס זיי טוען. ווען זיי האבען נישט דער ליבליכע שמייכעל פון זייער רבי נאכ'ן אנקומען פון יוראפ, בלייבען זיי אינגאנצן פריי. מ"מ ווען מ'זעט זיין אייניקעל וואס איז אויפגעהאדעוועט אין א שטוב וואס ווייסט נישט פון תורה ומצוות צו זאגען, ער איז אן איינגעבאקענע עם הארץ, נאר פון סופערסטיציע"ס און הנהגה'לעך ווייסט ער, איז מה יעשה הבן ולא יחטא? נישט אלע אייניקלעך גייען אוועק, אבער ס'איז שוין נישט קיין קשיא. דעריבער ווען מ'הערט פון א ליטוואק "קוק אן די חסידים וואס פאר א עבירה מ'האט יענעם געכאפט" וכדו', טראכט איך אייביג "זיין פאראללעל ביי אונז איז דאך אינגאנצן פריי און היט גארנישט, איז וואס שטעלסטו צו?".

לפי דעם איז דער ארבעט פון העלפן אזעלכע בחורים אינגאנצען אנדערש אויך, פאר די סיבה. דער חסידיש'ער איז לאו דוקא א שלימזל א לוזע"ר, ער ווייסט נאר נישט פון תומ"צ צו זאגען, ער האט נישט קיין אהנונג וואס מ'וויל פון איהם. ער איז אפשר א מוצלח א טאלאנטפולע מענטש, אבער צו אידישקייט האט מען איהם קיינמאל נישט באקענט. דאס גילט נישט ביי אלע פון זיי, אבער עכ"פ ס'איז זיכער אמת ביי א גרויסע טייל א.ט.ד.'ס ביי חסידים.

דעריבער קען אפשר העלפן א ישיבה מיט ארבעט'ן פאר א ליטווישע א.ט.ד., ווייל זיין פראבלעם איז די לחץ פון לערנען וואס ער פארשטייט נישט, קען מען איהם מאכען א מוצלח אין אן אנדערע זאך. אבער פאר'ן חסידיש'ער דארף מען ווייזען און אויסלערנען אידישקייט נאכאמאל. ער זאל זיך אנטרעפען מיט תומ"צ אין אן אויסגעהאלטענער (גייסטיש און אידיש) אופן, און אזוי וועט ער אפשר זען עפעס דערין.

די זאכען זענען מחשבות מיינע וואס לויפען ארום. איך בין נישט זיכער אז ס'איז אזוי, און איך וואלט נישט איינגעפיהרט גארנישט על פיהם. נאר א נקודה צו טראכטען און ארומשמועסן.

ליטוואק עס איז גוט צו ליינען דיינע מחשבות האסט אינטרעסאנטע נקודות

עס איז טאקע אינטרעסאנט צו ליינען, פארט איז מיר שווער מוחל צו זיין די כבוד פון מיינע זיידעס, עובדי ה' באמת ובתמים און תלמידי חכמים וואס זענען געזעסן און געלערנט...

דיין זיידע'ס זענען עפעס משועבד צו יענעמ'ס? איך האב נישט געזאגט אלע און אויך נישט רוב. נאר ס'איז דא אזא סביבה, ווייל ס'עגזיסטירט. דו ווילט'ס לייקענען? דו ווילט'ס זאגען אז יעדער זיידע איז אן אויסגעהאלטענע ביי ענק?

בין איך דער איינציגסטער וואס שפירט פארגרוילט פון די לעצט[יג]ע תגובה['ס]?!
כ'וואלט געזאגט: דערנידערט, פארשעמט, אראפגעקלאפט. אבער פון אזא פוסטע מן הארץ אין חסיד'יזם, שפיר איך נישט פארשעמט נאר ענדערש פארגרוילט וויאזוי ער שעמט זיך נישט איבערצוקייען קליינקעפיגע אלטגעזעצענע איינרעדענישן אויפן חסיד'ישן וועלט [סאררי ליטוואק, אבער נתמלאה הסאה. ס'געשעט לעצטנס גאנץ אפט, דו כאפסט נאכנישט ווי ווייניג דו פארשטייסט אונזער קולטור].

לאמיר דיר ענפערן אין קורצן:
מיינע צוויי זיידעס, ביידע שטריימל אידן, זענען תלמידי חכמים וואס קענען ש"ס. איינער איז א הייסע סאטמארע חסיד וואס גלייבט אין סופערסטיציע"ס ווי דו רופסט עס.
מיינע צוויי זיידעס דורך מיין ווייב, אויך ביידע שטריימל אידן, זענען אויך תלמידי חכמים וואס קענען ש"ס. איינער איז א הייסע ... חסיד וואס גלייבט אין סופערסטיציע"ס ווי דו רופסט עס.
זייערע עלטערן/שווער זענען כמעט אלע אויך געווען חסיד'ישע אידן. אלע פון זיי, תלמידי חכמים.
די משפחה ארום און ארום, זענען אויך חסיד'ישע אידן, תלמידי חכמים מופלגים. קיין פרטים קען איך נישט געבן מחמת חשש גילוי.

ליטוואק'ל, צייט זאלסט נישט ציען הנחות אויף אונזער קולטור, באזירט אויף ק"ש אפרעדערייען אויף אונזער חסיד'ישער מהלך, וואס דערפאר ביזטו איבערצייגט אז אונזערע זיידעס האט געפעלט פנימיות, אין די צייט וואס די ליטוואקעס האבן פארמאגט זיידעס אנשים חשובים.

ווען דו רעדסט בשם כללי 'חסידים', זאלסטו נישט אנכאפן אלס ליטווישער דוגמא אן אפגעפליקטע שטעטל פון אפאר אפגעריסענע צדיקים וואס האבן געקלאמערט ארום רבי אהרן קאטלער. טשולדיקס, אבער זיי זענען ניטאמאל ווערט דעם טיטל 'מעט מזעיר' פונעם ליטווישן חדר דא אין אמעריקע, און כ"ש נישט פון פאר 50 יאר צוריק. טאקע ביי חסידים זענען די 'חשוב'ע' זיידעס מיט די 'פשוט'ע' זיידעס אויסגעמישט אין זעלבן שטאט, און אפילו אין זעלבן ביהמ"ד, און ביי די ליטאים זענען די 'חשוב'ע' זיידעס אנגעקראכן אין אן ארץ לא זרועה וואס איז היינט א היבש שיינע שטאט הנקרא לעיקוואד, אבער ווען דו רעדסט פון 'חסידים' לעומת 'ליטאים' איז די פאקט פארקערט: איבעראל חוץ לעיקוואד ווייזט פונקטליך וויאזוי די ליטוואקעס דא אין אמעריקע האבן זיך מבסס געווען.

'חשוב'ע זיידעס', ניין?!

איך האב געהערט אז די חסידישע מאדערן געשטימטע אידן בימים ההם האבן געשיקט זייערע קינדער אין ליטווישע ישיבות.

שש, דו ביסט א.ט.ד.? פארוואס מיינסטו אז מ'רעדט פון דיר?
מ'רעדט פון לעיקוואוד לעומת ב.פ. וומסב"ג קרית יואל. דער לעיקוואודער ווערט נישט א.ט.ד. וועגען דער מאדערנע איד אין טינע"ק, נאר וועגען זיין געזעלשאפט. אלזא, דער חילוק איז וויכטיג, נישט צווישען אפגעפליקטע מדינות אין מזרח יוראפ, נאר וויאזוי ס'האט זיך אנטוייקעלט אין אמעריקא.
יעצט ווען איך בין געווען א אינגעל, האט מען געהאט א בית המדרש'ל א קליינע פון ישיבה'לייט אין א געגענט פון יעקע'ס און מאדערנע חסידים. ד.ה. מגולחים וואס גייען גארטלעך אויף זייער גרינע רעקלעך, האבען טעלעוויזיע'ס אבער זענען מקפיד צו רעדען אידיש און גלויבען אין יעדער שטות וסופערסטיצי"ע וואס זייער רעבעלע האט געפרעדיגט. זייער קינדער זענען געווען מיט מיר אין ישיבה. הפלא ופלא, זיי האבען גארנישט געלערנט, נישט געוואוסט וואס מ'וויל פון זיי און געפטר'ט די צייט ביז צום גייען ארבעטען. און היינט קוקען זיי אויס ווי זייער טאטע'ס.איין מאל וואס א בחור איז חרוב קראנק געווארען, זענען זיי אלע געקומען באצייטענס צום דאווענען און געלערנט אפאר טעג. סופערסטיציע'ס האבען זיי געקענט, אבער פון אידישקייט ווייניג.
יעצט אין די ליטווישע ציבור איז דאס נישט דא. פארוואס? ווייל דער זיידע איז אין גאנצען פריי.
טאמער דיין זיידע'ס זענען תלמידי חכמים, וואויל צו דיר. אבער א היבשע פערצענט פון די וואס האלטען אויס די שטריימעל געשעפטען און עסן נישט קיין קניידלאך פסח און קויפען פאסיגע קליידער פאר אלע קינדער לכבוד יו"ט און ביגעלן די ר"ת'ס און גייען אין ביה"כ פאר"ן דאווענען און זאגען נישט קיין תחנון כ"א כסלו און עסן קינדעל שמח"ת און די ווייב גייט א פארטאך ביין לעכט צינדען און עסט נישט אין סוכה און האט שיינע מעבל מיט אן (איינמאל) געגאלטע קאפ און האט נישט קיין לייסענ"ס ועוד ועוד ועוד, האט נישט דער זכייה, און ווען דער ציבור פון זייער אייניקלאך איז גענוג גרויס, זעט מען די פירות אין די איינקלאך.

ליטוואק אלזא ווען דו רעדסט פון חסידים מיינסטו מגולחים מיט גארטלעך?