קאווע שטיבל

שמעון וואלף האט געשריבן:

פון בודאפעסט האט געשריבן:די פאינט"ס איז קיין פראבלעם נישט פאר צוויי סבות. א. כאמור, ווייל אין רבית אלא הבא ממלוה ללוה, און דאס קומט פון א צווייטע'ן.

דאכציכמיר אז לגבי "אין רבית אלא מלוה למלוה" שטייט אין מגלין לעם הארץ.

דאס וואס דו ברענגסט (דער פולע לשון איז "ואין לפרסם הדבר בפני עמי הארץ שלא יבואו להקל בעיקר ריבית") רעדט מען פון ריבית דרך שליח (דער היתר פון רש"י), אויף דעם ארויף נוצט דער מרדכי דעם לשון פון "לא אסרה תורה אלא ריבית הבא מיד לוה למלוה" נאר ואין לפרסם וכו'. דאס קומט אבער דא נישט אריין, דא איז נישט קיין ריבית דרך שליחות נאר דער נותן הריבית האט קיין שום שייכות נישט מיטן לוה און אויף דעם ארויף האט ידידנו הרב ליטוואק אראפגעברענגט דעם לשון לא אסרה וכו' באציענדיג זיך צו די גמרא אין דף ס"ט ע"ב "אמר רבא שרי ליה לאיניש למימר ליה לחבריה הילך ד' זוזי ואוזפיה לפלניא זוזי לא אסרה תורה אלא רבית הבאה מלוה למלוה".

אוי וויי, ווען דו דערמאנסט מיר די הלכה פון רבית דרך שליחות פון רש"י, דערמאן איך זיך דאס קאפ שפאלטען וואס דער חוו"ד דארט האט פאראורזאכט.
נר' לומר בדרך צחות 'אין למוסרו לע"ה' ווייל מ'עט איהם מאכען א קאפוויי.

ס'איז ראטזאם אז מ'זאל אויסשמועס'ן וואס איז דאס היתר עיסקא, כדי מ'זאל וויסען וואס מ'טוט דא. ס'איז נישט קיין מכירת חמץ וואס מ'פארשטייט גלייך אז מ'פארקויפט די חמץ און דערמיט איז עס נישט קיין איד'ס און ממילא דארף מען עס נישט מבער זיין.

דער גמרא זאגט אונז (ב"מ קד:) אמרי נהרדעי האי עיסקא פלגא מלוה ופלגא פקדון עבוד רבנן מילתא דניחא ליה ללוה וניחא ליה למלוה, וברש"י האי עיסקא פלגא מלוה ופלגא פקדון - המקבל פרגמטיא מבעל הבית ושמה לה כפי דמיה שהיא שוה כאן, והוא מוליכה למקום היוקר למחצית השכר חצי אחריות אונסים עליו כמלוה, וחצי אחריותה על בעלים כפקדון: תקון רבנן הך תקנתא - דניחא להו לתרוייהו:

דאס מיינט אזוי, ווען א מענטש (בעל המעות) אינוועסטירט זיין געלט אין א צווייטען (מתעסק), הייסט'ס ער גיבט געלט צו איינעם און יענער וועט קויפען זאכען דערמיט דאהי אין שטאט, און ער וועט עס ליפערען צו אן אנדערע שטאט ווי יענער סחורה איז טייערע און פארקויפען פאר ריוח און דערנאך צוטיילען די ריוח צווישען די צוויי, איז האלב די געלט אויף איהם א מלוה און האלב א פקדון. וואס איז די חילוק צווישען א מלוה און א פקדון? א פקדון איז מען נאר מחוייב אין אחריות טאמער ס'ווערט געגנב'ט אדער ער איז פושע דערין. טאמער אבער ס'איז נאנס, ס'האט א שאדען וואס איז בכלל נישט זיין שולד, איז ער פטור צו באצאלען דערויף. א מלוה איז ער מחוייב צו באצאלען בכל אופן, אפילו ס'איז נאנס תחת ידו. יעצט דער מענטש וואס באקומט געלט פון א בעל המעות, גייט דאך נעמען האלב די ריוח פאר זיך, הייסט'ס האלב די קרן ארבעט פאר איהם ממציא צו זיין פירות, און דער אנדערע האלב ארבעט פאר'ן בעל המעות, וואס דאס הייסט א פקדון וואס באלאנגט צום בעל המעות און איז נאר לעת עתה תחת יד המתעסק. אזוי ווערט צוטיילט די ריוח אין צוויי, ווייל האלב דער קרן האט באלאנגט פאר'ן מתעסק, ווייל ער האט עס געבארג'ט און די אנדערע האט באלאנגט פאר'ן בעל המעות. צום סוף גיבט מען אפ די גאנצע קרן צום בעל המעות, האלב ווייל ס'איז זיינס און האלב אלס פרעון חוב, און האלב די קרן.

דער מתעסק ארבעט אבער אין די ביזנעס און ער ווערט דאך נישט באצאלט ווי אן ארבעטער. פארוואס? ווייל ער ארבעט פאר זיך. ער ארבעט אבער אין די האלב פון די פקדון אויך, פארוואס? ווייל טאמער נישט וועט יענער איהם נישט בארגען זיין מחצה מלוה. ד.ה. דער בעל המעות איז נאר גרייט צו געבען די מלוה וויבאלד ס'איז דארטען דא א פקדון אויך. הייסט'ס די ארבעט וואס ער לייגט אריין אינ'ם פקדון איז אן אפצאל פאר'ן מלוה, וואס דאס הייסט ביי אונז רבית.

אויף דעם איז דא א משנה (ב"מ סח.) אין מושיבין חנוני למחצית שכר ולא יתן מעות ליקח בהן פירות למחצית שכר אלא אם כן נותן לו שכרו כפועל, אז מ'דארף טאקע באצאלען פאר'ן ארבעט. דאס איז אלס ריכטיג ווען דער מתעסק נעמט נישט קיין אחריות אויפ'ן מחצה פקדון, וואס דערמיט איז ער נאר א פועל בשל חבירו און ער ווערט באצאלט דערפאר. ווי איז אבער ווען דער בעל המעות וויל אז דער מתעסק זאל נעמען דער גאנצע אחריות אויף די קרן, ער לאזט איהם נישט זיך פטר'ן מיט'ן טענה פון נאנס? דעמאלס איז די גאנצע זאך א מלוה, און די ריוח איז א פולקאמער רבית. און וואס ווען ער פאדערט א באשטימטע צאל ריוח, אפגעזען צו ס'האט טאקע געמאכט אזויפיל געלט? דעמאלס איז עס א נארמאלע רבית. וואס איז דער עצה דערצו?

אויף דעם האבען די ראשונים און שפעטער די גדולי האחרונים און די וועד ארבע ארצות געקומען מיט אן עצה. וויבאלד ווען דער מקבל וויל זאגען אז ס'איז נאנס געווארען, מוז ער מאכען א שבועה דאורייתא א שבועת השומרים, אנדעריש איז ער נישט באגלויבט, דעריבער מאכט מען אן אפמאך וויפיל געלט ער וועט צאלען נישט צו דארפען מאכען א שבועה. דאס העלפט סיי לגבי די קרן און סיי לגבי די ריוח. טאמער דער מתעסק זאגט פאר'ן בעל המעות אז ס'האט געמאכט צען פערצענט ריוח, קען דער בעל המעות זאגען אז ער זאגט ליגענט און באמת האט עס געמאכט צוואנציג פערצענט ריוח און ער מוז מאכען א שבועה דערויף. דעריבער דארף ער מאכען א שבועה און מ'מאכט א פרייז אויף נישט צו מאכען א שבועה אויף די מחצה פקדון מיט איהר רווחים, און אזוי באצאלט ער אויף דעם, נישט אויף דער הלוואה.

פון דעם קומט אבער אפאר פראבלעמען. וואס איז ווען דער בעל המעות ווייסט און איז מודה אין ב"ד אז ס'איז געווען הפסד אדער נישט קיין ריוח אדער פונקט וויפיל ריוח ס'איז געווען? דעמלאס קען ער נישט פאדערען קיין שבועה און ער האט קיין רעכט נישט צו דער געלט. דאס איז מצוי ווען מ'גיבט געלט צו אינוועסטירען אין נדל"ן. די פרייז פון נדל"ן איז אפען פאר יעדער איינער, מ'קוקט אויפ'ן אינטערנעץ און פערטיג. אדער טאמער זיי זענען סייאווי שותפים אין די סארט עסק, און ער האלט מיט יעדער זאך ואוס טוט זיך. דעמאלס קען ער נישט זאגען אז דאס האט שאדען געהאט אנדעריש ווי ער ווייסט און קיין רעכט צו א שבועה האט ער נישט.

לעצטענ'ס האט מען מפרסם געווען א צעטעל קעגען hard money loans. דאס איז ווען מ'בארגט געלט אויף הויכע פערצענט'ן. זיי טענה'ן וויבאלד מ'קען נאר בעטען ריוח פון די מחצה פקדון, איז עס אוממעגליך אז די מחצה פקדון זאל מאכען אזויפיל געלט. למשל ווען מ'גיבט א מעלאנ'ער פאר א מתעסק און מ'שרייבט אויף צען פערצענט. באמת איז עס צוואנציג פערצענט, ווייל מ'נעמט די ריוח פון האלב די געלט, די מחצה פקדון. דעריבער ווען מ'בעט א הויכע נומער, לאמיר זאגען 25% איז עס באמת 50% און אויף אזויפיל האט דער בעל המעות קיין שום צד נישט אז ס'איז אמת, און זיין תביעה איז שקר גמור, און דעריבער איז דער געלט נאר רבית. אזוי האבען די צעטל מאכער'ס גע'טענה'ט.

דאס איז אבער א גראבע'ן טעות, און איך האב זיי פארגעהאלטען ולא היה בידם, וכן הסכים עמי אחד מגדולי החכמים המומחים בענייני רבית. דער גמרא אין די סוגיא פון שנים שהטילו לכיס (כתובות צג.) און די ראשונים דארט, ובפרט דער רא"ש און דער השגות הראב"ד על הרי"ף זאגען אז ווען צוויי שותפים ברענגען אריין געלט צו אן עסק, איז עס גארנישט קלאר אז די ריוח גייט לויט די השקעה, ווייל צומאל א מענטש האט אן עסק ווערט אפאר מיליאן דאללאר, און ס'פעלט איהם נאך צען טויזענט דאללאר צו ענדיגען די גאנצע מעשה, אנדעריש וועט אלס צופאלען, דעריבער איז דער לעצטע צען טויזענט ווערט די גאנצע עסק. דער וואס בארגט אויף הויכע פערצענט'ן איז אויך אזוי. ער דארף די לעצטע געלט כדי צו ענדיגען די גאנצע מעשה, דעריבער צאלט ער מער ווי ס'איז ווערט. אה"נ זיין געלט אליינס קען נישט מאכען 50%, אבער זיין געלט איז וואס ס'ברענגט די מערסטע ריוח.

דעריבער זעט אויס אז אפילו הויכע פערצענט'ן קען מען נעמען עיסקא, אבער נאר ווען מ'ווייסט טאקע נישט וואס איז געשען. ווען דער בעל המעות ווייסט די רווחים און הפסדים קלארעהייט, קען ער נישט נעמען די פערצענט'ן.

איך האב לעצטענס געהערט אין פאליש פון ביהמ"ד א פאר מעשה'ס נפוצות אין הלכות רבית, און איך וויל זיי מפרסם זיין כדי שידעו אז ס'איז דא נושאים וואס מ'דארף פרעגען.

א. איינער האט גענויט פאינט'ס צו קענען קויפען א טיקעט קיין ענגלאנד, וויבאלד ער האט נישט געהאט גענוג. האט ער געבארגט פון א חבר מיט'ן דעת צוריק צו צאלען ווען ס'וועט זיך ביי איהם פארזאמעלען גענוג פאינט'ס. די פראבלעם איז אבער וויבאלד די פרייז פון פאינט'ס טוישט זיך פון טאג צו טאג, איז מעגליך ער וועט בארגען פאינט'ס בשוויות הונדערט דאללאר און צוריק געבען בשוויות הונדרעט צען דאללאר.
ב. איינער פארט קיין קאנאדא און ער וויל א פאר קאנאדישע דאללארען אין קעשענע פאר ווען ער קומט דארט אן. בארגט ער א הונדרעטער פון זיין חבר א קאנאדישע וואס וואוינט דאהי און ער גייט איהם צוריק צאלען ווען ער קומט צוריק. די פרייז פונ'ם קאנאדישע דאללאר האלט אין איין זיך טוישען, און ער קען צוקומען צו רבית כנ"ל.

למעשה די זענען ביידער רבית פון 'סאה בסאה' און זענען נאר מותר טאמער דער לוה האט ביי זיך פון די סחורה וואס ער בארגט איידער ער בארגט עס. ער דארף נישט די גאנצע, ס'איז גענוג א חטה אחת, איין פאינט צו איין פרוטה פון קאנאדישע געלט.

עס טומולט זיך לעצטענס אין גאס וועגען מארטדגעידזשעס פון Quicken Loans. איך ווייס נישט צו דער עולם איז באהאווענט, אבער עס איז אן ערנסטע פראבלעם.

דער קאמפאני באלאנגט היינט צו טאגס צו א איד. זיי האבען נישט קיין היתר עיסקא. אלזא, הלוואה ברבית פון זיי איז אסור, ווי אויך ווען דיין גויישע מלוה האט פארקויפט דיין מארטגעידזש פאר זיי (עי׳ יו"ד קס"ט סעי׳ י׳ בהגה"ה ובט"ז ונקודות הכסף שם). דער וואס כאפט פלוצלונג אז זיי, צו א subsidiary זייערע (כגון rocket loans), האלט זיין מארטגעידזש, מוז זאפארט אויסצאלען זיין חוב, און נעמען אויף זיך דער קנס.

נישט גרינגשעצען, ווייל דאס איז ממש אן ערנסטע מעשה. אדרבא, ווען איינער האט א היתר, זאל ער זיך כאטש מעלדען אין אישי, ווייל גרויסע חכמים ארבעטען דערויף, והעלו חרס בידם ביזדערווייל.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:עס טומולט זיך לעצטענס אין גאס וועגען מארטדגעידזשעס פון Quicken Loans. איך ווייס נישט צו דער עולם איז באהאווענט, אבער עס איז אן ערנסטע פראבלעם.

דער קאמפאני באלאנגט היינט צו טאגס צו א איד. זיי האבען נישט קיין היתר עיסקא. אלזא, הלוואה ברבית פון זיי איז אסור, ווי אויך ווען דיין גויישע מלוה האט פארקויפט דיין מארטגעידזש פאר זיי (עי׳ יו"ד קס"ט סעי׳ י׳ בהגה"ה ובט"ז ונקודות הכסף שם). דער וואס כאפט פלוצלונג אז זיי, צו א subsidiary זייערע (כגון rocket loans), האלט זיין מארטגעידזש, מוז זאפארט אויסצאלען זיין חוב, און נעמען אויף זיך דער קנס.

נישט גרינגשעצען, ווייל דאס איז ממש אן ערנסטע מעשה. אדרבא, ווען איינער האט א היתר, זאל ער זיך כאטש מעלדען אין אישי, ווייל גרויסע חכמים ארבעטען דערויף, והעלו חרס בידם ביזדערווייל.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

א פשוטע שאלה.

אויב אידן האבן שעירס אין טשעיס, טשעיס מאכט א הלואה פאר א איד, איז עס נישט קיין ריבית?

עס איז אנגענומען אז א. מ׳גייט בתר רוב בעלים (הרב ישראל סאלאנטער), אדער ב. די שעירהאלדערס זענען נישט די נושא, נאר די דיירעקטארס. (מהרש"ג ?)

עס איז אויך דא א שואל ומשיב אויף דעם, אבער איך געדענק נישט פונקט.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk