קאווע שטיבל

יואליש האט געשריבן:לענינו, די גאנצע שמועס פון יא העפי נישט העפי איז אירעלעוואנט. נישט נאר ס'איז אירעלעוואנט נאר ס'איז געפרעגט מיט אן אגענדע צו באפרידיגן א פון פריערבאשטימטע הנחה. ענטפערט ער יא, כ'בין מער צופרידן פון פארדעם, איז ער א ליגנער. ענטפערט ער ער איז נישט מער צופרידן, ווערט א שמחה אין שטאט. ענטפערט ער ווי רוב מענטשן, אמאל איז ער העפי אמאל נישט, אדער מיט געוויסע זאכן איז ער העפי מיט געוויסע זאכן נישט, איז ער צי א קאמפליצירטער מענטש מיט קאמפליצירטע ענטפערס.

מסכים אז סווערט "געפרעגט מיט אן אגענדע צו באפרידיגן א פון פריערבאשטימטע הנחה". אבער פארוואס זאגסטו אז סאיז אירעלעוואנט? אויב עמיצער מאכט אזא דראסטישן שריט ווי איבערלאזן זיין סביבה, משפחה און חברים ליגט מסתמא אונטער דעם א גוטע סיבה. "צופרידן" איז א שם הכולל וואס מען נוצט פאר דעם: ער איז נישט געווען צופרידן (מיט די ווייב, סביבה, קהילה וכדומה), און ווען ער האט געזען אז ער קען זיך נישט קיין עצה געבן האט ער אפגעמאכט אז ער מוז אוועקגיין. וועגן דעם קומט אויף די קשיא: און יעצט ביזטו יא צופרידן?
עס קען זיין אז יענער פרעגט עס מיט אן אגענדע, אבער די קשיא איז א בארעכטיגטע קשיא.

איך קיק מיר צו פון דערווייטנס, איך וויל נישט אריין רעדן... איך הער פיינע ווערטער פון ביידע צדדים, און, אומממ... אויך זאכן וואס האבן נישט קיין הענט און נישט קיין פיס...

אבער איך האב לעצטענס געהערט א שטיקל געדאנק, וואלט איך עס געקענט באשטיין צו אויסליפטערן צווישן די חברים.

וואס הייסט איינער וואס גלייבט: פשוט און גראד ער האט אמונה. קיינער פון אונז האט דאך נישט געזען דעם באשעפער און קיינער פון אונז געדענקט נישט די מעמד הר סיני. נאר וואס דען? מען גלייבט! דער טאטע האט עס איבערעגעגבן פארן זון ביז עס איז אנגעקומען צו מיר און איך האב באשלאסן צו גלייבן אז יא, די מעמד מתן תורה איז ווירקלעך פארגעקומען.

פון דער אנדערע זייט, דער כופר, דער אטיעסט, ער האלט אז די גאנצע זאך קלעבט נישט איינס מיט איינס, און ער באשליסט נישט צו גלייבן אין א באשעפער אדער מתן תורה. איי, קען מען פרעגן דעם כופר, האסטו געלעבט אין די צייטן פון מתן תורה און די האסט "געזען" אז די גאנצע מעשה איז נישט פארגעקומען? אדער, האסטו זיך איבערצייגט אז ס'איז נישט דא קיין באשעפער ווייל די ביסט ארויף אויבן אין הימל און האסט געזען אז ס'איז אלץ ארויס געזויגן פון פינגער און ס'נישטא דארטן מער ווי בלויע וואלקענעס?

פארשטייט זיך אז די ענטפער דערצו איז: ניין. ער האט פשוט געמאכט א חשבון ביי זיך אין קאפ, אפשר אינטערגעשטיצט מיט סייענטיפישע ראיות, אז ס'מאכט נישט "סענס" עס זאל זיין א באשעפער. אלזא, איז ער דאך די זעלבע מאמין אין זיין אפיקורסעס ווי איך בין א מאמין אין מיין רעליגיע. ער האט זיך נישט איבערצייגט "שווארץ אויף ווייס" אז ס'נישט דא קיין באשעפער די זעלבע ווי איך האב מיר נישט איבערצייגט "שווארץ אויף ווייס" אז ס'איז יא דא א באשעפער.

אלזא, זעמיר ביידע די זעלבע גלויביגע, דער כופר גלייבט וואס עס איז אים באקוועם און איך גלייב אין עפעס וואס מאכט מיר צופרידן.

אן אויפריכטיגער מענטש - א כופר אדער א מאמין - גלייבט נאר אין עפעס וואס זעט אים אויס צו זיין באפעסטיגט מיט שטארקע ראיות, אפגעזען אויב עס איז אים באקוועם אדער נישט.

די שאלה איז ווער איז דער וואס דארף ברענגען א ראיה און ווער איז דער דיעפאולט.
לגבי דעם מציאות פון באשעפער קען מען אסאך דן זיין ווער עס איז מוציא מחבירו אבער לגבי יודישקייט אסער סיי וועלכע גלויבן איז לכאורה שווער צו זאגן אז דער וואס גלייבט נישט דארף האבן א ראיה צו זיך

חיים, דו ביסט גערעכט מיט דיין עצם פוינט. אבער פאקטיש טענה'ען אסאך רעליגיעס אז זיי האבן ראיות צו זייער אמת'דיגקייט, ממילא צו אפפרעגן די ראיות מוז זיך דער כופר באנוצן מיט אנדערע ראיות צו מסביר זיין פארוואס ער לייקנט נאכאלס אין די רעליגיע, אדער פארוואס זייערע ראיות זענען נישט קאנווינסינג.

דער אמת איז, רוב או.טי.די'ס. זענען נישט כופרים...אבער אידישקייט טוט גארנישט פאר זיי. עסן טשאלנט און קישקע, דאווענען דריי מאל א טאג.. אויב ס'האט נישט קיין טעם, וואס איז די פונקט. אבער ס'איז נישט "א גיווען" אז זיי וועלן עפענען סאקראטעס אדער אריסטו אדער פלאטא און זאגן אהא, אידישקייט איז שקר..

א ווערטל:

רעבע, איך בין נישט קיין אפיקורס. ס'איז אוממעגליך, ווייל איך בין אן אמארעץ!

איך פארשטיי נישט די גאנצע אשכול,
וואס הייסט וואס זענען זייערער מאטיוון, זיי האבן נשט קיין שום מאטיוון?
פשוט אידישקייט איז שווער,
דער אייבערשטער האט אריין געלייגט אין א מענטש א יצר הרע, און אויך א נאטור אז מ'דארף האבן ססיפוק,
אויב א מענטש הייבט אהן שפירן מאיזה סיבה שהוא אז אידישקייט גיט אים נישט קיין סיפוק, גיט ער עס צוביסלעך אויף, סימפל,
זיי האבן נישט קיין שום חשבונות,

העלא האט געשריבן:איך פארשטיי נישט די גאנצע אשכול,
וואס הייסט וואס זענען זייערער מאטיוון, זיי האבן נשט קיין שום מאטיוון?
פשוט אידישקייט איז שווער,
דער אייבערשטער האט אריין געלייגט אין א מענטש א יצר הרע, און אויך א נאטור אז מ'דארף האבן ססיפוק,
אויב א מענטש הייבט אהן שפירן מאיזה סיבה שהוא אז אידישקייט גיט אים נישט קיין סיפוק, גיט ער עס צוביסלעך אויף, סימפל,
זיי האבן נישט קיין שום חשבונות,

אויב ער האט א ספק, ער קען זוכן פאר א תירוץ..א סיבה. און אויב עס מאכט נישט קיין סענס פאר אים, ס'האט גארנישט קיין טעם.

ס'איז א חשבון

א חבר האט מיר אמאל געזאגט אז ער שטייט גלייך מיטן ערליכן איד,

דער ערליכער איד איז צופרידן מיט זיין גשמיות ער האט נאר פראבלעמען מיט זיין רוחניות, איך, זאגט ער, בין צופרידן מיט מיין רוחניות איך האב נאר פראבלעמען מיט מיין גשמיות, סא שטיי מיר דאך גלייך, ודפח"ח וש"י.

די שאלה איז נאר איבער די דעפינישן פון וואס איז גשמיות און וואס איז רוחניות. אן ערליכער יוד האט די גרעסטע הנאה פון זיצן ביי א גמרא מיט א גלעזל הייסע טיי. און ער לאכט פון די ספארטלער וואס יאגן זיך נאך א פוטבאל, און ווען זיי האבן עס דערגרייכט שטויסן זיי עס אוועק, כדברי ראש ישיבה מפורסם אחד.

געוואלד געשריגן האט געשריבן:דער אמת איז, רוב או.טי.די'ס. זענען נישט כופרים...אבער אידישקייט טוט גארנישט פאר זיי. עסן טשאלנט און קישקע, דאווענען דריי מאל א טאג.. אויב ס'האט נישט קיין טעם, וואס איז די פונקט. אבער ס'איז נישט "א גיווען" אז זיי וועלן עפענען סאקראטעס אדער אריסטו אדער פלאטא און זאגן אהא, אידישקייט איז שקר..

א ווערטל:

רעבע, איך בין נישט קיין אפיקורס. ס'איז אוממעגליך, ווייל איך בין אן אמארעץ!

איינער פון די בארימטע נעא אפיקורסים וועלכער איז א חסיד פון אלטע אפיקורסים איז נישט מער ווי א פשוט'ער או.טי.די. ער איז נישט געווען א חוקר און געקומען צו די מסקנא אז "לית דין ולית דיין" ח"ו. נאר א פשוט'ער בעל תאווה וואס זוכט א תירוץ אויף זיינע מעשים. ווי א בארימטער אפיקורס וואס איז געקומען צו א רבי און האט איהם געזאגט אז ר'האט א סאך קשיות אויף די אמונה. האט איהם די רבי געענטפערט. דו האסט נישט קשיות, דו האסט תירוצים. דו ווילסט פארענטפערן דיינע מעשים.

וואו איז שלום?
בד"וו, לויט ווי ער מעלדט, זוכט ער א קונה פאר זיין טייערע מנורה.

יאיר האט געשריבן:חיים, דו ביסט גערעכט מיט דיין עצם פוינט. אבער פאקטיש טענה'ען אסאך רעליגיעס אז זיי האבן ראיות צו זייער אמת'דיגקייט, ממילא צו אפפרעגן די ראיות מוז זיך דער כופר באנוצן מיט אנדערע ראיות צו מסביר זיין פארוואס ער לייקנט נאכאלס אין די רעליגיע, אדער פארוואס זייערע ראיות זענען נישט קאנווינסינג.

צו גלייבן דארף מען זיין איבערצייגט אין די ראית צו נישט גלייבן דארף מען האבן סך הכל א ספק אין די ראיה

דאס אז עס איז דא אסאך רעליגיעס וואס האבן ראיות צו זיך מאכט אויב עפעס נאר קלארער מיין פאונט

חיים, אין הכי נמי. איך ברענג נאר ארויס אז דער רעליגיעזער מענטש איז אפטמאל אזוי איבערצייגט אין די ראיות פון זיין רעליגיע, אז ער באטראכט דעם כופר כאילו ער קומט דא מוציא זיין פון די פשטות. אזוי ווי היינטיגע צייטן איז דער וואס טענה'ט אז איינשטיין איז נישט גערעכט געווען מוז ער ברענגען ראיות לדבריו, ווייל די ראיות צו איינשטיין איז גענוג שטארק אז יעדער וואס וויל עס אפפרעגן מוז ברענגען פארקערטע ראיות וואס זענען לכל הפחות אזוי שטארק.

לעב און לאך האט געשריבן:וואס הייסט איינער וואס גלייבט: פשוט און גראד ער האט אמונה. קיינער פון אונז האט דאך נישט געזען דעם באשעפער און קיינער פון אונז געדענקט נישט די מעמד הר סיני. נאר וואס דען? מען גלייבט! דער טאטע האט עס איבערעגעגבן פארן זון ביז עס איז אנגעקומען צו מיר און איך האב באשלאסן צו גלייבן אז יא, די מעמד מתן תורה איז ווירקלעך פארגעקומען.

עס איז נישט אז דו האסט באשלאסן צו גלייבן אז מתן תורה איז פארגעקומען, עס איז קאממען סענס, 600 טויזנט מענטשן זאגן אז זיי האבן דאס אליין מיטגעהאלטן [א שקר קען זיך נישט אנהייבן מיט 600 טויזנט מענטשן, ופשוט].

פונקט ווי דו וועסט נישט זאגן אז דיין בחור'ל האט 'באשלאסן צו גלייבן' אז 11\9 איז פארגעקומען.

------

איך האב זיך דערמאנט וואס איך האב געהערט אלץ בחור פון אמנון יצחק, אינמיטן א ויכוח מיט א חילוני זאגט ער יענעם: דו האלטסט אז עס איז נישט דא נישט קיין גאט נישט קיין דת נישט קיין חיים לאחר המות - אכול ושתה כי מחר נמות ענד איטס גאון ענד פארגאטען, איך האלט אז מען דרייעט זיך דא ס"ה 80 יאהר אבער דערנאך קומט א חיי נצח וואס וועט זיך ווענדן לפי מעשיי אין די 80 יאהר.

זעמיר 50\50 - איך האלט אזוי און דו זאגסט פארקערט, איז לאמיר מאכן א חשבון וועלכער מהלך אין לעבן לוינט זיך ענדערש:

אויב בין איך גערעכט, איז נניח אז דו וועסט טאקע האבן א געשמאקע 80 יאהר, וועסטו אבער דערנאך ליידן לנצח, איך וועל זיך דורכשטיפן מיינע 80 יאהר - טאקע נישט אזוי געשמאק ווי דו, און דערנאך וועל איך האבן א חיים טובים לנצח, און נצח מיינט נ-צ-ח, א טיפה האט לאין ערוך מער ערך צום אוקינוס ווי טויזענטער יאהר האבן לגבי נצח.

און אויב ביסטו גערעכט, וועסטו האבן א געשמאקע 80 יאהר, און דערנאך גייסטו אין קבר לאבדון, איך וועל נישט האבן אזא געשמאקע 80 יאהר, און דערנאך גיי איך אויך לאבדון.

קומט אויס אז דו וועסט בין כך ובין כך גיין לאבדון, איך האב אבער א 50 פראצענט שאנס צו האבן א חיים טובים ל-נ-צ-ח, נו, לוינט זיך נישט משקיע צו זיין?

ונבנתה העיר האט געשריבן:איך האב זיך דערמאנט וואס איך האב געהערט אלץ בחור פון אמנון יצחק, אינמיטן א ויכוח מיט א חילוני זאגט ער יענעם: דו האלטסט אז עס איז נישט דא נישט קיין גאט נישט קיין דת נישט קיין חיים לאחר המות - אכול ושתה כי מחר נמות ענד איטס גאון ענד פארגאטען, איך האלט אז מען דרייעט זיך דא ס"ה 80 יאהר אבער דערנאך קומט א חיי נצח וואס וועט זיך ווענדן לפי מעשיי אין די 80 יאהר.

זעמיר 50\50 - איך האלט אזוי און דו זאגסט פארקערט, איז לאמיר מאכן א חשבון וועלכער מהלך אין לעבן לוינט זיך ענדערש...

דאס איז דאך פאסקאלס געוועט, כדרכו בקודש צו זיין א אומר דבר בשם עצמו, כאילו דאס איז זיין קאפשטיק, אבער רוב פון זיינע טענות קומען פון די קריסטן. איך בין אויך אלץ בחור געווען זייער איבערגענומען מיט עם און זיין גאונות, אבער שפעטער האב איך איינגעזען אז יעדע איינציגע פון זיינע טענות איז גענאשט פון א צווייטער קריסטליכע דענקער (וואס האבן שוין צענדליגע פירכות אויף זיי), און טאמער ווערט ער סטאק מיט אן אינטעלעקטואלער וואס פרעגט צו שטארקע קושיות, געט ער א מאך א דזשאוק אויף יענעמס חשבון, מאכט אוועק די גאנצע מענטש און געגאנגען צום נעקסטן משוגענער.

און לעצם הטענה, גערעכט טאקע אז ס'לוינט צו גלייבן אין גאט, (און דאס איז שוין נאכדעם וואס איך נעם אן אז דער גאט האט א רצון מ'זאל גלייבן אין עם, און ער באלוינט לנצח איינער וואס גלייבט, און באשטראפט לנצח איינער וואס איז לאגיש - מיט די שכל וואס דער זעלבער גאט האט עם געגעבן - אנגעקומען צום מסקנא אז ער גלייבט נישט), אבער אפילו אויב גלייב איך שוין אין גאט, דארף איך מחמת דעם זעלבן טענה גיין דינען יעדע סארט רעליגיע פארן שאנס אז יענץ איז די ריכטיגע רעליגיע וואס גייט מיר געבן חיי נצח, און דאס איז דאך אוממעגליך, ביסייד די פוינט אז אסאך רעליגיעס אינוואלידירן אלע אנדערע און פארדאמען "אומגלויביגע" אין זייער רעליגיע צו נצחיותדיגע שטראף.

ונבנתה העיר האט געשריבן:איך האב זיך דערמאנט וואס איך האב געהערט אלץ בחור פון אמנון יצחק, אינמיטן א ויכוח מיט א חילוני זאגט ער יענעם: דו האלטסט אז עס איז נישט דא נישט קיין גאט נישט קיין דת נישט קיין חיים לאחר המות - אכול ושתה כי מחר נמות ענד איטס גאון ענד פארגאטען, איך האלט אז מען דרייעט זיך דא ס"ה 80 יאהר אבער דערנאך קומט א חיי נצח וואס וועט זיך ווענדן לפי מעשיי אין די 80 יאהר.

זעמיר 50\50 - איך האלט אזוי און דו זאגסט פארקערט, איז לאמיר מאכן א חשבון וועלכער מהלך אין לעבן לוינט זיך ענדערש:

אויב בין איך גערעכט, איז נניח אז דו וועסט טאקע האבן א געשמאקע 80 יאהר, וועסטו אבער דערנאך ליידן לנצח, איך וועל זיך דורכשטיפן מיינע 80 יאהר - טאקע נישט אזוי געשמאק ווי דו, און דערנאך וועל איך האבן א חיים טובים לנצח, און נצח מיינט נ-צ-ח, א טיפה האט לאין ערוך מער ערך צום אוקינוס ווי טויזענטער יאהר האבן לגבי נצח.

און אויב ביסטו גערעכט, וועסטו האבן א געשמאקע 80 יאהר, און דערנאך גייסטו אין קבר לאבדון, איך וועל נישט האבן אזא געשמאקע 80 יאהר, און דערנאך גיי איך אויך לאבדון.

קומט אויס אז דו וועסט בין כך ובין כך גיין לאבדון, איך האב אבער א 50 פראצענט שאנס צו האבן א חיים טובים ל-נ-צ-ח, נו, לוינט זיך נישט משקיע צו זיין?

דער מחדש פין דעם טענה איז געווען א גוי. ער האט דאס געניצט פאר זיין רעליגיע
זעהט אויס אז גיט שטיקל געפילטע פיש איז מער ווערט ווי מוח וואס איז שליט. ער האט מיך אויסגעכאפט דא.

ונבנתה פארוואס איז דאס וואס שטייט און די תורה אז איז געווען א מעמד הר סיני און גאט האט אינדז געגעבן די תורה, א שוואכרע ריאה ווי דאס וואס שטייט און די תורה אז 60000 מענטשען האבן פארציילט פאר זייער קונדער.

דאכט זיך אז דאס איז א כוזרי, אז ווען האט זיך אנגעהויבן דאס גלייבן אין מתן תורה, פאר די דור המדבר וואסטו דאך נישט געקענט איינרעדן א יאר נאך די אנגעבליכע מתן תורה אז ו' סיון פאריאר איז געווען א מעמד פון שישם ריבוא איש, סא ווען האט זיך די לעגענדע אנגעהויבן? (שטייט זיך איך זאג אנגעבליך און לעגענדע אלץ דעווילס אדוואקאט, אויב גלייבסטו נישט אין מתן תורה) פאר די קינדער פונעם דור המדבר? די פונקט איז אז דו קענסט איינרעדן דעם עולם אז ישו האט געוואקט אויף וואסער און אפאר געציילטע תלמידים און צוקוקער האבן געזען, אבער קענסט נישט איינרעדן א פאלק אז עפעס איז געשען במעמד זעכציג טויזענט מענטשען ווען ס'איז נישט געשאויגן און נישט געפלויגן.
איך האף אז איך בין גענוג קלאר.

געפילטע פיש האט געשריבן:און לעצם הטענה, גערעכט טאקע אז ס'לוינט צו גלייבן אין גאט, (און דאס איז שוין נאכדעם וואס איך נעם אן אז דער גאט האט א רצון מ'זאל גלייבן אין עם, און ער באלוינט לנצח איינער וואס גלייבט, און באשטראפט לנצח איינער וואס איז לאגיש - מיט די שכל וואס דער זעלבער גאט האט עם געגעבן - אנגעקומען צום מסקנא אז ער גלייבט נישט), אבער אפילו אויב גלייב איך שוין אין גאט, דארף איך מחמת דעם זעלבן טענה גיין דינען יעדע סארט רעליגיע פארן שאנס אז יענץ איז די ריכטיגע רעליגיע וואס גייט מיר געבן חיי נצח, און דאס איז דאך אוממעגליך, ביסייד די פוינט אז אסאך רעליגיעס אינוואלידירן אלע אנדערע און פארדאמען "אומגלויביגע" אין זייער רעליגיע צו נצחיותדיגע שטראף.

דעם חשבון קען מען סיי ווי נישט נוצן צו זאגן אז 'עס לוינט צו גלייבן אין גאט', עס איז אפגעפרעגט מצד עצמו, אדער גלויבט ער אדער נישט, עס איז נישט שייך צו גלייבן ווייל עס לוינט.

וואו דער חשבון איז נוגע איז אויף מצוות מעשיות, צו עס לוינט זיך צו פיהרן לויט ווי דת שרייבט פאר.

אז מען עסטעבלישט אז עס לוינט זיך נישט צו רעכענן מיט די פראצענטן וואס כפירה האט, איז דאס שוין א צווייטע סוגיא - וואס אויף דעם זענען געפיהרט געווארן ויכוחים בין הדתות - וועלכע דת איז די מערסטע מסתבר אז ער איז דער אמת'ער, און אויף דעם איז דא עקסטערע טענות פארוואס די אידישע דת איז דער געוואונער.

נולד מאוחר האט געשריבן:ונבנתה פארוואס איז דאס וואס שטייט און די תורה אז איז געווען א מעמד הר סיני און גאט האט אינדז געגעבן די תורה, א שוואכרע ריאה ווי דאס וואס שטייט און די תורה אז 60000 מענטשען האבן פארציילט פאר זייער קונדער.

ווי געפילטע, איך האב נישט געזאגט אז אין די תורה שטייט אז וכו', נאר איך זאג אז בפועל האבן 600 טויזנט מענטשן אזוי פארציילט, און ווי אויבן געשריבן איז נישט שייך אנצוהייבן א שקר מיט 600 טויזנט מענטשן.

ונבנתה העיר האט געשריבן:

נולד מאוחר האט געשריבן:ונבנתה פארוואס איז דאס וואס שטייט און די תורה אז איז געווען א מעמד הר סיני און גאט האט אינדז געגעבן די תורה, א שוואכרע ריאה ווי דאס וואס שטייט און די תורה אז 60000 מענטשען האבן פארציילט פאר זייער קונדער.

ווי געפילטע, איך האב נישט געזאגט אז אין די תורה שטייט אז וכו', נאר איך זאג אז בפועל האבן 600 טויזנט מענטשן אזוי פארציילט, און ווי אויבן געשריבן איז נישט שייך אנצוהייבן א שקר מיט 600 טויזנט מענטשן.

די האסט נישט געכאפט זיין טענה, דאס גופא זאגט ער. אז די ווייסט נאר פין 600,000 דורך די תורה. ממילא גייט אלעס צוריק ווייל די גלייבסט די תורה. אמונה בתמימות.

וואס פאלט דיר ביי אז איך ווייס עס פון די תורה? איך ווייס עס פון מיין טאטע, און ער פון זיין טאטע וכו'.

ובלשונו של געפילטע:

געפילטע פיש האט געשריבן:פאר די דור המדבר וואסטו דאך נישט געקענט איינרעדן א יאר נאך די אנגעבליכע מתן תורה אז ו' סיון פאריאר איז געווען א מעמד פון שישם ריבוא איש, סא ווען האט זיך די לעגענדע אנגעהויבן?

די מעין פאינט איז: אויב ווען מען פארט ארויף די דורות ענדיגט זיך די לעגענדע ביי 600 טויזנט מענטשן, קען עס נישט זיין א לעגענדע.