קאווע שטיבל

אז מ׳האט דערמאנט קוויין בנוגע פּאראדאקסן.

קעגן דעם געדאנק פון אנטי-טענעליזם קען מען דאך אבער לכאורה פרעגן מכח קאנט׳ס קאטעגארישע אימפּערעטיוו וואס לויטעט אז דאס עטישקייט פון א מעשה ווערט באשטימט לויט וויאזוי עס וואלט געווען ווען די אקט ווערט א סארט געזעץ וויאזוי יעדער פירט זיך - ״וואלט ציוויליזאציע, דאס מענטשהייט וכו׳ געקענט ווייטער אָנגיין אזוי?״ איז לפי״ז אויב האט ״יעדער״ נישט קיין קינדער וואלט דאך דאס מענטשהייט געגאנגען עקסטינקט; מ׳קען דאך נישט ענטפערן ווי בן עזאי אז ״אפשר לעולם שיתקיים ע״י אחרים״. כמובן נעמט מען אָן אז דאס מציאות מין האדם איז א טוב, וממילא דאס׳ן עס אונטערברענגען איז א רע און אומעטיש.

‏שרייבט דר. יונתן קווענוויג:

One does not, for example, intentionally procreate out of a sense of justice; procreation is morally exemplary instead when it arises out of a desire to giveof oneself to another

אין אזא פאל ראטעוועט מען זיך לכאורה פון דעם דילעמא לויט די אנטי-טענעליסט מהלך. והיינו, ממ״נ: אויב טוהט מען דאס אלס דין און ריין ראציאנאל ומכח קאנט׳ס קאטעגארישע אימפּערעטיוו כנ״ל, דאן הייסט דאך דאס נישט בעצם קיין מאראלישע אקט בכלל ומעיקרא. ווידעראום אויב טוהט מען דאס מכח א מאראלישע אקט פון געבן פאר א צווייטן טוהט מען דאך אים יא א רע און דאן קומט אפיר די אנטי-טענעליסט פאזיציע אז מ׳האט דאס נישט צו טוהן.

‏הגם מ׳קען פרעגן דערויף אז עס איז א פאלשע דילעמא: אויב איז אַן אקט וואס מען טוהט נישט דייקא מאראליש וויבאלד עס איז מכח דין, פליכט והתחייבות וכדומה, מיינט נישט אז עס איז אימאראליש. אבער עכ״פ ווען מען וויל דאס טוהן אלס א טובה און אלס דייקא א ״מאראלישער״ מענטש דאן געבט מען א מקום פאר די אנטי-טענעליסט פאזיציע צו טרעפן פּוּרטשעס.

דר. דוד בּענאטאר אליין גראדע שרייבט:

Because most people who live comfortable lives are happy to have come into existence, prospective parents of such people are justified in assuming that, if they have children, their children too will feel this way. Given that it is not possible to obtain consent from people prior to their existence to bring them into existence, this presumption might play a key role in a justification for having children

פרייוויליג האט געשריבן: עס איז דא א טיפישע ליין פון בעלי דרשנים, דו האסט ליב דיין קינד? זיכער, האב איך אים ליב! דאן דער אייבערשטער האט דיך טויזענט מאל מער ליב ווי דו האסט ליב דיין קינד. דאס איז אמת, ווייל איך זע דאך די מיליאנען חסדים עד אין סוף, אבער עס איז זייער שווער צו ריזעמבלן א טאטע פון בלוט און פלייש צו א ג-ט, ווייל איך וואלט נישט פארברענט מיין זין, און אים נישט געגעבן קיין שרעקליכע יסורים. איך וואלט אים געקענט געבן לייכטע יסורים ווי א שטאך פון א נידל, אבער איך וואלט אים אויף קיין שום פאל נישט געגעבן שרעקליכע יסורים. אויב ג-ט ברוך הוא דארף געבן שרעקליכע יסורים פאר א מענטש, כדי צו ראטעווען זיין לעבן, דאן קען ער דאך טוישן די סדרים. אויב איז נישטא קיין בחירה דאן מאך ער זאל נישט דורכפאלן, און אויב איז יא דא א בחירה פארוואס דארף די סדר זיין ברוטאלע יסורי הנפש והגוף?

דיסקלעימער כ'האב נאכנישט דורכגעליינט/געלערנט דעם אשכול

דיין קליינער זון וואס דו וואלסט געגעבן א לייכטע שטאך פון א נידל, קען זיך אויך דאכטן אז זיין טאטע האט עם פיינט, כאטשיג דו ווייסט אז ס'איז פאר זיין טובה, צו דען וואלסטו עם נישט געגעבן צו א דאקטער וואס זאל דורך פירן שרעקליכע באהאנדלונגען ער זאל אדורכלעבן זיין מחלה, און דעמאלטס אויב האט דיין קינד נישט קיין שכל, וויינט ער אויף זיין טאטן וואס איז אזא אכזר און געבט עם איבער צו א רשעות'דיגן גוי געקליידעט אין ווייס וואס פירט אדורך אויף עם יסורי איוב, נאר וואס איז דען יסורי איוב, קעגן 'לעבן'? קעגן א געזונטע לעבן

און וואס איז דען אלע יסורים דא אויף די וועלט אקעגן 'חיי נצח'? פאר אונז בני אנוש קוקט עס אפשר אויס אכזריות, פונקט ווי פארן קליינעם קינד די שטאך, אדער די יסורים ביים דאקטער, אבער אין געטליכע אויגן איז עס ווי א שפילעכל קעגן חיי נצח בזיו השכינה, ענליך צו די באוואוסטע משל פונעם גר צדק פאטאצקי זצ"ל הי"ד

כספי האט געשריבן:

פרייוויליג האט געשריבן: עס איז דא א טיפישע ליין פון בעלי דרשנים, דו האסט ליב דיין קינד? זיכער, האב איך אים ליב! דאן דער אייבערשטער האט דיך טויזענט מאל מער ליב ווי דו האסט ליב דיין קינד. דאס איז אמת, ווייל איך זע דאך די מיליאנען חסדים עד אין סוף, אבער עס איז זייער שווער צו ריזעמבלן א טאטע פון בלוט און פלייש צו א ג-ט, ווייל איך וואלט נישט פארברענט מיין זין, און אים נישט געגעבן קיין שרעקליכע יסורים. איך וואלט אים געקענט געבן לייכטע יסורים ווי א שטאך פון א נידל, אבער איך וואלט אים אויף קיין שום פאל נישט געגעבן שרעקליכע יסורים. אויב ג-ט ברוך הוא דארף געבן שרעקליכע יסורים פאר א מענטש, כדי צו ראטעווען זיין לעבן, דאן קען ער דאך טוישן די סדרים. אויב איז נישטא קיין בחירה דאן מאך ער זאל נישט דורכפאלן, און אויב איז יא דא א בחירה פארוואס דארף די סדר זיין ברוטאלע יסורי הנפש והגוף?

דיסקלעימער כ'האב נאכנישט דורכגעליינט/געלערנט דעם אשכול

דיין קליינער זון וואס דו וואלסט געגעבן א לייכטע שטאך פון א נידל, קען זיך אויך דאכטן אז זיין טאטע האט עם פיינט, כאטשיג דו ווייסט אז ס'איז פאר זיין טובה, צו דען וואלסטו עם נישט געגעבן צו א דאקטער וואס זאל דורך פירן שרעקליכע באהאנדלונגען ער זאל אדורכלעבן זיין מחלה, און דעמאלטס אויב האט דיין קינד נישט קיין שכל, וויינט ער אויף זיין טאטן וואס איז אזא אכזר און געבט עם איבער צו א רשעות'דיגן גוי געקליידעט אין ווייס וואס פירט אדורך אויף עם יסורי איוב, נאר וואס איז דען יסורי איוב, קעגן 'לעבן'? קעגן א געזונטע לעבן

און וואס איז דען אלע יסורים דא אויף די וועלט אקעגן 'חיי נצח'? פאר אונז בני אנוש קוקט עס אפשר אויס אכזריות, פונקט ווי פארן קליינעם קינד די שטאך, אדער די יסורים ביים דאקטער, אבער אין געטליכע אויגן איז עס ווי א שפילעכל קעגן חיי נצח בזיו השכינה, ענליך צו די באוואוסטע משל פונעם גר צדק פאטאצקי זצ"ל הי"ד

מיין פראבלעם מיט תירוצים פון די סארט איז אז עס איז זיך סותר מיט די פראפאזיציע אז גאט איז א כל יכול, די טאטע וואס גיבט א שטאך אדער דער דאקטאר וואס פירט דורך באהאנדלונגען איז מגובל און בלית בריריה מוז ער דאס טוהן ווייל סוף כל סוף איז דאס בעסער, אבער א גאט וואס איז א כל יכול קען נישט געבן קיין חיי נצחי נאר מיטן אויספייניגן אויף די וועלט?
ווי סעם העריס ברענגט עס ארויס בלשונו הזהב/הטמא: Either God can do nothing to stop catastrophes like this, or he doesn't care to, or he doesn’t exist. God is either impotent, evil, or imaginary. Take your pick, and choose wisely.

@סקעפטיקער ביזט גערעכט אז זיין צווייטע חלק ווי ער שרייבט "אויב ג-ט ברוך הוא דארף געבן שרעקליכע יסורים פאר א מענטש, כדי צו ראטעווען זיין לעבן, דאן קען ער דאך טוישן די סדרים. אויב איז נישטא קיין בחירה דאן מאך ער זאל נישט דורכפאלן, און אויב איז יא דא א בחירה פארוואס דארף די סדר זיין ברוטאלע יסורי הנפש והגוף?" ווערט נישט פארענטפערט, כ'האב זיך נאר באצויגן אויף די ערשטע חלק די משל פון די אהבה