בד''ה: הגראי''ל שטיינמאן זצ''ל

[גאנצל]

אלע יארן ביז די לעצטע בחירות האט דאך הרב אויערבאך אויך געהאלטן ווי הרב שטיינמאן סאו ביז דעמאלט איז דאך נישט געווען קיין קעגנער................ איז דאך זיכער געווען איין מרן

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איינער קען מסביר זיין וואס איז העצעריש פון 'זקן ממרא'? דאס איז אין איין ליניע מיט 'רבן דקרו'?

[גאנצל]

יא יא ביסט גערעכט די זעלבע

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך ווייס טאקע נישט. עס נעמט אסאך ענערגיע אריינצוגייען און מסביר זיין אז די פרייע פרעסע רעדן נישט בשם הרב שטיינמן.

'הרב' (א טיטל וואס ס'קומט זיך נאר פאר 'מיין' רבי, נישט יענעמ'ס, בשעת ווען מ'קאכט אין די פארשידענהייט פון שיטות, פארשטייט זיך) א. לייטנער פארשטייט אז נאר מיט א צעטל קעגן דעם, איז ער נישט פאראנטווארטליך. הרב שטיינמן פארשטייט אנדערש. ער זאגט אז נישט מפי צעטליך אנו חיים און די נושא איז האקעלע ווי דעם.

האסט ציפערן וויפיהל חרדים זענען געווען אין מיליטער אין שנת תשנ"ה? האסט ציפערן וויאזוי די חרדישע ציבור האט זיך פארמערט אין די יארן און פון וועלכע ציבור? די זיידעס און פעטערס פון די היינטיגע חרדים זענען נישט געווען אין מיליטער?

און פון דעם ביסטו געוואויר געווארען אז הרב שטיינמן איז שולדיג. נישט ווייל די ציונים האבען זיך פארלייגט אויף חרדים, נאר הרב שטיינמן האט עס גאר געטוהן. איז ווער איז שולדיג אויף די הקמת המדינה? דער סאטמארער רב? אויף זיין ׳וואך׳ איז עס געשען?

בקיצור, די געשיכטע איז א קאמפליצירטע, די החלטות זענען געווען האקעל און איידל, און די שרייבערס וואס ברענגען די מעשיות קיין חו"ל זענען לאו דוקא משועבד צום אמת. מ'קען אויסלאזן און צולייגן קלייניגקייטן און פון דעם זעט זיך אויס גאר עפעס אנדערש.

[אוהב ספרים]

היינט געהערט אויף הרב רייזמאן'ס שיעור

ווען מ'האט אנגעטראגען רבי אהרן לייב ז"ל פאר זיין באשערטע, האט זי -אלץ חסידישע פוילישע מיידל- נישט געהאט קיין חשק צו הייראטן א ליטוואק, איז זי געגאנגען צום סאקמערער רבין רבינו יואל ז"ל, האט ער איר געענטפערט אז ער גייט זיך טרעפן מיט אים און ער וועט איר לאזן וויסן אויב ס'איז פאר איר. ער האט געלאזט רופן רבי אהרן לייב ז"ל און ער האט געשמועסט מיט אים איבער א שעה, און נאכדעם געזאגט פאר זיין צוקונפטיגע רביצין אז זי זאל אים כאפן בשתי ידים.

הוילע דמיון

הרב שטיינמאן האט חתונה געהאט טבת תש"ד
דער סאטמאר רוב איז געקומען קיין שווייץ כסלו תש"ה

[ימים ידברו]

ליטוואק דער "ענגלישע הארץ" נעכטען שרייבט, אז הרב שטיינמאן איז געוון מיט די זעלבע שפראך אקעגין מילטער ווי אלע אנדערע חרדים, אבער למעשה האט ער צוגעשטיפט חרדים צו גיין אין מילטער, איך האב נישט געוויסט אז יעקלע כהן מיט מנשה פיליף מיט גאנצעל שרייבען פאר "הארץ" דער מעריב שרייבט אז ער האט אריינגעברענגט חרדים אין שוק העבודה, סוי, עס קען זיין אז דאס אלעת איז מצווצ מדאורייתא, אבער ער האט פותח געווען מיט די מצוה, און עס איז נישט אויסגטראכט געווארען אין איד אפיס, נאר גראדע רעכטע און לינקע חלונישע שרייבערס וואס רעדען פון א מציאות, סוי אורברך מעג קויפען זייער סטארי און ער מעג האלטען אקעגין דעם נקידה.

[ארי נוהם]

איין בילד רעדט מער פון טויזנט ווערטער.

די שטענדער און "בענקל" פון הגראי"ל זצוק"ל, וואס ער האט גענוצט די לעצטע צענדליגע יארן אין א צי.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אז א פרייע צייטונג שרייבט עפעס, איז עס זיכער אמת לאמיתו....

מיר ווארטען נאך אויף א מקור פון הרב שטיינמן זעלבסט, צו איינער וואס פארטרעט איהם, אז מיליטער איז נישט אזוי געפערליך, א מ׳דארף שטיצען די מיליטער אפציע פאר דער וואס וויל, אז אפילו א בחור וואס לערנט נישט זאל גייען אין מיליטער. דערווייל איז עס בכלל א שמועה פון גאס, אגענדעס פון צייטונגען, צו פאנדרעיזערס פון מא"ש לש"ש.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

הוילע דמיון

הרב שטיינמאן האט חתונה געהאט טבת תש"ד
דער סאטמאר רוב איז געקומען קיין שווייץ כסלו תש"ה

אין אוצה"ח זאגען זיי אז די מעשה איז געווען ווען ער איז געפארען קיין א"י. זי האט מורא געהאט צו פארן, צוליב די שוואכע אידישקייט אומשטענדן דארט דעמאלס. דער סאטמארער רב האט איהר געזאגט אז מיט אזא מאן קען זי גיין מיט ביידע פיס, עפעס אזוי.

[berlbalaguleh]

ליטוואק דער "ענגלישע הארץ" נעכטען שרייבט, אז הרב שטיינמאן איז געוון מיט די זעלבע שפראך אקעגין מילטער ווי אלע אנדערע חרדים, אבער למעשה האט ער צוגעשטיפט חרדים צו גיין אין מילטער, איך האב נישט געוויסט אז יעקלע כהן מיט מנשה פיליף מיט גאנצעל שרייבען פאר "הארץ" דער מעריב שרייבט אז ער האט אריינגעברענגט חרדים אין שוק העבודה, סוי, עס קען זיין אז דאס אלעת איז מצווצ מדאורייתא, אבער ער האט פותח געווען מיט די מצוה, און עס איז נישט אויסגטראכט געווארען אין איד אפיס, נאר גראדע רעכטע און לינקע חלונישע שרייבערס וואס רעדען פון א מציאות, סוי אורברך מעג קויפען זייער סטארי און ער מעג האלטען אקעגין דעם נקידה.

ימים ידברו: פיין. דו ודכוותכך, וועלכע זענען שוין מער נישטא אין קאווע שטיבל זענטץ דשיניעסעס אין ארויסזוכן קאונטער אינטואיטיוע און נעגאטיווע (לשיטתכם) סחורה. אבער וואס איז מיט זיין הרבצת התורה מיט מסירת נפש ממש...?! ענקערע שטותים און בויכווייטאג וועגן דאס אלעס איבער...? צי דערפאר מעגט עטץ שוין מזלזל זיין בכבוד התורה פון אזא גדול בישראל...?!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ער וויל טענה'ן אז דאס איז נישט די נושא. זיין מיינונג איז אז ער האט טאקע געלערנט און איז טאקע געווען א צדיק, אבער זיין מיינונג איבער מיליטער איז געווען להקל. און זיין מקור איז די פרייע צייטונגען. ווען נאר קנאים רעדן אזוי, וואלט עס נישט געשטערט. זייער שייכות מיט אמת איז קיינמאל נישט געווען צו שטארק. אבער פון דער אנדערע זייט טרעפט מען תמימים וואס גלויבען די קנאים, נאר זיי שפארען דערפון אז מיליטער איז טאקע נישט אזוי געפערליך.

ביז דערווייל איז נישט דא קיין טראפ פון א מקור דערצו. ווען פרייע צייטונגען ברענגען כאטש א מעשה צו א מימרא, מילא. אבער יעצט ברענגען זיי דאס אויך נישט, נאר זייער אפטייטש. און די קנאים גלויבען עס הונדערט פערצענט.

[ימים ידברו]

ווי פול מאל דארף איך זאגען לשיטתי בערל דער ליטוואק איז ער דער גדול הדור דער צדיק הדור דער רשכבה"ג קודש קדשים, ער האט אבער געהאלטען פון פשרות, ער האט געהאלטען מטאר נישט מאכען מחאות אויף ענין של גיוס בני ישיבות, יעדער איז מודה והא ראי' ער האט נישט געמאכט! אפי' ווען לפיד שר"י האט צוגענימען די געלט, וואס די חברי הכנסת האבען שוין געוויינט און געריסען קריעה און זיך צוגעבינדען צום פודיום אין כנסת, האט מען נאר געמעגט מאכען א עצרת תפלה, איר געדענקט ווייל אזוי האבען די גדולי ישראל געהייסען, משא"כ ביי גיוס בנות בימי החזון איש האט מען יא געמאכט עצרת מחאות והפגנות, אדער ביי אנדערע גזירות, וואס אגודה האט געהאלטען פאר א גזירה, ער האט געהאלטען אז די דינים און חוקים פון ממשלת ישראל זענען דינא דמלכותא און מטאר נישט מאכען קיין התגרות מיט זיי, לעומת אלע פריעדיגע גדולים, וואס האבען אלע תקיפות יא געהייסען מאכען הפגנות צו אויף ענין של שבת קודש אדער אלע אנדערע ענינים, ער האט געהאלטען מען דארף גיין מיט פארהאנדלען און מיט פשרות דאס איז אפענע פאקטען וואס דע ריעטעד תחת שמעון גליק איז מודה אפיציעל, יעצט צים גיוס בני ישיבות הרב אורבאך זאגט ער האט געפינט די טיר צו די חרדים, מאטלע קארלעיץ איז געזיצען מיט וועדת כנרת מיט זיין צושטימעניג , משה גפני מיט ח"כ האבען מיט גארבעט מיט די חוק הגיוס המתוקן, וואס איז דא איין חילוק פון די פריערדיגע חוק, ווער עס קען ליינען עברית, מ'נעמט נישט צו די געלט, דעטס איט. אבער יעדע יאר וועט מען צושטעלען מער חרדים אין מילטער ביז תשפ"ב, ליין עס , ווי אזוי האט די מונקאטשער רבי געזאגט פאר ש"ש טעללער איך קען ב"ה ליינען פאפירען ס'גרויסע צרות.. איך דארף נישט אנקימען צו קיין איינעם, די "הארץ" זאגט עס בפירוש ער האט נישט קיין נאמנות, אלע ח"כ זאעגן עס, די ליטטווישע גדולים אין אמעירקע שריין געוואלד, זיי זענען איינגרעדט, נאר די מיט בעלרען ווייסען אז ער איז קעגען מילטער, מיט מענטשען וואס גיייען קאף אין וואנט איז נישטא וואס צו טענהן,
איך האב נישט קיין פראבלעם ער איז דער גדול הדור אבער איינרעדען רעד איין א צווייטען ער הייסט גיין גייט מען פינישט,

[berlbalaguleh]

ימים ידברו: דו און דיין גרופ מאכן איין מורא'דיגן טעות (עטץ רעיגטץ ענק אומזינסט) איך האב גארנישט איינגעלייגט מיט די ליטווישע עולם התורה. איך באלאנג בכלל נישט צו יענעם חדר. אבער אן ערליכער איד ביניך, ב"ה. און דער אייבישטער האט געגעבן א ביסל דעת מבחין און מבדיל צו זיין . יעצט. אידעאלאגיע קען זיין זייער גוט. איך מוז נישט מסכים זיין צו יענעם'ס שיטה און הנהגה. אבער צו נעמען א גדול בישראל וועלכער האט מרביץ תורה געווען לרבים מיט מסירת נפש פאר לאנגע יארן. און מאכן פון איהם אש און פארעך. און מיט בלאטע צוגלייך. אזוי ווי דו און דיין גרופ האלטן אין איין טון. עטץ זענטץ נאך קיוט אויך. עטץ ברענגטץ פארשידענע דאקומענטן און בריוון פון די חילונים צו ענקער צד. צו בארעכטיגן ענקער בזיון התורה ולומדיה. מקיים צו זיין דעם פסוק..."ויהיו בוזים במלאכי אלוקים"...דאס איז דער קריים . דער עוון בל יכופר. די אלע ענקערע שטותים מיט יא גיין אין מיליטער אדער נישט גיין אין מיליטער קענמען אראפפלאשן. די אונטערשטע שורה איז אז עטץ זענטץ מבזה ערליכע אידן גדולי התורה ועובדי ה' במסירת נפש ממש, מיט ענקערע הוילע שטותים און בויכווייטאג...!

[קומזיץ]

מ'לאזט נישט שרייבן און אייוועלט קומען זיי דא אנחזר'ן....

[ליטוואק פון בודאפעסט]

יעדע תגובה דיינע איז נאך א בארג מיט שקרים און דמיונות. מ'איז ארויס מאכן הפגנות? גענוי ווען? למשל, אין תשל"ה האט הרב חיים שמואלעביץ געהייסען איין בחור גיין מאכען 'הפגנות'? אדער הרב שך אין שנת תשמ"ב? איז ווען יא? ווער האט געטוישט? ישיבות האבען זיך פארמאכט מוחה צו זיין אויף שבת? ווען? וואו? אויף וועמענ'ס פסק?

נעקסט, ווען האט הרב שטיינמן דערמאנט דער ווארט דינא דמלכותא דינא? ווער האט דיר איינגערעדט אז עס האט מיט דעם?

נעקסט, וואס האט וועדת כנרת צוטוהן מיט עפעס? וואס האבען זיי געטוהן? וועמען גייט עס אן? און וואס האט עס מיט הרב שטיינמן וואס האט גאר גע'חתמ'עט אנטקעגן?

איך געדענק שוין נישט ווייטער, אבער די שקרים ענדיגן זיך נישט. מ'הייבט נישט אן צו פארשטיין וואס די מדינה איז און וואס איז די השתדלות וואס מ'טוט לעומת זיי. ווייל די מהלך פון די אמעריקאנע קנאות איז אלס אין אן אופן וואס טראגט נישט קיין למעשה'דיגע אחריות פאר גארנישט. למעשה, נעמט איינער פון דיין מוחים די אחריות פון די גיוס אויף זיך? ווען מ'וואלט נישט פארהאנדעלט, ווייסטו וויפיהל בחורים מ'וואלט דעמאלס גענומען אין מיליטער? ווער טראגט די אחריות? דער חזו"א האט דען אמאל געזאגט "זאלען זיי מאכען געזעצן, מיר וועלן זיך נאר קעגנשטעלן"? אדער האבען זיי געארבעט מעשים צו ראטעווען וואס מ'קען און נידערן די געזעצען ווי ווייט מעגליך?

איך באשולדיג דיר נישט, דער פראפעגאנדע מאשין ארבעט פול טיים, און פון חו"ל איז זייער שווער צו וויסען דער מציאות. אבער דער הו"א אז הרב שך וואלט פאר איין מינוט געהאלטען פון ארויסלאזען בחורים אין די היינטיגע הפרעות, אן קיין שום עק און גבול, אן א גדול עומד על גביהם, סתם צולאזט, איז מביא לידי גיחוך, א ביטערע געלעכטער. ס'קען קיינער נישט געדענקען אפילו דברים הדומים לזה.

און די אמעריקאנער ראשי ישיבות מאכען זיך צו נער אין דעם אויך. ר' מלכיאל'ס מיינונג איז גארנישט ווערד, ער איז אזא יורש ווי די אלע פערפל טיילער רבי'ס, ווען נישט פאר זיין דזשינס קוקט איהם קיינער נישט אן. ר' אלי' בער ווייסט נישט פון אחריות צו זאגן, כידוע פאר די וואס קענען איהם (איך האב געלערנט ביי איהם, ואכמ"ל). ר' אהרן שכטר איז א תם, און דער ערשטע צו רעדן מיט איהם איז געווען טומבאק. ווידער ער האט אין זיין לעבן נישט געוואוינט אין א"י, ער קען נישט דעם סיסטעם, ער הייבט נישט אן צו פארשטיין די ברייטע נושא.

[דער גאלדענער אדלער]

ווער בין איך אני הקטן והשפל צו רעדן פון אזא אדם גדול בתורה, בחכמה, וביראת השם. כ'וויל נאר דערציילען מיין עקספיריענס.

כ'בין געווען ביי הרב שטיינמן זצ"ל עטליכע מאל אין א"י און ג'שמועסט מיט עם פערזענליך, און יעדעס מאל בין איך ארויס פון התפעלות פון דע ענווה וואס כ'האב געזען ביי עם, איך בין נישט קיין תלמיד, הרב שטיינמן האט מיך נישט געקענט פערזענליך, און יעדעס מאל מיך אויסגעהערט און איבערגעפרעגט, כ'גדענק ווי איך בין געשטאנן אין די רייע נאך מנחה מעריב, און אלע האבן געווארט צוצוגיין צום ראש ישיבה זצ"ל נהנה צו זייו עצה ותושי' און אלעס האט געהאט קעמערעס, און בליצן האט נישט אויפגעהערט קומען פון אלע ד' רוחות, ווער וויל דען נישט האבן א בילד פונעם און מיטן ראש ישיבה. און דער ראש ישיבה דער רשכבה"ג שטייט דארט און הערט אויס יעדע אדורך גייער מיט זיינע בקשות, בחורים מיט זייער השגות, עלטערע מיט זייערע פראבלעמען, און צו יעדן א עכטע אוזן קשבת, און פרעגט איבער זיכער צו מאכן פאר ער ענטפערט, און טוט וואלידעטן און ווייזן מיט לייד פאר יעדן וואס איז אין אן עת צרה, און פרייט זיך מיט יעדעמס שמחה, און יעדער דארט שפירט ווי דע צדיק וחכם איז מיט עם אינגאנצן.

און אזוי איז ער געשטאנן דארט ביז יעדער איז דורך, און איז שוין דאן געווען א בן תשעים און דאס איז געווען נאך א גאנצע טאג פון אקטיוויטעטן פון פארלערנן פאר בחורים, פאר בעלי בתים און זיך אפגעבן מיטן ציבור. דאס פלעגט זיין א דבר יום ביומו א יעדע נאכט נאך מנחה מעריב.

אזוי שטייענדיג דארט אין כ'באטראכט דעם מצב ווי די קאמערעס האלטן אין איין פלעשן יעדע בחור'ל מיט זיין קאמערע פרובירט צו כאפן א בילד ווי ער שטייט און שמועסט מיטן גאון הדור, און דער צדיק דעקט זיך נישט איבער מיט די האנט, און דרייט נישט אוועק זיין פנים פון די קאמערעס, נאר פארקערט ער קוקט גאר אריין מיט א שיינעם שמייכל אויפנעמענדיג יעדען, דאס מיינט איזהו חכם המכיר את מקומו, ער ווייסט אז ער דער ראש ישיבה, און ער פארשטייט אז פאר יעדן איד וואס שטייט דא וועט זיין א גאר א חשובע זאך צו האבן א בילד ווי ער שטייט צוזאמען מיטן ראש ישיבה, איז אדרבה דאס איז א גמילת חסד פאר יענעם, דאס הייסט עניוות.

ס'האט מיך דערמאנט פון די מעשה וואס הרב רייזמאן פון פלעטבוש האט דערציילט, ווען ער איז געווען א יונג בחור'ל און האט משמש געווען ר' משה פיינשטיין זצ"ל, א מעשה מיט א פאטאגראפירער.

ווען ס'געקומען מיין רייע צו רעדן מיט עם האבן זיך מיינע גלידער געשאקעלט פאר שרעק, כ'האב קוים געקענט ארויס זאגן א גראדע ווארט אהן שטאלפערן, אבער ער האט מיך געמאכט גוט שפירן, ער האט מיך איבערגעפרעגט, און זיכער געמאכט אז ער הערט יעדעס ווארט, און דערנאך מיך אנגעווינטשן ווארעם מיט א ברכה והצלחה.

און כ'געדענק נאך ווי כ'האב אזוי באטראכט זיין לאנגע צוקניפטע בארד, מיט זיין הויט און ביין געשטעל, ווי ס'באקאנט האט דער ראש ישיבה געפאסט פאר צענדליגער יארן נאר טועם געווען ביינאכט, זיך צו עהרנערן אויף וויפיל ס'האט אויסגעפעהלט.
זיין דירה ווי ער האט געוואוינט, ניטאמאל אן אייגן הויז,סתם א דירה'לה מיט נאך איינוואוינערס, כ'האב פרובירט אריין צו קוקן אינעם דירה ממש אזוי פשוט, ממש מ'האט געקענט זאגן אויף עם : כל העולם כולו ניזון בשביל חנינא בני, וחנינא בני דיו בקב חרובין מערב שבת לערב שבת".

אה! כלל ישראל טרויערט נאך אזא אבידה שאין לו תמורה, אינז וועלן זיך אלע בענקן.

[ליפא]

https://mobile.nytimes.com/2017/12/13/o ... l?referer=

[קלוגע יודל]

איך ווענד מיך יעצט צו ליטוואקס תגיבה, דאס אז הרב שטיינמאן האלט פון מאכען פשרות איז א אמעירקאנע איינרעדעניש וואס אורבאך האט מצליח געווען אונז איינצורעדען, דעט איז נייס, קיק נאר די אלע איזרעלי צייטינגען וואס באגריסען די פטירה פון הרב שטיינמאן אז ער האט אריינגברענגט די חרדים אין שוק עבודה, דאס שטייט אין מעריב, אין הארץ, אין ווי נישט,

איין מינוט, נאר סאטמארע רב האט געמעגט האלטן אז איינער וואס האלט נישט ביים לערנען זאל גיין ארבעטן? א צווייטע וואס האלט אזוי ווערט א שגץ?

[קלוגע יודל]

ווי פול מאל דארף איך זאגען לשיטתי בערל דער ליטוואק איז ער דער גדול הדור דער צדיק הדור דער רשכבה"ג קודש קדשים, ער האט אבער געהאלטען פון פשרות, ער האט געהאלטען מטאר נישט מאכען מחאות אויף ענין של גיוס בני ישיבות, יעדער איז מודה והא ראי' ער האט נישט געמאכט! אפי' ווען לפיד שר"י האט צוגענימען די געלט, וואס די חברי הכנסת האבען שוין געוויינט און געריסען קריעה און זיך צוגעבינדען צום פודיום אין כנסת, האט מען נאר געמעגט מאכען א עצרת תפלה, איר געדענקט ווייל אזוי האבען די גדולי ישראל געהייסען, משא"כ ביי גיוס בנות בימי החזון איש האט מען יא געמאכט עצרת מחאות והפגנות, אדער ביי אנדערע גזירות, וואס אגודה האט געהאלטען פאר א גזירה, ער האט געהאלטען אז די דינים און חוקים פון ממשלת ישראל זענען דינא דמלכותא און מטאר נישט מאכען קיין התגרות מיט זיי, לעומת אלע פריעדיגע גדולים, וואס האבען אלע תקיפות יא געהייסען מאכען הפגנות צו אויף ענין של שבת קודש אדער אלע אנדערע ענינים, ער האט געהאלטען מען דארף גיין מיט פארהאנדלען און מיט פשרות דאס איז אפענע פאקטען וואס דע ריעטעד תחת שמעון גליק איז מודה אפיציעל

אזוי ווי סאטמאר האט געטוישט זייער שיטות, האט ער לשיטתך געמעגט טוישן די ליטווישע שיטה.

סאטמאר רב האט געוויסט אז "עת לעשות השם, הפרו תורתך", און אמאל דארף מען גיין צוזאמען מיט די אגודה (ע"ע גיוס בנות), אבער היינט ווען איינער פון די סאטמארע טראכטן נאר אפילו אז מען זאל גיין צוזאמען מיט די אגודה ווערט ער פארשריגען דורך זיין ברידער אלס ציוני וכו'.

אויב די מעגסט טוישן דיין שיטה מעגן זיי אויך It's a 2 way street

[ליטוואק פון בודאפעסט]

וואס זוכט מען תירוצים אויף קשיות וואס זענען נישט געשטויגען און נישט געפלויגען? גארנישט געטוישט, גארנישט מחדש געווען. זיין נאטור איז אנדערש ווי הרב שך׳ס, פונקט ווי הרב שך׳ס איז אנדערש געווען ווי דער חזו"א׳ס. און נאכאלס האבען אלע ווייטער געפיהרט אויפ'ן ענליכע מהלך. גיוס בני הישיבות איז אייביג געווען דער קאמפף, נישט גיוס חרדים. פון דער ערשטען טאג פון הקמת המדינה.

[קלוגע יודל]

נישט אז איך האלט אז ער האט געטוישט מהלך, איך האב געשריבען לשיטתו

[ליפא]

IMG-20171214-WA0042.jpg

[תנחום]

ספר 'ויואל משה' של מנהיג דגל התורה