גדליה האט געשריבן:הנוי והנצח,
ס'איז באמת א פארגעניגען צו זעהן אייערע תגובות געשריבען באריכות, מיט אסאך פרטים, און זייער קלארע און דייטליכע ווערטער. ס'קוקט אויס ווי איהר האט זייער א קלארע און זיכערע מיינונג.
למעשה נאכ'ן אפליינען א שיינע צאהל פון אייערע תגובות קוקט אויס ווי בסך הכל זאגט איר איין זאך: מ'דארף טראסטן עסקנים און קהילות. די רבנים ווייסען וואס זיי טוען, מ'ברויך געטרויען די מוסדות וכו' וכו'.
מיין שאלה איז, צו אייער ווערטער איז באזירט אויף עקספיריענס, נעמלעך איהר קענט די מענטשען און איר ווייסט אז זיי טוען גוטע זאכען, אדער איהר שטעלט זיך פאר אז כל ישראל בחזקת כשרים.
די סיבה פארוואס איך פרעג איז ווייל איך האב דווקא א פאר קשיות.
למשל, די עהרליכע און געטרייע עסקנים האבען עפעס א נארמאלע פלאן דא וויאזוי צו פאררעכטען די צעבראכענע ענגליש סיסטעם?
אדער למשל, וואס זענען די וועידזשעס פון די עסקנים וואס ארבעטען פאר די קאמפיין?
איך מיין דאס זענען זייער פשוט'ע און זאכליע שאלות, ס'בכלל נישט קיין ליצנות.
אדרבה, איך וויל הערען אייער ענטפער.
(נ. ב. אויב איהר פלאנט נאכאמאל איבער צו חזר'ן אז מ'האנדעלט דא פון וועטעראן עסקנים און הייליגע רבנים איז באמת א שאד אייער טינט)
ר' גדליה, יישר כח פאר אייער אבזערוואציע. איך וואלט זיך געוואלט באציען צו דעם וואס איר שרייבט צו די עסקנים "האבען עפעס א נארמאלע פלאן דא וויאזוי צו פאררעכטען די צעבראכענע ענגליש סיסטעם". ס'איז אינטערסאנט, ווייל אין די ערשטע תגובה אייערע שרייבט איר אז מען וויל ליידער אריינברענגען ביי די קינדער אז מען זאל לערנען די לאטיינישע בוכשטאבן און עי. בי. סי. רח"ל, משמע פון דעם אז ס'איז גאר א פראבלעם צו לערנען ענגליש.
און באמת דאס איז די אינטערסאנטע פאראדאקס פון די גאנצע מערכה קעגן פערל"ס, פון איין זייט שטייען די מיימינים און טענה'ן אז פערל"ס וויל גאר אונטערגראבן דעם ערליכן חינוך, מיטן אריינברענגען נייע שינויים אין די לימודי חול, און ארבעטן צוזאמען מיט די שונאים אויסצורייסן די חינוך וכו'. ווידער שטייען די משמאילים און שרייען אז זיי זוכן צו באשיצן די דורכגעפאלענע סיסטעם פון די לימודי חול אין די מוסדות, און זיי ווילן נישט געבן פאר די קינדער די מינימאלע ידיעות אין ענגליש וואס מען דארף כדי צו קענען לעבן אין די אמעריקאנער גאס.
אבער די תשובה איז, ביידע זענען נישט גערעכט. פארוואס? ווייל די מטרה פון פערל"ס איז צו באלאנסירן די צוויי, דהיינו, מצד אחד ארבעטן זיי ארויפברענגען די ניווא פון די לימודי חול אויף א הויכן פארנעם, מער ווי ס'איז געווען ביז יעצט. און דאס האבן זיי טאקע געטון די לעצטע פאר יאר, איך האב עס מברר געווען ביי אסאך עלטערן וואס זענען מעיד, אז אין די לעצטע תקופה איז אסאך בעסער געווארן די ענגליש קלאסן, אנגעפאנגען פון שרייבן אייגענע ביכער וואס צילט צו נוצן שיקול הדעת און גרונטליכקייט אין די לימודים, ווי איידער סתם צו פארברענגען די צייט מיטן ליינען פאנטאזיע מעשה'לעך ווי עס פלעגט זיין מיט די אלטע ביכער. חוץ מזה האט מען לעצטנס אנגעפאנגען צו מאכן Science & History Fairs ביי אסאך מוסדות, ווי די קינדער מאכן אייגענע פראיעקטן און שטעלן אהער אזא אויסשטעלונג אויף וואס מען האט געלערנט.
מען זעהט בחוש ווי עס איז געשטיגן די איכות פון די לימודים אין אלע מוסדות, א דאנק די פעולות פון פערל"ס. און דא פאלט אוועק די טענה פון די מיימינים, ווייל אלע רבי'ס און מנהיגים נאכן קריג האבן איינגעזעהן די וויכטיגקייט פון לערנען א גוטן ענגליש און מקדיש זיין א צוויי שעה דערפאר אין די מוסדות, כדי נאכצוקומען די רעגירונג'ס סטאנדארטן. זיי האבן אנגענומען אלץ אן עקרון, אז מען דארף קענען זיין גרייט צו לעבן אין די אמעריקאנער געזעלשאפט פאר פרנסה וכדו', טאקע נאר די מינימום מיט א השגחה צוגעפאסט פאר אונז, אבער מען דארף לייגן א געוויכט אז די בעיסיק סטאנדארטן און סאבזשעקט"ס וואס די רעגירונג פארלאנגט זאל מען לערנען אין די היימישע מוסדות, חק ולא יעבור.
וממילא אויב איז די רעגירונג געקומען און איינגעפירט נייע סטאנדארטן, דארף מען זיך צושטעלן און זעהן וויאזוי מען קען עס צופאסן עס זאל זיין די גרעסטע תועלת פאר אונז. אויב די רעגירונג וויל אלץ א "סטאנדארט" (נישט אלץ די עצם לימודים) קאמאן קאור, און מען קען עס נאכקומען מיט דעם וואס מען שרייבט אייגענע ביכער, איז אוודאי דאס די בעסטע מהלך. מען מאכט נישט קיין נייע שינויים, מען פאלגט פשוט די הדרכה פון די גדולים בשעתם וואס האבן געוואלט אז די רעגירונג זאל נישט קענען האבן קיין טענות אויפן איכות הלימודים. מען פאסט עס צו צו די היינטיגע געברויכן, גארנישט מער. מען פארדינט נאר דערפון, אז דער קוואליטעיט ווערט בעסער און מען איז נישט אויסגעשטעלט צו די שמוץ פון די גוי'שע ביכער.
דאס איז איין חלק פון די אויפטוען. ומצד שני, שטייט פערל"ס בראש המערכה צו באשיצן אונזערע קינדער פון רעגירונג אינטערווענץ, אז זיי זאלן נישט קענען ארויפצווינגען זייערע רעגולאציעס און לעבנסשטייגער אויף אונזערע קינדער, דהיינו, צו דארפן לערנען אכט שעה א טאג אלע מיני גרויליגע סאבזשעקט"ס וואס זיי האבן מחליט געווען אז דאס איז וויכטיג פאר א קינד'ס חינוך.
וויבאלד עס זענען ליידער דא די מוסרים מכם ובכם וואס זוכן עוקר צו זיין דעם ערליכן חינוך, ניין, יאפעד זוכט נישט "בעסער צו מאכן" די סעקולארע לימודים, זיי ווילן לגמרי טוישן די מהות פון אונזערע קינדער, אויסצוזעהן און גלייבן אזויווי זיי, האט פערל"ס גענומען אויף זיך די מיסיע צו שטיין אויפן פראנט און קעמפן קעגן די נייע שינויים וואס קענען חרוב מאכן אונזערע מוסדות. בשעת וואס זיי זוכן צו פארבעסערן די ניווא, ווילן זיי פון די אנדערע זייט ארויסברענגען אונזער שטעלונג אלץ עלטערן אז מיר זענען נישט מסכים אז די מלשינים זאלן דיקטירן אונזער חינוך, און אז די רעגירונג האט זיך נישט וואס אריינצומישן אין אונזער סיסטעם פון ערציאונג.
און דאס פארענטפערט די טענות פון די משמאילים, אז פערל"ס זוכט נישט צו פארנעכלעסיגן די לימודי חול ביי אונזערע קינדער ווי פריער דערמאנט, זיי ווילן נאר נישט אז די רעגירונג זאל מחליט זיין וואס יא און וואס נישט צו לערנען, אונז ווילן די קינדער זאלן זיין באהאוונט אין די וויכטיגע סאבדשעקט"ס וואס פעלט אויס צו קענען מאכן פרנסה, ותו לא מידי. ס'איז שוין היינט גוט באקאנט (און די רעגירונג אליינס איז מודה דערצו) אז דער ציל פון זייער "education" איז נישט צו געבן אן אקעדעמישע און לערן באזירטן ערציאונג, נאר די מטרה איז אויסצופארעמען די מוחות פון די יונגווארג אין וועלכע ווירדן צו גלייבן, און וואס צו טראכטן, זיי זאלן זיך אריינגעוואוינען אין די "נייע סאציאלע" געזעלשאפט, וואס מיר אלע ווייסן וואס דאס מיינט רח"ל. אויף דעם זענען מיר לוחם, נישט אויף די איכות פון די לימודים, נאר אויף די לעבנסשטייגער וואס זיי ווילן ארויפצווינגען דורך די אויסרייד פון "חינוך".
צוליב דעם איז אזוי וויכטיג צו פארשטיין אין וואס פאר א סכנה מיר געפונען זיך, און איינזעהן וואס די עסקנים טוען. אויף דיין שאלה צו איך קען פערזענליך די עסקנים איז די תשובה יא, איך האלט מיט פונדערנאנט די פעולות, עכ"פ מיט די עסקנים פון די באבובער קהילה האב איך גערעדט, און זיי אלע זאגן אז מען שטייט פאר א קריטישע צייט, מען האט שוין געשפענדעט איבער 2.5 מיליאן דאלער נאר פאר לויערס מיט טייערע פי. אר. קאמפעניס כדי צו קענען קלארהאלטן אונזער שטעלונג פאר די רעגירונג, און צייגן די עפעקטיווקייט וואס אונזער חינוך פארמאגט. זיי באהאלטן נישט גארנישט פונעם ציבור, יעדער קען דאס אדורכשמועסן מיט זיי מיט אלע דעטאלן. צוליב דעם איז באבוב אנגעקומען די ווייטסטע צום ציל, שאפנדיג 75% פון די געלטער, ווייל דער עולם קען די עסקנים פון די נאנט און מען זעהט זייער פילע פעולות צו בענעפעטירן דעם ציבור.
און בכלל ווען מען רעדט פונעם "צובראכענעם ענגליש סיסטעם" שפיגלט עס נישט ממש אפ די ווארהייט, אלץ איינער וואס האט געלערנט אין באבוב קען איך זאגן אז ס'איז אלע יארן געווען א שטארקע דגוש אויף די לימודי חול, מען האט געהאט פולע צוויי שעה פון ענגלישע לימודים, און פארקערט, מען האט נאך חוזק געמאכט פון זיי אז מ'איז מאדערן און מען לערנט צופיל ענגליש, עכ"פ אונז אלע קענען א גוטן ענגליש, איך קען רעדן און שרייבן ענגליש (וואס איז מיין צווייטע שפראך) בעסער ווי 80 פראצענט פון די פובליק סקול יונגען, און אלע מיינע חברים זענען ב"ה מצליח אין ביזנעס, ענגליש איז קיינמאל נישט געווען קיין פראבלעם ביי אונז.
קען זיין אז אין סאטמאר האט מען עס נישט ערנסט גענומען, לויט ווי איך הער האט מען דארט געלערנט ווייניגער ווי א שעה, צוליב דעם האט מען טאקע געמאכט די שינויים ביי אלע מוסדות, אבער ס'איז זיכער אז די עסקנים פון פערל"ס זענען אקטיוו אין דעם צו פארבעסערן די סטאנדארטן אויף א היימישע אופן כפי התורה והמסורה. און חוץ מזה, האבן איבער 200 Law School גראדואירטע וואס האבן געלערנט אין היימישע מוסדות געשיקט א בריוו צו NYSED צו פראטעסטירן קעגן די נייע גוידליינס, אנווייזענדיג אז זייערע ערציאונג אין ישיבות האט זיי גארנישט שאדן געמאכט, אדרבה זיי האבן זייער מצליח געווען אין די גוישע וועלט, א דאנק די לימודי קודש. הקיצור, דער ענגליש לערנען איז נישט אזא חורבן ווי מען מאכט עס, ס'האט שוין פראדוצירט פילע מוצלחים אין אלע תחומים, פיל מער ווי ביי די אלגעמיינע סקולס (פאר מער דערוועגן קענט איר ליינען אויפן פערל"ס וועבזייטל).
און צום לעצט, אויף דיין שאלה וויפיל די עסקנים מאכן, האב איך שוין געשריבן באריכות אז פונקט אזויווי דו וועסט נישט מאכן קיין חשבונות ביים שיך געשעפט אדער שטריימל געשעפט וויפיל וועידזשעס די ארבעטער מאכן, ה"ה אז ס'דארף דיר נישט אנגיין וויפיל די עסקנים מכלומ'פר'שט גנבנע'ן, ווייל אויף חינוך דארפסטו זיך לאזן קאסטן די מערסטע. און דער אמת איז, אז איך געב אויך נישט קיין געלט צו סתם קאמפיינ'ס וואס איך ווייס נישט ווי דאס גייט, אבער אזא קאמפיין וואס אפעקטירט יעדן יחיד און זיינע קינדער, בפרט אז איך ווייס און איך זעה פון די נאנט די סכנה וואס הויערט און די מיליאנען וואס מען האט שוין געשפענדעט אין די געריכטן פאר אונזערט וועגן, איז נישט קיין שאלה אז דאס איז א לעגיטימער קאמפיין, וכל מי שיש לו מח בקדקדו וואלט געדארפט צושטייער געבן כל מה שביכלתו פאר דעם צוועק, למען דורותינו הבאים. איך האף איך האב קלארער געמאכט פאר אייך די גאנצע נושא, והיה זה שכרי.