http://vps9000.inmotionhosting.com/~kavesh6/
http://vps9000.inmotionhosting.com/~kavesh6/viewtopic.php?t=15769
מען רעדט נישט דא פון דארפן צוקומען. מען רעדט צו ער האט בכלל די יכולת צו עסן, משתין זיין, און זיך אויפרעגן אויב ער 'וויל'...מי אני האט געשריבן:איה"נ. דארפן צוקומען צו עסן און טרינקען איז א ליאות וחיסרון. און ווייטער אפילו אָן ממש אריינגיין אין משיגי גוף בכלליות.
ועיין במו״נ ח״ב פמ״ח.כי כל התורה הזאת המצויה בידינו עתה היא הנתונה על ידי משה שהיא כולה מפי הגבורה. כלומר שהגיעה אליו כולה מאת ה' יתברך, בענין שנקרא על דרך הַשאלה "דיבור".
דא איז חלק ווי אזוי די "אור החיים" לערענט אפ די פסוקים ועיי"ש עוד בארוכות..ויאמר ה' אליו מי שם פה לאדם או מי ישום אלם או חרש או פקח או עור הלא אנכי ה'׃ ועתה לך ואנכי אהיה עם פיך והוריתיך אשר תדבר׃
אכן נתכוין לומר אליו כי הוא האדון הוא הבורא והשכיל לעשות פה לאדם לשכלול הבריאה, והוא אומרו מי שם פה וגו', ואמר או מי וגו' פירוש שהגם שיארע לאדם דבר שיהיה אלם וגו' "גם זה לא במקרה יהיה הדבר ההוא" אלא ממני אנכי ה' הוא העושה הדבר ואני מסבב סיבובין לעשותו כן לתכלית דבר.
ובזה רמז לו כי כבדות פיו ולשונו הוא לתכלית דבר טוב ולזה לא הסיר ממנו עלגותו. או ירצה לומר כיון שהשם אלם וגו' הוא ה' ברוך הוא אם כן היה לו להשכיל בדעתו כי מה' יצא דבר מלכות שיעשה עלג וזולת גזרת מלך לא היה כן, ואפי' לדברי חכמים (שמו"ר פ"א) שהיה סבה לדבר זה גחלת שנתן לפיו בהבחנת פרעה אם לא היה ה' חפץ בדבר לא היה כן אחר שה' הכין ועשה פעולתו בהכנת הפה כאומרו מי שם פה וגו' דבר פשוט הוא שכשיעשה אלם יהיה הדבר לצד "איזה תכלית הגון או למה שנתחייב כפי מעשיו" וכמאמר רבי אמי (שבת דף נה.) אין יסורין בלא עון
וכבד פה ולשון נקראים גם כן יסורין ואם כן היה ראוי לו למשה לדעת סיבת דבר ולתקן ויתפלל לה' על הדבר אשר לא כן הוא עושה אלא אדרבה מראה כי הדבר הוא טבעיי ואינו תלוי מצידו, ולזה אמר אליו ועתה ואין ועתה אלא תשובה שיחזור בו מדעת זו
מי אני האט געשריבן:דו מוזט דאך פאזיטירן א "פארוואס" ער קען דאס נישט טוהן. זיין כח גרייכט נישט ביז אהין און עס איז פיניט. דאס, די פיניטוּד (אין די פאל), איז אטאמאטיש די "דבר מן הצד" און איידיע וואס איז אים מגביל והוא יותר ממנו.שמן למאור האט געשריבן:פארוואס מוז מען בכלל זאגן אז אויב קען ער נישט טוהן עפעס, דאן איז טייטש אז ער האט 'עפעס' 'איינער' אדער אן 'איידיע' וואס איז אים מגביל? ער איז פשוט נישט ביכולת דאס צו טון, פארטיג. עס מוז נישט זיין עפעס א דבר מן הצד וואס 'האלט אים אפ' פון דאס טון. סך הכל 'האט ער פשוט נישט די כח' דאס צו טון. איך זע נאכאלס נישט פארוואס מען קען נישט אזוי זאגן.
אקעי, סאו דו דארפסט פשוט א פארוואס, די פארוואס קען זיין פשוט אזוי ווי מען זאגט שפעטער, אז דאס איז א חלק פון זיין עסענס 'דהיינו אז ער איז מוגבל'! די רמב"ם אליין ניצט עס שפעטער צו פארענטפערן דארטן ווי מען 'מוז' זאגן אז עס איז פארהאנען רצון, נו אויב אזוי קען מען דאס פארברייטערן אויף אלעס. מען וועט זאגן זאגן אז גאט איז פשוט א מוגבל'דיגע זאך אין זיין עסענס, און א"כ איז דאס גופא די סיבה פארוואס ער האט הגבלות. עס מוז ווייטער נישט זיין קיין דבר מן הצד וואס איז אים מגביל.
דאס איז טעקניקעלי וואס דער רמב"ם טוהט: ער קאָלעפּסט "רצון" צו עצמותו ממש מיניה וביה. ווי ער שרייבט בח"א פס"ט:שמן למאור האט געשריבן:נו, מען קען זאגן אז רצון ומידות איז אויך א חלק פון זיין עסענס.וה"ה לגבי "תכלית הטוב" ["מדות" אין די קאנטעקסט]. עס איז נישט קיין מקרה "אויף" די עצם (אזוי ווי ביי די סתם אלגעמיינע אפשטייטש און פארשטאנד פון "רצון") - עס איז די עצם ממש.אשר התבאר לפי דעתנו שהם עצמו ושאין רצונו וחפצו או חכמתו דברים יוצאים חוץ לעצמו, רצוני לומר שיהיו זולת עצמו.
ווייטער, נו פארוואס קען מען דאס נישט זאגן אויף אלעס, גאט קען בעצם האבן, מידות, רצונות, כעס וכל שאר משיגי הגוף, איי דאס איז הגבלות? נו די הגבלות זענען אין זיין עסענס, עס איז פשוט א חלק מעצמותו.
ווי ער זאגט איז דאס "דקה וכבדה", אבער איך וועל פרובירן. סתם אזוי איז דאך די אפטייטש פון "רצון" דאס אז דער מענשט בעל הבחירה איז אפגעהאלטן פון דאס טוהן מחמת דרויסענדע מונעים און אפהאלטן מחוצה לו. מיינענדיג, "רצון" באדייט צרכים וואס ער באדארף מחמת circumstances באיזה אופן וכדומה וואס ווערן נתחדש. אין אנדערע ווערטער, "רצון", עכ"פ די סארט וואס באדייט א הגבלה און ליאות, איז אין איר עסענס מקושר און אנגעוואנדן צו באקומען עפעס א תכלית ה"נרצה" מחוצה לה - אט דאס איז די הגבלה דערפון. וממילא, אין ג-ט'ס פאל פון באשאפן דאס וועלט, וואס קען נישט זיין מכח א תכלית וואס האט אים "געפעהלט" מעיקרא (וכנ"ל לגבי מושג הגבלה וואס מ'איז שולל פונעם מושג "ג-ט": אז אַן "איידיע" זאל נישט זיין מער פון דעם), איז דאך די "רצון" וואס האט דאס אפירגעברענגט דבר אחר ושונה לגמרי פון דאס באדייט פון אלגעמיינע "רצון" - עס איז נישט שייך שינוי אין דעם ווייל וואס עס איז נישטא עפעס א שינוי וואס זאל גורם זיין די "רצון", וואס דאס איז דאך part and parcel פון דאס דעפיניציע פון "רצון" וכנ"ל. עס איז טאקע נישט די סארט וואס באדייט די הגבלה הנ"ל.שמן למאור האט געשריבן:אפשר ביסטו דאס בעסער מסביר? וואס הייסט אז עס איז נישט תלוי בשום דבר חוצה לה? און וואס העלפט עס מיט אונזער פראבלעם אז רצון באדייט הגבלה. און וואס איז מיט אלע אנדערע זאכן וואס גאט טוט, און בהכרח איז דא דערינטער א רצון?
דו ביסט גאר גוט מסביר די ערשטע סארט רצון, און וואס עס איז די פראבלעם דערמיט. איך וויל אבער בעיקר פארשטיין די צווייטע סארט רצון וואס דאס שטימט יא מיט גאט. נו אויב איז נישט געווען קיין שינוי און עס האט אים גארנישט געפעלט, דאן פארוואס האט ער בכלל באשאפן? וואס איז אים געווען שלעכט בעפאר? על כרחך גארנישט ווייל אויב יא ביסטו דאך אים מגביל צו רצון? אלעס וואס דו זאגט איז אז עס איז א "דבר אחר ושונה לגמרי" אבער איך וויל פארשטיין וואס דאס איז? פארוואס ביי די סארט רצון איז נישט דא די פראבלעם פון שינוי ורצון? אין אנדערע ווערטער, די רצון הפשוט שעלה במחשבתו צו באשאפן די וועלט, מה טיבו לשיטות הרמב"ם?
אין אָנהויב הל' יסודי התורה (פ"א ה"ז) איז דאס דער רמב"ם מוכיח אז אויב וואלט ער געווען א גוף, דאן איז בהכרח אז ער האט א קץ ותכלית וואס דאס ליגט אין די הגדרה פון "גוף". און דאס האט מען דאך שולל געווען (פיניטוּד הנ"ל). און א סיבה פאר'ן דאס שולל זיין איז ווייל אין די הגדרה פון "ג-ט" ליגט דאך "מחוייב במציאות", א נעסעסערי עקזיסטענט, און דאס איז דאך בהכרח אינפיניט.שמן למאור האט געשריבן:דער דעת הרמב"ם איז דאך ידוע אין דעם ענין, אבער איך בין נאכנישט איבערצייגט אז ער איז גערעכט מסברא. לגבי פשטות הכתובים איז ער זיכער מיטן יד על התחתונה, ער אליין איז אויך מודה אז ער איז פעסט מדחיק די פסוקים אנדערש ווי זייער פשטות. אדרבה, אפשר גיבסטו אונז און קורצן סברת הרמב"ם פארוואס מען דארף שולל זיין הגשמה ומשיגי הגוף? וואס האט אים געשטופט אזוי צו זאגן?
די גמרא אין מסכת חגיגה ג: זאגט דאך אונז שוין "עשה אזניך כאפרכסת וקנה לך לב מבין לשמוע את דברי מטמאים ואת דברי מטהרים את דברי אוסרין ואת דברי מתירין את דברי פוסלין ואת דברי מכשירין" אז עס איז דא א מחלוקת דארף מען עס אנקוקן מסברה און פראבירן צו זען ווער רעדט מער צו דער זאך, ווער מאכט מער סענס. דערווייל פארשטיי איך בעסער די בעלי ההגשמה, אדרבה, אפשר לייגסטו מיר פאר די רמב"ם'ס קעיס.
דאס איז שוין א גענצליכע צורקול ארגומענט. איך פרעג אויבן פארוואס קען מען נישט זאגן אז גאט איז פשוט מוגבל אין פארטיג. נישטא קיין דבר מן הצד וואס האלט אים אפ? אויף דעם האסטו מיר געענטפערט אז עס דארף זיין א סיבה פאר זיין הגבלה, איז די סיבה איז על כרחך א דבר מן הצד. יעצט פרעגט מען נו אפשר האט גאט הגשמה און משיגי הגוף, און טאקע דאס איז די סיבה פאר זיינע הגבלות? אויף דעם ענטפערסטו מיר דא אז היות גאט מוז דאך מיינען אינפינעט, קען ער על כרחך נישט זיין מוגבל אין א גוף... רינג אראנד א ראוזי...
אפשר האט גאט יא אלע משיגי הגוף, און דאס איז טאקע די סיבה פאר אלע זיינע הגבלות, און עס איז בכלל נישט קיין דבר מן הצד. וא"כ איז די באדייט פון גאט פשוט אז ער האט באשאפן די יוניווערס! זהו! ער מוז נישט זיין עפעס א אינפיניט, בלי גבול, בלי השגה סטייל קריטשער. והכל על מקומו יבא בשלום?
זייענדיג נשפע פון אריסטו איז ער דאס מסמיך מיט אריסטו'ס קאסמאלאגישע מאדעל unmoved mover, וואס די אריסטאטעליען טעאלאגן האבן צאמגעשטעלט מיט "ג-ט". ער זאגט אז וויבאלד א גוף האט בהכרח קץ ותכלית, איז לכחו אויך דא בהכרח קץ ותכלית. און די סביבת הגלגל איז דאך באין קץ.
איך וואלט געקענט הערן אז ער איז א גוף בלי גבול, איי וויאזוי קען זיין א גשם בלי גבול? און וויאזוי בלי גבול קען בכלל זיין פארשטייסטו יא? על כרחך מוזטו ערגעץ זאגן אז ס'איז למעלה מהשגתינו, נו ווער זאגט דיר וואו עס צו זאגן? און מיט די זעלבע סברה קענסטו ווייטער זאגן אז ער איז יא מוגבל בגוף, אבער נישט בכוח.
אין מו"נ ח"א פנ"א טענה'ט ער, לגבי די נעקסטע שלב פון שולל זיין תוארים, אז הרחקת התארים העצמיים מהקב"ה איז בעצם א מושכל ראשון, סעלף עווידענט, און עס וואלט נישט אויסגעפעהלט אויף דעם א באווייז וראיה. נאר וויבאלד עס איז פארשפרייט געווארן די טעות דערין, דארף מען דאס אויפווייזן און צייגן.
אפשר זאגסטו מיר טאקע וויאזוי ער ווייזט עס אויף, ווייל ביי מיר איז עס נישט אזוי פשוט במושכל ראשון.
די ארטיקל איז טאקע אינספערירט פון דעם קליפ וואס איך האב געזען א צייט צוריק. איך האב עס טאקע יעצט ארומגעזוכט... טענקס.רביה''ק זי''ע האט געשריבן: שוין, בלייבט נאר איבער צו וואוסן פון וועלכע גאט [tag]שמן למאור[/tag] (דארקמעטטער2525, וואס איז מיט'ן האומר דבר בשם אמרו?) רעדט
א חלק פון זיין עסענס איז די עצם הגדרה אליין אז "ער איז מוגבל"?! איז דאס נישט קיין סתירה מיניה וביה צום קאנצעפּט פון "ג-ט"? דו האסט דאך פארשטאנען אז מ'מוז זאגן אז ער איז די שטערקסטע.שמן למאור האט געשריבן:אקעי, סאו דו דארפסט פשוט א פארוואס. די פארוואס קען זיין פשוט אזוי ווי מען זאגט שפעטער, אז דאס איז א חלק פון זיין עסענס 'דהיינו אז ער איז מוגבל'! די רמב"ם אליין ניצט עס שפעטער צו פארענטפערן דארטן ווי מען 'מוז' זאגן אז עס איז פארהאנען רצון, נו אויב אזוי קען מען דאס פארברייטערן אויף אלעס. מען וועט זאגן זאגן אז גאט איז פשוט א מוגבל'דיגע זאך אין זיין עסענס, און א"כ איז דאס גופא די סיבה פארוואס ער האט הגבלות. עס מוז ווייטער נישט זיין קיין דבר מן הצד וואס איז אים מגביל.
ווי געזאגט פריער, קודם איז דאס נישט קיין הגבלה (לדוגמא תכלית הטוב), און דערנאך קאָלעפּס איך דאס צו עצמותו (כדי אָנצוהאלטן יחוד). דו האסט דאך נישט ליב סירקולעריטי.שמן למאור האט געשריבן:ווייטער, נו פארוואס קען מען דאס נישט זאגן אויף אלעס, גאט קען בעצם האבן, מידות, רצונות, כעס וכל שאר משיגי הגוף, איי דאס איז הגבלות? נו די הגבלות זענען אין זיין עסענס, עס איז פשוט א חלק מעצמותו.
איה"נ. אין ח"ג פי"ג זאגט ער אז זוכן א תכלית לבריאת העולם, די "פארוואס האט ג-ט באשאפן די וועלט?", איז זינלאז. עס איז נישט די מענטש, עס איז נישט עפעס אנדערש. און טאקע וועגן די סארט שאלות והערות וואס דו ערווענסט. ער זאגט אז אָלטימעטלי קומט עס אראפ צו "רצון", וואס די "רצון" האט ער קאָלעפּסט צו "עצמותו" כנ"ל, וממילא איז דאס אָלטימעטלי פונקט אזוי לגמרי לגמרי אומפארשטענדליך ווי "עצמותו". (דער רמב"ם איז דאך דער וואס איז דאס מערסטע ראדיקאל אין שולל זיין פארשטאנד פון ג-ט ועצמותו.)שמן למאור האט געשריבן:דו ביסט גאר גוט מסביר די ערשטע סארט רצון, און וואס עס איז די פראבלעם דערמיט. איך וויל אבער בעיקר פארשטיין די צווייטע סארט רצון וואס דאס שטימט יא מיט גאט. נו אויב איז נישט געווען קיין שינוי און עס האט אים גארנישט געפעלט, דאן פארוואס האט ער בכלל באשאפן? וואס איז אים געווען שלעכט בעפאר? על כרחך גארנישט ווייל אויב יא ביסטו דאך אים מגביל צו רצון? אלעס וואס דו זאגט איז אז עס איז א "דבר אחר ושונה לגמרי" אבער איך וויל פארשטיין וואס דאס איז? פארוואס ביי די סארט רצון איז נישט דא די פראבלעם פון שינוי ורצון? אין אנדערע ווערטער, די רצון הפשוט שעלה במחשבתו צו באשאפן די וועלט, מה טיבו לשיטות הרמב"ם?
סירקולעריטי באדייט אז די מסקנה ליגט שוין אין די הנחות. איז לא'מיר צונעמען דעם רמב"ם'ס ריִזענינג דא און זעהן:שמן למאור האט געשריבן:דאס איז שוין א גענצליכע צירקולער ארגומענט. איך פרעג אויבן פארוואס קען מען נישט זאגן אז גאט איז פשוט מוגבל אין פארטיג. נישטא קיין דבר מן הצד וואס האלט אים אפ? אויף דעם האסטו מיר געענטפערט אז עס דארף זיין א סיבה פאר זיין הגבלה, איז די סיבה איז על כרחך א דבר מן הצד. יעצט פרעגט מען נו אפשר האט גאט הגשמה און משיגי הגוף, און טאקע דאס איז די סיבה פאר זיינע הגבלות? אויף דעם ענטפערסטו מיר דא אז היות גאט מוז דאך מיינען אינפינעט, קען ער על כרחך נישט זיין מוגבל אין א גוף... רינג אראנד א ראוזי...
אפשר האט גאט יא אלע משיגי הגוף, און דאס איז טאקע די סיבה פאר אלע זיינע הגבלות, און עס איז בכלל נישט קיין דבר מן הצד. וא"כ איז די באדייט פון גאט פשוט אז ער האט באשאפן די יוניווערס! זהו! ער מוז נישט זיין עפעס א אינפיניט, בלי גבול, בלי השגה סטייל קריטשער. והכל על מקומו יבא בשלום?
דער רמב"ם וואלט געזאגט דערויף אז דאס איז א סתירה מיניה וביה. ביי דעם זאגט מען נישט, אליבא דהרמב"ם "למעלה מהשגה". פונקט אזוי ווי מ'זאגט "ער קען זיך נישט מתגשם זיין" ווייל דאס איז א סתירה מיניה וביה, און מ'זאגט נישט "למעלה מהשגה".שמן למאור האט געשריבן:איך וואלט געקענט הערן אז ער איז א גוף בלי גבול, איי וויאזוי קען זיין א גשם בלי גבול? און וויאזוי בלי גבול קען בכלל זיין פארשטייסטו יא? על כרחך מוזטו ערגעץ זאגן אז ס'איז למעלה מהשגתינו, נו ווער זאגט דיר וואו עס צו זאגן? און מיט די זעלבע סברה קענסטו ווייטער זאגן אז ער איז יא מוגבל בגוף, אבער נישט בכוח.
בקיצור נמרץ מאד. ווייל א תואר [attribute] איז אדער א דעפיניציע פונעם עצם זאך (כעין ״א מענטש איז א רעדענדיגע באשעפעניש״) אדער א מקרה (אינעם אריסטאטעליען סענס) וואס איז מוסיף דערויף (כעין ״א געלע מענטש״). לגבי ג-ט גייט די צווייטע סארט קעגן אחדות וממילא איז דאס א הגבלה וואס מ׳האט שוין שולל געווען - מכח די ערשטע צוויי הקדמות הנ״ל.שמן למאור האט געשריבן: אפשר זאגסטו מיר טאקע וויאזוי ער ווייזט עס אויף, ווייל ביי מיר איז עס נישט אזוי פשוט במושכל ראשון.
וואס איך האב געזאגט איז אז אין טעאלאגיע (ואולי פילאזאפיע בכלליות) איז בעצם נישט שייך קיין דעמאנסטרעטיוו ארגומענטן, ס״ה זענען זיי על הכלל כולו דייעלעקטיק.שמן למאור האט געשריבן:כ׳האב שוין נישט קיין כוח איבערצושרייבן, ובפרט אז די האסט מיר שוין מודה געווען דא און אין אישי אז עס איז אלעס לויט וואס מען וויל אננעמען, און עס איז נישטא קיין סברה נכונה אין דעם ענין. והבוחר יבחר.
מאן יימר אז וועגן דעם האט ער/מען דאס באגרינדעט אזוי? דאס איז א צירקולער טענה כזה: ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער האט אוועקגעשטעלט זיינע הנחות אז עס זאל אזוי אויסקומען.שמן למאור האט געשריבן:בנוגע די צורקולאציע, איך האב עס געריפן א סורקולערע ארגומענט ווייל דיינע פרעמיסעס זענען נישט באגרינדעט, זיי שטייען נישט אויף גארנישט, בלויז אויף די מסקנה וואס מען וויל פון זיי ארויסדרינגען אז גאט איז נישט קיין גוף ומוגבל.
די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?שמן למאור האט געשריבן:פארוואס מוז מען זאגן אז די דעפיניציע פון גאט איז פערפעקט ביאינג, אדער מחוייב המציאות צו די עקסטענט וואס די זאגסט עס. בנוגע זמן הער איך, אבער מקום, אדער שאר הגבלות? וואס עפעס? פארוואס מוז זיין אז ער איז דוקה מחוייב המציאות נישט לחצאין? (איך זע בכלל נישט וויאזוי מחוייב המציאות האט בכלל עפעס שייכות מיט עפעס אנדערש אויזער זמן.)
די אינפיניטי וואס דו זאגסט ביי גוף איז רק לגבי אינפיניטעסימעלס; א צאמשטעל וואס איך קען אלס צוטיילן א גוף קלענער און קלענער און קלענער עד אין סוף (אין טעאריע; אבער ל״ד ביי פיזיקס כידוע מפּלאנק לענג וואס דאן וואלט דאס טאקע געווען אַן אקטועלע אינפיניטי). דער רמב״ם האט געהאלטן, עפ״י אריסטו, אז עס איז מן הנמנע אז עפעס וואס איז גשם זאל זיך קענען מתפשט זיין לאין סוף; דאס וואלט באדייט אַן אקטועלע אינפיניטי וואס איז מן הנמנע. וממילא אויב עפעס איז א גוף, וממילא א גשם המתפשט, איז עס בהכרח פיניט. ער נעמט דאס אָן אלס א הנחה בהקדמה א׳ בריש ח״ב במו״נ (ועיין להלן שם בפ״א). דער אור ה׳, במאמר א כלל א פ״א ופ״ג, דינגט זיך טאקע אויף דעם אז עס איז נישט מוכרח. (שפינאזע איז אויך געווען קעגן דאס׳ן זאגן אז עס איז נמנע.)שמן למאור האט געשריבן:ועוד, גוף קען יא זיין בלי גבול, עס איז בכלל נישט קיין סתירה, ווייל אין גשם איז אויך בעל כרחך דא די מושג פון בלי גבול. אזוי ווי דער וואס שיסט א פייל אריין אינעם האריזאנט, און שיסט א פרישע פייל דארטן ווי דער עשטער האט געלאנדעט, און אזוי עד אין סוף.
איך בין גאר די סורקעלירער?! (מי אני האט געשריבן:מאן יימר אז וועגן דעם האט ער/מען דאס באגרינדעט אזוי? דאס איז א צירקולער טענה כזה: ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער האט אוועקגעשטעלט זיינע הנחות אז עס זאל אזוי אויסקומען.שמן למאור האט געשריבן:בנוגע די צורקולאציע, איך האב עס געריפן א סורקולערע ארגומענט ווייל דיינע פרעמיסעס זענען נישט באגרינדעט, זיי שטייען נישט אויף גארנישט, בלויז אויף די מסקנה וואס מען וויל פון זיי ארויסדרינגען אז גאט איז נישט קיין גוף ומוגבל.
ואגב, זיין האלטן אז ״ג-ט״ איז ״מחוייב המציאות״ איז מכח אנדערע ראיות. ועיין בהפירוש בריש פ״א מהל׳ יסודי התורה (ענליך צום געדאנק פונעם ווערסיע איבער׳ן קאסמאלאגישן ארגומענט כ׳האב געהאט דערמאנט אינעם פריערדיגן תגובה). נאכאמאל, מ׳קען זיך דינגען אויף די הנחה והראיות המביאות אותו לזה, ווי איך האב בפירוש געשריבן אינעם פריערדיגן תגובה, און טאקע וועגן עס איז נאר מערסטענסט דייעלעקטיק, אבער צירקולער?! אתמהה.
) דאס אז עס איז נישט באגרינדעט איז נישט קיין סורקעלור ארגומענט, דו שרייבסט דאך אויך אז מען קען זאגן וויאזוי מען וויל און מען קען זיך דינגן מיט זיינע סברות איבער מחוייב במציאות, נו אויב אזוי האט דאך עס נישט קיין אמת'ע גרונט, עס איז בלויז וואס מען וויל.האסט מיר גוט פארשטאנען בנוגע זמן, אבער ביי אנדערע זאכן ווי למשל מקום, איז נישטא דעם פראבלעם. והיינו, מען קען נישט זאגן אז גאט איז נישט אינפיניט אין זמן ווייל אויב אזוי איז דער וואס האלט אפ זיין כוח, דהיינו דער וואס איז געווען פאר אים, גאט. מען קען דאס נישט אריינלייגן אין זיין עסענס, ווייל עפעס האט 'געמוזט' זיין פאר אים, אויב איז ער נישט אייביג געווען. אבער אין שאר הגבלות מוז מען נישט זאגן אז עס איז דא א דבר מן הצד, עס קען זיין א חלק פון זיין עסענס אז ער קען נישט גיין אזוי ווייט.מי אני האט געשריבן:
די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?שמן למאור האט געשריבן:פארוואס מוז מען זאגן אז די דעפיניציע פון גאט איז פערפעקט ביאינג, אדער מחוייב המציאות צו די עקסטענט וואס די זאגסט עס. בנוגע זמן הער איך, אבער מקום, אדער שאר הגבלות? וואס עפעס? פארוואס מוז זיין אז ער איז דוקה מחוייב המציאות נישט לחצאין? (איך זע בכלל נישט וויאזוי מחוייב המציאות האט בכלל עפעס שייכות מיט עפעס אנדערש אויזער זמן.)
איך האב דאך געברענגט א ראיה ומשל אז שכל איז יא מחייב אז מקום בגשם האט נישט קיין גבול. וא"כ קען דאך גאט יא זיין א גוף שהוא בלי גבול.מי אני האט געשריבן:
די אינפיניטי וואס דו זאגסט ביי גוף איז רק לגבי אינפיניטעסימעלס; א צאמשטעל וואס איך קען אלס צוטיילן א גוף קלענער און קלענער און קלענער עד אין סוף (אין טעאריע; אבער ל״ד ביי פיזיקס כידוע מפּלאנק לענג וואס דאן וואלט דאס טאקע געווען אַן אקטועלע אינפיניטי). דער רמב״ם האט געהאלטן, עפ״י אריסטו, אז עס איז מן הנמנע אז עפעס וואס איז גשם זאל זיך קענען מתפשט זיין לאין סוף; דאס וואלט באדייט אַן אקטועלע אינפיניטי וואס איז מן הנמנע. וממילא אויב עפעס איז א גוף, וממילא א גשם המתפשט, איז עס בהכרח פיניט. ער נעמט דאס אָן אלס א הנחה בהקדמה א׳ בריש ח״ב במו״נ (ועיין להלן שם בפ״א). דער אור ה׳, במאמר א כלל א פ״א ופ״ג, דינגט זיך טאקע אויף דעם אז עס איז נישט מוכרח. (שפינאזע איז אויך געווען קעגן דאס׳ן זאגן אז עס איז נמנע.)שמן למאור האט געשריבן:ועוד, גוף קען יא זיין בלי גבול, עס איז בכלל נישט קיין סתירה, ווייל אין גשם איז אויך בעל כרחך דא די מושג פון בלי גבול. אזוי ווי דער וואס שיסט א פייל אריין אינעם האריזאנט, און שיסט א פרישע פייל דארטן ווי דער עשטער האט געלאנדעט, און אזוי עד אין סוף.
"נישט באגרונדעט" אין די קאנטעקסט באדייט אויסדרוקליך נישט "flimsy" און "זאגן ווי אזוי מ'וויל" - איך האב דאס נישט געזאגט. עס באדייט אז עס איז נישט דעמאנסטרעטיוו (ווי לדוגמא א פּרוּף אין מאטעמאטיקס) נאר איידער דייעלעקטיק וכמו שכתבתי לעיל. דאס איז אבער פאלג מיר א גאנג פון זאגן "ער דרייט עס ווי אזוי ער וויל". דאס אז עס איז לאחרי הכל נישט עירטייט און מ'קען זיך דינגען באדייט נישט אז די טענה איז אים נישט געווען גענוג גוט אויף אויפצוווייזן מכח די טענה עצמה. וממילא צו זאגן, "ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער האט אוועקגעשטעלט זיינע הנחות אז עס זאל אזוי אויסקומען." איז סיקרולער כזה:שמן למאור האט געשריבן:איך בין גאר די סורקעלירער?! (
אזוי דארף מען זאגן: ער האט שוין מעיקרא געהאלטן אזוי, והא ראיה אז ער ברענגט נישט קיין געהעריגע קאנקריט הנחות וסברות דאס אויפצואווייזן, מוז זיין אז ער האלט שוין אזוי מעיקרא...
לא זכיתי להבין סורקלתך...
איה"נ. אבער וואס איז די חלק פון זיין עסענס וואס דערלאזט דאס נישט? פּלעין אַן אי-כח און שוואכקייט דערצו? אין אנדערע ווערטער, קומסטו צו אז די עצם עסענס איז ממש הגבלה ושוואכקייט לאיזה דבר. און דאס איז נישט מסתבר אינעם טערמין "ג-ט".שמן למאור האט געשריבן:האסט מיר גוט פארשטאנען בנוגע זמן, אבער ביי אנדערע זאכן ווי למשל מקום, איז נישטא דעם פראבלעם. והיינו, מען קען נישט זאגן אז גאט איז נישט אינפיניט אין זמן ווייל אויב אזוי איז דער וואס האלט אפ זיין כוח, דהיינו דער וואס איז געווען פאר אים, גאט. מען קען דאס נישט אריינלייגן אין זיין עסענס, ווייל עפעס האט 'געמוזט' זיין פאר אים, אויב איז ער נישט אייביג געווען. אבער אין שאר הגבלות מוז מען נישט זאגן אז עס איז דא א דבר מן הצד, עס קען זיין א חלק פון זיין עסענס אז ער קען נישט גיין אזוי ווייט.
די סטאָאיקס האבן געפרעגט אַן ענליכן קשיא בנוגע אריסטו'ס שיטה אז עס איז נישטא קיין vacuum/void, וואס גייט אין איינקלאנג מיט זיין שיטה אז עס איז נישטא קיין אקטועלע אינפיניטי (עיין באור ה' שציינתי לעיל). וואס כ'האב געזעהן ענטפערן (איך געדענק נישט וואו) איז אז אריסטו קען בייסן דעם בולעט און ענטפערן אדער אז עס איז נישט שייך (עס גייט ארויס לאַיִן הגמור, וואס אימער דאס באדייט), אדער אז עס איז דא א סארט ״וואנט״/בּעריער, אדער אז עס קומט ארויס פון די אנדערע זייט כעין לוּפּ (אזוי ווי ביי די געים בּוֺי וואו מען גייט ארויס פון די לינקע זייט און מ׳קומט גראד אריין פון די רעכטע). (עס איז בעצם אַן אפענע שאלה אין מאדערנע קאסמאלאגיע אויך: צי די יוּניווערס, אינדרויסן פון די אַבּזערוועבּל יוּניווערס וואס איז לכאורה פלאך, האט בעצם פּאזיטיווע קוּרוועטשוּר.)שמן למאור האט געשריבן:איך האב דאך געברענגט א ראיה ומשל אז שכל איז יא מחייב אז מקום בגשם האט נישט קיין גבול. וא"כ קען דאך גאט יא זיין א גוף שהוא בלי גבול.
לאמיר פארברייטערן מיין סברה, אז איך נעם א גאן וואס די באלעט פליט ביי די שנעלקייט פון ליכטיגקייט (און שטעלט זיך קיינמאל נישט אפ) און איך שיס אויף ארויף, וועט די בולעט בליץ שנעל זיך טרעפן אדורכפליענדיג די לבנה, זון, פלאנעטן, גאלעקסיס, יונעווערסעס... און...? נאכדעם?... ? עס שטעלט זיך דאך נישט אפ? ביז וואו גייט עס? און איינמאל איך קום דארטן אן צו 'עפעס' א סוף, און איך נעם ווידער אפיר דעם גאן און איך שיס נאכאמאל... וואס געשעט דעמאלטס? ביז וואו גייט עס דאן? עס איז בהכרח בלתי מוגבל.
ריכטיג.שמן למאור האט געשריבן:די רגע ס'איז נישט דעמאנסטרעטיוו, נאר דייעלעקטיק, דאן מוז מען דן זיין ביי יעדע סברה עקסטער ווי שטארק באגרינדעט דאס איז.
ניין. דאס איז אַן אָווערסימפּליפיקעישאן צו אפ'חוזק'ן דערפון.שמן למאור האט געשריבן:לדעתי איז די סברא גאר שוואך. עס איז פשוט א פילינג וואס איז געקומען מחמת זיין נמשך אחרי הפיליזאפן שבימיו.
די גאנצע סברה איז נאר אז הגבלה איז נישט מסתבר פארן טערמין גאט, זהו! ס'נישט מסתבר פאר דיר, אבער פאר מיר איז עס יא מסתבר. אויך מיר א שטארקע דייעלעקטיק סברה.
אונזער גאנצע טענה'ריי האט זיך בעיקר באצויגן איבער דעם איינע שאלה, צו איז דא א איבערצייגנדע (דייעלעקטיק איז אויך ערלויבט...) סברא צו זאגן אזוי ווי די רמב"ם אז מען דארף פארדרייען די פשוט פשט אין די פסוקים און מאכן גאט פאר אזא סארט בלתי מושגי הגוף. דערווייל אחרי ככלות הכל איז די איינציגסטע סברה דא אויפן טיש, אז... דאס גייט קעגן די מושג/טערמין פון גאט! גוט מארגן... בעיסט אויף וואס? אויף דיין טעיסט? דאס איז ניטאמאל א גוטע דייעלעקטיק סברה.
ווי דערמאנט איז אפילו פון א מאדערנע סייענטיפיק קאסמאלאגישע פּערספּעקטיוו, די ענדגילטיגע שׁעיפּ פון די יוּניווערס און צי עס איז פיניט נאך אַן אפענע שאלה. איז אָננעמענדיג אז עס איז פיניט און/אדער מיט פּאזיטיווע קוּרוועטשור, וואס טאקע געשעהט ביי די "עק"? עס איז אויך יתכן אז רעאליטעט ברעכט אונטער צי וואס נישט. אבער עכ"פ דאס אוועקמאכן אז עס איז זיכער נישט אזוי במחי יד קען מען נישט.שמן למאור האט געשריבן:בנוגע די תירוצים אויף אריסטו, עס איז אלעס אבי גערעדט און נישט געענטפערט די שאלה, אדער בעסער געזאגט נישט אנערקענט די מציאות. ס'נישט קיין שאלה נאר א פשוטע זאך וואס די שכל איז מחייב. וואס הייסט דאס וואנט? וואס איז אונטער די וואנט? געימבוי? אר יו קידינג מי? מען פארט אזוי ווייט ביז מען טרעפט זיך צוריק, וואו? געדענקט די וועלט איז א באלי, סאו מען רעדט דא פון די אין סוף אין אלע זייטן, עס גייט און גייט ביז עס ווערט א לופ אריין צוריק אין די צענטער פון די ערד קיגל? אונז זענען עפעס די צענטער פון די וועלט? און ווען מען זאומט ארויס פון די גאנצע ריזיגע לופ, וואס זעט מען אינדרויסן פון די גאנצע לופ? וואס זעט מען ביי די זייטן פון די לופ?
איך האב דיר שוין פריער אנגעפרעגט דערויף כזה:מי אני האט געשריבן: עכ"פ דאס און נאך פירט אים (ודעימיה) צו צו א "מחוייב המציאות", וואס דאס אידענטיפיצירט ער אלס "ג-ט". איינמאל מ'האלט שוין דארט איז דאך די דעפיניציע פון "מחוייב המציאות", וממילא "ג-ט", אז עס איז "אינפיניט" כנ"ל, וואס דאס דערלאזט נישט הגבלה ומשיגי הגוף. וואו קומט אריין "טעיסט"?
שמן למאור האט געשריבן:פארוואס מוז מען זאגן אז די דעפיניציע פון גאט איז פערפעקט ביאינג, אדער מחוייב המציאות צו די עקסטענט וואס די זאגסט עס. בנוגע זמן הער איך, אבער מקום, אדער שאר הגבלות? וואס עפעס? פארוואס מוז זיין אז ער איז דוקה מחוייב המציאות נישט לחצאין? (איך זע בכלל נישט וויאזוי מחוייב המציאות האט בכלל עפעס שייכות מיט עפעס אנדערש אויזער זמן.)
אויף דעם האסטו מיר געענטפערט;שמן למאור האט געשריבן:האסט מיר גוט פארשטאנען בנוגע זמן, אבער ביי אנדערע זאכן ווי למשל מקום, איז נישטא דעם פראבלעם. והיינו, מען קען נישט זאגן אז גאט איז נישט אינפיניט אין זמן ווייל אויב אזוי איז דער וואס האלט אפ זיין כוח, דהיינו דער וואס איז געווען פאר אים, גאט. מען קען דאס נישט אריינלייגן אין זיין עסענס, ווייל עפעס האט 'געמוזט' זיין פאר אים, אויב איז ער נישט אייביג געווען. אבער אין שאר הגבלות מוז מען נישט זאגן אז עס איז דא א דבר מן הצד, עס קען זיין א חלק פון זיין עסענס אז ער קען נישט גיין אזוי ווייט.
דאס, ריף איך טעיסט!מי אני האט געשריבן: איה"נ. אבער וואס איז די חלק פון זיין עסענס וואס דערלאזט דאס נישט? פּלעין אַן אי-כח און שוואכקייט דערצו? אין אנדערע ווערטער, קומסטו צו אז די עצם עסענס איז ממש הגבלה ושוואכקייט לאיזה דבר. און דאס איז נישט מסתבר אינעם טערמין "ג-ט".
דאס איז נישט "טעיסט".מי אני האט געשריבן:די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?
דאס אליין אז פון די פסוקים איז קלאר משמע אז גאט האט יא משיגי הגוף, און אפילו אין גמרא (מנין שהקב"ה מניח תפילין, ועוד ועוד) איז אויך משמע נישט ווי דער רמב"ם, איז מיר שוין געניג סיבה דאס צו וועלן זאגן, אכ"פ ווילאנג איך זע נישט קיין איבערצייגנדע סיבה צו זאגן אנדערש.מי אני האט געשריבן:ס'איז טאקע נישט מסתבר אינעם טערמין "ג-ט". פארוואס זאלסטו דאס סתם אזוי אריינלייגן דארט בלי שום סיבה (עםם... חוץ "טעיסט")? פון דא און ווייטער האב איך עטליכע מאל געשריבן און איבערגע'חזר'ט אז דער רמב"ם האט סיבות וראיות חיצונות פארוואס ער איז מגדיר דעם טערמין "ג-ט" אלס "מחוייב המציאות", וממילא מוז ער זיין "אינפיניט", וממילא מוז ער זיין "בלי הגבלות". יעצט, טאמער דו האסט נישט קיין שום סיבה שולל צו זיין "אינפיניט" בכל אופן וממילא "בלי הגבלות" בכל אופן (אחוץ "טעיסט"...), פארוואס בלייבט דאס נישט בתוך גדר "מחוייב המציאות" וואס האט א שטארקע דייעלעקטיק מסתבר'דיגע באזיס בכלל, ולגבי "בכל אופן" בפרט (דאס איז דאך דער סתם פון "מחוייב המציאות")? און אזוי ווי איך האב דיר געשריבן אויף וואס דו באציהסט דיך דא מיט'ן מיר ציטירן:דאס איז נישט "טעיסט".מי אני האט געשריבן:די סיבה פארוואס דו הערסט דאס בנוגע די הגבלה פון זמן איז, ווי איך פארשטיי, אָלטימעטלי וויבאלד אויב נישט איז ער תלוי אין עפעס וואס איז שטערקער, מיינענדיג אין דעם געביט אז ער מוז האבן א התחלה; די בּאַוּנדערי וגבול וואו זיין פיניטוּד אין זמן ענדיגט זיך. השתא דאתית להכי איז פארוואס הערסטו דאס נישט בנוגע שארי הגבלות און די בּאַוּנדעריס וגבולים וואו זיין פיניטוּד ענדיגט זיך ביי זיי?
האסט בעיסיקלי אנשטאט זאגן אז יא, גאט האט הגבלות, גענומען די סטענד אז ער האט נישט קיין הגבלות, איי רצון? מען וועט פארמאכן די ארגומענט מיטן זאגן אז עס איז א חלק פון עצמותו וואס מען קען נישט משיג זיין. דאס איז נישט ראציאנאל לדעתי.מי אני האט געשריבן: איה"נ. אין ח"ג פי"ג זאגט ער אז זוכן א תכלית לבריאת העולם, די "פארוואס האט ג-ט באשאפן די וועלט?", איז זינלאז. עס איז נישט די מענטש, עס איז נישט עפעס אנדערש. און טאקע וועגן די סארט שאלות והערות וואס דו ערווענסט. ער זאגט אז אָלטימעטלי קומט עס אראפ צו "רצון", וואס די "רצון" האט ער קאָלעפּסט צו "עצמותו" כנ"ל, וממילא איז דאס אָלטימעטלי פונקט אזוי לגמרי לגמרי אומפארשטענדליך ווי "עצמותו". (דער רמב"ם איז דאך דער וואס איז דאס מערסטע ראדיקאל אין שולל זיין פארשטאנד פון ג-ט ועצמותו.)
פסוקים ומאמרי חז״ל איז נישט מכח ראציאנאל. בפרט ווען מ׳קען עס פארטייטשן ולא ננעלו שערי הפירוש. די איבערצייגענדע סיבה איז דאס אז ער איז ״מחוייב המציאות״ וממילא ״אינפיניט״ בלי הגבלות כנ״ל.שמן למאור האט געשריבן:דאס אליין אז פון די פסוקים איז קלאר משמע אז גאט האט יא משיגי הגוף, און אפילו אין גמרא (מנין שהקב"ה מניח תפילין, ועוד ועוד) איז אויך משמע נישט ווי דער רמב"ם, איז מיר שוין געניג סיבה דאס צו וועלן זאגן, עכ"פ ווילאנג איך זע נישט קיין איבערצייגנדע סיבה צו זאגן אנדערש.
עסקט ענד ענסערד. ״מחוייב המציאות״ מיינט אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס אנדערש. פּיריאד. נישט נאר אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס בעפאר. זאת ועוד, ווי איך האב דערמאנט, אויב איז זמן פונקט אזוי מהנבראות (וואס האט סמוכין פון מאדערנע סייענס אויך) איז וואס הייסט אז ג-ט איז געווען בעפאר זמן, ״בעפאר בעפאר״ בכלל, וואס לפי סברתך איז נאר דארט זאג איך אז ״ג-ט איז נישט אָנגעוואנדן אין דעם״? אז ער איז אינגאנצן נישט אָנגעוואנדן אין זמן בכלל? אויב אזוי איז דאס גאנץ נאנט צו נישט זיין אָנגעוואנדן אין אנדערע מושגים בכלל אויך. מיינענדיג, אינפיניט ״בזמן״ איז נישט שייך (טאמער נעמט מען אָן חידוש) - דאס גאנצע מושג פון "זמן" אליינס איז דאך פיניט. איז מוז מען זאגן אז ער איז בכלל נישט געבינדן צו דעם מושג וואס ער האט אליין באשאפען, וא״כ כן הוא לגבי שאר המושגים הנבראים וואס ער האט באשאפן (כח וכו׳).שמן למאור האט געשריבן:און ווי געשריבן אויבן. אפילו מען נעמט אן אז גאט איז מחוייב המציאות, זעה איך נישט פארוואס דאס רעדט אריין אין אינפיניטי בכלליות. איך האב דיר שוין פריער אנגעפרעגט פארוואס מחוייב המציאות רעדט בכלל אריין אין אנדערע זאכן חוץ פון זמן, און איך געדענק נישט צו באקומען א צעפרידנשטעלנדע ענטפער, חוץ פון דעם זאץ אז עס איז נישט מסתבר אינעם טערמין גאט. דאס האט אבער גארנישט צוטון מיט מחוייב המציאות, דאס איז א נייע פרישע סברה. וואס אויף דעם קען איך זאגן לשיטתך, אז מען קען עס קעלעפסן מיט זיין עסענס און עס איז שוין למעלה מהשגתינו, די זעלבע וואס דו טוסט מיט רצון. פארוואס טוסטו עס נאר ביי רצון?
ריכטיג. דאס זענען שטארקע טענות. צו מער אויסברייטערן און שטארקן דיין טענה, אויב נעמט מען אָן ״מחוייב המציאות״ ואינפיניט ככל הנ״ל, דאן האט דער (טראדיציאנאלער) טעאיסט א טוץ פראבלעמען. צווישן זיי איז אז דאס איז א סתירה מיט בריאת וחידוש העולם, ווי אויך א סתירה מיט דעם אז ג-ט איז פועל נסים בהטבע אדער מישט זיך אריין בהטבע. צווישן אסאך אנדערע. דאס איז ווייל דאס אלעס אימפּלייט שינוי ורצון וואס זענען, ווי דו דערמאנסט, הגבלות.שמן למאור האט געשריבן:זאת ועוד, מסברא איז יא מוכרח צו זאגן אז גאט האט געוויסע הגבלות, א שטייגער ווי רצון, וואס דאס איז דאך זיכער אז ער האט געהאט א רצון צו באשאפן די וועלט. די ספין פון די רמב"ם דערויף איז גאנץ שוואך.
האסט בעיסיקלי אנשטאט זאגן אז יא, גאט האט הגבלות, גענומען די סטענד אז ער האט נישט קיין הגבלות, איי רצון? מען וועט פארמאכן די ארגומענט מיטן זאגן אז עס איז א חלק פון עצמותו וואס מען קען נישט משיג זיין. דאס איז נישט ראציאנאל לדעתי.
אקעי לאמיך דאס צונעמען, ווייל עס זעט מיר אויס אז דא איז וואו איך פארשטיי דיר נישט.מי אני האט געשריבן:
עסקט ענד ענסערד. ״מחוייב המציאות״ מיינט אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס אנדערש. פּיריאד. נישט נאר אז ער איז נישט אָנגעוואנדן אין עפעס בעפאר. זאת ועוד, ווי איך האב דערמאנט, אויב איז זמן פונקט אזוי מהנבראות (וואס האט סמוכין פון מאדערנע סייענס אויך) איז וואס הייסט אז ג-ט איז געווען בעפאר זמן, ״בעפאר בעפאר״ בכלל, וואס לפי סברתך איז נאר דארט זאג איך אז ״ג-ט איז נישט אָנגעוואנדן אין דעם״? אז ער איז אינגאנצן נישט אָנגעוואנדן אין זמן בכלל? אויב אזוי איז דאס גאנץ נאנט צו נישט זיין אָנגעוואנדן אין אנדערע מושגים בכלל אויך. מיינענדיג, אינפיניט ״בזמן״ איז נישט שייך (טאמער נעמט מען אָן חידוש) - דאס גאנצע מושג פון "זמן" אליינס איז דאך פיניט. איז מוז מען זאגן אז ער איז בכלל נישט געבינדן צו דעם מושג וואס ער האט אליין באשאפען, וא״כ כן הוא לגבי שאר המושגים הנבראים וואס ער האט באשאפן (כח וכו׳).שמן למאור האט געשריבן:און ווי געשריבן אויבן. אפילו מען נעמט אן אז גאט איז מחוייב המציאות, זעה איך נישט פארוואס דאס רעדט אריין אין אינפיניטי בכלליות. איך האב דיר שוין פריער אנגעפרעגט פארוואס מחוייב המציאות רעדט בכלל אריין אין אנדערע זאכן חוץ פון זמן, און איך געדענק נישט צו באקומען א צעפרידנשטעלנדע ענטפער, חוץ פון דעם זאץ אז עס איז נישט מסתבר אינעם טערמין גאט. דאס האט אבער גארנישט צוטון מיט מחוייב המציאות, דאס איז א נייע פרישע סברה. וואס אויף דעם קען איך זאגן לשיטתך, אז מען קען עס קעלעפסן מיט זיין עסענס און עס איז שוין למעלה מהשגתינו, די זעלבע וואס דו טוסט מיט רצון. פארוואס טוסטו עס נאר ביי רצון?
טיק טענות וסברות.)
די "צווייטן" און "איינער" (וואס זענען אויך לשונות מושאלים) גייען ארויף אויף מושגים, יהיו מה שיהיו. וממילא אויב איז למשל דא מקום וואס איז אים מגביל, איז דאך זיין "זיין/עקזיסטענץ" נישט דארט אינדרויסן פונעם מקום ההגבלה. דאס איז סותר דעם געדאנק פון מחוייב המציאות. און דאס זעלבע איז ביי יעדעס סארט מושג וואס ער איז מוגבל דערביי. דון מינה ואוקי אשארא. (סיידן וואו די הגבלה קומט ארויס פון אט דעם עסענס פון "מחוייב המציאות", לדוגמא אז "ער קען נישט ווערן אויס מחוייב המציאות", און אלע הגבלות השלכות וואס קומען ארויס דערפון, וואס דאן איז עס א סתירה מיניה וביה און פשוט גערעדט דזשיבּעריש. און דאס זעלבע ביי יעדעס זאץ וואס האלט נישט אויס אנאליטיש, וכמו שכתבתי הרבה פעמים.)שמן למאור האט געשריבן:2) מחוייב המציאות באדייט אז ער איז נישט אנגעוואנדן אין א צווייטן.
3) אויב איז ער נישט אנגעוואנדן אין א צווייטן, דאן איז ער ביי דעפענישן בלי גבול, ווייל א גבול באדייט דאך אז איינער איז אים מגביל.
און דו האסט מיר געענטפערט:שמן למאור אין אישי האט געשריבן: וואס איז די פינקטליכע אפטייטש פון מחוייב המציאות?
לויט יענע דעפענישן, איז דא בלויז דער איין זאך, אז ער מוז זיין. דאס אז עס איז דא א 'פלאץ' וואס ער איז נישט, ווייל ער איז געצוימט פון דארטן, שטערט מיר נישט. דאס רעדט נישט אריין אין זיין 'זיין'; וואס שטערט מיר אז זיין 'זיין' איז נישט דארטן? ס'איז גארנישט מגרע פון די 'זיין' וואו ער איז יא. אז איך בין נאר דא אין ניו יארק און נישט אין ניו דזשערסי, מיינט עס אז עס פעלט פון מיין עגזיסטענס דאהי? איך בין 100 פראצענט דא, אבער נישט איבעראל! לויט ווי די דעפיינסט יעצט מחוייב המציאות מיינט עס אז ער מוז זיין איבעראל בלי גבולים. די בעיסיקלי דעפיינסט מחוייב המציאות אז עס זאל פאקטיש מיינען 'בלי גבול'. נייס...מי אני אין אישי האט געשריבן: Necessary Existent. עס מוז עקזיסטירן.