על ראשי שכינת א-ל? איז כדאי צו ליידן ייסורי הספק?

[לעיקוואד]

ליין איך יעצט איבער, א הערליכער אשכול מיט הערליכע קאנטריביאשינס פון אלע חברים חכמים ונבונים דענקער פילאספפער פאעטס און ליצנים דקהילה קדושה הדין.

וויל איך נאר קלארמאכען איין הערה'לע. וואס אנדערע האבען אפשר אנגערירט א משהו איך וויל עס ברייטער און קלארער אויסשמועסן. עס זענען דא צויי באזונדערע פראבלעמען פון ספקות און די ייסורים דערויף, וואס זענען דא אביסעלע צומישט וויבאלד זיי האבען טאקע א שטארקע שייכות, דאך דארף מען דאס צוטיילען.

די ערשטער איז דער רעליגיעזער פראבלעם. א יוד וואס ווער מחונך צו גלייבען אין אלא כ"ו עיקרים (י"ג של הרמב"ם +י"ג חדשים מקרוב באו בגילוי אור שבעת הימים וכו') און מיט די צייט פאלט אריין אין זיין קאפ ספקות ל"ע, ציטערט ער אין די הויזען בין איך אן אפיקורס? וועט מען מאכען פון מיר געבראטענע לעבער אין גיהנום פאר'ן זיך נאר ספקנ'ען? בין איך פון די וואס אין להם חלק? האב איך עפעס שרעקליך פוגם געווען וואס דאס ברענגט מיר אריין אזוינע מחשבות אין קאפ?

די צוייטער איז דער מער אלגעמיינער מענטשליכער פראבלעם, פון א מענטש וואס פלוצלינג פארלירט ער זיין זעלבסט-זיכערקייט, ער איז שוין נישט זיכער אויב דאס לעבן זיינע האט א תכלית, ער וואונדערט זיך על מה שוא בראת כל בני אדם\ מי גבר יחיה ולא יראה מוות, מקרה אחד יקרה את כולם\ גם זה הבל. און אזוי ווייטער אלגעמיינער מענטשליכער תהיות און שאלות וועגן דער לעבן וכו'.

ביי היימישע יונגעלייט קומען צומאל די צויי סארט נושאים צוזאמען, און צומאל עקסטער. דאס איז אבער זיכער אז דער פחד פון גיהנום וכו', מאכט פיל שווערע אויך דער אלגעמיינער מענטשליכער אנגסט.

דארף מען קלאר מאכען, און יאנקל האט שוין אביסעל גערעדט וועגן דעם, און איך וועל עס דא מכריז זיין ברשות בית דין של מעלה ובית דין של מטה, בצירוף קודשא בריך הוא ושכינתיה, על דעת כל הצדיקים שבכל הדורות\ אז סנישטא קיין הוה אמינא דהוה אמינא אז השי"ת וועט מעניש זיין איינער וואס בתום לבו ובזכות רוחו זוכט ער פשוט דער אמת און וויל וויסען צו די גלויבונג אין וואס מהאט עם אויפגעצויגען איז טאקע דער אמת און איז טאקע רצון ה'. אדרבה, דאס איז די זאך וואס האט באליבט אברהם אבינו און די אבות ביים אייבערשטער, אז זיי האבען זיך נישט מסתפק געווען מיט וואס מהאט זיי געזאגט און האבן אליינס חוקר ודורש געווען און געזוכט דער אמת און רצון ה'. ולהביא ראיות ומקורות לדבר זה אין כאן המקום מספיק ואי"ה יתבררו הדברים במסגרת אחרת ועוח"ל.

בלייבט נאר דער צוייטער, מער כללותדיגער פראבלעם פון יוסיף דעת יוסיף מכאוב, ועל זה דברתי את אשר דברתי.

[מאטי]

יישר לעיקוואד שיין פאר׳תמצית׳ט בלייבט מיר נאר איבער צו ספק׳נען, זאל איך גלייבן לעיקוואד לגבי די גהינום פארן זיך ספק׳נען ? זאל איך הייסן אריינלייגן א פתקא ווען מ׳נעמט מיר צום דרך כל האדם ״לכל המחבלים והחציונים, הרף!! הנך לי!! כך כתב לעיקוואד בקאווע שטיבעל״.
די מקורות וואס ער זאגט צו ער גייט ברענגען , גייט ער טאקע צום סוף ברענגען ? אדער שטעלן אים אויף די חזקה אז ועוח״ל מיינט בלויז כאפ א הייק!

[לעיקוואד]

עלי ועל צווארי. קענסט מיטנעמן אזא צעטל אויב האסטו ממש מורא. די מקורות וועלן קומען לאו דווקא דא אין ק''ש. אבער זארג זיך נישט, קענס'ט זיך רוהיגערהייט סומך זיין אויף מיר.

[מוח שליט]

בשלמא ווען דו וואלסט געזאגט בערך כמו שכתבתי לעיל אז "עס איז גאנץ גרינג פאר יעדען ספקן אנצונעמן אז מען שטראפט נישט אויף האבן ספיקות, אויב איז מען מקיים תורה ומצות, ווייל מען קען זיך לכאורה נישט העלפן", וואלט איך פארשטאנען.
אבער אז דו זאגסט "על דעת כל הצדיקים שבכל הדורות\ אז סנישטא קיין הוה אמינא דהוה אמינא אז השי"ת וועט מעניש זיין איינער וואס בתום לבו ובזכות רוחו זוכט ער פשוט דער אמת און וויל וויסען צו די גלויבונג אין וואס מהאט עם אויפגעצויגען איז טאקע דער אמת און איז טאקע רצון ה'", הערשט ביי מיר אן אומקלארקייט.
מיין אומקלארקייט נעמט זיך ווייל מיר דאכט זיך אז די "דעת כל הצדיקים שבכל הדורות" איז ממש להיפך. לדוגמא וועלן מיר נעמן א שטיקל אויפגעקלערטע איד'ל [נישט זיך טועה זיין ח"ו מיט אונזער תמימותדיגע יידל דא], הנקרא ר' משה מימוני.

משנה תורה הלכות עבודה זרה הלכה ג' וכל הלאוין האלו בענין אחד הן והוא שלא יפנה אחר עבודת כוכבים וכל הנפנה אחריה בדרך שהוא עושה בו מעשה הרי זה לוקה ולא עבודת כוכבים בלבד הוא שאסור להפנות אחריה במחשבה אלא כל מחשבה שהוא גורם לו לאדם לעקור עיקר מעיקרי התורה מוזהרין אנו שלא להעלותה על לבנו ולא נסיח דעתנו לכך ונחשוב ונמשך אחר הרהורי הלב מפני שדעתו של אדם קצרה ולא כל הדעות יכולין להשיג האמת על בוריו ואם ימשך כל אדם אחר מחשבות לבו נמצא מחריב את העולם לפי קוצר דעתו כיצד פעמים יתור אחר עבודת כוכבים ופעמים יחשוב ביחוד הבורא שמא הוא שמא אינו מה למעלה ומה למטה מה לפנים ומה לאחור ופעמים בנבואה שמא היא אמת שמא היא אינה ופעמים בתורה שמא היא מן השמים שמא אינה ואינו יודע המדות שידין בהן עד שידע האמת על בוריו ונמצא יוצא לידי מינות ועל ענין זה הזהירה תורה ונאמר בה ולא תתורו אחרי לבבכם ואחרי עיניכם אשר אתם זונים כלומר לא ימשך כל אחד מכם אחר דעתו הקצרה וידמה שמחשבתו משגת האמת כך אמרו חכמים אחרי לבבכם זו מינות ואחרי עיניכם זו זנות ולאו זה אע"פ שהוא גורם לאדם לטרדו מן העולם הבא אין בו מלקות.

איך מיין אז דער רמב"ם איז ווייט נישט דער איינציגסטער מיט אזא שיטה.

[פוןדעסטוועגןדאך]

מוח,
גברא אגברא קא רמית? קענסט דאך פרעגן פון רמב"ם אליינס. דער זעלבער מחבר פון ספר היד וואס שטייט דערין די הלכה שציטטת למעלה, האט אויך מחבר געווען פאר זיין תלמיד וחביריו בדומה לו, דעם ספר מורה נבוכים. אולי וועט דער תירוץ וואס דו וועסט האבן צו פארענטפערן דעם הארבן סתירת הרמב"ם, קלעקן אוועקצונעמן די אומקלארקייט דיינער בדברי הרב לעיקוואד.

[מוח שליט]

ער זאגט דאך זייער קלאר אז "ואם ימשך כל אדם אחר מחשבות לבו נמצא מחריב את העולם לפי קוצר דעתו....ואינו יודע המדות שידין בהן עד שידע האמת על בוריו ונמצא יוצא לידי מינות...לא ימשך כל אחד אחר דעתו הקצרה וידמה שמחשבתו משגת האמת"
עס קוקט עפעס אויס אז די לאו איז דוקא אויף כל אדם, כל אחד, וואס איז דעתו קצרה און איז אינו יודע המדות שידין בהן
דער רמב"ם איז כידוע געווען אן עליטיסט, אזוי ווי רוב חכמים בדורות הקודמים. ער האט געהאלטען אז דער המון עם קען נישט פארשטיין די טיפע פילוזופישע נושאים. אוודאי אבער זענען די חכמים ווי ער, זיינע תלמידים, און אנדערע חכמים במשך הדורות, יא בארעכטיגט צו חקר'נען.
די מושג פון זעלבסט בארעכטיגקייט פון יעדען יחיד איז נאך נישט געווען אזוי אנגענומען אמאל. עבדות האט געהאט א מקום, מלכות האט געהאט א מקום, און הכנעה וביטול פון מיין שכל האט אויך געהאט א מקום.
[אגב, א רשימו פון די מושג פון בעלות אויף א מענטש איז נאך היבש נפוץ בזמנינו. עס זענען נאך דא גענוג מענטשען אין די וועלט וואס מיינען אז זיי זענען בארעכטיגט אז זייער קינד זאל רעדן מיט דרך ארץ צו זיי. איך רעד אפי' נישט פון די מענטשען וואס מיינען אז זיי האבען א רעכט איינצוטיילען דעם קינד עד זיבולא בתרייתא, איך רעד פון דאס אז די קינד טאר דיך נישט רופען ביים נאמען. וואס דאס נעמט זיך לכאורה פון א געוויסע מין בעלות וואס מען מיינט מען האט אויפן קינד. כ'מיין סוף דבר איז ער דאך מיין מעשה ידים [ורגלים], אומן איז דאך קונה בשבח כלי, ניין. בקיצור, אפי' בזמנינו איז נאך דא מושגים פון עבדות וכדו'. ואכ"מ]
אפי' בזמנינו וואס מיר האבן אוועקגעווארפן למחצה שליש ורביע די מושגים הנ"ל, איז בעצם גאנץ מובן אז די וועלט קען נישט האבן קיין קיום אז יעדע חכם בעיניו זאל נאכגיין אחר חכמתו המדומה.
וואס איז די חכמה פון איינעם וואס קען קוים ציילען, צו פרובירן חקרנ'ן אין Goedel's Theorem? אז מען איז גרייט צו הארעווען אויף מאטעמאטיקע פאר צען יאר דעמאלט קען מען געזונטערהייט חקרנ'ן אין דעם Theorem. דאס זעלבע בנוגע די אלע חקירות בספר המורה וכדו'.
ויותר מזה, איז דען נישט אמת אז דאס רוב מענטשהייט איז בכלל נישט מסוגל אדורכצוטוהן די טיפע נושאים פון אלקות, אחדות, אהבה, וכדו', אפי' אויב זיי וועלן יא לערנען צען יאר אלע ספרים פון סייענס און פילוסופיה?
לעטס פעיסט איט, די אידיאל פון בקשת האמת מפני שהוא אמת איז פשוט נישט געמאכט פאר יעדעם.
ווער רעדט נאך ווען עס קומט אריין גאוה ותאות הנצחון אדער אנדער חשבונות וואס לאזט נישט פועלן ביי זיך אנצונעמן געוויסע מיינונגען. אפי' מען האראוועט יארן לאנג און מען האט די כשרונות המסוגלים לזה, פעלט נאך אויס מדות ענוה אין די מיקס. טיפע מושגים זענען כמובן זייער דקותדיק מען דארף קענען מבטל זיין דאס וואס מען האט נעכטן אנגענומען פאר א פשטות. דאס וואס מען האט נעכטען אזוי שטארק לוחם געווען דערקעגן, דארף מען קענען עקספלארען און ענטערטעינען, אויב דערשמעקט מען אז עס איז אפשר דא א קלייניקע צל של אמת בה.

שטעלט זיך די שאלה מי יאמר זכיתי לבי? ווער איז די מכריע צו איך בין גענוג א חכם?
נו, וואס זאגט עטץ רבותי? אופס איך האב דאך דאס שוין אין מיין חתימה...

פארשטייטסעך אז די אלע טענות קעגן דעם אז דער עוורידזש מענטש זאל נישט חקרנ'ן, מאכט נאך נישט אז ער זאל נישט האבן קיין ספיקות. אדרבא עס פארמשפט אים פון קיינמאל נישט ארויסקריכן דערפון, וויסענדיג אז ער איז פשוט נישט בכוח סיי מכח צייט אדער כשרון אנצוקומען צו א סוף פסוק.
דעריבער האב איך מיך געוואונדערט אויבען צו עס איז טאקע דא מענטשען וואס האלטן אז מען גייט ברענען און בראטן מכח ספיקות. די רמב"ם דא זאגט סך הכל אז מען זאל נישט אריינקריכען דערין ווייל נישט יעדער איז מסוגל דערצו. אבער א תירוץ איז דאס נישט.
מיין טענה אויף דברי לעיקוואד איז נאר דאס וואס ער געבט א זכות צו חקרנ'ן פאר יעדעם. כאילו יעדער איז בכח דערצו.

[פוןדעסטוועגןדאך]

: "אם יש לפני אדם דת אמת ודת שקר צריך לילך בדת האמת. הגה: וכן נוהגין."

תמה אני על פה קדוש שיאמר דבר כזה. מימות בריאות העולם עד דורו של משיח, מעולם לא נהגו לבחור בדת מפני אמיתותה, וצע"ג.

[יואב]

דער שמועס וואקעלט זיך אהער און אהין, אלעס מיט אמת'ע פונקטן, אבער שליסט איין א געוואלד מיט נושאים, פון וואס מ'קען דאס צוטיילן אין צענדליגע אשכולת. בנימין אין א געוויסע זינען האט גערעדט מער איבער דעם סיסטעם פראבלעם, דהיינו, דער מיטלאלטער גייסט וועלעכע שוועבט אונערהאלב אונזער געזעלשאפט, און ווי דער מעסיגער ראציאנאלער מאן, שטייט ווי דער מאנקי אין דע מידל, ערום און ארים, און זוכט אומסוקסעספול דעם אלטערנאטיוו. קופערניקוס האט שוין מאנעווירט דעם שמועס אריין אינעם טעאלאגישען זאנע, און יעדער טאנצט מצווה טאנץ אהין און צוריק ווי אויף א שטימפיגן גארטל מידערהייט אינמיטן דעם גלות'דיגן מוטלאזער נאכט.

ברסלבר באציהט זיך נאר איבער דער סיסטעם, מ'שטיינס געזאגט אז תורה מן השמים הוא איז אים קלאר, ס'באדערט אים בלויז דעם פאלשן אפטייטש אין אידישקייט וואס האט אונז אריינגעפירט אין א פארנעפלטן בלאטע. ער איז גערעכט ווען מ'קוקט פונעם סיסטעם פערספעקטיוו, אבער דעקט בכלל נישט א מציאות'דיגן אישו, פון די ענדלאזע ספיקות וכו', וואס יהא במקומו מונח, אפילו אויב דער סיסטעם זאל ווען ראקן.

איך מצידי האלט ווי יאנקל אינעם פרט אז מ'דארף זיך אראפשטעלן דעם הנחה אז עס איז אוממעגליך צו גרייכן דעם ענדגילטיגן מסקנה, און פון דארטן און ווייטער קען דאס טיילמאל זיין הנאה, און טייל מאל יסורים.
איך קוק אן ספיקות מער אלס אן אינסטינקטיווער מציאות, און ס'כאפט קנאפ א נפקה מינה צו מ'איז צופרידן פון די יסורים צו נישט.
פאר יעדער מענטש קלאפט דאס אויס אנדערש, איש לפי ערכו. געוואנדן לויט זיין כאראקטער, אין מהלך אין לעבן. און ווי אויך לויט די ריאליטעט וואס האט זיך אנגעקלעבט אין זיין ארום, פון יארגאנג, משפחה, סיטואציע, אא"וו.

אלזא, צוריק צום קעפל. צו ס'לוינט זיך צו ליידן די ייסורי הספק ? כ'מיין אויב יא, אויב נישט. אויב האלט מען זיך גענוג זיכער צו פאסן א מסקנה, דאן וואלט איך געזאגט אז ס'לוינט זיך נישט. חוץ אז מ'גייט כשיטת יאיר אז ס'לוינט זיך צו ליידן, "אויב" גייט מען אנקומען צום מסקנה. אבער לענ''ד נראין דברי יאנקל, אז 100% מסקנות, קען מען נישט פאסן פון ספיקות. יעצט אויב נישט, אין כלענ'ד איז כמעט אוממעגליך, איז דאס מער ווייניגער א פאקט, און גארנישט אנדערש ווי פילע אנדערע פראבלעמען וועלעכע טרייבט ארויף פארענט פון די אויגן ווי א פאפאפ דעם נמנו וגמרו נוח לו לאדם שלא נברא, נאכפאלגענדיג מיט א קרעכץ, און א ספק פון האפענונג.

[נולד מאוחר]

וואס זאל איך אייך זאגן? איין קורטוב של אמת וואס מען דערגרייכט איז ווערד אלע יסורים פון יארן מיט ספיקות און קשיות
~ א געוועזענער חקרן

פארוואס? די הנאה וועגט איבער די צער?

[יאיר]

לעיקוואד, קיינער איז דא נישט מצדיק דאס לעבן אין א שקר. די גאנצע מחלוקת איז פונקט פארקערט, די פאנאטישע מיטל אלטער חברה שרייען אז ס'איז דא אן אבסאלוט אמת, און ס'לוינט זיך צו ארבעטן צוצוקומען דערצו. און די היינטיגע פאוסט פאוסט מאדערניסטן האלטן אז ס'איז סייווי נישטא קיין אבסאלוט אמת, ס'איז אלעס א מישמאש פון דמיון און קאנשעסנעס, ממילא איז שוין בעסער זיך צו לאזן וואוילגיין. אלזא, איך שטעל זיך צו צו די ערשטע גרופע.
מי לאמת אלי!

[יאיר]

ס'איז דא איין נקודה וואס מ'האלט אין איין אויפברענגען אבער נישט גענוג קלאר. נעמט אייך אריין אין קאפ אז די יסורים פון ספיקות אין אמונה איז נישט ווייל די שאלות זענען אזוי גרויס און קאמפליצירט אז ס'איז אוממעגליך צו אליין מאכן א מסקנא, אויסער פאר'ן רמב"ם און אורחות צדיקים. די סיבה איז די פסיכאלאגישע דרוק וואס מען האט פון אלס קליין קינד ביי אונז אז דער גאנצער אופן פון יא און נישט האבן ספיקות האט עפעס אן אנדער דין און איז א גרויסע און שרעקעדיגע מאנסטער וואס נידערטרעכטיגע מענטשן האבן עס געגעבן דעם נאמען "מחשבות זרות". אין מיינע אויגן זענען שאלות אין אמונה גארנישט אנדערש ווי דער ספק וועלכע טעלעפאן צו קויפן. מ'באטראכט די מאדעלן, מ'פרעגט זיך נאך, מ'טוט ריסורטש, און עווענטועל קלויבט מען אויס דאס וואס שיינט צו זיין די בעסטע מיט א רואיגע געוויסן. און אויב מ'מאכט א טעות? נישט געפערליך, מ'קען אייביג צוריקדרייען דאס לעבן. און ליתר שאת, האט מען אונז דאך צוגעשטעלט א גלגול וואו מען וועט אלעס קענען מתקן זיין.

[מוח שליט]

א- גאר א גרויסע חלק פון די שוועריקייט פון טיפע מחשבה איז דאס נישט זיין משועבד צו נעכטיגע מחשבות און הנחות קדומות. איינמאל מען איז גרייט צו זיין א לומד מכל אדם, ומכל דבר, ומכל רעיון, דהיינו מען לערנט זיך אויס צוצוהערן צום כסדרדיגען קול דממה דקה וואס טשאלענדזט די נעכטיגע הנחות, קען מען גרייכן ווייט.
דורכצוברעכן דאס איז אן עבודה וואס איך האף נאך איין טאג אנצוקומען.
ב- נאכדעם וואס מען הערט אויס דעם נייעם רעיון און מען איז גרייט מקבל זיין, קוקט עס אויס זייער גרינג.
ווי שווער איז געווען פאר די לוחמי הרמב"ם ארויסצורייסען פון זיך די פשוטע פירש הפסוקים המורים להגשמה, וגם לרבות די אגדות המשבשות את הדעות [כלשון הראב"ד]. דאס זעלבע איז שווער פאר דעם עוורידזש מענטש מסכים צו זיין אויף א וועלט פון ביליאנען יאר אלט. דאס זעלבע איז שווער פאר א מענטש צו פארשטיין די מושג פון שקרים קדושים. א מושג וואס גאר אסאך מענטשען לעבן דערמיט יעדע מינוט ווען זיי זאגן זיך ליגענט אז זיי אנערקענן די רעכטן פון א צווייטע מענטש לדוגמא.
דאס אלעס איז נאך א קישמישקא קעגן פרובירן פארשטיין די פילאזפישע מושגים פון אלקות, אחדות, ועוד רבות.
עס איז לגמרי נישט ווי קויפן א טעלעפאן. עס איז ווי איינער וואס קען קוים ציילן חקר'ט אין דעם אמיתיות פון Godel's Theorem.
ג- מסכים לדבריך אז מיט אביסל חכמה קען מען פארשטיין אז מען קען נישט פארשטיין אלעס. ספיקות איז אן אינטעגראלע חלק פון אונזער לעבן א יעדע רגע. לדוגמא איך פארשטיי נישט פארוואס די "חכמים" דא רעדן מיט זילזול איינער צו צווייטען. מילא די פאנדעמענטאליסטס איז דאך אין כוחם אלא בקול קול חוצב להבות אש, אבער די 'חכמים' דא איז דאך זייער גאנצע ענין די אביעקטיווע שכל. פארוואס די זינלאזע גאוה, פארוואס די זילזול, פארוואס צומאל די קינדישע tantrums? [כבודו של ר' ישראל סאלאנטער במקומו מונח]
נו, פארשטיי איך נישט אלעס איז וואס?
לאז מיך אפי' נישט אנהייבען צו רעדן וועגן פרובירן פארשטיין מיין ווייב תחי'
איך אקצעפטיר אומוויסענדהייט, נקודה.
דעריבער בין איך מסכים מיט דיר אז א מענטש דארף נישט זיין ביסורים מכח דאס אז ער האט ספיקות. דאס גאנצע לעבן איז אזוי. מען מאכט א מסקנה לויט די אינפארמעישען עוועילעבל און מען גייט דערמיט until further notice.
ד- מיין שאלה אויף די מבקשי האמת איבער וואס לעיקוואד איז אזוי כעסיג, איז נישט די פאסט פאסט מאדערניזם. [איך טענה דאס אויך, אבער ערגעץ אנדערש] דא און אין דעם אשכול געווידמעט פאר לוחמי האמת, פרעג איך פשוט פארוואס מען זוכט דעם אמת? פארוואס איז פאר גאליליא געגאנגען כמעט בנפשו צו באשטעטיגען אז די וועלט דרייט זיך ארום די זון? אויב די אמת האט נישט קיין שום קאנצעקווענצען נאר דאס אז עס באשטעטיגט די מציאות [מציאות רוחני וגשמי און אלעס דערצווישען] כמו שהוא, וואטס דע ביג דיעל?
אין דעם אנדערן אשכול זעה איך סיי פון טאמבעל סאס און סיי פון יאיר אז די מטרה איז הנאה. נמצא אז מען רעדט פשוט פון לוחם זיין פאר'ן בעסטען געשמאקסטן אייז קרעים. פארוואס דעמאלט די מיסטישע עקסטאז ווען מען רעדט פון א "קורטוב אמת", עס איז דאך נישט מער ווי א קורטוב אייז קריעם?

[מאטי]

אלעס בוילט אראפ צו הנאה אדער העפינעס. אויב טעארעטיש גריבלען אין ספיקות וואלט געברענגט יסורים וואלטן אפשר מענטשן אויפגעגעבן דאס זוכן הכל לפי הצער והמבקש.
פונקט ווי אייז קרים פאר דער וואס האט צובראכענע ציין. די שאלה וואס דו פרעגסט איז לכאורה וואספארא הנאה האט מען פון לוחם זיין פארן אמת ? וואספארא הנאה האט גאליליא באקומען פון מבקש זיין דעם אמת ? דאס טיילט זיך שוין יא פון אייז קרים וואס האט יא אן אנגענומענע הנאה במושכל ראשון.

איך זאג די פאלגענדע:

הנאה אז איך ווייס בעסער ווי אנדערע.
איך לאז מיר נישט נערן.
אנדערע גייען וויסן אז איך האב מחדש געווען און זיי גייען מיר שעצן.

די דריי אויבן דערמאנטע קען אפשר געשען אפילו די אויסטרעף איז שקר אויב די ביסט מצליח אויפציווייזן אזוי אן דעם אמת אבער מיט אמת האלט דער מענטש איז די גרינגסטע משכנע צו זיין אנדערע און זיך אליינס אז ער ווייסט למעשה בעסער ווייל ער האט proof וואס דאס רופט זיך דער אמת..

[שמעקעדיג]

וואלסט אריינגעלערנט דעם פשט אין דעם מאמר "אין שמחה כהתרת הספיקות"?
א ספק נודזשעט, עס לאזט נישט במנוחה. התרת הספיקות מאכט גרינג אויפן געוויסן. ס'א מענטשליכע נאטור.

[מאטי]

יא!! איך זאג גלייך אינעם ערשטע שורה אז ס׳איז בלויז הנאה איך באצו זיך נאר צום עצם זאך וואס איז שוין די גרויסע הנאה דערפון? דאס איז זיכער אז ווען עמיצער איז מתיר א ספק און קען דאס נישט איבערגעבן פאר קיינעם דאן פעלט אין די הנאה..

[smartinof]

ווי דער געפיל פון א יתום נאך זיין טאטנ'ס תחיית המתים, האב איך געשפירט ווען איך האב מיך דערזען אין דעם אשכול, געמיינט האב איך אז איך בין אן איינזאמער, א איינציגער וואס זיין סביבה איז פארפיינטעט פאר אים, כמעט קט וואס איך האב שוין פארליבט אין מיין בדידות, אבער דער אויפנאמע פון א גרופע וואס ווייטאגען אויפ'ן זעלבן ווייטאג ווי מיר, וואס ווען זעענדיג פאר זיך מענטשען וואס האבן נישט און זיך עפעס מער חשיבות ווי דער קוה אין שטאל, א חוץ וואס ער איז נעבעך מער מוגבל מיט וואס נעבעך ער איז באשאפען געווארן מיט אזא מאטריאל וואס רופט זיך פארשטאנד, ועל זה דוה לבו כל ימיו, ער וואונטשט זיך א גאנץ לעבן ער דאס אויך פארלירן, און זייער לעבן פירען זיי מיט א מאראל פונקט ווי די קעץ און די מייז, און מיט זייער גרעסטע כוחות און מיט די שטערקסטע נעגל פארהאקען זיי זייערע קעפ ח"ו זיך נישט צו באנוצען מיט די טמא'נע כלי וואס הייסט מחשבה, חכמה בינה דעת שטעלן זיי אוועק אז עס איז עפעס נאר א מטאפיזשער עקזיסטענץ, און מיט דעם פראקטישען לעבן האט דאס נישט קיין שייכות..

ביי זיי איז נישט פארהאנען אזא מושג ווי צונעמען א זאך און דאס פארשטיין, און אויב ח"ו איינער הייבט זיך יא דעם קאפ און פרעגט דאס וואס דו זאגסט אוואו שטייט דאס, ווי א געבוירענער אינסטקינט שיסן זיי גלייך צוריק ווער עס פרעגט די קשיא איז א כופר, און אויב דערוואגט מען זיך אנצומערקען אויף א זינלאזע מנהג אז פון דער הלכה'ישער שטאנדפוקנט האט עס נישט קיין האפט, ביסטו אוטאמאטיש א מעמבער ביי די היינטיגע משכילים, און אויב ווילסטו אנטאפען און דעגרונטעווען וואס איז די ריכטיגע אמונה, און ביסט מעורר ספיקות אין אמונת הלאקשען קוגל, או אמונת הרעשוואלקע, וכו' וכדו' הייבט מען די ברעמען און מען שארט זיך אוועק פון דיר, ער איז א פארדארבענער רח"ל.

און אזוי דרייען זיי זיך ארום זייער הונדערט און צוואנציג יאר פוסט און ליידיג, און ווי א ריכטיגער שומר געבן זיי צוריק זייער פקדון גענצליך אומבארירט. כ'קען שטיין ביי א לויה און וויינען, אבער מיין וויינען באדייט נישט קיין טרויער אויף דעם געשטארבענעם, איך טרויער נעבעך מיט רחמנות א ליידיגע זאק געקומען און א ליידיגע זאק גייט ער, איך האב שוין אויף אים געשריבען א מציבה ביי זיין ברית, און דא האט מען באטיטל'ט די סארט מענטשען מיט נעמען מיכאל און גבריאל באזירט אויף זייער שינוי אין זייער מהלך החיים [אויב מען קען עס רופען מהלך...], ווען איך גיי צו א ברית פון א זון פון דעם מיכאל'ן, זע איך נישט מער ווי א גע'מל'טער פערד, און ביי דעם גבריאל'ן דערמאנט מיר עס פון גילוי ערוית, און ביי דעם אפשערן פון א קינד פון דעם מיכאל'ן זע איך נישט מער ווי א קאץ מיט צווי וויידלעך, און גבריאל'ן קוקט עס מיר אויס ווי א כלה ביום חופתה קען זיך נישט געזעגענען פון אירע האר לאזט זי איבער צוויי שווענץ ביי די אויערן, און ווען איך באטייליג זיך ביי א בר מצווה פון דעם מיכאל'ן קוקט דאס אויס ווי א טויפונגס צערעמאניע צו דזשיהאד, און ביי דעם גבריאל'ן ווי א בירט-דעי פארטי אין לאס וועגעס, און א חתונה ביי דעם מיכאל'ן, קוקן מיר אויס די טענץ ווי א רינג פון שדים, און זיי יאגן נאך דעם חתן ביזן שטוב אריין, און דער חתן איז ריכטיג מקיים דעם כפאו עליו שד [שדים], און ווידעראום ביי דעם גבריאל'ן קוקט אויס אז די איינציגע זאך וואס פעלט דארט איז אז זיי זאלן דאס טון ברבים....

אבער נאכדעם איז פארהאנען אן אנדער געשטאלט וואס רופט זיך דער על ראשי'ניקער, און דעם איז אויך פארהאנען צוויי סארטען, א ריכטיגער, און נישט קיין ריכטיגער.

דער ריכטיגער על ראשי'ניקער, שווימט אין דעם ים החכמה, און טשאטשקעט זיך מיט יעדע מחשבה, יעדן אינטלעקטואלער ספק, עס נישט די נושא פון פראגען מיט תשובות, נאר דאס איז זיין נאטור, ער שווימט נאטורליך און דעם רוישיגען ים החכמה, עס קען זיין ביי אים תשובות אן פראגען, און פראגען אן קיין תשובות, און אזוי ווי דער געניטער שווימער איז זיך מחיה מיט יעדן טראפן וואסער אפילו ער זעט נישט קיין סוף צו דעם ים, זיין ציל איז נישט אן צוקומען צום צווייטען זייט, זיין גרעסטע הנאה איז צו זיין אין וואסער און פלאטשקען מיט די הענט, גראדע איז פאר אים א גוטער געפיל ווען ער דערזעט זיך ביי די אנדערע זייט יבשה, עס איז פאר דעם שווימער גאנץ א גרויסער סיפוק ווען ער זעט וואס פאר גרויסער שטרעקע ער האט געדעקט, אבער דער יסוד פון אים איז, בלויז שווימען אן קיין מטרות, און דער על ראשי'ניקער דער זעלבע זאך, אים פעלט נישט אויס קיין מסקנות צו זיין צופרידען, מיט דעם וואס זיין קאפ פארט אויף רעדער פון חכמה איז עס פאר אים די בעסטע זאך, גראדע אויב קומט ער צו געוויסע מסקנות, מכח זיין מחשבה, איז ער דאפעלט צופרידן, דער ריכטיגער על ראשי'ניקער וועט זיך קיינמאל נישט זען פאר פרשת דרכים, יא טראכטען נישט טראכטען, נישט קיין חילוק אין וועלכן שטאל וועסט אים אריין לייגען, זאל זיך עס רופען חסידיש ישיביש וכו' וכו' ועט ער זיך אלץ הייבען דעם קאפ צו פרייהייט, פרייהייט פאר'ן מח, לאזן דעם מח פארן און זיינע שינעס, אים נישט שטערן מיט נארישע פאנטאזיעס און אזוי גערופנע אמונות, און אפילו און אנגענומענע אמונות וועט ער אויך שטיין און דאס צונעמען, און דערגיין דעם שורש פון דעם, ספיקות איז ביי אים נישט קיין מוטשע, ווייל זיין מטרה איז נישט קיין מסקנות, צו מקען אנקומען צו מסקנות, און אויב מקען אלעס דערגרונטעווען אפילו מטאפיזישע ענינים אויך, דאס איז נישט זיין נושא, אדער איז אויך איינע פון די זאכן אויף וואס ער חקרנ'ט און טראכט.

און דער נישט ריכטיגער על ראשי'ניקער איז דער וואס זעט זיך מיט יסורי הנפש מכח דעם ווייל ער טראכט און חקרנ'ט, ער איז אדער א מיכאל אדער א גבריאל, וואס א חלק פון זיין מיכאלשאפט אדער גבריאלשאפט וויל ער אויך האבן דעם על ראשישאפט, און פאר אים איז עס ווי א קעמיקעל ריעיקשאן, עס שיסט אויס אז זיין נפש ווערט נעבעך אינגאנצען צושאסען, מלא ספיקות, און מלא יסורים דרייט ער זיך ארום מיט פראגען אן קיין תשובות, זיין לעבן ווערט פארוואנדעלט און א קייט פון עגמת נפש און צובראכענקייט, ער דרייט זיך ארום נעבעך אן אומבאהאלפענער, און ער לויפט ארום א דערשראקענר מורא האבענדיג פון זיין גאט וואס גייט אים באלד אומברענגען פארן טראכטען, זיין א מיכאל/גבריאל וויל ער שוין נישט, זיין אן על ראשי'ניקער קען ער נישט, א רחמנות, און במנוגד לטאמבעל סאס אז דער גבריאל טראכט פאר ער איז מחליט צו זיין א גבריאל, וויל א גבריאל וואס איז טראכט איז אזא איינער אויף וועם מ'איז דן יעצט.

און יעצט קומט די שאלה וואס איז דער חיוב פון אזא איינעם, זאל ער זיך מקריב על מוקדת החכמה, אוועקקוקען פון די יסורים וואס דער טראכטען ברענגט אים אן, און דער שאלה קען צוטיילט ווערן אין צווייען, א' עבודת האדם, ב' האיך להיות אדם ישר, מיינענדיג, מ'קען אוועק שטעלן די שאלה א שאלה אין רוחניות וואס איז ריכטיגע עבודה פון א מענטש, וויאזוי דארף אזא מענטש דינען גאט, פונקט ווי אידען פלעגן פאסטען תעניתים וכו' זיין סיגוף איז יא טראכטען אפילו עס ברענגט אים אומבאקוועמליכקייט, אדער ניין דאס נישט פאר זיינע כוחות, אדער קען גאר זיין אז ער דארף זיך אויסארבעטן צו זיין א מיכאל/גבריאל על אף די שאלה קשיות ושאלות וואס עגבערן אים [אולי ביחס לגבריאל אינה שייך השלב האחרון ויל"ע], ב' קען מען אוועקשטעלן די שאלה וואספארא סארט לעבן איז ריכטיגער פאר מענטש, פילוזופיש פסיכולוגיש גערעדט, נישט רוחניותדיג גערעדט, נניח גאט האט הנאה אידער וועי, וואס איז ריכטיג, זיך פארשטאפען די קאפ און נישט פרעגן, אדער, דער צוייטער צד פון דעם שאלה איז אביסעל שווער אוועקצושטעלן, ס'איז מאדנע צו זאגען גיי טונקט דיך און יסורים אבי טראכט, האם זה טראכטן יקרא, אפשר די צווייטע צד קען זיין, רייס אויס די אלע עיקולין ופשורין וואס שטערן דיך פון טראכטען [סאסייעטי וכו' וכו'] און מאך א ערנסטער רעוואלוציע ביי דיר אין נפש, און נאכהער הייב אן פון פריש, און די סיבה פאר די קאמפלעקאציע, ווייל די ריכטיגע וועג פאר א מענטש צו לעבן איז נאר מיט'ן טראכטען און פארשטיין, קענסט נישט, אפעריר דיך כנ"ל,

און אויב איר וועט מיר פרעגן צו ס'איז כדי צו מאכן דעם רעוואלוציע, דאס איז ביי מיר קיין ספק נישט, דא לעבט מען און גאט'ס טבעדיגער וועלט, און ער האט דיר געגעבן א מח זאלסט דאס ניצען און ארבעטן מיט דעם, און אין דעם וועלט איז אלעס געמאכט געווארן צו פארשטיין, און גרונטליך פארשטיין, אבער אויב איז דיין פראבלעם סאסייעטי, האסט איין ברירה, דיך פארשרייבען א העכסט געלונגענע מציבה וואו דו ביסט נעבעך אומגעקומען על קידוש שמך, וכבדת את הסאסייעטי יותר מגופך, און צו ווארטען צו משיח'ס אנקום וואס דעמאלט וועט די גנאצע וועלט זיין ריכטיגע על ראשיניקער'ס ככתוב, כי מלאה הארץ דעה את ה', דעה כפשוטו ממש, און פונקט וואו דער ריכטיגער על ראשיניקער ווען ער קומט ארויף נאך זיין הונדערט און צוואנציג שפאצירט ארום אן אויפגעהייטעטער די אלע היכלות, פון סוקרטס צו אפלטון צו אריסטו צום רמב"ם , צו דקארט, און אויב טרעפט ער אן זיין אוגארישען זיידען אדער זיין עמאציאנאלען מארמורושין באבן וכו' און זיי ווילען אים געבן שלום זאגט ער אנשולדיגט כ'האב פאר אייך נישט קיין צייט יעצט איך דארף לויפען צו שפינוזען, סי יו לעטער, און זיי קוקען אים אן מיט געהויבענע ברעמן א חוצפה פון דעם משכיל...[אדער אפשר דאס אויך נישט דארט'ן זען זיי שוין איין דעם אמת, און זיי גייען צו די ספעציעלע לעקטשערס "פילוספיה פאר דאמיס" ] און מיט איין אטעם לויפט ער ווייטער צו קאנט'ן און דארט צו ארתער שופענהאור און אזוי ווייטער און ווייטער, ביי משיח'ס אנקום וועט אזוי אויס זען יע יע פונקט אזוי, נאר איין זאך, ווען מען וועט דיך שטעלן און די ראי אויפ'ן פארהער, און משיח וועט דיך פרעגן האסט געקוקט און קאווע שטיבל נאך פאר ער וועט דיך פרעגן עסקת בתורה, זאלסטו אים נישט באשייגעצן און שרייען די ביסט א משיח שקר, ווייל יעמאלט וועט מען דיך ווי א מורד במלכות אריינלייגען אינם שרעקעדיג'ן כף הכלע, און וועסט דיך צוריק טרעפן און מאנרו בית החיים... ענטפער, יא, ענד יו וויל פעס איט...]

אבער סאיז יתכן אז דער נישט ריכטיגער על ראשי'ניקער, נאך זיין אפעראציע וועט אויסזען גאר אנדערש ווי דער ריכטיגער על ראשי'ניקער, דער עפעקט פון זיין אפעראציע וועט אים אוועק שטעלן און אנדערער פארום ווי דער ריכטיגער על ראשי'ניקער אן דעם אפעראציע,

און פארשטייט זיך אז כלפי די ערשטע שאלה און עבודת האדם, איז שייך צו פרעגן אויף דעם ריכטיגען על ראשי'ניקער אויך, וואס זיין ארבייט, אפשר דארף ער זיך אויסרייסען זיין נאטור פון טראכטען און גיין ווי א קעלבעל צו די שחיטה, אדער ניין, זיין עבודה איז ווי מער צו שטייגען און חכמה און ווי מער פארשטיין און דעקן אלס גרעסערע שרעקעס און דעם חכמה פעלד, שלעצמי נעם איך אן צד ב', מו שראינו אצל הראשונים.

[יאיר]

ד- מיין שאלה אויף די מבקשי האמת איבער וואס לעיקוואד איז אזוי כעסיג, איז נישט די פאסט פאסט מאדערניזם. [איך טענה דאס אויך, אבער ערגעץ אנדערש] דא און אין דעם אשכול געווידמעט פאר לוחמי האמת, פרעג איך פשוט פארוואס מען זוכט דעם אמת? פארוואס איז פאר גאליליא געגאנגען כמעט בנפשו צו באשטעטיגען אז די וועלט דרייט זיך ארום די זון? אויב די אמת האט נישט קיין שום קאנצעקווענצען נאר דאס אז עס באשטעטיגט די מציאות [מציאות רוחני וגשמי און אלעס דערצווישען] כמו שהוא, וואטס דע ביג דיעל?
אין דעם אנדערן אשכול זעה איך סיי פון טאמבעל סאס און סיי פון יאיר אז די מטרה איז הנאה. נמצא אז מען רעדט פשוט פון לוחם זיין פאר'ן בעסטען געשמאקסטן אייז קרעים. פארוואס דעמאלט די מיסטישע עקסטאז ווען מען רעדט פון א "קורטוב אמת", עס איז דאך נישט מער ווי א קורטוב אייז קריעם?

א דאנק פאר די (און די איבריגע) טרעפליכע הערות. דו מישט אויס צוויי באזונדערע זאכן. איך האלט אז ס'איז דא אן אבסאלוטער אביעקטיווער אמת, וואס איז אמת נישט וויבאלד עס איז מורא'דיג געשמאק, נאר וויבאלד עס איז... אמת. איך האב נישט קיין לאגישע ראיה דערויף, איך ווייס עס נאר פון אינטואישאן, אזוי ווי נאך אסאך אנדערע זאכן. דאס איז וואס איך רעד פון קורטוב של אמת.
די נעקסטע שאלה איז, וואס ברענט מיר אזוי צו דערגיין דעם אמת? דאס איז שוין נישט קיין לאגישע קשיא און עס דארף נישט קיין לאגישע תירוץ. איך האב ליב אייזקריעם און איך האב אסאך מער ליב צו וויסן דעם אמת. עס גייט מיר אין לעבן. און דו ווייסט וואס נאך? יעדער איינער האט ליב דעם אמת מער ווי אלעם, אריינגערעכנט די גרעסטע פאנאטישע מאמינים. גראדע איז יתכן געוויסע סיבות פארוואס פאר דעם מענטשליכן באשעפעניש גייט אזוי אין לעבן צו וויסן דעם אמת. א מאמין קען דאס באצייכענען אלס דעם חלק האלקות פון יעדן מענטש, אזוי ווי דער נייגונג פונ'ם מענטש צו מאראל. א דארוויניסט קען זאגן אז ס'איז ווייל עוואלושאן האט געפעיווארד אנשי אמת (דאס שטימט נישט צו גוט היינטיגע צייטן...).
אבער אויסער דעם נאטורליכן ליבשאפט צום אמת, איז דא אויך די ווירדע פון אמת. אזוי ווי איך האלט אז דער לעבן פון א מענטש האט א ווערד, אזוי האט אויך דער אמת אן אומשאצבארע ווערד אין מיינע אויגן. איך האב ווייטער נישט קיין לאגישע סיבה דערויף, און מען דארף נישט קיין לאגישע סיבה דערויף, אזוי ווי מען דארף נישט קיין לאגישע סיבה פארוואס מען טאר נישט הרג'ענען א מענטש. און דערפאר, צושטעלן אמת צו אייזקריעם איז פשוט זינלאז, נישט ווייל עס מאכט נישט קיין סענס לאגיש, נאר ווייל לאגיק קומט בכלל נישט אריין דא.

[יאיר]

לדוגמא איך פארשטיי נישט פארוואס די "חכמים" דא רעדן מיט זילזול איינער צו צווייטען. מילא די פאנדעמענטאליסטס איז דאך אין כוחם אלא בקול קול חוצב להבות אש, אבער די 'חכמים' דא איז דאך זייער גאנצע ענין די אביעקטיווע שכל. פארוואס די זינלאזע גאוה, פארוואס די זילזול, פארוואס צומאל די קינדישע tantrums? [כבודו של ר' ישראל סאלאנטער במקומו מונח]

איך ווייס נישט אויב דו רעכנסט מיר אלס איינע פון די קינדערישע "חכמים", אבער כבודו איז דאך לכאורה יא פון די "חכמים". מונח בזכרוני אז כבודו הרמה איז געווען גאר ברוגז עטליכע מאל פאר'ן רעדן בזלזול אויף זיינע שיטות, דאכט זיך מיר אז מ'קען דאס אפילו אנרופן ווארפן א טענטראם כלשונך. אלזא, לדעתך מעג מען ווארפן א טענטראם ווען מ'רעדט מיט זלזול אויף א שיטה, לדעתי איז יתכן אז מען מעג ווארפן א טענטראם ווען איינער וויל מציע זיין אזעלכע סארט הצעות ווי למשל אז עס איז נישטא קיין אביעקטיווע אמת און אלעס איז תלוי אין קאנשעסנעס.
גראדע מיר ליגט אין קאפ עפעס א מעשה פון געוויסע "חכמים" וועלכע האבן געמאכט אזא טענטראם בשעת'ן זיך טענה'ן אין א געוויסע ענין אז זיי האבן צוריסן א ספר תורה בשעת מעשה.
את והב בסופה.

[יאיר]

וואס זאל איך אייך זאגן? איין קורטוב של אמת וואס מען דערגרייכט איז ווערד אלע יסורים פון יארן מיט ספיקות און קשיות
~ א געוועזענער חקרן

פארוואס? די הנאה וועגט איבער די צער?

לאו דוקא. (כאטש ביי מיר פערזענליך איז דאס אויך אמת) נאר ווייל דער אמת האט ביי מיר א באזונדערע ווערד וואס מען קען נישט צושטעלן צו גשמיות'דיגע הנאות. עס איז א חלק פון אונזער מאראלישע טעסק צו דערגיין דעם אמת. קענסט זיין מחולק מיט מיר.

[מוח שליט]

א רגע'לע דא.
איך זאג אז ווען מען רעדט דברי חכמה דארף מען נישט רעדן מיט זילזל.
דו זאגסט אז ווען מען אטאקירט מיך דארף איך זיין פון נעלבים ואינם עולבים.
אולי קען מען מחלק זיין איינס פון צווייטען?
ועוד והוא העיקר, איך ווייס קלאר אז איך ווער פראסטרעיטעד ווען איך זעה ווי איינס נאכן אנדערן ווערן אשכולות פארוואנדעלט אין א נארישע גאוה שפיל. איך געדענק נישט צו ווערן באליידיגט מצד מיך מבזה זיין פערסאנעלי. אויך געדענק איך נישט קיין טענטראם מצדי.
אדרבה צייכן מיר ביטע צו.
אזוי ווי איך האב כמה פעמים געשריבן, געב איך די רעכט פאר יעדעם מיך צו צולייגן אויף פיץ פיצלעך. בלי שום טינא בלב כלל וכלל. איך בעט נאר, אויף וויפל מען וויל הארכן מיין בקשה, אז מען זאל עס/מיך/מוח-שליט, דורכטוהן objectively כדי עס זאל זיין לתועלת.

[יאיר]

בשלמא ווען דו וואלסט געזאגט בערך כמו שכתבתי לעיל אז "עס איז גאנץ גרינג פאר יעדען ספקן אנצונעמן אז מען שטראפט נישט אויף האבן ספיקות, אויב איז מען מקיים תורה ומצות, ווייל מען קען זיך לכאורה נישט העלפן", וואלט איך פארשטאנען.
אבער אז דו זאגסט "על דעת כל הצדיקים שבכל הדורות\ אז סנישטא קיין הוה אמינא דהוה אמינא אז השי"ת וועט מעניש זיין איינער וואס בתום לבו ובזכות רוחו זוכט ער פשוט דער אמת און וויל וויסען צו די גלויבונג אין וואס מהאט עם אויפגעצויגען איז טאקע דער אמת און איז טאקע רצון ה'", הערשט ביי מיר אן אומקלארקייט.
מיין אומקלארקייט נעמט זיך ווייל מיר דאכט זיך אז די "דעת כל הצדיקים שבכל הדורות" איז ממש להיפך. לדוגמא וועלן מיר נעמן א שטיקל אויפגעקלערטע איד'ל [נישט זיך טועה זיין ח"ו מיט אונזער תמימותדיגע יידל דא], הנקרא ר' משה מימוני.

משנה תורה הלכות עבודה זרה הלכה ג' וכל הלאוין האלו בענין אחד הן והוא שלא יפנה אחר עבודת כוכבים וכל הנפנה אחריה בדרך שהוא עושה בו מעשה הרי זה לוקה ולא עבודת כוכבים בלבד הוא שאסור להפנות אחריה במחשבה אלא כל מחשבה שהוא גורם לו לאדם לעקור עיקר מעיקרי התורה מוזהרין אנו שלא להעלותה על לבנו ולא נסיח דעתנו לכך ונחשוב ונמשך אחר הרהורי הלב מפני שדעתו של אדם קצרה ולא כל הדעות יכולין להשיג האמת על בוריו ואם ימשך כל אדם אחר מחשבות לבו נמצא מחריב את העולם לפי קוצר דעתו כיצד פעמים יתור אחר עבודת כוכבים ופעמים יחשוב ביחוד הבורא שמא הוא שמא אינו מה למעלה ומה למטה מה לפנים ומה לאחור ופעמים בנבואה שמא היא אמת שמא היא אינה ופעמים בתורה שמא היא מן השמים שמא אינה ואינו יודע המדות שידין בהן עד שידע האמת על בוריו ונמצא יוצא לידי מינות ועל ענין זה הזהירה תורה ונאמר בה ולא תתורו אחרי לבבכם ואחרי עיניכם אשר אתם זונים כלומר לא ימשך כל אחד מכם אחר דעתו הקצרה וידמה שמחשבתו משגת האמת כך אמרו חכמים אחרי לבבכם זו מינות ואחרי עיניכם זו זנות ולאו זה אע"פ שהוא גורם לאדם לטרדו מן העולם הבא אין בו מלקות.

איך מיין אז דער רמב"ם איז ווייט נישט דער איינציגסטער מיט אזא שיטה.

וואס ברענגסטו מיר דא פון דעם מאדערנעם רמב"ם וועלכער האט זיך פארנומען בלויז מיט אמונה און מוח, און האט געהאלטן אז אריסטו דער פילאזאף וועט זיך געפינען אין עולם הבא, בעת רוב כלל ישראל וועט נישט האבן קיין עולם הבא. כמעט אלע גדולי ישראל זענען געווען מחולק מיט אזא פילאזאפישע הבנה וואס גיבט אזא עקסטרעמע חשיבות פאר דעם מוח. מ'קען קלאר זען אין ש"ס ווי מען באציט זיך כמעט נישט צו עניני אמונה נאר צו מצוות מעשיות. האומר אין תורה מן השמים איז אויף די זעלבע דרגה ווי הלוחש על המכה. און אויב עס זענען פארהאן נאך אזעלכע גדולים איז זייער דעה בטל מצד המציאות והמוחש. ודעתן של מייסדי אומתינו.

[יאיר]

א רגע'לע דא.
איך זאג אז ווען מען רעדט דברי חכמה דארף מען נישט רעדן מיט זילזל.
דו זאגסט אז ווען מען אטאקירט מיך דארף איך זיין פון נעלבים ואינם עולבים.
אולי קען מען מחלק זיין איינס פון צווייטען?
ועוד והוא העיקר, איך ווייס קלאר אז איך ווער פראסטרעיטעד ווען איך זעה ווי איינס נאכן אנדערן ווערן אשכולות פארוואנדעלט אין א נארישע גאוה שפיל. איך געדענק נישט צו ווערן באליידיגט מצד מיך מבזה זיין פערסאנעלי. אויך געדענק איך נישט קיין טענטראם מצדי.
אדרבה צייכן מיר ביטע צו.
אזוי ווי איך האב כמה פעמים געשריבן, געב איך די רעכט פאר יעדעם מיך צו צולייגן אויף פיץ פיצלעך. בלי שום טינא בלב כלל וכלל. איך בעט נאר, אויף וויפל מען וויל הארכן מיין בקשה, אז מען זאל עס/מיך/מוח-שליט, דורכטוהן objectively כדי עס זאל זיין לתועלת.

אדרבה, דו דארפסט נישט זיין פון נעלבים ואינם עולבים, דו דארפסט פארדאמען ווי עס פאסט ווען מען איז מזלזל אין אזעלכע שיטות וואס זענען דברי חכמה לדעתך, און מסביר זיין פארוואס ס'איז אזעלכע קלוגע רייד אז מ'וואלט דיר געדארפט פאלן צו די פיס פאר'ן עס מגלה זיין און אודאי נישט פארדאמען. האב נאר נישט קיין טענות ווען אזעלכע וואס זענען מחולק מיט דיר און האלטן אז ס'איז גארנישט אזעלכע דברי חכמה פארדאמען דיינע שיטות גאר שטארק. אין אנדערע ווערטער, דער עצם פארדאמונג איז נישט קיין פראבלעם לשיטתם פון די וואס זענען שטארק מחולק מיט דיר.
איך רעד נישט פון וערן באליידיגט, איך רעד פון רעדן מיט א גאר גרויסע אייפער און שטארקע פארדאמונג. כפי המונח בזכרוני, ואם טעיתי ה' הטוב יכפר בעדי, כי הוא דבר התלוי בשיקול הדעת.

[מוח שליט]

אויף א ווירדע [value] קען מען זיך נישט קריגן. לייבוביץ זאגט טאקע אז שמירת תורה ומצוה איז ביי אים א ווירדע. ואין אחר דבריו כלום. מיין פאזיציע איצטערט איז אז איך בין נישט מסכים צו קיין שום ווירדע. איך ווייס נישט וואס דאס איז. דו זאגסט אבער אז דו האסט דאס און דו קענסט עס אבער בשום אופן נישט מסביר זיין. איז דאך נישט שייך צופיל אריינצורעדן.
וואס מען קען יא טון איז גריבלען צו פארשטיין פונקטליך וואס די ווירדע דיינער איז.
ביסטו מסכים אז אמת איז בסך הכל וויסן די מציאות כמות שהוא?
זאגסטו אז דו האלטס א מוראדיגע ווירדע פון וויסן די מציאות כמות שהוא?
למשל וויסען וויפיל זאמט עס איז דא אין דעם ברעגעל, איז דאס א ווירדע ביי דיר?
איך פרעג באמת, איך מיין נישט לזלזל.