קאווע שטיבל

ווי קען מען טרעפן דעם חומש פון ר' זוסמאן מגלוגא? (וועלכער - אגב - טוט זיך אויף אז זיין ביאור איז "לרוב בשפה אחת עם המפורסם מו' משה דעסוי").

בכל אופן, לאמיר זען וואס דעם נודע ביהודה'ס קינדער און תלמידים שרייבן וואס ער האט געהאלטן איבער דעם ביאור:

ר' יעקב'קא, דער זון פון נודע ביהודה האט געשריבן:ונהירנא, זה כמו שלשים שנה ניקרא נקראתי בית אבינו, וישבתי עמו ימים עשור. בעת ההיא יצא לאור עולם תרגום אשכנזי על התורה מאת החכם המפורסם נודע בשערים מהרמ"ד ז"ל. ובעיני כמה רבנים רע, ויביטו אחרי משה, לתת דופי בהעתקתו וביותר בענין שם הקדוש, התעללו עלילת דברים אשר לא כן, ויראו מגשת אליו, אם לא יעמוד עמוד הימיני ( = ד.ה. דער נודע ביהודה) למשען למו. על כן, אל א"א מ"ו הגאון זצ"ל, שלחו את ידם כתובה באש שחורה להבעיר את קנאות. והוא במענה רך השיב חמתם באמרו: חדלו לכם להטיל מום בניב שפת דעת. אין אני רואה את כל מאומה בידו, ולמה זה נשים מסוה על קרני הודו?

קודם ברויך מען וויסן צי ער איז נאמן, איך קען נישט פונקטליך זיין היסטאריע. אזוי אויך איז אינטערעסאנט ווער עס זענען געווען די רבנים וואס האבן געשריבן צום נודע ביהודה, מסתמא רבי רפאל כהן פון האמבורג.

בכל אופן, לויט די עדות האט דער נודע ביהודה מעיקרא ממש גארנישט געהאט אויסצוזעצן קעגן דעם ביאור. אלעס וואס איז יא דא פון אים, איז נאר פון נאך די וויזל פרשה, וואס ווי געשריבן פון דעמאלטס האט זיך די שטעלונג כלפי מענדלסאן - וויזל'ס רבי מורה דרך און בעיקר שטיצער - געענדערט.

נאר אפילו נאכדעם, לאמיר זען וואס עס שרייבט א מקור וואס איז זיכער מוסמך, און דו האסט אים אויך געברענגט אין דיין תגובה. ער גיט ארויס ביהיינד די סין'ס פון די הסכמה אויף זוסמאן מגלוגא'ס ביאור:

ר' אלעזר פלעקלש אין א הסכמה אויף א איבערזעצונג אין תקפ"ד האט געשריבן:מזקנים אתבונן זכרתי ימים מקדם הנה מ"ו הגאון מופת הדור רבן של ישראל כקש"ת מוהר"ר יחזקאל סג"ל לאנדא נשמתו בג"ע עליון עלה בהסכמה בצירוף דרבנן המאורות הגדולים ב"ד מו"ש על חמשה חומשי תורה שנדפסו פה ק"ק פראג שנת תקמה"ל עם תרגום המלות על ידי הרבני המופלג בתורה מו"ה זוסמאן גלוגא זלה"ה ענו ואמרו כולם יפה הם עושים המעתיקים את התורה בלשון אשכנזי הצחה והטהורה מתערובות טעמים לשבח ולתהילה ובקשתם משם ומצאתם, יען שני דברים לא ישרו בעיני רבינו הגדול נ"ע מהמעתיק הגדול המפורסם לחכם, ראשון שהעתקתו הוא בתכלית יופי המליצה, יפה כתרצה, ובעיונים נפלאים משובצה, כל חכם לב יאמר עליו הלל נרצה, יען הרבה מן המלמדים הגם שבקיאים בלשון אשכנזי אינם בקיאים בהבנה האמיתית ואת הוד יפיה ומבלים ימיהם וימי הילדים הרכים ויהיו שניהם ערומים מעיקרי תורה ומצוות. שנית, המעתיק הגדול לא תרגם כל מלה ומלה בפני עצמו, והעתקתו היקרה לגדולים חקרי לב והוא מלמד דעת מבינים...

די אלע שבחים און פאזיטיווע קריטיק שרייבט דער תלמיד אין תקפ"ד, מער ווי דרייסיג יאר נאך וואס דער נודע ביהודה זאל האבן געמאכט א "חרם" קעגן מענדלסאן'ס ביאור. מיר שטימט עס נישט.

אזוי אויך אינעם צל"ח וואס דו ברענגסט צו כשתעיין היטב תראה אז ער איז נישט מדמה דעם ביאור צו וואס ער רעדט פאר דעם, נעמליך איבער מלמדים מיט פסול'ע דעות, נאר אויף אזויפיל, אז כדי צו פארשטיין דעם שיינעם דייטש פונעם ביאור וועט מען נמשך ווערן צו ליינען גוי'אישע ביכער און דער רעזולטאט פון ליינען גוי'אישע ביכער איז נישט גוט. סאו נאכאמאל און נאכאמאל זעען מיר די זעלבע פוינט, אין יעדן פלאץ ווי מען טרעפט א התנגדות פיונעם נודע ביהודה צום ביאור, איז עס נישט אינעם מחבר און נישט אינעם חיבור, נאר כלפי לערנען מיט קינדער וואס קענען נישט קיין הויך דויטש.

אבער א "חרם" מאן דכר שמיה? עס דערמאנט מיר פון די פארשפרייטע לעגענדע אז דער נודע ביהודה זאל האבן געזאגט אז מענדלסאן איז א גלגול פון יש"ו. דער נודע ביהודה האט געדארפט קודם כל גלייבן אין גלגול עס צו קענען זאגן... למעשה קען מען היינט טרעפן דאס אפילו אויף גוי'אישע סייטס, און דער מקור איז א אפענע "פרשה פערלס" פון נטרונא... (זייער ציל איז בעיקר דער המשך פון די מעשה, נעמליך פון שינאווער רב אויף הערצל).

רבי רפאל הכהן איז באוויסט ווי דער לוחם בה"א הידיעה קעגן וויזל ואתו עמו מענדלסאן, אבער איז דא עפעס געדרוקט (אדער עדות בעל פה) ספעציפיש קעגן דעם ביאור, בפרט בעפאר די פרשה מיט וויזל?

און ווי איז דער מקור אז דער הפלאה איז געווען קעגן? (אפשר מיינסטו וואס דער חתם סופר ברענגט בשמו אז ער האט געזאגט אז די אלע חברה געבן זיך אפ נאר דוקא מיט מקרא און נישט תלמוד?), איז דא עפעס א דרשה, א בריוו, א עדות? אדער אלעס וואס מיר פארמאגן איז גערליץ'נס דראמאטישע שילדערונג איבער זיין פארברענען דעם ביאור אין די פראנקפורטע גאסן?

ר' שלמה קלוגער קומט בכלל נישט אריין דא, ער איז שוין געווען סאך שפעטער און געוואינט אין גאליציע.

דעת תורה, וואס דו שרייבסט איז בעצם ריכטיג. ס'הייסט, די טעמים וואס דער נודע ביהודה גיבט אן קעגן דעם ביאור איז טאקע בעיקר צוליב דעם ווייל אנשטאט עס זאל דערנענטערן די תורה דערנענטערט עס די גוי'אישע שפראך. אבער פון זיין שפראך קען מען זען אז עס ברענט אים שטארק. מיין השערה איז אז די גאנצע זאך האט אים נישט געשמעקט, אז א מאדערנער דייטשער פראפעסאר שרייבט א תרגום אויף הויך דייטש, און ער איז ארויס דערקעגן. כאטש איך ווייס נישט צו ס'איז געווען ממש אן אפיציעלער חרם. בעצם איז טאקע נישט געווען וואס צו זיין דערקעגן אלס דער עצם ביאור. נאכמער, דער ביאור וואס איז געווען אויף לשון הקודש איז דאך לויט זיין טעם מותר, וויבאלד עס איז נישט אויף דייטש.

איך זע נישט וואס עס זאל משנה זיין פאר אדער נאך די ווייזל פרשה, די טעמים וואס ער שרייבט איז שייך דעמאלט פונקט ווי פריער. אויך, אין א שפטערדיגע הסכמה צו רבי שלמה מדובנא נאכדעם וואס ער האט זיך אפגעטיילט פון רמ"ד און אליין ארויסגעגעבן א תרגום שרייבט ער קלאר אז באלד אין אנהויב האט מען אים געשיקט בעטן א הסכמה און ער האט נישט געוואלט מסכים זיין דערצו.

פון רבי אליעזר פלעקלס איז טאקע א פלא, אז אין עולת ציבור האקט ער בחרב ובחנית אויף רמ"ד, און אין די הסכמה וואס דו ברענגט איז ער גאנץ פארווע. רבי יעקבקא'ס עדות איז אויך זייער אינטערעסאנט, איך וואלט געוואלט וויסן דער מקור.

דער הפלאה האט געהאלטן א דרשה ברבים קעגן דעם ביאור, וואס איז געווען אין כתב יד און איז ערשט לעצטנס געדרוקט געווארן. וועגן רבי רפאל הכהן'ס התנגדות צום ביאור טרעפט מען אין די בריוון פון מענדלסון אליין, דארט שרייבט ער אויך אז ער האט בכונה אויסצולערנען הויך דייטש און קולטור פאר די אידן, און אויב ער וועט אויך אננעמען שטרענגע מיטלען צו פארטיידיגן זיין ביאור וועט דאס שאטן זיין גאנצע ציל. זע מער וועגן די עדויות אין קובץ ישורון חלק ח'.

אלזא, עס איז גאנץ קלאר אז ס'איז נישט געווען קיין ממשות'דיגע טענות קעגן דעם ביאור, מצד עצמו איז עס געווען אויסגעהאלטן. נאר וואס דען, פאר די רבנים האט דאס נישט געשמעקט אז דער עולם וועט זיך אויסלערנען דייטש, און בכלל איז לכאורה דער גאנצער רעיון פון לערנען אין א תרגום פון א געלערנטער פראפעסאר נישט געווען לרוחם, איז מען ארויס דערקעגן. לאמיר זיך פארשטעלן אז היינט זאל מארק שפירא ארויסגעבן א חומש איבערגעזעצט אויף א הויכער ענגליש, צו וואלטן די רבנים געלאזט היימישע קינדער לערנען אין דעם?

אגב, איך בין נישט באקאנט וועגן א שריפת הביאור אין פראנקפורט, אבער עס זענען פארהאן היסטארישע מקורות (כמדומה לי) אז אין ווילנע האט מען פארברענט דעם ביאור, און לויט טייל איז דאס גאר געווען אויפ'ן גוטהייסונג פונ'ם גאון.

לעיקוואד האט געשריבן:איך האב נישט געזאגט אז ער האט געוואלט אויסרייסען מצוות שכליות.

רמ"ד אליינס איז געווען א יוד א מאמין בכל עיקרי האמונה המקובלים אויף וויפיל איך ווייס, ער האט נאר געזאגט אז ייידושקייט מאכט זיך נישט אזוי צוטוהן אז מזאל האבען די ריכטיגע אמונות כל זמן מטוט די ריכטיגע מעשים. און אין די נקודה איז ער גאנץ גערעכט, הגם מקען מעיין זיין ווי וייט מקען דאס נעמן און צו דאס וואס ער האט געוואלט בויען פון דעם איז ריכטיג, איז דאס נאכאלץ א לעגיטימער וויכוח בדרכה של תורה וואס מקען מעיין זיין, נישט אז ער האט "געוואלט אויסרייסען" מצוות שכליות ואמוניות.

ביז גערעכט אז ביי אונז האט מען נישט געהאלטען אז די ארבעט זאל זיין אויף אמונה וכו' נאר די עיקר ארבעט איז אויף מעשים, אין אמונה וועט נאכקימען. אבער כ"ע מודים אז איינער ווואס טיט אלע מצות אין האט נישט קיין אמונה, איז נישט קיין יוד - אזוי די רמב"ם אין נאך ראשונים זאגען.

וועלקאם בעק, מאיר. איך בין נישט איבערצייגט אז ס'איז כו"ע מודי. אין גמרא טרעפן מיר נישט אז ווען מ'איז מגייר איינעם פרעגט מען אים אויב ער גלייבט דאס אדער יענץ, נאר אויב ער איז גרייט צו מקבל זיין אויף זיך די מצוות פון די תורה, דער רמב"ם לייגט שוין יא צו אז מען איז אים מודיע די עקרי הדעת, וז"ל (איסורי ביאה פרק י"ד) : "ומודיעין אותו עיקרי הדת, שהוא ייחוד השם ואיסור עבודה זרה; ומאריכין, בדבר זה. ומודיעין אותו מקצת מצוות קלות, ומקצת מצוות חמורות; ואין מאריכין, בדבר זה." ווייל דער רמב"ם האט געלייגט א שטארקע דגוש אויף מחשבה, וואס ער האט גענומען פון גוי'אישע פילאזאפן. עס איז ריכטיג אז אין די משנה (סוף סנהדרין) שטייט האומר אין תורה מן השמים אין לו חלק לעולם הבא, אבער אין די זעלבע משנה שטייט אויך הלוחש על המכה אין לו חלק לעוה"ב. צו וועט דען איינער זאגן אז דער וואס איז לוחש על המכה איז נישט קיין איד?

מיר האבן שוען אמאל געשמועסט דערוועגן יאיר, כהאב הנאה אז דו האסט מטעים געווען דיינע ווערטער, איך מיין עס פארדינט א באזונדערע אשכול.

א לינק צו רמ"ד'ס קונטרס קהלת מוסר וועלכעס ער האט ארויסגעגבן מיט דעם unknown טוביה בוק. טייל ווילן זאגן אז דער לעצטער איז געווען מדריכו וידידו אהרון גומפרץ. אנדערע זאגן אז דאס איז אויך געווען אים. http://www.hebrewbooks.org/42578

Sent from my SM-G903F using Tapatalk

זיי האבן דארט אויך דעם אור לנתיבה, דאס איז אייגענטליך די הקדמה צו זיין ביאור על התורה.

זייער אן אינפארמאטיווע אשכול, צום ערשטן מאל אריינגעוואנדערט. וויפיל מיר שמיעסן דא, און וויפיל עס איז באקאנט איבער דער טיילונג איז דאס געווען איינפאך צוליב די רעפארמער (נעאלאגען). עס קומט מיך ארויף א שמייכל, אז יעצט ביים אינטערנעט קאמף, הערט מען כסדר פון חכמי השוטים אז עס גייט קומען א טיילונג! וויפיל מאל האט איר שוין געהערט א גרויסע האלדז זיך אייסערן: עס וועט נאך קומען א טיילונג צווישן די אינטערנעט באזיצער און די מעלות באזיצער. עס לאזט זיך זאגן אן קיין צווייפל אז די האבן נישט די מינדערסטע השגה פארוואס 'דער טיילונג' האט פאסירט. אין זייערע מוח צעלן קומט פאר אז די טיילונג איז געווען צווישן פאליש זיצערס און היכל בית המדרש זיצערס. צווישן די פארווערטס ליינער און די אלגעמיינע זשורנאל ליינער. צווישן לאנגע בערד און בערד וואס פארמאגן א קניפל.

איך זע אז עס איז ווייניג באשריבן געווארן אין קאווע שטיבל איבער די תקנות מיהאלאוויץ. וואס וואלט זיך געפאדערט א לאנגס און א ברייטס. אט האט איר א טיפישער חסיד וואס מאכט א תמצית פון די תקנות לויט זיין געשמאק. וואס א טייל פון די זאכן האבן סוספענדירט היינטיגער צייטן, צב"ש: אסור לדרוש דרשה בלשון אומות העולם, וכהנה וכהנה.

גראדע האב איך א שטארקע חשד אז א טיילונג וועט יא פאסירן יעצט אדער שפעטער, לויט די וועג ווי אזוי די אכשר דרא דירעקציע פירט אונז.

בן אדם האט געשריבן:גראדע האב איך א שטארקע חשד אז א טיילונג וועט יא פאסירן יעצט אדער שפעטער, לויט די וועג ווי אזוי די אכשר דרא דירעקציע פירט אונז.

ווען די טיילונג וועט אויסברעכן, און מען וועט געבן פאר יעדעם א פראגע-בויגן אויסצופילן, אויף וועלכע צד פון די טיילונג ער וויל זיך געפונען, וועט זיך די טיילונג שנעל מאחד זיין. עס וועט זיך ארויסשטעלן אז בלויז די אידן וואס ווילן ליגן אין פאלאק'ס לאט אדער אין די בני יואל'ע חלקה וועלן בעפארצוגן די טיילונג.

אגב, וואו קען איך טרעפן מנדלסון'ס הקדמה צו דעם איבערגעטייטשטן-רבי מנשה בן ישראל'ס תשועת ישראל? ס'איז בכלל אמאל איבערגעטיישט געווארן פון דייטש צו עברית אדער ענגליש?

Sent from my SM-G903F using Tapatalk

א הערצליכן דאנק רוסישער.

דרך אגב, דארט באציהט ער זיך אויף די פרשה פון נתנאל פויזנער -א גביר וועמען ר' רפאל הכהן פון האמבורג במח"ס תורת יקותיאל האט מנדח געווען און נאך פרעשור פון די אויטאריטעטן געצוינגען געווען צוריקצוציען. Dohm, מחמת זיינע שטארקע געפיהלן פאר שענקען די אידן גלייכבארעכטיגונג האט געטענהט אז מזאל די אידישע בתי דינים אויך געבן זעלבבשטענדיגע אויטאריטעט. מנדלסון וואס האט אזוי געשוויצט פאר טאלעראנץ און איקוואליטי האט זיך געפינען אין א פעקל. נישט נאר וועט אזא טאלעראנץ נישט ברענגען די ערווארטעטע ענלייטענמענט אין די קהילה נאר מה יאמרו האומות צו מנדלסון'ס אפיעלס צו געבן רעכטן צו א פאלק וואס אירע מנהיגים אנערקענענען נישט אין אזעלכע רעכטן און מסתמא אירע מעמבערס אויך נישט. ווען יא פארוואס זענען זיי מנהיגים?

וואס וועט לאוואטאר'ס קליקע האבן צוזאגן יעצט ווען ס'שטעלט זיך ארויס אז אידישקייט איז יא א רעליגיע פון צוואנג? (ווי פראקטיצירט בזמן הזה לויט תלמודישען און קלעריקעל פארמאט) ווער זאגט אז מנדלסון'ס אדעלאגיע האט בכלל שטיצער? אפשר איז ער ווי אן אייזאמער נטורי קרתא'ניק? אפשר זענען די מחנה וואס טענה'ן אויף קאנדישענעל עמאנציפאציע גערעכט?

ווען כ'וועל האבן צייט וועל איך אויך נאכקוקן וואס August Friedrich Cranz האט געשריבן אויף דעם.

כזאג נאך וואס כהאב געלייענט אין שמואל פיינער'ס The Jewish Enlightenment.

Sent from my SM-G903F using Tapatalk

[justify]ווי איך פארשטיי איז דער הויפט קעגנשאפט צו רמ''ד געווען צוליב זיין בוך 'ירושלים' וואס ער האט פארפאסט אין 781' למספ'. און נישט צוליב זיין דייטשער ביאור אויפן תנ''ך.

דער רמ''ד איז דאן אונטערגעצויגן געווארן דורך א קריסטליכער פילאזאף מיטן נאמען זשאן לאַוואַטער. דער לאַוואַטער איז אויסטערליש באיידרוקט געווארן פון די פערזענליכקייט פון מענדלסאן, אזש ער האט גענומען אויף זיך א מיסיע באיינצופלוסן מענדלסאן אז ער זאל זיך זיך טויפן צו קריסטנטום. מענדלסאן וועלכער איז געווען א תורה-געטרייע איד האט זיך קיינמאל נישט געהאלטן ביים טויפן, ער איז געווען העכסט צו פרידן צו פארבלייבן א ג-ט-פורכטיגער איד. אבער דער לאַוואַטער האט נישט נאכגעלאזט... ער האט פובליצירט פּאַמפלעטן אין וועלכע ער האט זיך אויסגעדריקט מיט אויסטערלישע וואונדער ווי אזוי אזא אינטעלעקטואַלע מאן ווי מענדלסאן האלט זיך אזוי פעסט צום אידשן גלויבן, און אנטזאגט זיך קאטאגאריש צו אנערקענען די לערע פון יעזעס, און דער ריינער ווארהייט פונעם קריסטילכער גלויבן.
מענדלסאן וועלכער איז געווען גאר א אנגעזענע פיגור אין בערלין, האט געשפירט אז ער מוז עטוואס ענטפערן אויף די פּאַמפלעטן פון לאַוואַטער... דערפאר האט ער דאן פארפאסט זיין בוך ירושלים...
אין דעם בוך ברענגט ער שטארק ארויס זיין פיליזאפישער געדאנקן-גאנג איבער די באציאונגן צווישן די קריסטיליכע רעגירונגן און די אידן. ער אַרגומענטירט איז זיין בוך אז דער רעגירונג האט נישט די רעכט צו שטערן אירע בירגער אויסצופירן זייער פליכטן צו ג-ט לויט זייער טראדיציע, איטליכער בירגער פארמאגט די רעכט אויסצופירן זיינע פליכטן צו ג-ט לויט זיין טראדיציע, און לויט ווי ער זעט פאר ריכטיג. ווי ס'שיינט האט אים זאגאר אינערליך געגבערט געוויסע צווייפלנישן. נעמליך, אויב די רעגירונג און די קירכע האבן נישט רעכט איינצוטיילן פאר א מענטש ווי אזוי אויסצופירן זיינע פליכטן צו ג-ט, דאן פארוואס זאלן די רבנים און קהלה פירער יא האבן די רעכט איינצוטיילן פאר אידן ווי אזוי אויסצופירן זייער פליכטן צו ג-ט? (אין יענע עפאכע האבן די קהילות אין א געוויסע זין פארמאגט זעלבסטשטענדיגע אטונאמיע, וועלכע איז אין אלגעמיין געווען אינפארסירט דורך די רעגירונג זעלבסט. די פרנסים און רבנים האבן געהאט לעגאלע מאכט צו צווינגן אידן זיך צו האלטן צו די תורה. זיי זענען לעגאל געווען ערלויבט זיך צו באנוצן מיט פיזישע-געוואלטאטן און מיט פינאנציאלע שטראפן קעגן אינדיווידואַלן וועלכע האבן פארלעצט תורה געבאטן.) מענדלסאן האט דאס אנגעקוקט אלס טאטאלע היפאקריטע... דערפאר שרייבט ער אין זיך בוך אז בלויז ווען אידן האבן געהאט זייער זעלבסשטענדיקייט אין ארץ ישראל, און די געזעצן פון די תורה זענען געווען עמטליכער געזעץ אין לאנד, האבן די רבנים און ריכטער געהאט די אויטריטעט צו אינפארסירן תורה געזעצן. אבער אין גלות פארמאגן נישט די רבנים קיין שום רעכט, און דער רעגירונג אויך נישט. קיינער קען קיינעם נישט איינטיילן אדער צווינגען ווען און ווי אזוי אויסצופירן זיינע פליכטן צו ג-ט.

דאס האט זעלבסט-פארשטענדליך גאר שטארק אויפגעבראכט די רבנים. זיי האבן געזען אין די דאזיגע רמ''ד פילאזאפיע א טאטאלער פארניכטונג קעגן יעדע סארט רבנישער אוטריטעט... דערפאר זענען די רבנים ארויסגעקומן אזוי שארף קעגן אים.

פון א היסטארישער שטאנדפונקט איז דער ביאור וועלכע ער האט פארפאסט אויפן תנ''ך נישט געווען דער לעצטער שטרוי וואס האט אונטערגעבראכן דעם רוקן פון קעמל. נאר זיין בוך ירושלים אין וועלכע ער ברענגט ארויס זיין פיליזאפישע געדאנקן-גאנג קעגן איינצוטיילן פאר יענעם ווי אזוי ער זאל אויסצופירן זיינע פליכטן צו ג-ט... דאס האט געמאכט די זאך...[/justify]

איז דאך שווער א קשיא. (אויסער דעם אויסגעדראשענעם תירוץ וואס מ'געט אן אז ער איז געווען א מסית ומדיח.) אויב ער איז געווען אן אמת'דיגער ערליכער, תורה געטרייער איד. דאן פארוואס האבן זיך אלע זיינע טעכטער געשמד'ט, ל"ע...?!

berlbalaguleh האט געשריבן:איז דאך שווער א קשיא. (אויסער דעם אויסגעדראשענעם תירוץ וואס מ'געט אן אז ער איז געווען א מסית ומדיח.) אויב ער איז געווען אן אמת'דיגער ערליכער, תורה געטרייער איד. דאן פארוואס האבן זיך אלע זיינע טעכטער געשמד'ט, ל"ע...?!

אפשר האט ער געהאט אומגעפילטערטע אינטערנעט אינדערהיים?...

ס'דא א בריוו פון הגה"ק בעל שרידי אש זצוק"ל (אז איר האט נאכנישט געהערט פון אים דאן סקיפ איט...) ווי ער שרייבט אז מען דארף בעטן מחילה פון די "משכילים הראשונים" וואס מען האט זיי פארטריבן פון כלל ישראל על לא עוול בכפם.
ביי אונז אין משפחה [אנגעזעהנע משפחה פון אונגארן] האט מען אים בכלל נישט אוועקגעמאכט, נאר מהאט אכטונג געגעבן וועגן וואס איז געשעהן מיט די באוועגונג נאכדעם
די היינטיגע מהלך המחשבה פון די חרדים קען זיך באגראבן פאר די מהלך פון די משכילים, זייערע "אויפגעקלערטע" קשיות און תירוצים איז היינט שוין אלד ניוז ביינונז חרדים, נאר וואזשע דען, דארף מען פארשטיין אסאך גמרות און פירושים אויף די פילוג פון בני רשב"ג און די חכמי יבנה און די פילוג פון ר"מ איבער די יונה אין הר גריזים, און ס'נאריש צו ענטפערן אין קורצן.

היינו טעמא דיעפעד היינו טעמא דרעפארם...

מען דערדריקט אזוי אז מ'איז געצוואונגן צו ווערן אפגעפארן, ראה ערך צדיקים ורשעים אצל הקיצונים לעומת בינונים אצל הפשרנים.

מיר געדענקן נאך די פירוש אין ראדני... מ'האט אמאל געקאנט זיין ערליך און הנאה האבן דערפון אן זיין קיצוניותדיג, היינט מאכט מען געלט פון קיצוניות קען מען זיך שווער דערהאלטן מיט נארמאלקייט

Buddy האט געשריבן:ס'דא א בריוו פון הגה"ק בעל שרידי אש זצוק"ל (אז איר האט נאכנישט געהערט פון אים דאן סקיפ איט...) ווי ער שרייבט אז מען דארף בעטן מחילה פון די "משכילים הראשונים" וואס מען האט זיי פארטריבן פון כלל ישראל על לא עוול בכפם.
ביי אונז אין משפחה [אנגעזעהנע משפחה פון אונגארן] האט מען אים בכלל נישט אוועקגעמאכט, נאר מהאט אכטונג געגעבן וועגן וואס איז געשעהן מיט די באוועגונג נאכדעם
די היינטיגע מהלך המחשבה פון די חרדים קען זיך באגראבן פאר די מהלך פון די משכילים, זייערע "אויפגעקלערטע" קשיות און תירוצים איז היינט שוין אלד ניוז ביינונז חרדים, נאר וואזשע דען, דארף מען פארשטיין אסאך גמרות און פירושים אויף די פילוג פון בני רשב"ג און די חכמי יבנה און די פילוג פון ר"מ איבער די יונה אין הר גריזים, און ס'נאריש צו ענטפערן אין קורצן.

היינו טעמא דיעפעד היינו טעמא דרעפארם...

מען דערדריקט אזוי אז מ'איז געצוואונגן צו ווערן אפגעפארן, ראה ערך צדיקים ורשעים אצל הקיצונים לעומת בינונים אצל הפשרנים.

מיר געדענקן נאך די פירוש אין ראדני... מ'האט אמאל געקאנט זיין ערליך און הנאה האבן דערפון אן זיין קיצוניותדיג, היינט מאכט מען געלט פון קיצוניות קען מען זיך שווער דערהאלטן מיט נארמאלקייט

חבבי... רמ''ד איז געווען א גרויסער שייגאץ... אפגעזען צו ער איז געווען א שותמ''צ צו נישט... קאפיש?

קאך_לעפל האט געשריבן:

Buddy האט געשריבן:ס'דא א בריוו פון הגה"ק בעל שרידי אש זצוק"ל (אז איר האט נאכנישט געהערט פון אים דאן סקיפ איט...) ווי ער שרייבט אז מען דארף בעטן מחילה פון די "משכילים הראשונים" וואס מען האט זיי פארטריבן פון כלל ישראל על לא עוול בכפם.
ביי אונז אין משפחה [אנגעזעהנע משפחה פון אונגארן] האט מען אים בכלל נישט אוועקגעמאכט, נאר מהאט אכטונג געגעבן וועגן וואס איז געשעהן מיט די באוועגונג נאכדעם
די היינטיגע מהלך המחשבה פון די חרדים קען זיך באגראבן פאר די מהלך פון די משכילים, זייערע "אויפגעקלערטע" קשיות און תירוצים איז היינט שוין אלד ניוז ביינונז חרדים, נאר וואזשע דען, דארף מען פארשטיין אסאך גמרות און פירושים אויף די פילוג פון בני רשב"ג און די חכמי יבנה און די פילוג פון ר"מ איבער די יונה אין הר גריזים, און ס'נאריש צו ענטפערן אין קורצן.

היינו טעמא דיעפעד היינו טעמא דרעפארם...

מען דערדריקט אזוי אז מ'איז געצוואונגן צו ווערן אפגעפארן, ראה ערך צדיקים ורשעים אצל הקיצונים לעומת בינונים אצל הפשרנים.

מיר געדענקן נאך די פירוש אין ראדני... מ'האט אמאל געקאנט זיין ערליך און הנאה האבן דערפון אן זיין קיצוניותדיג, היינט מאכט מען געלט פון קיצוניות קען מען זיך שווער דערהאלטן מיט נארמאלקייט

חבבי... רמ''ד איז געווען א גרויסער שייגאץ... אפגעזען צו ער איז געווען א שותמ''צ צו נישט... קאפיש?

מיינסט עס ערענסט? אוקעי סאו נעם ביטע 2180$ און מאך מיר פליז א תיקון באש"ש מיט רי"ק טבילות.

א ספעציעלע ניגון אין דיין עהרע...

חֲבִיבִי יָהּ חֲבִיבִי
הָאֵל הַמֶּלֶך הָרַחֲמָן
יִשְׁלַח מְשִׁיחוֹ הַנֶּאְמָן

אָב הָרַחֲמָן שְׁמַע קוֹלֵנוּ שְׁלַח בֶּן דָּוִד וְיִגְאֲלֵנוּ
נָשׁוּב לְצִיּוֹן עִיר קָדְשֵׁנוּ וְנִשְׁלֹט בָּהּ בְּיָד רָמָה

שָׁמָּה נִתְאַסֵּף בְּעִיר הַבִּירָה וּמֵחָדָשׁ יִשָּׁמַע קוֹל שִׁירָה
וְאָז נַדְלִיק אֶת הַמְּנוֹרָה בְּבֵית שׁוֹכֵן מְעוֹנָה

רְאֵה בָּעֳנִי יִשְׂרָאֵל עַמֶּךָ וְהָשִׁיבֵם נָא לִגְבוּלֶךָ
וְאָז יֵרָאֶה כָּל זְכוּרֶךָ שָׁלֹשׁ פְּעָמִים בַּשָּׁנָה

אוי... כ'האב פארגעסן משיח איז שוין לאנג דא....

און מיט א אמת'ע טיפע בליק איז דאס די חטא פון מכירת יוסף לפי הרש"ר הירש:
יעקב אבינו האט מורא געהאט אז יוסף איז יצא לתרבות רעה, איז נישט שלם בבניו ביז יוסף איז הולך בדרך אבות, ווייל אויב יוסף איז יצא לתרבות רעה, דעמאלס האט ער גארנישט פון די אנדערע עלעף, ווייל זיי האבן גורם געווען אז יוסף איז יצר לתרבות רעה, איז קען מען זיין די גרעסטע צדיק באמת, אבער די האסט אוועקגעטריבן איינעם און מתוך זה יצר לתרבות רעה, וואס דאס מאכט דיר פונקט אזא רשע ווי דיין ברודער וואס איז יצא לתרבות רעה!

און מיט א אמת'ע טיפע בליק איז דאס די חטא פון מכירת יוסף לפי הרש"ר הירש:
יעקב אבינו האט מורא געהאט אז יוסף איז יצא לתרבות רעה, איז נישט שלם בבניו ביז יוסף איז הולך בדרך אבות, ווייל אויב יוסף איז יצא לתרבות רעה, דעמאלס האט ער גארנישט פון די אנדערע עלעף, ווייל זיי האבן גורם געווען אז יוסף איז יצר לתרבות רעה, איז קען מען זיין די גרעסטע צדיק באמת, אבער די האסט אוועקגעטריבן איינעם און מתוך זה יצר לתרבות רעה, וואס דאס מאכט דיר פונקט אזא רשע ווי דיין ברודער וואס איז יצא לתרבות רעה!
איז ווילאנג מיר וועלן פארטרייבן אונזערע ברודער, איז די גלות בתוקפו, ולכן אלה שתומכים בטיילונג מתנגדים לגאולה דהיינו ציונות...

נאכמער ווען מ'לאזט ווען געמאך אלע חכמי ישראל פון די לעצטע יאר צוויי הונדערט, פון הגר"ע הילדסהיימר ביז הג"ר קלמן כהנא, און טויזענטער גדו"י הרב רודרמן [האור שמח שעודדם] וואס זענען נישט געגאנגען בתלם פון די חכמי המופתים והנסים, נו. אבער אז די קליין צאל מתנגדים לכל יהודי יר"ש וואס האט געהאלטן ביים טוהן פאר אידישקייט, דאן האט נישט קיין האפט זייערע ווערטער אין דעם נידון, און ברענג מיר נישט פון די אמת'ע חכמי ישראל ווען זיי זענען ארויס קעגן ביקורת המקרא חכמה ומדע וכו', ווייל זיי האבן זיך געטעהנט בדרך כבוד, אדער האבן זיי עס געטוהן לפנים און למעשה האבן זיי שטארק מכבד געווען אנדערע ווי הגריץ דושינסקי והח"ח לגבי רי"י רייניס