פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:קול דודי האט געשריבן:וואס הייסט? ס'איז קלאר אז דאס איז דווקא יא א יסוד פונ'ם בריאה. עכ"פ מער ווי די גריכישע ד' יסודות!
ס'איז אבסעלוטלי קלאר אז נישט. (יענער טעקסט בוך איז שוין לאנג נישט אין באניץ.)
קול דודי האט געשריבן:וועלכער טעקסט בוך??? די סטענדארד מאדעל איז די יסוד פון דער וועלט וכל אשר בו, לויט ווי אונז פארשטייען היינט. פארוואס זאגסטו אז נישט?
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:קוואנטום פיזיקס -- וואס זאגט אז די בריאה לאזט בעצם זיך נישט טעסטן -- איז א בעסערער ביישפיל
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:ווייל אויב באשטייען אטאמס פון נאך "זאכן", און יענע זאכן פון נאך זאכן, קען דאס דאך נישט זיין דער "יסוד" (
קול דודי האט געשריבן:הא? כ'האב מורא אז די ווייסט נישט קיין סאך פון קוואנטאם פיזיקס. מען טעסט דאס יעדען טאג! בעיני ראיתי ובידי עשיתי. עס איז פון די מערסטע אויספרובירטע טעאריעס און די געשיכטע!
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:מען טעסט די אפעקטן און אויפפירונג. ס'איז אבער פאראן א פלאץ ביז וואו די טעאריע לאזט זיך טעסטן. דאס הייסט, אפילו ביז וואוהין סייענס איז אנגעקומען, איז נאך פריער פאראן א פארשפארטע טיר דורך וועלכער מיר מענטשן קענען נישט דורכגיין.
קול דודי האט געשריבן:איך מיין באמת נישט צו טשעפען, אבער ס'איז קלאר אז די ווייסט נישט קיין סאך פונ'ם סטענדארד מאדעל. דאס איז די יסוד; גארנישט קען נישט צושטוקלט ווערען ווייטער, לויט ווי מיר ווייסן היינט.
קול דודי האט געשריבן:נישט אזוי. די אנסערטינטי פרינציפאל וואס די לינקסט איז זייער גרינג צו טעסטן און אויפווייזן אז עס איז טאקע אזוי. מען האט דאס געטון אומצאליגע מאל!
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:אלס סברא, איז דער נעגאטיווער ארגומענט סך שוואכער ווי דעם פאזיטיווען. ווייל איינמאל ער זאגט עפעס וואס ער האט בשעתו נישט געקענט וויסן, פאלן די סתירות אויטאמאטיש אריין (ווידעראמאל, בתורת מער מסתבר) צו דער קאטעגאריע פון "איך פארשטיי נישט".
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:אן אטאם איז דער יסוד פאר די עלעמענטס
יואליש האט געשריבן:און וואס טיט זיך ווען זיי האבן געקענט וויסן און האבן דאך נישט געוויסט?
ערענסט גערעדט, פארוואס איז "כ'ווייס נישט צו זיי האבן נישט געוויסט" א פשוט'ערע תירוץ אויפן נעגעטיווע טענה מער מסתבר פון "כ'ווייס נישט וויאזוי זיי האבן געוויסט" אויפן פאזיטיוון? ובפרט דאס בכלל "נישט וויסן" האט זיך אנגעהויבן בלויז ווען וויסענשאפט האט אנדעקט אז חז"ל שטימט נישט מיטן מציאות. ביז דאנמאלס האבן אלע דייקא "יא געוויסט" סיי פשוט פשט אין חז"ל און סיי אז אזוי איז עס במציאות.
(בנוגע אויב מ'ברויך טוישן די הלכה האב איך קיין מיינונג. א ענטפער אויף הלכה ברויך זיין געבויעט אויף פרינציפילס פון הלכה, גענוי ווי אן ענטפער אויף פיזיאלאגיע ברויך זיין געבויט אויף די פרינציפילס פון פיזיאלאגיע...)
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:קול דודי האט געשריבן:נישט אזוי. די אנסערטינטי פרינציפאל וואס די לינקסט איז זייער גרינג צו טעסטן און אויפווייזן אז עס איז טאקע אזוי. מען האט דאס געטון אומצאליגע מאל!
"טאקע אזוי." וויאזוי? אז מען קען עס נישט טעסטן?
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:איך פארשטיי נישט פארוואס דו שטעלסט "כ'ווייס נישט צו זיי האבן נישט געוויסט" קעגן "כ'ווייס נישט וויאזוי זיי האבן געוויסט". פארוואס שטעלסטו אזוי אויס דעם ארגומענט?
קול דודי האט געשריבן:עס איז נישט! פארוואס טענה'סטו און זאכן וואס די האסט ניטאמאל אן אנונג? ס'איז נישט קיין שיינע מידה.
יואליש האט געשריבן:וויאזוי וואלט כבודו הרמה דאס אויסגעשטעלט? וואס מיינט "כ'ווייס נישט"?
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:הארך אויס: מיר ביידע ווייסן דאך שוין דעם אמת איבער דעם אטאם-יסוד.
געפילטע פיש האט געשריבן: ר' אליעזר בראדט (ווייסט איינער ווער דאס איז? ער שרייבט דאך גוט)
געפילטע פיש האט געשריבן:יעצט צוריק צום פראבלעם מיט חז"ל מיט מציאות, אויף ספרים בלאג שרייבט איינער ר' אליעזר בראדט (ווייסט איינער ווער דאס איז? ער שרייבט דאך גוט) א שמועס אויף הרב דוד ניטו און די אידישע רעאקציע צו קופערניקוס (אז די וועלט דרייעט זיך ארום די זין און נישט פארקערט). הרב ניטו איז געווען א גרויסע קעגנער צום נייע שיטה מכח פסוקים ווי שמש בגבעון דום, ווי אויך ברענגט ער ר' יונתן אייבשיץ אין יערות דבש "ועבור זה נתטפשו הרבה מתוכנ' קופרניקוס וסעייתו באמרם שהארץ מסבב אבל שקר נחלו והאמת עד לעצמו כי הארץ לעולם עומדת... " פון די אנדערע זייט ברענגט ער פונעם יעב"ץ וואס האלט יא ווי קקופערניקוס.
געפילטע פיש האט געשריבן:וויל איך ברענגען א שטיקל רמב"ם אין מורה וואס ער ברענגט צום סוף:
לא תבקש ממני שיסכים כל מה שזכרוהו מענין התכונה למה שהענין נמצא, כי החכמות הלמודיות היו בזמנים ההם חסרות, ולא דברו בהם על דרך קבלה מן הנביאים, אבל מאשר הם חכמי הדורות בענינים ההם, או מאשר שמעום מחכמי הדורות ההם, ולא מפני זה אומר בדברים שאמצא להם שהם מסכימים לאמת שהם בלתי אמתיות או נפלו במקרה, אבל כל מה שאפשר לפרש דברי האדם עד שיסכים למציאות אשר התבאר מציאותו במופת, הוא יותר ראוי באדם המעולה המודה על האמת לעשותו (מורה נבוכים, חלק ג סוף פרק יד).
און מי לנו גדול מהרמב"ם צו זאגן אז איינער וואס זאגט אז חז"ל האבן זיך טועה געווען אין סייענטיפישע זאכן הייסט נישט קיין כופר?
ווייטער לגבי הלכה געדענק איך שטיין ערגעץ, כ'געדענק נישט ווי אז די הלכות האבן חז"ל געהאט בקבלה, למשל אז מ'מעג הארגענען א כינה בשבת, די סיבה אז אינם פרים ורבים האבן זיי אליינס צוגעלייגט לויט די יעניגע צייט'ס ידיעה, און אויב די טעם פאלט אוועק פאלט נישט פארדעם די הלכה אוועק.
קארל האט געשריבן:דאס צוזאמענשטעלן "רעלאטיוויטי" מיט געאצענטריזם שטאמט פון קריסטליכע "קריעישאניסט" גרופעס, און פעלט זיך בכלל נישט אויס פאר דער אידישער אמונה (חוץ לפי שיטת האדמו"ר מליובאוויטש זצ"ל).
קארל האט געשריבן:יעצט לענינינו, דורך צושטעלן תורת איינשטיין צו געאצענטריזם איז מען טאפלט חוטא צו די וויסנשאפטליכע מעטאדן. 1) אויב קלויבט מען אויס די וועלט אלס די רעלאטיווע רעפערענץ-פונקט פון וואנעט צו רעכנען אלע אנדערע הימלישע אביעקטן, פארלאנגט זיך צו זאגן אז די זון מיט אלע פלאנעטן (און שטערנס, און עקסאפלאנעטן) מאכן גאר מאדנע הקפות ארום דער וועלט, דאס איז אין קאנטראסט צו דעם לאגישן כלל וואס ווערט גערופן "אקאמ'ס רעיזאר" אז מען דארף אננעמען דעם פשוט'סטן הסבר וואס שייך. 2) א כלל גדול אין וויסנשאפט זאגט אז א טעאריע וואס איז נישט מעגליך אפצופרעגן איז קיין טעאריע נישט. יעדע טעאריע דארף קענען היפאטעזירן וויאזוי מען קען אויפווייזן אז זי איז יא אמת און וויאזוי מען קען אויפווייזן אז נישט. א טעאריע וואס איז אומאפפרעגבאר קען בכלל נישט גערעכנט ווערן ווי טעאריע. (דער דאזיגער כלל פארלאנגט מסתמא מער הסבר פאר די וואס האבן נישט קיין ידיעה אין די זאכן, אבער דערווייל די בזה.)
קארל האט געשריבן:אגב, לויט אזא מהלך קענען דאך די חסידים פון כ"ק אדמו"ר הגה"ק ממיסיסיפי שליט"א דערקלערן אז זייער רבי שטייט אין דעם צענטער פון דעם יקום און אלעס דרייט זיך ארום אים. ווען ער גייט צו מערב דרייט זיך די וועלט און דער גאנצער יקום צו מזרח, און ווען ער גייט צו דרום דרייט זיך אלעס צו צפון - אזוי בלייבט דער רבי שליט"א אייביג פונקט אינדערמיט.
דאס מיינט אז איינשטיינ'ס טעאריע פון "רעלאטיוויטי" העלפט ארויס חסידי מיסיסיפי מיט זייער אדמו"ר-ממיסיסיפי-צענטריזם שיטה...
פשוט-קאמפליצירט האט געשריבן:דאס אז תנועה איז אבסעלוט רעלאטיוו איז אן אנגענומענער כלל אין דער וויסנשאפט. ס'איז א לכתחילה שבכתחילה. דער פראבלעמאטישער חשבון אויב נעמט מען די ערדקוגל אלס רעפערענץ-פונקט איז נאר גילטיג אינדרויסן פון דעם רעלאטיוויטעטס-געזעץ, ווען מען מוז אננעמען אז איינער פון די צוויי איז אמת. נאך רעלאטיוויטעט זענען ביידע אייניג בארעכטיגט. (פארגעס נישט אז רעלאטיוויטעט פון תנועה זאגט ממש דאס: