קאווע שטיבל

לענ"ד מאראלען אהן קיין רעליגיע זענען ווערטלאז. דער ווארט 'מאראלען' אינעם סעקיולערן ועלט מיינט נישט מער ווי 'דאס וואס איך קען רעכטפערטיגען (justify)'.

ווען די דייטשען ימ"ש האבען געקענט בארעכטיגען זייערע גרויזאמע רציחות האבען זיי זיך געהאלטען פאר מאראלישע בריות, א.א.וו. ביי יעדע ביישפיל פון סעקיולערע מאראלען.

בלויז ווען מען נעמט אהן אז עס איז פארהאנען אן אבסעלוטען ווארהייט און אן אבסעלוטע מאראל, געגעבען געווארען דורכען גרויסען ארכיטעקט פונעם וועלט, ווייל נאר ער אליין ווייסט גענוי וואספארא אייגענשאפטען די בריאה ענטהאלט און מיט וואסארא הנהגה דער מענטשהייט מוז אנגיין כדי עס זאל זיין העולם קיים, נאר דאן האט דער ווארט מאראלען א משמעות.

כנלע"ד.

פון צווייטען זייט האבן שוין מענטשן געטון אסאך אומווערדיגקייטן און אוממאראלישקייט בשם רעליגיע, כמבואר לעיל באריכות.

אנעים זמירות האט געשריבן:לענ"ד מאראלען אהן קיין רעליגיע זענען ווערטלאז. דער ווארט 'מאראלען' אינעם סעקיולערן ועלט מיינט נישט מער ווי 'דאס וואס איך קען רעכטפערטיגען (justify)'.

ווען די דייטשען ימ"ש האבען געקענט בארעכטיגען זייערע גרויזאמע רציחות האבען זיי זיך געהאלטען פאר מאראלישע בריות, א.א.וו. ביי יעדע ביישפיל פון סעקיולערע מאראלען.

בלויז ווען מען נעמט אהן אז עס איז פארהאנען אן אבסעלוטען ווארהייט און אן אבסעלוטע מאראל, געגעבען געווארען דורכען גרויסען ארכיטעקט פונעם וועלט, ווייל נאר ער אליין ווייסט גענוי וואספארא אייגענשאפטען די בריאה ענטהאלט און מיט וואסארא הנהגה דער מענטשהייט מוז אנגיין כדי עס זאל זיין העולם קיים, נאר דאן האט דער ווארט מאראלען א משמעות.

כנלע"ד.

און וואו איז געווען דער מאראל פון די קרייץ-ציגלער, די אינקוויזיציע, די וואטיקאן וואס איז געזעצן מיט פארלייגטע הענט ביים שואה, די פרומע ישמעאלים וואס רייסן זיך אויף לעבן פרויען און קינדער, וואס איז געשען מיט זייער רעליגיעזע מאראל?

זיי האבען געהאט דער פאלשע רעליגיע (ובכלל ספק צי זייערע רעליגיע איז באמת מתיר וואס זיי האבען געטוהן, אבער עס איז נישט אזוי שטארק נוגע).

קענסט פונקט אזוי פרעגן אויף אלערליי רשעים און געמיינע מענטשען פון אחב"י וואס פאקען אויז זייערע גאנצע רשעות מיט א פרומע שלייער. דער תירוץ איז דאס זיי פירען זיך טאקע נישט מאראליש - דהיינו נישט תורה'דיג.

ווען מען נעמט א געוויסע אקט, צ.ב.ש. גנב'ענן פון א טשעין-סופערמארקעט (walmart וכדו') און מען פרעגט גוים צי איז דאס מאראליש אויסגעהאלטען, וועלן זיין כל מיני דעות זה בכה וזה בכה. הצד השוה שבהם דאס אלע וועלן נישט מער ווי רופען מאראליש דאס וואס זיי קענען רעכטפערטיגען. פאר איינעם איז בכלל רעכטפערטיגט צו גנב'ענן פון א זופערמארקעט וואס טוט 'אונטערדרוקען די לאקאלע קלייטען' און פאר א צווייטען איז בלויז מאראליש צו גנב'ענן קוקה קולה א.ד.ג. (ווייל דער גאנצע קוקה קולה פירמע איז אגרעסיוו וכו'). טא ווער איז גערעכט?

עס קען דאך נישט זיין אז אלע זענען גערעכט, אלא מאי מוז מען זאגען אז עס איז פארהאנען אן אבסאלוטען מאראל וואס דער בוכ"ע האט אוועקגעשטעלט, און דאס איז די תוה"ק. לויט די תוה"ק איז מאראל צו לאזען א גוי טרונקען אין א ים ווען עס איז נישט דא קיין חשש משום איבה (לא מעלין ולא מורידין) און עס איז אוממאראל צו גנב'ענען אפילו אן עפל פון walmart. און אויב איינער, מיט זיין נישטיגע שכל פארשטייט אנדערש, זאל ער מבטל זיין דעתו צום תוה"ק.

דאס הייסט circular reasoning, דו האלטסט אז וואס די תורה זאגט איז בעל כרחך מאראליש, אויב אזוי מוז מאראל קומען פון די תורה, און אן דעם איז נישטא קיין מאראל.

חוץ משה קענסטו טוישן די נאמען פונעם אשכול, דו רעדסט נישט פון 'מאראל און רעליגיע', נאר פון מאראל און דיין רעליגיע, דיין תורה, און דיין ווערסיע דערפון.

אויב אזוי רוף דעם אשכול ״מאראל אן אידישקייט״ נישט מאראל אן רעליגיע.

ידען האט געשריבן:מאראל איז וואס דער מענטש פארשטייט אליין אזוי דארף מען זיך פירן אדער מאראל איז וואס א רעליגיע האט אויסגעטרעטן פארן מענטש?

וואס זאל באמת מאכן א מענטש זיך אויפירן ערליך מאראליש אויב נישט עפעס א העכערע באפעל?

פארוואס זאל איך נישט טוהן מיאוסע זאכן אויפן גאס אדער פאר מענטשן אויב נישט א גייסטליכע באפעל (טאקע בושה, אבער ווער האט עס אריינגעלייגט אויב נישט די געטליכקייט?)

למשל גנבענען. פארוואס זאל איך נישט בארויבן א צווייטן ווען נישט רעליגיע? פארשטייט זיך איך רעד ווען מע איז זיכער אז קיינער זעהט נישט.

פארדעם גנב'ט מען טאקע פין גוים ווייל עס איז רעליגיעז אויסגעהאלטען.....



איך מיז מחולק זיין מיט רוב מגיבים אין דעם אשכול.

אויב מען האלט פין רעליגיע איז נישטא א זאך ווי מאראל.
ווייל רעליגיע איז נישט מאראליש, נעם אויסהרגנען די שבע אומות אדער עמלק אנשים נשים וטף.
עס איז אדער אדער. אדער ביסטו רעליגיעז אדער ביסטו מאראל לויט דיין אייגינע שכל.
פארשטייט זיך אז אהן רעליגיע איז נישטא קיין בונד וואס איז מחייב צו זיין מאראליש, משא"כ מיט א רעליגיע קען מען איינעם מחייב זיין צו זיין מאראליש, אבער עד כעת איז נישטא קיין רעליגע וואס איז מקפיד צו זיין מאראליש.

כ'האב געשריבען א לענגערע הודעה נאר עס איז נישט דורך און געווארען אפגעמעקט. אלזא בקיצור, מאראלען וואס יעדער איינער קען אליין אויסקלערן זענען באדייטונגלאז, ווייל וואס איינער האלט פאר אויפשטענדיג האלט דער צווייטע פאר געמיין (אן עקסטרעמע ביישפיל איז די דייטשע מאראלען וואס האבען פארלאנגט זיי זאלען מארדען אלע אונטערמענטשען, אינדערצייט וואס ביי אנדערע הייסטן דאס גרויזאמקייט).

דער מושג מאראלען האט בלויז א משמעות ווען עס זאלען זיין אזעלכע מאראלען וואס זענען אבסאלוט. די זענען נאר יעניגע וועלכע זענען מושרש געווארען אינעם בריאה דורכען באשעפער פונעם וועלט.
(ועי' רע"ב על המשנה משה קבל תורה מסיני.)


לגבי דער וואס האט געשריבען אויף פארשידענע מצוות דאס זיי זענען נישט מאראל, דאס איז א געפערליכע חוצפה און איז גובל מיט אפיקורסות (און אפשר מער ווי גובל). ווילסטו זאגען אז מיט דיין נישטיגען שכל פארשטייטסו בעסער ווי כביכול וואס איז אויפריכטיג? האנוש מאלוק יצדק אם מעושהו יטהר גבר? ישתקע הדבר ואל יאמר.

ער מיינט צו זאגן אז ס'איז נישט לויט די מענטשליכע שכל מאראל.
אויב האלסטו אז ווען דער באשעפער הייסט הרג'ענען גאנצע פעלקער איז דאס נארמאל, דאן האף איך אז דו ביסט נישט ברוגז אויף (להבדיל) די אראבערס וועלכע פאלגן זייער אללא אכבאר.

כ'מיין ס'איז וויכטיג נאכאמאל צו שרייבן א נקודה וואס איך האב שוין אביסל געשריבן אין דעם אשכול.
די גאנצע שמועס איז נאר טעארעטיש, ווייל אין פאקט איז (כמעט) נישט דא אזא זאך "פארשטייט זיך איך רעד אויב קיינער זעט נישט", ווייל ס'איז אייביג דא א שאנס פון א קאנסעקווענץ. אפשר מיינסטו אז קיינער זעהט נישט, אבער עכט זעהט איינער. אפשר זעט קיינער נישט אבער דו ווילסט דיך נישט צוגעוויינען צו גנב'ענען ווייל אן אנדערס מאל וועט איינער יא זעהן אדער געוואויר ווערן.
בקיצור, אונז טו מיר אלעס פאר פערסאנעל חשבונות, שטערקער צו שוואכער, און ווייט נישט פאר מאראל. די ביסל מאראל וואס מיר האבן איז אויך אלטימעטלי א פערזענליכע חשבון לענ"ד.

במילא אויב ענדזשויט עטץ טעארעטיקעל דיסקאשענס, צו ס'איז בכלל שייך אזא זאך ווי מאראל אהן פערזענליכע חשבונות(און/אדער רעליגיע-וואס איז אויך פערזענליך) דאן ענדזשוי. אבער אויב ווילט עטץ מיט דעם שטופן רעליגיע, ווי למשל זאגן קוק ס'מוז זיין רעליגיע ווייל אויב נישט וועט קיינער זיך נישט אויפפירן עטיקעל און יעדער וועט טוהן צו יעדן מה שלבו חפץ, דאן זענט איר ראנג! די וועלט וואלט אויסגעקוקט בערך די זעלבע. ס'איז אלעס שכר ועונש, די דיפערענץ איז נאר וועלכע שכר און וועלכע עונש.

יונגע, שיין געזאגט אבער מען האט דיר שוין אויסגעכאפט מיט א צוויי דריי יאר.

הוי מתפלל בשלומה של מלכות שאלמלא מוראה איש את רעהו חיים בלעו

אנעים, איך וויל פארשטיין וואס מיינט מאראל וואס זענען אבסאלוט און מושרש אין די בריאה דורך גאט?
בעצם איז נישט דא אזא זאך ווי גוט און שלעכט פאר מענטשהייט?
בעפאר דער אייבערשטער האט משריש געווען, איז ראטעווען א מענטשנ'ס לעבן און הרג'ענען א מענטש געווען די זעלבע זאך?

אנעים זמירות האט געשריבן:לגבי דער וואס האט געשריבען אויף פארשידענע מצוות דאס זיי זענען נישט מאראל, דאס איז א געפערליכע חוצפה און איז גובל מיט אפיקורסות (און אפשר מער ווי גובל). ווילסטו זאגען אז מיט דיין נישטיגען שכל פארשטייטסו בעסער ווי כביכול וואס איז אויפריכטיג? האנוש מאלוק יצדק אם מעושהו יטהר גבר? ישתקע הדבר ואל יאמר.

זיין "נישטיגען שכל" האט ער באקומען פונעם זעלבן באשעפער וואס האט געגעבן די מצוות פון וואס די רעדסט.
אז ער גיט נישטיגע שכל, וואס מאכט דיך טראכטען אז די מצוות וואס ער געבט זענען נישט נישטיג.
שכל וואס דער אייבישטער האט אריינגעלייגט אין א מענטש איז די יסוד ווי אלעס הייבט זיך אהן, און איז ווייט נישט נישטיג. אויב די מאכסט אוועק שכל, דאן סטאפ שרייבן זאצען און סקריבעל סתם. טאנץ נישט אויף צוויי חתונות, טרייסט צו מסביר זיין זאכען מיט -לכאורה- שכל, און ווען די ווערסט סטאק און קענסט נישט עפעס פארענטפערן מאכסטו אוועק שכל, מוח, מחשבה. איינער האט גענוצט זיין קאפ וואס גאט האט אים געגעבן צו טראכטען, און ס'איז אים שווער געווארען עפעס. ווי אזוי קען דער אייבישטער הייסען טון די און די מצוה, ס'איז נישט עטיקל.
האסט א תירוץ? אויב נישט זיך...

קלוג און יונג האט געשריבן:

אנעים זמירות האט געשריבן:לגבי דער וואס האט געשריבען אויף פארשידענע מצוות דאס זיי זענען נישט מאראל, דאס איז א געפערליכע חוצפה און איז גובל מיט אפיקורסות (און אפשר מער ווי גובל). ווילסטו זאגען אז מיט דיין נישטיגען שכל פארשטייטסו בעסער ווי כביכול וואס איז אויפריכטיג? האנוש מאלוק יצדק אם מעושהו יטהר גבר? ישתקע הדבר ואל יאמר.

זיין "נישטיגען שכל" האט ער באקומען פונעם זעלבן באשעפער וואס האט געגעבן די מצוות פון וואס די רעדסט.
אז ער גיט נישטיגע שכל, וואס מאכט דיך טראכטען אז די מצוות וואס ער געבט זענען נישט נישטיג.
שכל וואס דער אייבישטער האט אריינגעלייגט אין א מענטש איז די יסוד ווי אלעס הייבט זיך אהן, און איז ווייט נישט נישטיג. אויב די מאכסט אוועק שכל, דאן סטאפ שרייבן זאצען און סקריבעל סתם. טאנץ נישט אויף צוויי חתונות, טרייסט צו מסביר זיין זאכען מיט -לכאורה- שכל, און ווען די ווערסט סטאק און קענסט נישט עפעס פארענטפערן מאכסטו אוועק שכל, מוח, מחשבה. איינער האט גענוצט זיין קאפ וואס גאט האט אים געגעבן צו טראכטען, און ס'איז אים שווער געווארען עפעס. ווי אזוי קען דער אייבישטער הייסען טון די און די מצוה, ס'איז נישט עטיקל.
האסט א תירוץ? אויב נישט זיך...

בעזה"י וועל איך פראבירען מחלק צו זיין דעם ענין אויף קלענערע טיילען כדי איך זאל בעסער קענען ארויסברענגען מַיין מיין און כדי עס זאל זיין גרינגער שפעטער מתוכח צו זיין אויף א געוויסען פרט.

קודם וויל איך איבער'חחזר'ן וואס איך האב שוין פריער ערווענט דאס אויב מאראלען זענען געוואנדען אין יעדעם'ס מחשבה און יעדער קען ערפונדען די אייגענע מאראלען, איז דער גאנצע קאנצעפט באדייטענלאז. איך האלט אס עס איז אוממארליש צו הרג'ענען מענטשען אבי, און די דייטשען האבען געהאלטען אז עס איז דייקא יא מאראליש און עטיש צו אויסראטען די נידעריגע קלאסען. זייערע מהלך איז געוועהן געבויט אויף די רייד פונעם חוקר ניטצשע. נו, קען דען איינער זאגען - אדער בעסער געזאגט, האט דען איינער די רעכט צו זאגען - אז זיינע מאראלען זענען די ריכטיגע און די פון די דייטשען ימ"ש זענען פאלש? דאס איז אן עקסטרעמע ביישפיל אבער עס ברענגט גוט ארויס די זאך.

ע"כ מוזען מיר קומען צום החלטה דאס אויב איז בכלל פארהאנען אזא זאך ווי מאראלען מוזען זיי קומען פון א העכערען ארט וואס איז למעלה משכל אנושי, און קיינער קען אויף זיי נישט קריגען (ווייל נאכאמאל, אויב קען מען יא חולק זיין, איז שוין קיין איין מאראל נישט מער אויסגעהאלטען פון א צווייטע). דאס האב איך פריער גערופען אבסאלוטע מאראלען, דהיינו אמת לאמיתו און נישט געוואנדען און דעת בני אדם.


אצינד, דאס וואס דו פרעגסט וואס איז שלעכט מיט נוצען דעם שכל און געפיהל וואס השי"ת האט געשאנקען אויף צו פרעגען מאראלישע קשיות אויף די מצוות, איז דער תירוץ בקיצור 'אונזערע שכל איז נישטיג', ויחלק לכמה סעיפים:

1. שטעל דיך פאר ווען דער גרויסע שאך-שפילער קאספארוב לערנט אויס פאר א יונגען תלמיד וויאזוי צו שפילען, און יענער איז אצינד בערך א 1200'דערטער (קאספארוב איז איבער 2850). ווען דער תלמיד קוקט צו ווי זיין רבי שפילט שאך און ער פארשטייט נישט פארוואס ער האט אהין גערוקט זיין לויפער, איז גאנץ נארמאל דער תלמיד זאל זאגען, "אפשר קענסטו מיר מסביר זיין דיין חשבון דערביי, ווייל איך הייב נישט אהן צו פארשטיין."
ווען ער זאגט אבער, "לויט ווי איך פארשטיי האט קאספארוב אצינד פארשפילט," איז ער א שוטה וגס הרוח. "לויט ווי איך פארשטיי..." - דו פארשטייסט דען? אין דעם געביט פון שאך האסטו בכלל א פארשטאנד קעגן קאספארוב? טראכסטו דען נישט אז ער פארשטייט אויך וואס דו פארשטייסט נאר ער זעהט גאר טיעפער?
לענינינו, ווען איינער זאל לערנען דעם חינוך משרשי המצוה וכו', אדער אנדערע ראשונים וואס לערנען טעמים אין די מצוות, מה טוב ומה נעים. אבער צו זאגען דאס ער "פארשטייט" אז א געוויסע מצוה איז נישט אויסגעהאלטען איז ער דאך בלויז א שוטה רשע וגס הרוח. דער קליינע מענטש מיט זיין גאר קורץ-זיכטיגע בליק פארשטייט דען מער ווי דער בורא וואס האט איהם באשאפען, און נאך ביליאנע ווי איהם וואס מאנכע פון זיי זענען פיהלפאכיג גרעסערע חכמים ווי אונזערע מדובר? וואספארא שוויות האט דען זיין שכל קעגן דעם שכל הנעלם מכל רעיון, עילת העילת וואס האט באשאפען דער גאנצע בריאה פון חכמה און געפיהל?
מילא ווען דער מענטש זאגט ער פארשטייט נישט די חוקי התורה, איז ער דאך נישט מער ווי גערעכט, אבער צו זאגען אז ער פארשטייט פארקערט, מאן דכר שמיה?
אויף דעם פאסט זייער גוט דעם פסוק וואס איך האב געברענגט האנוש מאלוק יצדק.

2. לא'מיר גיין נאך ווייטער און זאגען אז דער באשעפער האט יא אריינגעגעבען אינעם מענטש די יכולת משיג צו זיין דעתו יתברך (הנגלה לנו, וכעין די אבות האבען משיג געוועהן כל התורה). דאס וועט אבער נאר זיין אזוי ווילאנג דער מח איז גענצליך ריין און מוכשר דערצו. עס איז א דוגמא ווי א קאר פירמעס וואס טוהן זיך אויפהאלטען אז זייערע קאר קען פארען 80 מייל פ\געלאן. שטייט אבער אלץ צוגעשריבען אין קליינע אותיות אז דאס איז נאר אונטער ideal conditions.
ווען אונזערע קעפ און גופים זענען אנגעזאפט מיט תאוות העוה"ז, נגיעות און אייגענע רצונות איז בכלל נישט מעגליך צו נוצען דעם ריכטיגען דעת וואס השי"ת האט אונז באשאנקען.

עס איז נאך דא צו שרייבען גענוג נאר איך ווער שוין אביסעל מיד, וועל איך זיך דא אפשטעלן און דערווייל זעהן וואס איר זאגט דערויף.

דאס אז די דייטשן האבן געמאכ א פאטאלן טעות אין מאראלען איז נישט קיין ראיה אז מאראלען מיז קומען פון גאט. גלייך ווי און סייענס מאכט מען טעותים, אלא מאי נאר אויב גאט זאגט אונדז גרעוועטי ווייסען מיר דערוועגעןו?
סאיז זייער מסתבר אז א לאנד נעמט זיל ציזאם און אלע מענטשען מאכן אפ אדער רוב, אז און די לאנד אויב איינער גנבעט לייגט מען עם אין תפיסה האט עס די הלכה פון מאראל.
מצער זיין זיין א צווייטע מענטש דארף מען נישט קיין גאט זאל אונז זאגן אז סאיז נישט גוטע זאך פאר א סאסייעטי.

נולד מאוחר האט געשריבן:דאס אז די דייטשן האבן געמאכ א פאטאלן טעות אין מאראלען איז נישט קיין ראיה אז מאראלען מיז קומען פון גאט. גלייך ווי און סייענס מאכט מען טעותים, אלא מאי נאר אויב גאט זאגט אונדז גרעוועטי ווייסען מיר דערוועגעןו?
סאיז זייער מסתבר אז א לאנד נעמט זיל ציזאם און אלע מענטשען מאכן אפ אדער רוב, אז און די לאנד אויב איינער גנבעט לייגט מען עם אין תפיסה האט עס די הלכה פון מאראל.
מצער זיין זיין א צווייטע מענטש דארף מען נישט קיין גאט זאל אונז זאגן אז סאיז נישט גוטע זאך פאר א סאסייעטי.

נולד מאוחר האט געשריבן:דאס אז די דייטשן האבן געמאכ א פאטאלן טעות אין מאראלען איז נישט קיין ראיה אז מאראלען מיז קומען פון גאט. גלייך ווי און סייענס מאכט מען טעותים, אלא מאי נאר אויב גאט זאגט אונדז גרעוועטי ווייסען מיר דערוועגעןו?
סאיז זייער מסתבר אז א לאנד נעמט זיל ציזאם און אלע מענטשען מאכן אפ אדער רוב, אז און די לאנד אויב איינער גנבעט לייגט מען עם אין תפיסה האט עס די הלכה פון מאראל.
מצער זיין זיין א צווייטע מענטש דארף מען נישט קיין גאט זאל אונז זאגן אז סאיז נישט גוטע זאך פאר א סאסייעטי.

זאלסטו מיר זיין געבענטשט, you missed the point! (צו-מאל זאגט זיך עס בעסער אין ענגליש).

פון וואנעט האסטו דעם כח און רעכט מחליט צו זיין אז די דייטשען האבען געהאט א פאטאלען טעות אין מאראלען? אויב זענען מאראלען א דבר המסור ללב און יעדער איינער קען באשליסען דערינען ווי איהם געפעלט, טא פאר וואס קענען די דייטשען נישט באשליסען אז עס איז מאראליש צו הרג'ענען די 'אונטערמענטשען'. אפשר זענען זיי גאר גערעכט? קענסט ס"ה אויפקומען מיטא פארקערטע טענה, אבער האסט נישט קיין אויטאריטעט צו באשליסען אז דו ביזט גערעכט.

אין אמת'ן אריין מוז מען נישט גיין אזוי ווייט ווי די דייטשען ימ"ש, נאר אויף יעדן אישו איז פארהאנען לכה"פ א דעה אזוי און א דעה פארקערט. דו האלסט אפשר אז עס איז מאראליש נישט צו גנב'ענען, יענער האלט אז פון א פריוואטען מענטש איז טאקע נישט אויסגעהאלטען, אבער פון וואלמארט וכדו' מעג מען און דארף מען יא (ווייל זיי טוהן אונטערדרוקען לאקאלע קלייטען), און א דריטע האלט גאר אז דער גאנצע קאנצעפט פון אייגענטום איז נישט מאראליש.

לפי זה פארלירט דער גאנצע געדאנק פון מאראלען יעדן משמעות.

ס'איינציגסטע אופן וויאזוי עס קענען זיין מאראלען וועלכע זענען 100% אמת לאמיתם, איז טאמער דער באשעפער פון דער וועלט צייגט אהן מיט וואספארא שטייגער דער וועלט וועט זיך פירען עצהי"ט, און דאס ווייסט ער מכח דעם וואס ער האט דיזיינד דעם וועלט.

[לפי האמת ווערט ערקלערט הסתכל באורייתא וברא עלמא, דאס היות אין די תורה שטייט אז צ.ב.ש. הרג'ענען און גנב'ענען איז שלעכט, האט דער באשעפער באשאפען אזא סארט וועלט וואו די זאכען טוהן שאטען. טאמער וואלט אין תורה געשטאנען אז מען מוז הרג'ענען וואלט די בריאה געוועהן אויף דעם שטייגער. נמצא אז דער לא תגנוב פון א יוד איז נישט 'עטיש' אדער 'מאראליש', נאר קדושה.]

אנעים זמירות האט געשריבן:
זאלסטו מיר זיין געבענטשט, you missed the point! (צו-מאל זאגט זיך עס בעסער אין ענגליש).

פון וואנעט האסטו דעם כח און רעכט מחליט צו זיין אז די דייטשען האבען געהאט א פאטאלען טעות אין מאראלען? אויב זענען מאראלען א דבר המסור ללב און יעדער איינער קען באשליסען דערינען ווי איהם געפעלט, טא פאר וואס קענען די דייטשען נישט באשליסען אז עס איז מאראליש צו הרג'ענען די 'אונטערמענטשען'. אפשר זענען זיי גאר גערעכט? קענסט ס"ה אויפקומען מיטא פארקערטע טענה, אבער האסט נישט קיין אויטאריטעט צו באשליסען אז דו ביזט גערעכט.

אין אמת'ן אריין מוז מען נישט גיין אזוי ווייט ווי די דייטשען ימ"ש, נאר אויף יעדן אישו איז פארהאנען לכה"פ א דעה אזוי און א דעה פארקערט. דו האלסט אפשר אז עס איז מאראליש נישט צו גנב'ענען, יענער האלט אז פון א פריוואטען מענטש איז טאקע נישט אויסגעהאלטען, אבער פון וואלמארט וכדו' מעג מען און דארף מען יא (ווייל זיי טוהן אונטערדרוקען לאקאלע קלייטען), און א דריטע האלט גאר אז דער גאנצע קאנצעפט פון אייגענטום איז נישט מאראליש.

לפי זה פארלירט דער גאנצע געדאנק פון מאראלען יעדן משמעות.

ס'איינציגסטע אופן וויאזוי עס קענען זיין מאראלען וועלכע זענען 100% אמת לאמיתם, איז טאמער דער באשעפער פון דער וועלט צייגט אהן מיט וואספארא שטייגער דער וועלט וועט זיך פירען עצהי"ט, און דאס ווייסט ער מכח דעם וואס ער האט דיזיינד דעם וועלט.

[לפי האמת ווערט ערקלערט הסתכל באורייתא וברא עלמא, דאס היות אין די תורה שטייט אז צ.ב.ש. הרג'ענען און גנב'ענען איז שלעכט, האט דער באשעפער באשאפען אזא סארט וועלט וואו די זאכען טוהן שאטען. טאמער וואלט אין תורה געשטאנען אז מען מוז הרג'ענען וואלט די בריאה געוועהן אויף דעם שטייגער. נמצא אז דער לא תגנוב פון א יוד איז נישט 'עטיש' אדער 'מאראליש', נאר קדושה.]

די רעליגיעזער מאראליטעט איז אנגעוויזן אויף א גאט, דאס הייסט אז אלעס וואס גאט באפעלט וועט זיין מאראליש, איז דערפאר אז גאט הייסט מחה תמחה את זכר עמלק אדער ווי די פאל פון אברהם צו שעכטן זיין זון יצחק, וועט דאס זיין גוט און מאראליש. משא”כ די הומאניסטישע עטיק שטעלט דעם מענטש אויפן שפיץ, אז ס’איז אוממאראליש צו באגיין א געויסע אקט איז עס אוממאראליש נישט קיין חילוק וואס א גאט האלט.

דעריבער איז דעם כלל הזהב פון דעלך סני לחברך לא תעביד א בעסערע מאראל פון א עטיק וואס איז אנגעוויזן אויף א גאט.

קול גדול האט געשריבן:
די רעליגיעזער מאראליטעט איז אנגעוויזן אויף א גאט, דאס הייסט אז אלעס וואס גאט באפעלט וועט זיין מאראליש, איז דערפאר אז גאט הייסט מחה תמחה את זכר עמלק אדער ווי די פאל פון אברהם צו שעכטן זיין זון יצחק, וועט דאס זיין גוט און מאראליש. משא”כ די הומאניסטישע עטיק שטעלט דעם מענטש אויפן שפיץ, אז ס’איז אוממאראליש צו באגיין א געויסע אקט איז עס אוממאראליש נישט קיין חילוק וואס א גאט האלט.

ווייל די מענטשען פארשטיין בעסער? הס מלהזכיר.

דעריבער איז דעם כלל הזהב פון דעלך סני לחברך לא תעביד א בעסערע מאראל פון א עטיק וואס איז אנגעוויזן אויף א גאט.

ווער איז חברך? וואס איז אויב פאר איין 'חבר' וועט זיין בעסער אויב איך וועל הרג'ענען א צווייטע? אפשר איז בעסער פאר 'חברך' טאמער מען טוט אויסראטען די נידעריגע ראסען? וואס איז אויב איך האלט עס וועט טויגען פאר 'חברך' טאמער איך באראבעווע וואלמארט? ועוד כהנה וכהנה.

דער מאראליטעט וואס קומט פון רבש"ע איז קראנט ווייל דאס קומט פונעם designer פונעם וועלט, וואס ער ווייסט זיכער בעסער ווי יעדע צווייטע וויאזוי דער וועלט מוז זיך פירען.

אנעים זמירות האט געשריבן:ווייל די מענטשען פארשטיין בעסער? הס מלהזכיר.

פאקטיש זען מיר אז יא, היינטיגע צייטן לעבן מענטשן אסאך בעסער מיט חירות און דעמאקראטיע ווי אמאל, און דאס איז אלץ צוליב די מענטשליכע ליבעראלע ווירדן פון פרייהייט פאר יעדן, נישט ווי אמאל ווי מען פלעגט זיין אונטערגעדרוקט דורך די רעליגיעזע פאנאטיקער.

ווער איז חברך? וואס איז אויב פאר איין 'חבר' וועט זיין בעסער אויב איך וועל הרג'ענען א צווייטע? אפשר איז בעסער פאר 'חברך' טאמער מען טוט אויסראטען די נידעריגע ראסען? וואס איז אויב איך האלט עס וועט טויגען פאר 'חברך' טאמער איך באראבעווע וואלמארט? ועוד כהנה וכהנה.

איך בין זיכער אז הלל האט נישט דווקא געמיינט א חבר נאר יעדן מענטש, נישט ווי די ואהבת לרעך כמוך וואס מ'טיישט אריין רעך בתורה ובמצוות, אין ענגליש איד די Golden Rule
One should not treat others in ways that one would not like to be treated
די אלע זאכן וואס דו דערמאנסט דא שטעלן זיך קעגן די פרינציפ נישט צו שעדיגן אנדערע מענטשן דעריבער קען דאס נישט ווערן אנגערופן קיין מאראל.

אנעים זמירות האט געשריבן:כ'האב געשריבען א לענגערע הודעה נאר עס איז נישט דורך און געווארען אפגעמעקט. אלזא בקיצור, מאראלען וואס יעדער איינער קען אליין אויסקלערן זענען באדייטונגלאז, ווייל וואס איינער האלט פאר אויפשטענדיג האלט דער צווייטע פאר געמיין (אן עקסטרעמע ביישפיל איז די דייטשע מאראלען וואס האבען פארלאנגט זיי זאלען מארדען אלע אונטערמענטשען, אינדערצייט וואס ביי אנדערע הייסטן דאס גרויזאמקייט).

דער מושג מאראלען האט בלויז א משמעות ווען עס זאלען זיין אזעלכע מאראלען וואס זענען אבסאלוט. די זענען נאר יעניגע וועלכע זענען מושרש געווארען אינעם בריאה דורכען באשעפער פונעם וועלט.
(ועי' רע"ב על המשנה משה קבל תורה מסיני.)


לגבי דער וואס האט געשריבען אויף פארשידענע מצוות דאס זיי זענען נישט מאראל, דאס איז א געפערליכע חוצפה און איז גובל מיט אפיקורסות (און אפשר מער ווי גובל). ווילסטו זאגען אז מיט דיין נישטיגען שכל פארשטייטסו בעסער ווי כביכול וואס איז אויפריכטיג? האנוש מאלוק יצדק אם מעושהו יטהר גבר? ישתקע הדבר ואל יאמר.

למעשה האט אונז גאט זייער ווייניג מגלה וואס איז מאראליש, מיר מוזן צוקומען צו מענטשען'ס מיינונג און שכל, יעדע פסוק אין פרשת משפטים איז א מחלוקה אין תלמוד.

אינטערעסאנטע ארטיקל איבער מאהראל אהן רעליגיע פון הרב גיל סטודענט http://www.jewishideasdaily.com/5170/fe ... ep-ethics/

סופר ומונה האט געשריבן:עס קען קיינער נישט לייקענען דעם פאקט אז מאראל איז אומאפהענגיק אין אמונה, וויבאלד צוצוקומען צו פארשיידענע יסודות אינערהאלב מאראליטעט מוז מען נוצן אן אויסערלעכן סיסטעם פון טוב ורע. צום ביישפיל, לויט חז״ל דארף א טאטע שפייזן זיין קינד בלויז ביז ס׳ווערט זעקס יאר אלט. היינט פארשטייט יעדער אז מ׳דארף שפייזן קינדער אפילו שפעטער. וואס מאכט אונדז אזוי פארשטיין? פשוטע מאראלישע געפילן וועלכע האבן נישט קיין שייכות מיט דער תורה.

כ'פארשטיי נישט אז חז"ל האבן א לימוד אז מ'דארף שפייזען ביז זעקס יאר, איז דאס דו חיוב. איי דו שפירסט אנדערש ווער זאגט דיין שפיער איז עפעס ווערט.

מיינע 2 סענץ.

איך האלט אז עס איז וויכטיג אריין צומישען די לעגאלע שטאנדפונקט אין די סאבדזשעקט.
הוי מתפלל בשלומה של מלכות, ווייל ווען נישט זיי, איש את רעהו חיים בלאו. (However it's spelled).
ווי עס זעט אויס איז רעליגיע אליין אדער מאראל אליין נישט גענוג.

מיר אסאך מצוות וואס איז טאטאל מארעליש געשטימט, און ווי די רמב״ן זאגט טאקע, מען זאל נישט גנב׳נען ווייל עס איז נישט מאראליש, נישט ווייל עס איז א לאו.

פון די אנדערע זייט זעען מיר גענוג אום מאראלישע זאכען וואס די תורה איז מחייב אדער מתיר. וואס אין א וועג איז היינט נישט שייך ווייל מען לעבט אין א מדינה וואס ערלויבט נישט צי הארגענען איינעם וואס שלאפט מיט א בהמה. (אפילו עס איז אום לעגאל). נאר א משל פארשטייט זיך, עס זענען דא גענוג און נאך משלים. אדער גנבות עכום וואס איז מותר (אויך נישט לעגאל).

ווען נישט רעליגיע ווענדט זיך אסאך אויפן מענטש אפצימאכען אויב עפעס איז מאראל אדער נישט, דארט קומט לעגאל אריין צי העלפן אפמאכען ווי דער מענטש איז נישט זיכער. פארשטייט זיך אז אמאל אויב איז אויס הארגענען א פאלק לעגאל, איז אויך נישט גוט. אבער מען קען זאגן אז בשעת מלחמה איז אנדערש ווי מען זעט ביי די אידן און (להבדיל) ביי די דייטשן.

געווענליך גייט עס האנט ביי האנט, די תורה איז זייער מאראליש געשטימט. אבער נישט אלץ, נעם אשת איש וואס איז פון די הארבסטע אין (כמעט) אלע רעליגיעס, אבער איז לעגאל. און קען אפילו זיין מאראל אקעי ווען די מאן לאזט.

אסאך מצוות וואס זענען נישט בין אדם לחבירו איז געווענליך נישט שייך צי זיין אין די דיסקאשען פון אום מאראליש.
נישט עסן בליט פון א בהמה אדער אבר מן החי און נאך איז אפשר יא אום מאראליש פאר די בהמה, ווי אויך גדי בחלב אמו. אבער בשר בחלב? טריפה, ועוד, זיכער נישט.

קאמענטס? איך וועל אפשר שרייבן נאך שפעטער.