קאווע שטיבל

נהורא נפישא האט געשריבן:ס'איז דא נאך א מהלך וואס מ'נעמט, און דאס איז וואס די מהרש"ל ברענגט אז דער אבן עזרא איז טאקע געווען אן ענק רוח א גדול בשירה ופיוט און מדקדק, אבער איז דאך נישט געווען קיין "תלמודי" ס'הייסט ער איז פשוט נישט געווען קיין ת"ח (דרך אגב, א שפראך וואס איז פרעמד אין די אכשר דרא'דיגע חרדישע וועלט).

דער אבן עזרא אליין שרייבט דאס, אז ער איז נישט בקי בתלמוד. (פרעג מיך נישט ווי ווייל איך געדענק נישט)

מור וקציעה האט געשריבן:ו


אבל מה שהביא לדוגמא על זה

נהורא נפישא האט געשריבן:
ווידעראום די רשב"ם שרייבט לא יטמא בעל בעמיו. שום בעל בעם הכהנים לא יטמא לאשתו: להחלו. שהרי מתחלל מכהונתו, ולפי דברי חכמים. לא מטמא לאשתו פסולה וחללה אבל מטמא לאשתו כשירה.
דאס הייסט אז ער ברענגט פשוט צוויי פירושים, איינס די פשוטע פשט וואס בלייבט ביי אים לעגעטים, און דערנאך ברענגט ער וויאזוי חז"ל לערנען פשט.
מיין שאלה איז יעצט אויף וואספארא צוועק גיט די רשב"ם לעגיטימיטעט צום ערשטן פשט וואס האט נישט קיין שום לימוד סיידן דאס זיך קלאר סותר זיין צו די פשט המקובל ?

לא קשה כל כך, דיש לומר דסבירא ליה כשיטת הרמב''ם הלכות אבל פ''ב הלכה ז
אשתו של כהן מתטמא לה על כרחו ואינו מטמא לה אלא מדברי סופרים, עשאוה כמת מצוה, כיון שאין לה יורש אלא הוא לא תמצא מי שיתעסק בה . עיי''ש

הרואה יראה שגם הרמב''ם פירוש הפסוקים האלו כהרשב''ם אלא שחז''ל שינוי את דינו של תורה מחמת ההכרח .

ודברי רבינו הרמב''ם ז''ל כאן הם יסוד גדול למבינים

עס איז נישט אזוי פשוט ווי דו מאכסט עס, עס קען זיין די רמב''ם ריפט אן יעדע דרש וואס איז נישט מפורש בקרא דברי סופרים אע''פ ער האלט אז עס האט א דין דאורייתא ,

גראדעמעכעלע האט געשריבן:

מור וקציעה האט געשריבן:ו


אבל מה שהביא לדוגמא על זה

נהורא נפישא האט געשריבן:
ווידעראום די רשב"ם שרייבט לא יטמא בעל בעמיו. שום בעל בעם הכהנים לא יטמא לאשתו: להחלו. שהרי מתחלל מכהונתו, ולפי דברי חכמים. לא מטמא לאשתו פסולה וחללה אבל מטמא לאשתו כשירה.
דאס הייסט אז ער ברענגט פשוט צוויי פירושים, איינס די פשוטע פשט וואס בלייבט ביי אים לעגעטים, און דערנאך ברענגט ער וויאזוי חז"ל לערנען פשט.
מיין שאלה איז יעצט אויף וואספארא צוועק גיט די רשב"ם לעגיטימיטעט צום ערשטן פשט וואס האט נישט קיין שום לימוד סיידן דאס זיך קלאר סותר זיין צו די פשט המקובל ?

לא קשה כל כך, דיש לומר דסבירא ליה כשיטת הרמב''ם הלכות אבל פ''ב הלכה ז
אשתו של כהן מתטמא לה על כרחו ואינו מטמא לה אלא מדברי סופרים, עשאוה כמת מצוה, כיון שאין לה יורש אלא הוא לא תמצא מי שיתעסק בה . עיי''ש

הרואה יראה שגם הרמב''ם פירוש הפסוקים האלו כהרשב''ם אלא שחז''ל שינוי את דינו של תורה מחמת ההכרח .

ודברי רבינו הרמב''ם ז''ל כאן הם יסוד גדול למבינים

עס איז נישט אזוי פשוט ווי דו מאכסט עס, עס קען זיין די רמב''ם ריפט אן יעדע דרש וואס איז נישט מפורש בקרא דברי סופרים אע''פ ער האלט אז עס האט א דין דאורייתא ,

לשיטתך , ''עשאוה כמת מצוה'' , ווער האט עס געמאכט פאר א מת מצוה ? און פארוואס ?

גערעכט, כ'האב פארזען די ווערטער,

די רמב"ם איז א געוואלדיגע מציאה, און איך הייב אן קלערן אז אפשר קען מען דא זען א געוואלדיגע יסוד איבער די דרך הלימוד פונעם רמב"ם בהקדם עטליכע הקדמות.
א) די רמב"ם אויף מערערע פלעצער דרוקט זיך אויס אויף דינים הנלמדים מדרשות גמורות, אז זיי זענען מדברי סופרים, ס'איז קלאר אז די רמב"ם מיינט עפעס דערמיט און ס'איז נישט סתם נאך א וועג וויאזוי אנצוריפן א געוויסע קאטאגאריע פון דאורייתא'ס, די מפרשי הרמב"ם האבן נישט מצליח געווען לכוון דעתו ווי אויך אראפצושטעלן כללים ווען און וואספארא אופן די רמב"ם באנוצט זיך מיט די לשון.
ב) די רמב"ם'ס מהלך אין לערנען פשט אין די פסוקים, כאטש ס'איז נישטא פון אים א פירוש על התורה, זעהט מען דאס אבער קלאר פון זיין חיבור משנה תורה ווי ער איז מרחיב הדיבור מיט די דינים הפשוטים המבוארים בתלמוד, אבער אן אינטערסאנט זאך, די רמב"ם וועט קיינמאל נישט ברענגן קיין מאדנע דרשות, פארקערט גאר, די רמב"ם איז אפט מצליח מוכיח צו זיין אסאך דינים מיט פשוט'ע ראיות פון פסוקים, אסאך מפרשי הרמב"ם מיטשען זיך מיט דעם פון ווי נעמט די רמב"ם זיינע לימודים.
ג) די רמב"ם שרייבט במק"א אז די דינים ווערן נישט באמת ארויסגעלערנט פון די דרשות חז"ל, נאר פארקערט חז"ל דרש'נן דרשות צו דינים המקובלים.
לפ "ז איז זייער פארשטענדליך, די רמב"ם אנאלאזירט די פשטות הכתובים צו קענען אקאמאדירן די פילע דינים המקובלים, און די זעלבע צייט פרובירט ער עס דוקא מוכיח צו זיין פון פשט, איז קען זיין אז דארט ווי די פשטות הכתוב איז מנוגד צו די דינים המקובלים, איז דאס אליין א שטארקע הוכחה אז ס'מוז זיין מדברי סופרים.
יעצט דא ביי די דין פון א כהן ליטמא לאשתו זענען די פשטות הכתובים מורה אז נישט, און אזוי איז קלאר משמע אין ספר יחזקאל, אלא מאי מוז מען זאגן אז ס'איז א תקנת חכמים, ובתוספת נופך ס'איז דאך ידוע אז חז" ל האבן מתקן געווען צוגאב צו די תורה'דיגע התחייבות מאיש לאשתו פון שאר כסות ועונה, דאס אז א מאן איז מחוייב בקבירת אשתו אם מתה, זעט מען דאך אז די התחייבות איז דאך א דרבנ' דיגע התחייבות, און חז"ל האבן נישט געוואלט אויסשליסן א כהן פון די התחייבות.

די חיוב קבורה מיינט נישט אז מען דארף זיך אליינס מטמא זיין, נאר מען דארף עס אראנזשירן און באצאלן די קאסטן. סאו א כהן איז זעלבסט פארשטענדליך נישט פטור פון דעם חיוב אפילו מ'זאל זיך נישט טארן מטמא זיין.

די מפרשי הרמב"ם האבן זייער קלאר מגדיר געווען וואס ער רופט דברי סופרים, און דוקא דא ביי די ענין איז עס נישט די קלאסישע דברי סופרים ווייל דא איז עס נישט קיין דרש נאר מער א טריק.

די מהלך אז דער רמב"ם איז נישט מקפיד צו ברענגען דעם פונקטליכן דרש לשיטתי' אז מ'האט ממילא אלע דינים מקובל און די פונקטליכע מראה מקום פארן דרש איז לאו דוקא, איז זייער א שיינע. ש"י. אייגנס?

איך האב נישט קיין צייט דורכצוליינען דעם גאנצן אשכול. אבער מ'האט שוין דערמאנט אז ע' פנים לתורה? דאס איז דאך דער גאנצער געדאנק פון א הימלישער טעקסט, אז גענוי ווי דער אויבערשטער קען זיין סיי גוט און סיי שלעכט אויפאמאל, סיי אויף מזרח און סיי אויף מערב, אזוי קען זיינע שריפטן באדייטן X און Y (אנדערע זאגן Y און U) צו די זעלבע צייט.

אויף די קשיא פונעם בעל האשכול 'תמיה על כוונת הפרשנים שפירשו ע''פ פשוטו של מקרא' האב איך אמאל געזאגט א בדרך משל ווען עמיצער דארף שיקן א בריוו קאודירט מיט רמזים וועט ער שרייבן דעם בריוו אויף א אופן וואס ווען אן אנדערער מענטש ליינט דאס זאל זיך עס ליינען פליסיג ווי כאילו ער שרייבט וועגן דעם וועטער וכדומה, און דער וואס ווייסט וויאזוי צו ליינען די קאודס וועט שוין פארשטיין וואס עס ליגט בפנימיות, און וואס בעסער דער שרייבער איז אלס בעסער קען ער שרייבן די חיצוניות'דיגע חלק אז עס זאל ממש שטימען יעדעס ווארט, דעריבער ווען דער באשעפער אליינס שרייבט איז זיכער אז יעדעס ווארט דארף שטימען הונדערט פראצענט ע''ד הפשט ולפי כללי הדקדוק, כאטש די אמת'ע כוונה קען זיין בדרך דרש, עפ''י קבלה, מוסר, חסידות, אדער וואס אימער.

ועפ''י חסידות, פארוואס קען נישט זיין אז עס איז דא א עולם הפשט און די ראשונים זענען געווען משורש זה, פונקט ווי עס איז פארהאן שבעים פנים לתורה וואס זענען זיך סותר איינער מיט'ן צווייטן, אלעס זאל מען קענען זאגן אויסער פשוט פשט?.

ועפ''י מחקר, די תורה איז געגעבן געווארן פאר יודן 3 טויזנט יאר צוריק אין א שפראך וואס זיי האבן גערעדט, מוז דאך זיין אז דאס איז געשריבן געווארן אויף א אופן וואס זיי האבן געקענט ליינען און פארשטיין, כמו שנאמר ולמדתם אותם ושמרתם לעשותה, אויב דאס איז נאר געווען א געוויסע פארהוילענע כתב וואלט די תורה געקענט געגעבן ווערן אויף אראביש, און מיר וואלטן געקענט פארפאקן דעם חומש אין שאנק און לערנען נאר גמרא כמו שנהוג בקצת מקומות.

וע''ד סוד, שוין ס'איז דאך א סוד..

דעת תורה, אמת אז קבורה מיינט נישט אז מ'דארף זיך זעלבסט מטפל זיין בקבורה, אבער היות מיר זעהן אז די תורה האט מתיר געווען פאר די ששה קרובים מכח קירבות כאטש מ'קען דינגען אנדערע דאס צוטאן קען זיין די סברא אז ווען חז"ל טוען פארשטארקן די התחייבות און קירבות בין איש לאשתו רעכנט דאס אויך אריין אז דער כהן זאל זיך אליין קענען מטפל זיין ומטמא זיין לאשתו
בנוגע ווען די רמב"ם באנוצט זיך מיטן אויסדרוק דברי סופרים, שרייב דעם כלל און מיר וועלן זעהן אויב דאס שטימט.
יאיר, איך וויל זיך נישט מטריח זיין איבערצוקייען פון פריער אלעס איך וואלט דיר ענדרעש מטריח געווען במחילה צו ליינען פון פריער, אבער בקיצור וועל איך עס אראפלייגן אזוי, בהנחה אז די תורה איז א ג-ט'ליכע שפראך און קען דערפאר געבן צוויי ציווים ניגודיים בבת אחת, ווי למשל יא גנב'נן- נישט גנב'נן און איך נעם אן אז להלכה די ציווי פון נישט גנב'נן, דאן אויף וואס באצוהט זיך די ציווי פון יא גנב'נן, ס'איז פשוט גערעדט טערקיש און איז אויסגעליידיגט פון סיי וואס א ציל, ובפרט ווען די ציווי פון יא גנב'נן לערנסטו נישט פונעם הימלישן מהלך אינעם טעקסט נאר פון די מענטשליך- פסיכישע גראמאטישע שפראך באנוץ, און נאך אלעם האט אינז גאט נישט געגעבן קיין הוראות וויאזוי מ'גייט זיך אים אין פשט, ס'איז אלס אינזער אייגענע אנאליזירונג און פארשטאנד.
מיימון, דו זאגסט גוט וואס איז נוגע בדרך כלל אבער באציעסט זיך נישט ספעציפיש צום אויבנדערמאנטען פראגע.

נהורא נפישא, איך פארשטיי נישט גענוי וואס דיין פירכא איז. קודם כל, דער פשט פון יא גנב'ען האט א באדייט פאר זיך, ווייל ס'איז איינע פון די פשטים פון דעם פסוק, ס'דארף נישט האבן א באזונדערע משמעות אויף למעשה. דאס איז די גאנצע פוינט פון א הימלישע טעקסט. והשנית, פארוואס קען נישט זיין אז דער פשט האט אויך עפעס א באדייט, ווי למשל אז באמת וואלט מען יא געדארפט טון עין תחת עין וכו' אבער מ'זאל עס נישט טון למעשה, ממילא איז יעדע אמת אין זייער קאנטעקסט. און וואס א חילוק צו ס'איז אן אייגענע אנאליז אדער נישט. גאנץ תורה שבעל פה איז אייגענע אנאליזן.
עניוועי, דיין קשיא, אויב ס'איז שווער, איז סתם אזוי שווער אויף די געדאנק פון ע' פנים לתורה. איך ווייס נישט וואס דאס האט מיט'ן רשב"ם און פשוטו של מקרא.

גראדע איז די רשב"ם די איינציגסטע, זעה אפילו די אבן עזרא האט דאס אפגעווארפן , כ'האב זיך גראדע באצויגן צו עין תחת עין ס'איז נישט א רעכטע סתירה חז"ל זענען דאס נאר מצמצם צו ממון.
אמת'דיג, וויאזוי לערנסטו לפי הפשט אז די ציווי איז וואס ?

איך האב א מורא'דיגע קשיא. אין מסכת חגיגה שטייט אז ביי יעדע מחלוקת אין גמרא איז כולם מרועה אחד נתנו. ווי אזוי איז מעגליך אז די זעלבע באשעפער זאל זאגן צוויי פארקערטע זאכן?

נאך א קשיא: ווי אזוי קען זיין אז דער אויבערשטער רוהט אין משכן, ס'איז דאך מלא כל הארץ כבודו?

ס'שטייט אין די ראשונים, הכוונה, אז וואס יעדע חכם וועט אריינלערנען פשט איז דאס די רצון השם און דאס איז זיין תורה, אבער נישט אז דער וואס לערנט. פשט האלט צו דער זעלבע צייט אז ס'איז נישט אמת

אבער ווי אזוי קענען צוויי זאכן זיין דער רצון ה'? יעדער חכם מוז דאך האלטן אז דעם צווייטן חכם'ס פשט איז אויך אמת ווייל אויב א חכם האלט עס איז דאס דער רצון ה'.

ניין ער מוז נישט האלטן אז זיין חבר'ס דעה שטומט אמתדיג, כאטש ער וועט אוודאי האלטן אז יענער האט אמתדיג רעכט צו האלטן יענע מיינונג, די תנאי איז אז ס'מוז אים שטימען.

בקיצור, זאגסטו אז כאטש א מענטש קען נישט לעבן מיט סתירות קען גאט אליין יא לעבן מיט סתירות. זענען אלע דיינע קשיות פארענטפערט.

אבער גאט האט נישט געמאכט די סתירה, די רשב"ם איז דאס מייחס צו גאט.

די חגיגה גמרא איז עס אויך מייחס צו גאט.

אמת, אבער איך גלייב נישט אז די רשב"ם האט זיך אויפגעפירט מיט די זעלבע תוקף און סמכות ווי א תנא, אויב יא פארוואס האט ער נישט טאקע אליין מחדש געווען הלכות ? פארוואס טאקע קען ער נישט לכתחלה חולק זיין אויפן דרש פון חז"ל ?
דרך אגב האסט יעצט פארענטפערט אויף איינמאל אלע סתירות אין קשיות וואס איז דא אין די תורה, ביסט א דזשעני.

א שיינע אשכול און אויך מענינא דיומא.

אין די וואכעדיגע פרשה קריגט זיך דער אבן עזרא אויף א אפענע גמרא אין סוטה וואס איז מפרש די סתירה פון כלב בן יפונה און כלב בן חצרון מיטן הסבר אז היינו הך: בן חצרון בן יפנה הוא בן שפנה מעצת מרגלים, אבער דער אבן עזרא אין פרשת כי תשא שרייבט פארקערט: כלב בן יפונה איננו כלב בן חצרון בראיות גמורות והמשכילים יבינום.

דער אבן עזרא גייט לשיטתו ע״פ פשט ווייל צו זאגן אז אז מען מיינט טאקע כלב בן חצרון שטימט נישט לויט די חשבונות (ער איז מאריך אין דעם באריכות אין פרשת משפטים) און די גמרא אין סוטה פארענטפערט ער אלץ דרוש בעלמא.

דא איז נישט שייך צו זאגן ווי דער מהרש״ל אז ער איז פשוט נישט געווען א תלמודי, ער ברענגט צו דעם חז״ל און ווארפט דאס אפ.

ווער זאגט מען קען נישט קריגען אויף חז"ל בעניני אגדה ופירוש המקראות? נאר בעניני הלכה איז פארשלאסען דער תלמוד, אולי מדין לא תסור, אבער כאטש אפילו אז מאמינים בדברי חז"ל נעמען אן אז זיי זענען געווען חכמים גדולים ועצומים, ואם הראשונים כמלאכים אנו כבני אדם וכו' וכו', דאס מיינט נישט אז אבן עזרא קען זיך נישט קריגען מיט זיי אויף אן ענין וואס איז נישט נוגע להלכה. אפילו אויף אן ענין וואס איז יא נוגע להלכה קען זיין אז כאטש דער אבן עזרא מוז פאלגען די חכמים מצד הלכה פון "אפילו אומרים לך על ימין שהוא שמאל", אבער ער מעג נאך אלץ זאגען אז פשט אין פסוק זעהט עם נישט אויס ריכטיג.

זיכער קען מען מפרש זיין אנדערש, ובנידון דידן איז דער אבן עזרא נישט דער איינציגסטער וואס האלט אזוי (רד״ק, רלב״ג ועוד) אבער די תמיה איז די שארפקייט מיט וואס ער מאכט אוועק א חז״ל, אנשטאט צו זאגן אז אים איז מער ניחא אנצונעמען דרך הפשט לאזט ער כמעט נישט קיין מקום לע׳ פנים לתורה נאר ער דערקלערט מיט א זיכערקייט אז אנדערש קען נישט זיין. אין אנדערע ווערטער, ער קריגט זיך אויף א חז״ל.

דער אבי עזרי איז טאקע מוחה: אומר אני על דברי הרב, לא ניחא למריהו הכי! כי גמרא ערוכה היא בפרק בן סורר, כי כלב בן יפונה הוא כלב בן חצרון ויש לו שני שמות. ולא נעלם מחכמינו פסוקים בדברי הימים, אשר כוונת הרב בנויה עליהן, כי המה נדרשים יפה. ואנחנו בני א-ל חי אשר שמנו לגמרא ומדרשים פנינו לא נאמין בדרכי החקירה כלל המכחיש דבריהם. ואם גם עתה לא ראינו מוליד בן שמונה שנה - אבל בימים הראשונים הולידו וגם עשו פרי בשנים האלה. וכל דבריהם כגחלי אש!

דער דברי דוד (לענטשנא) גייט אזוי ווייט צו ברענגן א ראי׳ פון דעם אז דער אב״ע האט דאס נישט געשריבן נאר אנדערע האבן ארום געפאטשקעט מיט זיינע כתבים: וחידוש שיכתוב לשון זה וזה לא ימצא כו׳ בדרך החלטה הי׳ די לומר דעל פי דרך הפשט יתפרש ויהי בעת ההוא קודם המכירה ולהביא ראיות שלו לזה ולא להחליט הדבר שלא הי׳ אפשר שיוליד פחות מי״ב שנה וגם מזה ראי׳ למה שכתבו שתלמידים שלו שלחו יד בספרו.

נישט יעדער איז comfortable מיט אזא צוגאנג, ולזה התכוון פותח האשכול, לכאורה.