קאווע שטיבל

ס'איז וואר אז מ'פלעגט ניצן גוי'שע מוזיקאנטן, און זיי האבן געשפילט די ניגונים וואס זיי האבן געקענט. אפי' ביי א חסידשע וויזניצע חתונה האבן זיי געשפילט זייערע ניגונים און איינס דערפון איז זייט דאנמאלס פארבליבן אין וויזניץ. דאס אז מ'פלעגט זיי אויסלערנען אידישע ניגונים איז א חידוש אבער ס'מאכט סענס אז מ'פלעגט דאס אויך טוהן. אבער די פאקט אז דאס זענען צוויי באזונדערע ניגונים וואס זענען באנאונז צוזאמגעשמאלצן לאזט איבער כמעט קיין צווייפעל אז דאס איז אריינגעקומען און צינויפגעשמאלצן געווארן ווי איידער ארויסגעגיינגן און צושפליטערט געווארן, ובפרט אז די פענאמענאן איז א דבר פשוט אז ס'האט עקזעסטירט ביז ווען די היימישע וואן מאן באנד זענען אריינגעקומען. נעם סיי וועלכע חתונה פון די פולע בענד עפאכע (ביז בערך תש"נ) און די וועסט הערן אז כמעט אלע הארא ניגונים זענען געווען גוי'שע ניגונים. ס'איז נישט אנדערש געווען אינדערהיים.

וועליכע וויזניצע ניגון איז דעמאלס געקומען? און ביי וועליכע חתונה?

Sent from my LG-P659 using Tapatalk

יהושע חיים האט געשריבן:וועליכע וויזניצע ניגון איז דעמאלס געקומען? און ביי וועליכע חתונה?

Sent from my LG-P659 using Tapatalk

דא האסטו דאס ניגון אויסגעשמועסט:

viewtopic.php?p=277225#p277225

די גרויסע חתונה פאר די קריג, צוויי וויזשניץ מחותנים און ערשטע חתונה נאכן אהבת ישראל'ס פטירה: אמרי חיים מיטן מקור ברוך (חתן איז געווען א שטיף זוהן).

דא האסטו (ביי אין מינוט אין) ווי סערעט-וויזניץ רבי הכ"מ זאגט אויס די סוד פארן אינגערן וויזניצ'ער רבי. ער זאגט אז "זעלדי" (א באקאנטע לץ, אדער בדחן, בימים ההם און נישט אזוי עהרליך געווען) האט מיטגעזינגן די ווערטער אין רומעניש...

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=X5lf7zl__7M[/youtube]

יואליש האט געשריבן:יישר כח וואנצעס. כ'האב נישט געפאוסט די טראנסילאציע ווייל ס'קוקט אויס צוקאליטשט. אבער די תוכן קען מען זעהן.

אוודאי איז עס צוקאליטשעט. אזא פנים האט גוגל טרענסלעיט. ווייל די ריכטיגע וועג פון אפטייטשן די ערשטע פסוק/שורה פון אט דעם ניגון וואלט זיך געליינט אין ענגליש...."I dare no longer go through the main street without your love..."!
דער חיסרון פון גוגל טרענסלעיט איז אז ער נעמט נישט אין באטראכט די קולטורעלע מיינונג פון די שפראך וואס ער זעצט איבער. די רעזולטאט איז אז ס'קומט ארויס כגוף בלא נשמה. ס'איז דא א סאך דוגמאות פון דעם אויף זיין אידישע איבערזעצונג אויך...!

מוזיק היסטאריע איז א לימוד ווי סיי וועלכע היסטאריע, וואס א יוטוב קליפ'ל איז א שוואכע קובע, אלעס קען זיין, און אלעס קען נישט זיין, אבער ס'לופטיגקייט דא איז אביסל לייכטזיניג, מען מאכט אפ נאך פאר מען ווייסט די בעסיק היסטאריע בגלגולו של מוזיק.
מיך גייט אן אויב אשת חיל אדער ווייסעכוואס קומט פון א רבין מיט קאלפיק, אדער פון א רומעניר מיט א וואנצע, א מכה, אבער אקאדעמיש גערעדט האט דאס נישט קיין זין.
זאכן דארפן זיין מער געבעיסט און מיט יסודות און מקורות, זאל איינער זיך נעמען די מיה איינמאל פאר אלעמאל שטודירען וויאזוי די זאכן האבן געארבייט, ארויסלערנען פון א יוטוב קליפ, איז מופרך.
אבער אוודאי בין איך ביי דער מיינונג אז אונז יידן זענען גרויסע גנבים, און א גרויס חלק פון אונזערע ניגונים און ליטעראטור איז צו פארדאנקען דעם טמא'נעם גוי, בכל זאת דארף עס האבן א שטיקל מהלך און יסוד. א געוויסע מעשה און א מהלך בגלגולו, אפשר האט מען אפיציעל געוואסט אז דאס ניגון איז א אונגערישע ניגון, נאר מיט ענינים האט מען עס געזינגען, מען דארף די זאך פארשען און נישט זיך באגנוגענען מיט קליפלעך און פליפלעך.

זיכער אזוי. די ערשטע שריט איז טרעפן די ניגון. נאכדעם ברויך מען פארשן אינעם ניגון'ס היסטארי. אפי' נאכן אויספארשן, אויב רעדט מען פון פאלקס ניגונים וואס איז אן ארעל טראדיציע, איז קיין שום מאס פארשונג נישט ענדגילטיג.

אבער צו האלטן א קאווע שטיבעל שמועס צו די סטאנדארדס פון אקעדעמיע איז, וועל, א נייע סטאנדארד.


*****


דרך אגב, די קלעים איבער די מקור קומט פון אקעדעמיע. יעקב מזור אין די אנתולוגיה של מסורות מוסיקה בישראל: הניגון החסידי בפי החסידים פון המכז לחקר המוזקיה היוהודית האוניברסיטה העברית בירושלים מאכט די קלעים. ער באזירט עס נישט אויף א יוא טוב קליפ נאר אויף א "מוזיקלאישע סקאר" בוך ביים נאמען Volkstümliche Lieder.

די פראבלעם איז כ'אב די בוך אבער נישט די סי דיס, וואס איז די עיקר, ממילא האב איך זיך געברויכט פארלאזן אויף זיכן די נעמען פון די ניגונים אויף יואטוב.

.

ס׳איז אינטערעסאנט אנציווייזן אז דער גאנצער אשכול באלאנגט לכאורה און אכשר דרא. געדענקט אז ס׳רוב אונגערישע חסידישע מיידלעך זענען געגאנגען און פאבליק סקול אינדערהיים, און א חלק הניכר האט געוואוינט און דערפער (נישט און גרויסע שטעט) און זיך געדרייט מיט די פויערן. קלערט איר טאקע אז זיי האבן נישט געקענט די ניגונים? א מכה.

כ׳האב אנגעפרעגט ממקור ראשון / מקור שני. נישט נאר איז אמת אז די דור ראשון האבן געקענט די ניגונים, נאר ווען זיי זענען יונגער געווען האבן זיי זיך אונטערגעזונגען די ניגונים אינדערהיים מיט די אונגערישע ווערטער, גענוג אז די דור שני קען די אונגערישע ווערטער טאקע פון די עלטערן. בקיצור, מ׳האט זיך געווינדערט פארוואס איך מיין אז כ׳האב אויסגעטראפן אמעריקע דא, בשעת ס׳איז א דבר פשוט (עכ״פ צו די דארפישע) וויאזוי די ניגונים זענען אנגעקומען צי אשת חיל. קוקט נישט אויס אז דער אלטער דור האט זיך ארומגעטראגן מיט די געדאנק אז ״יודישע״ ניגונים זענען אנטפלעקט געווארן צי משה רבינו כמנורה של אש. אנדערש ווי דעם היינטיגן דור וואס ווי ס׳קוקט אויס מיינט אז יודישע ניגונים ברויכן האבן א ווירדזי״ן ביר״טה כדאי צו זיין כשר.

מענין לענין באותו ענין - האט דער טאהש'ער רבי זצ"ל פארציילט אז ביי זיין זיידען ר' מילך פון טאהש זצ"ל פלעגער קומען מאדיארען שושן פורים נאכמיטאג און געשפילט קלעזמער!!! קענסטיך פארשטעלען זיי האבען נישט באקומען קיין נאטען פון ליהודים היתה אורה!! נאר געזינגען זייער אשת חיל'ס... א פרימאק האט אים איבער געפרעגט הלמאי נישט נאר גוי'אישע ניגונים נאר ממש דער גוי אליין האט געשפילט מיט'ן פידל און טראמפייטער ביים טיש!?! האט אים טאשע רבי גע'ענפערט קלאר אז יא!! נישט געוועהן אנדערע וואס האט מען געדארפט טוהן? האט מען געדינגען גוי'שע קלעזמער און זיי פלעגען קומען איטליכען יאר שושן פורים אין אינטערגעהאלטען דעם רבי'ןס טיש דעם רבי מיט די חסידים...

דאס קען זיכער אריין גיין אינעם אכשר דרא אשכול! קענסטיך פארשטעלען ווען איינער זאל זיך אריינברענגען ביי א שמחה אדער ביי אפארברענג גוים מיט קלעזמער ווי דער עולם ואלט געשטורעמט! - ווער רעדט נאך א רבי'שע הויף זאל באשטעלען א גאנצע קריסטליכען באנד זאל שפילען זייערע ניגונים און די רבי זאל פארגלייזען די אויגן און טאנצען אינדערמיט? - פאשקעווילען וואלטען ווייס געמאכט די גאסען.....

קוק אריין אין דרכי חיים ושלום מנהגים פון בעל מנחת אלעזר ממונקאטש זי"ע
ביי פורים: ורגילים הי' ג"כ מהנכרים לבא בתופים ובמחולות לשורר ובאמצע נגינתם הי' מונה רבינו מטבעות ליתן להם

יואליש האט געשריבן:

יהושע חיים האט געשריבן:וועליכע וויזניצע ניגון איז דעמאלס געקומען? און ביי וועליכע חתונה?

Sent from my LG-P659 using Tapatalk

דא האסטו דאס ניגון אויסגעשמועסט:

viewtopic.php?p=277225#p277225

די גרויסע חתונה פאר די קריג, צוויי וויזשניץ מחותנים און ערשטע חתונה נאכן אהבת ישראל'ס פטירה: אמרי חיים מיטן מקור ברוך (חתן איז געווען א שטיף זוהן).

דא האסטו (ביי אין מינוט אין) ווי סערעט-וויזניץ רבי הכ"מ זאגט אויס די סוד פארן אינגערן וויזניצ'ער רבי. ער זאגט אז "זעלדי" (א באקאנטע לץ, אדער בדחן, בימים ההם און נישט אזוי עהרליך געווען) האט מיטגעזינגן די ווערטער אין רומעניש...

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=X5lf7zl__7M[/youtube]

יואליש: ייש"כ. ס'איז מתוק מדבש. צו צו קוקן און הערן דעם שמועס צווישן צוויי צדיקים...!
איין קליינע הערה:...דער בדחן..."זעלדי"..איז נישט א נאמען פון א פרוי. נאר ס'איז די משפחה נאמען פון א מאן א שפילער. אויף אונגאריש איז דא אזא נאמען..."Zoldy"... מיט צוויי פינטלעך אויף די לעטער..."או"...היעלה על הדעת אז א פרוי זאלל שפיללן פאר צדיקים וחסידים ואנשי מעשה...?!

אחד העם, וכל מאן דבעי למידע: א כלליות'דיגע הערה...די רומעניש/אונגאריש/ציגיינערישע מוזיק האט א סאך ענליכע תנועות צו די אידישע מוזיק וועלכע איז געשפיעלט געווארן אין די לעצטע 150 יאר. נאר ס'איז ווידער די זעלבע איסתפקתא. אין וועלכע ריכטונג ס'איז געגאנגען...פון זיי צו אונז. אדער פארקערט.
נאר איך האב אן אנדער טעאריע: היות די ציגיינער זענען אריגינאל אן אזיאטיש-אפריקאניש פאלק , וועלכע שטאמען לכאורה פון מצרים. איז מעגליך אז סיי די אידישע און סיי די ציגיינערישע מוזיק האבן איין מקור...!
ס'איז דא נאך אנדערע סעגמענטס פון מוזיק וועלכע האבן אן ענליכקייט. למשל די גריכישע און אראבישע און להבדיל די ספרד'יש אידישע מוזיק האבן זייער שטארקע ענליכקייטן...!

שלמה המלך: דו ביסט 100% גערעכט. נאר איין קליינע הערה. דו זאגסט אז די פאשקוויללן וואלטן ווייס געמאכט די ערד. הני מילי ווען זיי זענען ליידיג. אבער פון די אנדערע זייט זענען זיי ליידער שווארץ. ס'וואלט ענדערש געפאסט צו זאגן אז די פאשקוויילן מאכן שווארץ די גאסן...ודו"ק...!

berlbalaguleh האט געשריבן:אחד העם, וכל מאן דבעי למידע: א כלליות'דיגע הערה...די רומעניש/אונגאריש/ציגיינערישע מוזיק האט א סאך ענליכע תנועות צו די אידישע מוזיק וועלכע איז געשפיעלט געווארן אין די לעצטע 150 יאר. נאר ס'איז ווידער די זעלבע איסתפקתא. אין וועלכע ריכטונג ס'איז געגאנגען...פון זיי צו אונז. אדער פארקערט.
נאר איך האב אן אנדער טעאריע: היות די ציגיינער זענען אריגינאל אן אזיאטיש-אפריקאניש פאלק , וועלכע שטאמען לכאורה פון מצרים. איז מעגליך אז סיי די אידישע און סיי די ציגיינערישע מוזיק האבן איין מקור...!

שיינע אנאלאגיע, אבער גראדע נישט ריכטיג. די ציגיינער זענען אריגינעל געקומען קיין אייראפע פון אינדיע, נאר די צוריקגעשטאנענע אייראפערער האבן בטעות געמיינט אז די חברה קומען פון מצרים האבן זיי אנגערופן די ראמאנער מיטן נאמען "Gypsies" על שם "Egypt".

ishchusid האט געשריבן:קוק אריין אין דרכי חיים ושלום מנהגים פון בעל מנחת אלעזר ממונקאטש זי"ע
ביי פורים: ורגילים הי' ג"כ מהנכרים לבא בתופים ובמחולות לשורר ובאמצע נגינתם הי' מונה רבינו מטבעות ליתן להם

ווען מונקאטש'ע רב האט חתונה געמאכט זיין בת יחידה האט ער אויסדריקלך געוואלט אידישע קלעזמארין און עס איז נישט געווען צו געפינען ביז מען האט אפירגעברענגט פון פולין א אידישע אקעסטרע (און דעמאלס איז אסאך פוילישע ניגונים אריינגעוואנדערט קיין אונגארן) עד כאן שמעתי

Sent from my LG-P659 using Tapatalk

יהושע חיים האט געשריבן:ווען מונקאטש'ע רב האט חתונה געמאכט זיין בת יחידה האט ער אויסדריקלך געוואלט אידישע קלעזמארין און עס איז נישט געווען צו געפינען ביז מען האט אפירגעברענגט פון פולין א אידישע אקעסטרע (און דעמאלס איז אסאך פוילישע ניגונים אריינגעוואנדערט קיין אונגארן) עד כאן שמעתי

משם ראיה צוויי זאכן

איינס, אז יידישע מוזיק שפילער איז נישט געווען בנמצא אין אונגארן (עכ"פ)

צווייטענס, אז די כלעזמר פלאנצען איין ניגונים ציווישן פאלק.

שלמה המלך האט געשריבן:מענין לענין באותו ענין - האט דער טאהש'ער רבי זצ"ל פארציילט אז ביי זיין זיידען ר' מילך פון טאהש זצ"ל פלעגער קומען מאדיארען שושן פורים נאכמיטאג און געשפילט קלעזמער!!! קענסטיך פארשטעלען זיי האבען נישט באקומען קיין נאטען פון ליהודים היתה אורה!! נאר געזינגען זייער אשת חיל'ס... א פרימאק האט אים איבער געפרעגט הלמאי נישט נאר גוי'אישע ניגונים נאר ממש דער גוי אליין האט געשפילט מיט'ן פידל און טראמפייטער ביים טיש!?! האט אים טאשע רבי גע'ענפערט קלאר אז יא!! נישט געוועהן אנדערע וואס האט מען געדארפט טוהן?

דאיכא | דליכא

זולדי דער בדחן האט געגראמט ביי מיין שוועסטער'ס חתונה בערך 50 יאר צוריק און איך געדענק אים. דער סערעט'ער רבי רעדט נישט פון א גוי, ער זאגט נאר אז דער ניגון וואס דער בדחן זעלדי האט גענוצט שטאמט פון די אונגארען.

זיין נאמען איז געווען זולדי גרין א איד אן א בארד פון שטאט סאטמאר אין איז געווען באוואוסט אלס א ריכטיגער קאמעידיער. און טאקע די גאר פרומע האבען אים נישט אזוי ליב געהאט. אבער ער האט גע'בדחנ'ט געהעריג ביי היימישע חתונה'ס דאמאלס האט מען נאך גוט אויסגעהערט בדחנים און ביי אים פלעיגט מען זיך קאלערען פון געלעכטער.

ער האט אויך געקענט נאכמאכן מענשטען וכו'..

נישט נאר זענען געווען אידען מער באקאנט מיט גוי'יאשע לידער צוליב די גוי'אישע כליזמרים. אידען האבען דאך געהאט די ווערצהייזער. וואס טוט א גוי ווען ער איז שיכור? ער זינגט אין הוליעט ביים איד אין ווערצהויז. דער הנהגה האבען טויזענטער אידישע קינדער זיך צוגעזען טאג אן טאג אויס ביז דער מלחמה. עס זענען דא תשובות איבער די גזירה פון די נאצי געשטימטע אונגארישע רעגירונג וואס האט געצווינגען אידישע ווערצהייזער אפען זיין אין שבת און וויאזוי זיי זאלען זיך פירען.

אלע דורות זענען אידען געווען באקאנט מיט די גוי'אישע ניגונים.
דא איז אן אינטערעסאנטע ווארט פונעם הייליגער ריזשענער איבער די סטייל נגינה פון געוויסע גויאישע שבטים. [יא א וואָליכל איז א ניגון פון די גוים פון וואָליכיי ראמעניע]

כעלעם'ר מגיד האט געשריבן:

יהושע חיים האט געשריבן:ווען מונקאטש'ע רב האט חתונה געמאכט זיין בת יחידה האט ער אויסדריקלך געוואלט אידישע קלעזמארין און עס איז נישט געווען צו געפינען ביז מען האט אפירגעברענגט פון פולין א אידישע אקעסטרע (און דעמאלס איז אסאך פוילישע ניגונים אריינגעוואנדערט קיין אונגארן) עד כאן שמעתי

משם ראיה צוויי זאכן

איינס, אז יידישע מוזיק שפילער איז נישט געווען בנמצא אין אונגארן (עכ"פ)

צווייטענס, אז די כלעזמר פלאנצען איין ניגונים ציווישן פאלק.

איפילו די מנח"א וואס האט אזוי מקפיד געווען אויף אידישע קלעזמערין האט אויך נישט געהאט קיין פראבלעם מיט פראסטע אפשר אפילו פרייע אידען אבי זיי זאלן זיין אידן
משם ראי אז עס איז בכלל נישט געווען קיין ענין פון היימישע ניגונים אדער קלעזמערים אזוי ווי היינטיגן אכשר דרא מהלך אויף יעדע זאך

אין די משפחה האב איך אסך געהערט איבער זולדי. מיין זיידע האט אים געריפן א "מה יעשה'ניק". זיינע בדחנות איז נישט אלעמאל געווען דאס איידעלסטע, אבער אידן פון דערהיים האבן עס נאכפארציילט און זיך געקוילערט בשעת די צווייטע דור האט געהאפט אז די קינדער פונעם דריטן דור הערן נישט.

יונה, דער סערט-וויזניצער רבי זאגט אז די גוי'אישע ארקעסטרע האבן עס געשפילט, און זולדי האט געקענט די ניגון און מיטגעזינגן די רומענישע ווערטער.

שלמה המלך האט געשריבן:מענין לענין באותו ענין - האט דער טאהש'ער רבי זצ"ל פארציילט אז ביי זיין זיידען ר' מילך פון טאהש זצ"ל פלעגער קומען מאדיארען שושן פורים נאכמיטאג און געשפילט קלעזמער!!! קענסטיך פארשטעלען זיי האבען נישט באקומען קיין נאטען פון ליהודים היתה אורה!! נאר געזינגען זייער אשת חיל'ס... א פרימאק האט אים איבער געפרעגט הלמאי נישט נאר גוי'אישע ניגונים נאר ממש דער גוי אליין האט געשפילט מיט'ן פידל און טראמפייטער ביים טיש!?! האט אים טאשע רבי גע'ענפערט קלאר אז יא!! נישט געוועהן אנדערע וואס האט מען געדארפט טוהן? האט מען געדינגען גוי'שע קלעזמער און זיי פלעגען קומען איטליכען יאר שושן פורים אין אינטערגעהאלטען דעם רבי'ןס טיש דעם רבי מיט די חסידים...

דאס קען זיכער אריין גיין אינעם אכשר דרא אשכול! קענסטיך פארשטעלען ווען איינער זאל זיך אריינברענגען ביי א שמחה אדער ביי אפארברענג גוים מיט קלעזמער ווי דער עולם ואלט געשטורעמט! - ווער רעדט נאך א רבי'שע הויף זאל באשטעלען א גאנצע קריסטליכען באנד זאל שפילען זייערע ניגונים און די רבי זאל פארגלייזען די אויגן און טאנצען אינדערמיט? - פאשקעווילען וואלטען ווייס געמאכט די גאסען.....

וואס רעדט איר? כ'געדענק נאך מיט דרייסיג-פערציג יאהר צוריק איז יעדעס אידישער חתונה געווען עפ"ר נאר גויאישע שפילער אין די בענד, און אמאל איין איד אין די מיקס.

יואליש האט געשריבן:אין די משפחה האב איך אסך געהערט איבער זולדי. מיין זיידע האט אים געריפן א "מה יעשה'ניק". זיינע בדחנות איז נישט אלעמאל געווען דאס איידעלסטע, אבער אידן פון דערהיים האבן עס נאכפארציילט און זיך געקוילערט בשעת די צווייטע דור האט געהאפט אז די קינדער פונעם דריטן דור הערן נישט.

כ'האב געהערט דאס זעלבע מיט יאנקל מיללער אז זיין בדחנות איז נישט אלעמאל געווען דאס איידעלסטע...