קאווע שטיבל

איך וויל פרעגן עפעס אנדערש, ווי אזוי קען א רעזולטאט פון איין עקסידענט (דאוקינס) כאפן התפעלות פון א רעזולטאט פון אן אנדערע עקסידענט (די יוניווערס)?
(מיט עקסידענט מיין איך עפעס וואס איז אולטימעטלי אן עקסידענט, אויב מען גייט צוריק צום סאמע ערשטן פונקט)

יאנקל האט געשריבן:

לעיקוואד האט געשריבן:
וואס דו זאגסט וועגן אינשטיין איז למעשה מיין איך אז איינע פון די גדרים וסימנים פון א רעליגעזע קוק משא"כ א סייענטיפישע אטעאיסטישע איז די חילוק צו מען כאפט התפעלות און מאיז זיך מתרשם אז דא ליגט עפעס העכער און טיפער, איך מיין אז דאס איז א יסודותדיגער הבחנה צווישען רעליגיע און די שאלה צו א שפינאזע סטייל אמונה איז אמונה אדער נישט. דוקינס למשל כאפט אויך התפעלות פון דער טבע אבער דאס איז נישט רעליגיעז וויל ער זעהט נישט קיין שום איין כח וואס זאל זיין איבער אלעס, [הגם מען קען טענה'ן אז אויך זיי התפעלות איז בעצם רעליגעז און שטימט נישט בלויז מאטיראליסטיש און ער איז זיך מכחיש] משא"כ ווער עס זעהט איין איינציגער געזעץ וואס פירט דער גאנצער טבע נישט קיין חילוק ווי ער רופט דער יסוד, אזויווי שפינאזע, דאס איז שוין רעליגעז.

לעיקוואד, איך וואלט דאנקבאר געווען אויב דו קענסט אביסל מער מאריך זיין איבער דיין אנגעבליכער אונטערשיד צווישן וויסנשאפטליכער התפעלות און רעליגיעזער. פשוט ווייל איך זע נישט דעם חילוק צווישן דעם התפעלות פון איינשטיין און דאקינס (וכבר האריך בזה דאקינס בעצמו בספרו אשליית הא-ל).

מאריך זיין ווייס איך נישט צו איך קען כרגע, אויף דעם דארף מען מער הכנה, און איך ליג נישט פונקט אין די סוגיא.
איך וועל אבער פראבירען קלאר מאכען וואס איך קלער אויף די נושא.

ערשטנס, לאמיר ארויסנעמן די מענטשען אלבערט איינשטיין און ריצ'רד דוקינס פון דער בילד, עס איז נישט קיין אמתער נפקא מינה וואס איינשטיין האט געגלייבט אדער וואס דוקינס שפירט, (ביידע אגב ליידען פון די זעלבע פראבלעם, זיי זענען טאקע גוטע סייענטיסטן אבער גאנץ קנאפע פילאסאפער.) דער גאצע נפק"מ פון דעם איז בלויז פי. אר.

עס איז גאנץ מעגליך אז דער מענטש איינשטיין האט זיך טועה געווען און דאס וואס ער האט פארשטאנען אלץ א סארט רעליגיעזע התפעלות [לפי דבריו עצמו- אמנם נישט א פרעזענליכע גאט אבער יא עפעס צווישען דאיזם און פנאתאיזם], בשעת ער האט באמת נישט געפילט מער פון א סייעטיפישע התפעלות וואס האט מיט א גאט גארנישט [כטענת דאקינס] . מאידך גיסא איז גאנץ מעגליך אז ריצרד דוקינס איז זיך טועה און ער פילט אמתדיגע רעליגעזע פילינגס נאר ער טייטשט עס אויס קרום לויט זיינע אתאיסטישע מטיריאליסטישע מיינוגען.

מקען אויך טענה'ן, ווי יאיר האט געשריבען, אז דער גאנצער מושג פון התפעלות האט נישט קיין זין אין א גענצליך מטיראליסטישע וועלט, למעשה אלע הרגשים האבען נישט קיין אמתער זין אין אזא וועלט, וואס מאכט א רעדוקציע פון יעדער סארט הרגש צו כעמישע שינויים אין מח. און וואלט בעצם געדארפט מאכען פונקט די זעלבע אויך צו א"ג ראציונלישע מחשבות, נאר עפעס א מיסטעריעזע אמונה האלט אפ די סארט מטיריאליסטים פון גיין מיט זייער אייגענע שיטה עד הסוף. דאס איז בעצם א שטארקע טענה, נישט א עמפירישע טענה, וייל לעולם קען דוקינס טענה'ן אז אין הכי נמי, נאר א רעיונישיע טענה, כלומר אז די אלע סארט הרגשים, בעצם יעדער טענה וואס גיט אן ערך צו א זאך אז עס איז גוט אדער נישט וכדו', האט נישט קיין שום משמעות אין אזא וועלט. ממילא פאר דוקינס צו פראבירען צו שטיפען מענטשען למשל צו פילען אזא סייענטיפישע הרגש האט נישט קיין שום זין.

לאמיר אבער אפלאזען די סארט פילאספאישע טענות, וואס טענה'ן בעצם אז עס איז נישטא אזא זאך ווי א סייענטיפישע פילינג, אדער לפחות אז די סייענטיסטן האבן זיך געמאכט א אייגענע נייע רעליגיע וואס איר גאט רופט זיך "סייענס" און עס איז פונקט אזוי מבוסס אויף אמונה פשוטה אן גענוג שטארקע עווידענס פונקט ווי יעדער אנדערע רעליגיע [דוקינס וויל זיין פויבסט פון דער רעליגיע, ער, ביחד עם חבריו די א"ג נייע אתאיסטען, פירען א דזשיהאד בשמה. אויך קארל סעיגען'ס ביכער זענען שטארק געפארבט מיט רעליגעזע פארבען און ליינען זיך פשוט ווי א בעל תשובה שרייבט ווי ער האט מגלה געווען דער אור און אמת אין א רעליגיע. אין זיין ספר varieties of scientific experience זעהט מען קלאר ווי סייענס איז געווען זיין רעליגיע פשוטו כמשמעו] , און לאמיר פראבירען מגדיר זיין די חילוק אינ'ם הרגש אליינס פון א סייענטיפישע חילונישע, ביז א רעליגעזע הרגש.

קודם דארף מען זיך באקאנט מאכען אביסעל מיט די ווויכטיגסטע ביכער, פון אנהייב צוואנציגסטער יאר הונדרעט, וואס האבן גיעפנט די נושא פון רעליגיעזע עקספיריענס. די ערשטער איז וויליאם ג'יימס ביך varieties of religious experience, [צו וועמע'ןס נאמען סעיגענ'ס אויבענדערמאטער ביך'ס נאמען איז א ענטפער], און דער צווייטער איז רודולף אוטו'ס בוך, The Idea of the Holy איך קען נישט דא מסכם זיין די גאנצע נושא, איך בין נאר מציין מ"מ אז ווער עס איז אינטרעסירט צו לערען די נושא מוז די צוויי ביכער ליינען. דאס בלייבט אבער זיכער, אז עס איז דא גאנץ ווייניג שייכות צווישען די הרגשים וואס זיי זענען מתאר און די וואס דוקינס האט אליינס און וויל אריינלערנען אין איינשטיין. די הגדרות וואס זיי געבען אויף רעליגיעזע הרגשים זעען זייער קלארע און מקען זיי בכלל נישט פארמישען מיט פילינגס וואס אן עטיאיסט האט. [עס קען יא זיין אז דער אטעאיסט זאל מודה זיין אז ער פילט דאס און דאך טענה'ן אז עס איז נישט מוכיח גארנישט, דאס איז אן עקסטערע שאלה צו די פילינגס קענען מוכיח זיין עפעס, אבער ער קען לענ"ד נישט טענהן אז די פילינגס זענען גאר פראסטע הרגשים. דאכצימיר אז סעם העריס מאכט די נקודה זייער קלאר און האלט אפילו אז עס איז כדאי נאכצולויפען רעליגיעזע און מיסטישע עקספיריענס אן גלייבען אין זיי בכלל.]

מיר דארפן זיך אבער מצמצם זיין נאר צו די סארט הרגשים וואס נעמען זיך פון קוקען אין די בריאה און דער טבע, וואס ארום דעם איז דער וויכוח. לאמיר מגדיר זיין עטליכע קלארע חילוקים פון דער רעליגיעזע סארט התפעלות פון דער טבע און דער סייענטיפישע.

איינס, טיבה של הרגש הדתי, איז אז ער שפירט ער שטייט אנטקעגן עפעס. "נוכח פני ה'.". ווען א מאמין איז זיך מתבונן אין די נפלאות הטבע, כאפט עם אזא מין התפעלות אז ער זעהט דא א געוויסע פנים פון גאט וואס באווייזט זיך אין דער סדר פון טבע. דאס איז בערך די לשונות וואס איינשטיין און שפיאזע באנוצען זיך מיט דעם. די באגעגעניש זיינער מיט דער גאט, אדער לאמיר קלארער זאגען, עפעס וואס איז פיל גרעסער און טיפער פון עם, עפעס וואס איז הייליג, נשגב, וואס ער קען נישט תופס זיין קלאר, [אוטו איז מגדיר אזוי דער הרגש] פילט עם אן מיט אזא מין יראת הכבוד, יראת הרוממות, א געוויסע התבטלות, ענווה, פחד, קעגן דער מציאות.

דאקעגן די חילונישע פילינג, וואס דוקינס וויל רעדן פון דעם, האט נישט קיין איינער פון די סימנים. אויב איז דער התפעלות פשוט פון דער מורכבשאפט קאמפליצירטקייט, אדער גדלות און אינסופיות, פון דער עולם הטבע, קומט נישט אריין דא קיין שום ענווה, קיין שום התבטלות, קיין שום פילינג פון שטיין אנטקעגן עפעס. עס איז פשוט עפעס א התפעלות אזויווי פון גאר א שיינע בילד, עס טראגט גארנישט די אלע ענינים.

איך מוז נאכאמאל קלאר מאכען, דער חילוק וואס איך מאך איז נישט א חילוק פון וויאזוי מפרש זיין די רגש, אדער צו דער שיינקייט און מורכבקייט פון די טבע איז מוכיח עפעס [די ארגומענט פון דיזיין], אדער אויב מען דארף דינען גאט אדער מורא האבן פאר עם וכו'. דאס אלס איז באזונדערע וויכוחים. איך רעד אז דער הרגש אליינס, וואס קומט פאר די אלע פרשנות און למעשה פון דעם, איז דא א חילוק גדול פון דער פילינג וואס איינשטיין רעדט פון דעם און וואס דוקינס און סעיגען רעדן פון.

וואס דארפן מיר אנקומען צו גוים, לאמיר לערנען צוזאמען א שטיקל רמב"ם, וואס איז מתאר די הרגשים, און אדרבה, זאג דו מיר צו אין דוקינס' וועלט קען זיין אזוינע הרגשים.

"בשעה שיתבונן האדם במעשיו וברואיו הנפלאים הגדולים, ויראה מהן חכמתו שאין לה ערך ולא קץ, מיד הוא אוהב ומשבח ומפאר, ומתאוה תאוה גדולה לידע השם הגדול, כמו שאמר דוד צמאה נפשי לאלהים לאל חי. וכשמחשב בדברים האלו עצמן, מיד הוא נרתע לאחוריו ויפחד, ויודע שהוא בריה קטנה שפלה אפלה עומדת בדעת קלה מעוטה לפני תמים דעות, כמו שאמר דוד כי אראה שמיך מעשה אצבעותיך מה אנוש כי תזכרנו".
(הלכות יסודי התורה, פרק ב' הלכה ב')

יאנקל, אנטשולדיגט פאר'ן זיך אריינמישן. איך וואלט אויסגעדרייט דיין שאלה אלס א תשובה. דער ענוה און מדת האמת וואס איינשטיין האט פארמאגט האט אים געברענגט צו גלייבן אין גאט, און דער גאוה פון דאוקינס ברענגט אים צו גלייבן אין מאטעריאליזם און אין זיין אייגענע אקופאציע - סייענס, און דאס נאך אריינצולערנען אין איינשטיין. דהיינו, דער ערפארונג איז אפשר נישט אנדערש, ווי לעיקוואוד האט שוין דערמאנט אז עס איז מעגליך אז דאוקינס האלט אויך נישט דאס וואס ער זאגט, אדער אז ער נארט זיך, אבער למעשה איז מאטעריאליזם זיין פילאזאפישע שיטה, און לויט דעם קומט אויס אז זיין התפעלות דארף אויך זיין מאטעריאליסטיש, און מאטעריאליסטישע התפעלות (אויב עס איז בכלל שייך) איז נישט קיין פארגלייך מיט א טעאיסטישע התפעלות.
דער זאץ פונ'ם רמב"ם שטימט נישט אויף שפינאזע ווייל ער האט געהאט אן אנדער גאט ווי דער רמב"ם, און מיר לערנען אנדערש אפ דעם שטיקל רמב"ם ווייל מיר ווייסן פאראויס וואס זיין גאט איז, אבער רוב פון די תוארים - adjectives שטימען זייער גוט אויך אויף שפינאזע'ס גאט.

שווער צו זאגען פארוואס דער האט אזא סארט התפעלות און דער אזא סארט. און אזויווי יאיר האט באמערקט, קען טאקע זיין עס איז תלוי אין די תכונות הנפש פון ענווה ווערסאס גאווה וכדו'. למעשה אבער איז די פילינג גאר אנדערש, און סנישט אזא נפקא מינה וואס איז די סיבה פון דעם, למעשה עקספיריענסען די צויי מענטשען די זאך אנדערש.

אין חב"ד איז דא א ווארט בשם בעל התניא, וואס איז די חילוק פונ'ם רמב"ם און אריסטו? אריסטו ווי מער ער האט דעוואוסט איז ער געווען מער יש ביי זיך, איך דער גרויסער חכם וכו', הרמב"ם ווי מער ער האט געוואוסט האט עס עם געברענגט מער ענווה און התבטלות, כמתואר למעלה ווכ'.

כלפי אויב ומיד מתאווה תאווה גדולה וכו' איז שייך צו זאגען אויף די גאט פון שפינאזע און איינשטיין, קען טאקע זיין אז דער רמב"ם האט נישט פונקט דער גאט [הגם שאין זה ברור כלל, וכמה מהעוסקים בזה הגיעו למסקנא שהיינו הך] אבער דאס גייט צוריק צו דער וויכוח איבער שפינאזע'ס גאט בכלל, המובא למעלה. בפועל רעדט שפינאזע אסאך פון אהבת אלהים שכלית, וואס איז לויט עם איז דאס די העכסטע גוטסקייט וואס קען זיין, הגם שיש וויכוח וואס דאס מיינט פונקט, וואלט ער דאך געקענט שרייבען וואס הרמב"ם האט געשריבען אויף זיין נושח.

עס איז פאראן א ווארט בשם הרב קוק ז"ל, קען זיין אז עס באלאנגט דא.
יש אמונה שהיא ככפירה - ויש כפירה שהיא כאמונה
דהיינו צומאל קען זיין איינער זאל גלייבן אין אזא מין מגושמ'דיגע/פארדרייטער גאט וואס לאמיתו של דבר איז ער א כופר אינעם אמת'ן גאט. און אמאל קען זיין ער איז שולל אלע פאנאטישע זאכן וכו', מענטשן האלטן אז ער איז א כופר אבער דער אמת איז אז ער איז דער אמת'ער מאמין.

די פעאזיא האב איך געפונען אויפן געוועב:

דורך דיין הארץ מיין עקזיסטענץ ,
מיר צו באשאפן יש מאין ,
נאר דורך דיין אינטערווענץ ,
אזא קיום פארדייען .

דערפאר שרייב איך דעם חיבור ,
דו זאלסט מיר געבן כוח צו זיין ,
געב מיר צוריק דעם דיבור ,
אפילו אלס דעם גאט פון איינשטיין .

אויף צוריק איז דא א וועג ,
נישט נאר פאר א קאָזע ,
יעצט, וויבאלד יעדע מחשבה מ' ,מעג
נעם אין באטראכט דעם גאט פון שפּינאָזע

בנוגע לענין שפינאזע וחסידות, איז כדאי צו ברענגען דער לשון פון הרה"ח ר' אייזיק'ל האמיל'ער מתלמידיו המובהקים של בעל התניא, וואס מען זעהט פון זיי אז ער האט דערהערט די קירבה פון די רעיונות פון חסידות, בפרט פון הרב בעל התניא וואס האט שטארק מרחיב געווען אויף די נקודה, צו רעיונות וואס אנדערע קענען רופען אפיקורסות, כלומר די פילוסופיה פון שפינאזע.

"ניט זאג ח"ו אז דאס איז אפיקו'[רסות] און פילוסופיא, רק זאג אז דאס איז אמיתות אמונה...ובפרט תלמידי אדמו"ר נ"ע האבין די אמונה...אלץ איז גאט"
(ר' יצחק אייזיק הלוי אפשטיין מהומלע, חנה אריאל, ברדיטשוב תרע"ב, דף ד' ע"ב)

האט שוין איינער געזען 'יעקב קלצקין'ס [תלמיד פון רבי חיים בריסק'ר] בוך אויף שפינוזה?

smartinof האט געשריבן:האט שוין איינער געזען 'יעקב קלצקין'ס [תלמיד פון רבי חיים בריסק'ר] בוך אויף שפינוזה?

איך האב דאס נאכנישט געזען. ביטע דערצייל אונז דערוועגן.

לעיקוואד האט געשריבן:בנוגע לענין שפינאזע וחסידות, איז כדאי צו ברענגען דער לשון פון הרה"ח ר' אייזיק'ל האמיל'ער מתלמידיו המובהקים של בעל התניא, וואס מען זעהט פון זיי אז ער האט דערהערט די קירבה פון די רעיונות פון חסידות, בפרט פון הרב בעל התניא וואס האט שטארק מרחיב געווען אויף די נקודה, צו רעיונות וואס אנדערע קענען רופען אפיקורסות, כלומר די פילוסופיה פון שפינאזע.

"ניט זאג ח"ו אז דאס איז אפיקו'[רסות] און פילוסופיא, רק זאג אז דאס איז אמיתות אמונה...ובפרט תלמידי אדמו"ר נ"ע האבין די אמונה...אלץ איז גאט"
(ר' יצחק אייזיק הלוי אפשטיין מהומלע, חנה אריאל, ברדיטשוב תרע"ב, דף ד' ע"ב)

הרב גיל סטודענט ערקלערט אז דער ווילנער גאון האט באשולדיגט דעם בעל התניא אין פאנעטאיזם וואס איז כפירה לויטן גר"א און די ריכטיגע אמונה לויטן אלטען רבי. דער בעל התניא שרייבט אין שער היחוד והאמונה פרק א און ב אז דער אויבערשטער געפינט זיך אפילו אין דוממים, לית אתר פנוי מיניה כלל. דער גר"א שרייבט אויף דעם אז "דור מה רמו עניו, ומילין לצד עלאה מללו: אלה אלקיך ישראל, כל עץ וכל אבן, ומגלים פנים בתורה שלא כהלכה בפסוק: ברוך כבוד ה׳ ממקומו, ובפסוק: ואתה מחיה את כולם. הוי על הרום הרעים שבהם שבדו מלבם משפט חדש ואולפין חדת, ושתו תלמידים הבאים אחריהם, ושם שמים מתחלל על ידיהם".

יאיר האט געשריבן:לגבי אפלערנען דעם רמב"ם מיין איך איז נישט אזא פראבלעם. סוף כל סוף האט ער מסתם נישט געמיינט צו זאגן "שכל התורה" אפילו אויף די חסירות און יתירות. הגע בעצמך, אפשר האט ער אויך געמיינט אז די גוף הספר תורה וואס מיר האבן איז געגעבן געווארן דורך משה? "תורה" מיינט געווענליך די מצוות, און אויף דעם גייט ער לכאורה ארויף. נאכמער, אפילו אין די תוכן איז דאך אויך דא אזויפיל מחלוקות. דער רמב"ם האט אפשר נישט קיין פראבלעם דערמיט ווייל ער האלט דאך אז אין א הלכה למשה מסיני איז נישטא קיין מחלוקות, אבער רוב זענען דאך מחולק מיט אים.
די שאלה פאר זיך איז אבער אינטערעסאנט צו דן זיין. וויפיל ווערטער דארפן מען מייחס זיין צו א צווייטן כדי צו ווערן א כופר?
אויב איינער האלט אז למשל פרשת בראשית איז נישט געשריבן געווארן דורך משה נאר ער איז געווארן מצווה פון ה' דאס אריינצולייגן אין די תורה, ווערט ער א כופר?
אויב איינער האלט אז די תוכן פון די מצוות איז געגעבן געווארן אויפ'ן בארג סיני, אבער מען האט עס אראפגעשריבן אין אנדערע זמנים, דורך פארשידענע מענטשן, ווערט ער א כופר?

[tag]יאיר[/tag], כ'האף אז דו פאלסט נאך אריין דא פון צייט צו צייט.

אן אינטרעסאנטער שטיקל האב איך געטראפן אין ספר 'צפנת פענח' עה"ת, לקדמון אחד רבי אלעזר אשכנזי בן רבי נתן הבבלי, געלעבט אומגעפער 650 יאר צוריק [חיבר הספר בשנת קכ"ד]. ער טענה'ט, אז משה רבינו האט געשריבן די תולדות ביז תקופת האבות זייער נישט מדוקדק, וויבאלד ס'איז אים נישט אנגעגאנגען די פרטי המקרים, און דערפאר האט ער געשריבן דרך הגזמה!

וז"ל: ואשר יראה כי אלו הגוזמות הספוריים הבלתי מדוקדקים היה משה ע"ה עובר עליהם בזמן המבול ול­מעלה מפני רחוק הזמן שעבר, וכל עוד שהיה הזמן הולך וקרוב היה מדקדק יותר בספור ענייניהם ושנותיהם, כי לא היתה כונתו ע"ה לספר פרטי מעשה כל דור ודור, רק ממעשה האבות הנביאים היה פורט מעשיהם ומדקדק באמתת עניינם כמו אדם ונח ואברהם ויצחק ויעקב נשותיהם ובניהם ומשפחותיהם וכו', עכ"ל.

פארט ווייס איך נישט וויפיל מ'קען זיך פארלאזן אויף דעם מחבר הספר, און צו ער איז גענוג בר סמכא אריינצורעדן דערין. אזויפיל איז קלאר, אז דער אברבנאל האט זיך באנוצט מיט זיין פירוש. ועי' כאן למאמר על הספר צפנת פענח.

דא קען מען זען די ווערטער פונעם צפנת פענח דירעקט [ס'הייבט זיך אן בעיקר ביים זעקסטן שורה פון אונטן, און ס'איז אביסל באריכות].

מעניין מאד. ועיין מש"כ הגרמ"ש כאן וכאן.

אוהב דעת האט געשריבן:

זר זהב האט געשריבן:איך מוז אריינהאקן מיט איין קליינעם אני מאמין וואס אויב גלייבט מען נישט דערין איז מען קיין איד נישט, און נאכער קען מען ווייטער שמועסן. בתקוה להבנה.

אֲנִי מַאֲמִין בֶּאֱמוּנָה שְׁלֵמָה. שֶׁכָּל הַתּוֹרָה הַמְּצוּיָה עַתָּה בְיָדֵינוּ הִיא הַנְּתוּנָה לְמֹשֶׁה רַבֵּנוּ עָלָיו הַשָּׁלוֹם.

אונז מיט די תימענע האבען נישט די זעלבע תורה,אויך אונז מיט רש״י (פרשת תרומה )האבען נישט פונקט די זעלבע נוסח.... סא מוזטו מיר מודה זיין אז עפעס איז דא נישט גלאטיג

פון דא און ווייטער, האט זיך געצויגן א לענגערע שמועס איבערן ענין פון די אנדערע לשונות הפסוקים ווי מיר האבן, וואס מיר טרעפן אין חז"ל, ראשונים, וכו'.

כ'ווייס נישט צו דאס איז שוין אויסגעשמועסט געווארן אין העמק דבר באזונדער. אויב דער עולם וויל א לענגערע אפהאנדלונג דערוועגן, דאן זייטס מיר מודיע, און מ'וועל מיר זיך משתדל זיין צו עפענען אן אשכול איבער דעם היבש קאנטערווערסיעלן נושא, בעז"ה.

נמחק ע״פ בקשת ידידי היקר געוואלדיג.

דארפסט נישט מורא האבן, ער האט געלייקט ווייל ער האט עס נישט פארשטאנען...

ריכטיג האט געשריבן:דארפסט נישט מורא האבן, ער האט געלייקט ווייל ער האט עס נישט פארשטאנען...

אינטערסאנט! כ׳פיר מיך טאקע צו לייקן זאכן וואס איך פארשטיי נישט, פון ווי האסטו אזוי גיט צוגעטראפן? און אז איך רעדט שוין יא מיט דיר אפשר טאקע קענסטו מיר מסביר זיין די גרויסע ״סודות התורה״ דא? זעט אויס ווי דו פארשטייסט יא, ווען קען מען האבן א שיעור אין אבן עזרא אין די סוגיא פון סוד השנים עשר? איך בין גרייט...

שאלתך השלישית מתרצת השני', דער אבן עזרא בעהט אז מען זאל דאס האלטן בסוד פון שבת אחים.

אדנירם האט געשריבן:אויב דער עולם וויל א א לענגערע שמועס איבערן ענין פון די אנדערע לשונות הפסוקים ווי מיר האבן, וואס מיר טרעפן אין חז"ל, ראשונים, וכו', דאן זייטס מיר מודיע, און מ'וועל מיר זיך משתדל זיין צו עפענען אן אשכול איבער דעם היבש קאנטערווערסיעלן נושא, בעז"ה.

איך בין אין.

רבותי אויב נאך איינער איז אינטערעסירט, רופט זיך אן הויעך!!

חזקה על שש אז ער צונעמט אן עניין מכל הצדדים, עס קען גיין דא רויעך!!

יידל האט געשריבן:

ונבנתה העיר האט געשריבן:ווען דער א"ע שרייבט אז עס איז א סוד באציהט ער זיך נישט צו קבלה?

ברור אז נישט.

[tag]ונבנתה העיר[/tag] דאס שרייבט דער א"ע און זיין הקדמה עה"ת

... הרביעית היא דרך סלולה לקדמונינו, היא הרשומה בתלמודינו, כי הם בנקודה בעצמה במרכז המעגל, היא האמת גם סביבה. ופעם יראו שהם בחוץ שפרשנותם מחוץ למעגל והסוד בקרבה, כי פעם יפרשו הכתוב כמשפטו על דרך פשוטו, ופעם ידרשו בו דרש לסוד עמוק או מפורש

שבת אחים האט געשריבן:און אז איך רעדט שוין יא מיט דיר אפשר טאקע קענסטו מיר מסביר זיין די גרויסע ״סודות התורה״ דא? זעט אויס ווי דו פארשטייסט יא, ווען קען מען האבן א שיעור אין אבן עזרא אין די סוגיא פון סוד השנים עשר? איך בין גרייט...

[tag]שבת אחים[/tag] אז דו האלסט שוין ביי סוד השנים עשר האסטו שוין זיכער געלערנט וואס דו אבן עזרא זאגט פיל פריער

ודע, כי כל מה שמצאנו כתוב הוא אמת וכן היה, ואין בו ספק. ויש לו סוד, כי מאור השכל יצא החפץ, ומהשני העולה למעלה, כי תנועות החפץ לפנים היא. גם עלה תאנה לאות, ונקרא השלישי בשם הבחינה, כי בתחילה יש כח בלי מפעל. והמבין זה הסוד, יבין איך יפרד הנהר, ומה סוד גן עדן, וכתנות העור. גם יורה זה הסוד, שיש יכולת באדם שיחיה לעולם, והמשכיל יבין, כי זה כל האדם:

יידל האט געשריבן:

ונבנתה העיר האט געשריבן:ווען דער א"ע שרייבט אז עס איז א סוד באציהט ער זיך נישט צו קבלה?

ברור אז נישט.

דער רמב"ן האט זיכער געהאטלטן אז יא,

אבן עזרא ויקרא יז ח
ואם יכולת להבין הסוד שהוא אחר מלת עזאזל תדע סודו וסוד שמו כי יש לו חברים במקרא ואני אגלה לך קצת הסוד ברמז בהיותך בן שלשים ושלש תדענו:

שרייבט אויף דעם דער רמב"ן

והנה ר"א נאמן רוח מכסה דבר ואני הרכיל מגלה סודו שכבר גלו אותו רבותינו ז"ל וכו' ער איז מאריך מיט מבאר זיין עפ"י קבלה און ער ענדיגט צו והנה רמז לך ר"א שתדע סודו כשתגיע לפסוק ולא יזבחו עוד את זבחיהם לשעירים והמלה מורכבת וחביריה רבים והנה הענין מבואר זולתי אם תחקור מה ענין לשכלים הנבדלים ולרוחות בקרבן וזה יודע ברוחות בחכמת נגרומנסי"א ויודע גם בשכלים ברמזי התורה למבין סודם ולא אוכל לפרש כי היינו צריכים לחסום פי המתחכמים בטבע הנמשכים אחרי היוני אשר הכחיש כל דבר זולתי המורגש לו והגיס דעתו לחשוב הוא ותלמידיו הרשעים כי כל ענין שלא השיג אליו הוא בסברתו איננו אמת

צו ער האט געמיינט קבלה צו נישט מאכט נישט אויס, ווארום גאנץ קבלה איז דאך סוד ה׳ ליראיו, די שאלה איז נאר צו ער האט געמיינט א טיפקייט אין חכמת הטבע, צי סוד ה׳ ליראיו.