המונקאטשער רב וברכותיו

[אישתישבי]

פאר די אלע וואס לאכען פין מנח"א דא, כ'וויל נישט צושטערען טייער שמחה, אבער א קורצע בליק אין די תשובה ווייזט אהן אז ער וויל נאר ארויס ברענגען אז פונקט ווי עס איז א דבר פשוט אז א נדר ווערט נישט צוריק נדר דורך איבער שפילען די פאנאגראף, איז נישט קיין עוולה איבער שפילען ווי א חזן מאכט א ברכה בשם ומלכות.

כ'פארגין ענק די געלעכטער, אבער טאמער לאכען לאכטס בעסער פין בריסק, ווי די יודעי דבר זאגען אז חידושי ר' חיים אויף'ן רמב"ם איז דא צוויי סארט חידושים, איינס וואס שטייט שוין פין פריערדיגע און ער פראבירט עס קונה צו זיין דורך צולייגען זיינע גדרים, אדער טאמער איז עס באמת זיינס איז עס סתם געהאקט אין טשייניק.

[[NAMELESS]]

יודעי דבר

ווער זענען דיינע יודעי דבר? איין זאך איז זיכער, אז דו בוסט א גראבע עם הארץ און ס'זעט נישט אויס ווי דו האסט אמאל דורך געלערנט א שטיקל ר' חיים.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אדער דער מנחת אלעזר אדער ר' חיים. אזוי גייט עס.
אינטרעסאנט אז די אונגארישע מאכען געווענדליך פיהל מער חוזק פון דעם מנחת אלעזר ווי די ליטווישע.

[אישתישבי]

יודעי דבר

ווער זענען דיינע יודעי דבר? איין זאך איז זיכער, אז דו בוסט א גראבע עם הארץ און ס'זעט נישט אויס ווי דו האסט אמאל דורך געלערנט א שטיקל ר' חיים.

דו האסט זיכער, ווייל האסט געקוקט ווי א האן אין בני אדם.

אגב, איך האב אדורך געלערנט היבש ר' חיים, ווי א סוגיא איז אייביג ר' חיים אויף'ן טיש, אדרבה פרעגט די וואס לערנען אדורך סוגיות צו עס איז נישט אפט אז ר' חיים זאגט "חידושים" וואס שטייען שוין פון פריערדיגע. אוודאי וועט ליטוואק טענה'ן אז ר' חיים זאגט דאך אינגאנצען אנדערש, ס'איז צוויי דינים וכו' מיט אלע באבקעס, אבער ווען מען נעמט די זאך אין די האנט זעהט מען עס קלאר.

זכר לדבר, קוק נאך די גאר באקאנטע חידוש אויף תשביתו און פראביר אויסצורעכענען וואס איז אנדערש פון דעם מנחת חינוך.

ווען ביסט פערטיג קוועטשען און דורך טוהן די נפק"מ ווייל ער גנב'ט דאך נישט, גיי אדורך די סוגיא פין אין בגידין און טוה אדורך דער געוואלדיגע קנאק פון ר' חיים.

[berlbalaguleh]

דא האט איהר דער גענויער מראה מקום.

ליטוואק פון בודאפעסט: ייש"כ פאר צו ברענגען דעם פונקטליכן מראה מקום. יעצט אז דער עולם (נישט איך. איך בין דאך אן עם הארץ, א בעל עגלה.) זעה איך נישט מיט וואס די שקלא וטריא איבער די אמת'דיג מאדנע שאלה איז מער מגוחך ווי די שקלא וטריא (ווען ס'קומט הלכה למעשה) צו די יונגלעך נזירים וועלכע זענען געבוירן אין די עיר הטעירעה ו--- לעיקוואוד, יצ"ו. וואס זיי גייען (טעארעטיש) ארום מיט גרויסע טשופס, וועלכע זענען אקעיגן די הלכה (יא, א קלוגער לוטוואק קענזיך דינגען איבער דעם אויך.) און זענען פארבאטן צו טרינקען וויין פון קידוש והבדלה. ווער ס'איז אויפגעקומען מיט אט די וואנזיניגע טעאריעס שטעלט זיך אויס לידי גיחוך...איי. די גמרא אין מסכת נדרים...מיר וועיסן איבער די גמ' אבער ווען סקומט צו דעם פראקטישן זין איז עס א גרויס געלעכטער...ס'שטימט נישט מיט שכל הישר...קעיס קלאוז'ד...

יא. איין זאך האט די טיפשות ושטות אויפגעטאן. דער בלאט, וועלכער זוכט אייביג אט די שטיקלעך נייעס, האט געהאט גוטע סחורה. ער האט געשריבן אז גאנץ לעיקוואוד גייט אויף רעדער. און דאס איז דער שמועס פונ'ם טאג ביי די תלמידי חכמים...! זייער שרייבער ווייסט אפשר נישט. אדער וויל ער נישט וויסן אז די גאנצע וואנזיניגע, געמאכטער קריזיס איז געבוירן געווארן אין בית הכסא אין בעיסמענטו פון במ"ג. אין קאבינע ...#3

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אין מיין עקספיריענס מיט ר' חיים, איינער וואס לערנט א גמרא מיט די רמב"ם און נאכדעם דער ר' חיים, ווערט אינגאנצען איבערגענומען פון זיין סברא און מהלך. ווען ער לערנט אבער פארשידענע מראה מקומות אין די סוגיא, הייבט ער אן צו צווייפלען אויף זיין התפעלות פון ר' חיים. אנדערע זאגען עס שוין, ער מאכט זיך נישט וויסענדיג פון אנדערע שיטות וכו'. ווען אבער מ'לערנט דער סוגיא אינגאנצן מיט די הבנה פון די שיטות און די נפקא מינות, דעמאלס איז מען שוין אסאך מער איבערגענומען פון ר' חיים. מ'זעט שוין וואס און וועמען ער האט געמיינט און אין וועלכע שיטות האט ער געהאנדעלט.

בערעלע, דיר מיינט מען נישט. פאר'ן חוזק מאכען פון א גע'פסקנ'טע הלכה פון שלחן ערוך ביסטו נישט קיין אפיקורס. נאר פונקט אזוי אומוויסענד ווי פריער. פון דיר פאדערט מען גארנישט מער.

[berlbalaguleh]

ליטוואק פון בודאפעסט: ייש"כ... איך אליינס האב אויכעט אזוי פארשטאנען... די שקלא וטריא איבער ר' חיים'ס איז העכער מיינע השגות און פעי גרעיד. איך וויל מיך בעסער קאנצענטרירן אויף די טאג טעגליכע הלכות פון שולחן ערוך...און נישט אויף קיין שטותים, וועלכע קומען ארויס פון א גאנצע געאגראפישע געגנט אין מזרח אייראפע...ווען די אייבישטער האט געגעבן די תורה, ביניך זיכער אז ער האט נישט מיט געגעבן די אלע פאררוקטע חקירות און טעאריעס און חששות פון די ליטא, אלס הלכה למשה מסיני...

[ליטוואק פון בודאפעסט]

כמו"ש למעלה, דיר האט מען נישט געמיינט. אז דו ביסט מקבל נזירות איז עס נישט חל. ביסט ניטאמאל א מופלא סמוך לאיש. הר סיני איז דיר נישט אזוי וויכטיג. רבית מאוחרת מיינט, פאר דיר, צוצאלען פאר א מוכר פאר'ן ווארטען אויף זיין געלט. פאר דיר איז אלס גוט.

[א איד]

[tag]berlbalaguleh[/tag] [tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag]
אז מען קען זיך קריגן, פארוואס דארף מען זיך שלאגן.

[שמעון וואלף]

מ'דארף וויסן וויאזוי אפצולערנען א שטיקל פון מנחת אלעזר און טאמער האט מען דעם יסוד ווערן אסאך קשיות פארענטפערט.

דער מנח"א איז געווען א גרויסער שרייבער און אליינס געשריבן זיינע ספרים, נישט געהאט קיין כותב, מגיהים וכו'. ס'איז אים בייגעפאלן א חידוש אדער א טייטש האט ער עס פארשריבן, און ווען ס'האט זיך אנגעזאמעלט גענוג האט ער עס געלאזט דריקן. אזוי איז ארויסגעקומען זיין ספר דברי תורה.

די זעלבע איז מיט זיינע תשובות. אודאי זענען דא אזעלכע וואס ער האט אויסגעארבעט און גוט דורכגעטון פאר ער האט עס געשריבן, אבער אסאך האט ער אפגעשריבן באלד נאכ'ן ערהאלטן די שאלה און ער האט אפגעשריבן וואס איז אים דורכגעלאפן אין מחשבה בשעת מעשה. ליטוואק לייגט עס אראפ כאילו ער האט זיך ארומגעדרייט מיט די ספק פאר וואכן לאנג און זיך געבראכן קאפ אויף דעם.

[[NAMELESS]]

די בעלזע חסידים פלעגן זאגן א ווערטל, פארוואס האט ער געגיבן א נאמען פאר זיין ספר - נישט מער און נישט ווייניגער נאר - "דברי תורה"? ווייל אויב נישט וואלט מען געבלעטערט אהין אין צוריק און מ'וואלט נישט געקענט פארשטיין "וואס איז דאס?! וואס דארף דאס צו זיין?!", האט ער ארויפגעשריבן דערויף "דברי תורה" אז מ'זאל וויסן וואס דאס דארף צו הייסן תורה...

[אישתישבי]

דער מנחת אלעזר האט גוט צוגעפיקסט ר' אהרן, און די בעלזער קענען אים נישט מוחל זיין.
ווען ר' אהרן האט געוואוינט אין מונקאטש, האבן זיינע חסידים געמאכט פיל עגמת נפש פאר דער מנחת אלעזר, האט ער גערופען ר' אהרן צו דין תורה, פארשטייט זיך אז ער האט איגנארירט כדרכו, צו ווייל ער האט נישט געקענט ליינען אדער פארשטיין, אדער ווייל ער האט געליינט פון לינקס אויף רעכטס.
איז דער מנחת אלעזר וואס איז געווען נאנט מיט דער מושל ערלעדיגט אז עס איז ארויס א באפעל אז ר' אהרן מוז פארלאזען גאנץ אונגארן ביז פיר און צוואנציג שעה.

די בעלזער וואלטען זיך געוואונטשן צו האבן א רב מיט פערטל די כשרונות פין מנחת אלעזר. דערווייל האבן זיי, שוין, גענוג גערעדט.

[ירח בן יומו]

איך האב נישט געגלייבט אז איז וועל אמאל שרייבן אויף'ן איש תשבי "עפרא לפימיה"

[ליטוואק פון בודאפעסט]

און טאקע כך הווה. דער בעלזער רב איז נאכאמאל אין לעבען נישט אריינגעגאנגען אין אונגארען און דער מונקאטשער רב האט איבערגעלעבט דער קריג מיט גליק. וואופס.... דער קריג איז דאך קיינמאל נישט געשען און דער בעלזער רב איז נישט אנטלאפען וכו' וכו', כמבואר במקום אחר

איינע פון די סימנים פון א **** איז א לן בבית הקברות. פארצייטישע מחלוקות, וואס האבען קיין שום אינטעלעקטועלע ווירדע, קיין שום שכל צו יסודות ליגען דארט, נאר פערזענליכע מחלוקות איז דער טייטש לן בבית הקברות.

[וואלווי]

די בעלזע חסידים פלעגן זאגן א ווערטל, פארוואס האט ער געגיבן א נאמען פאר זיין ספר - נישט מער און נישט ווייניגער נאר - "דברי תורה"? ווייל אויב נישט וואלט מען געבלעטערט אהין אין צוריק און מ'וואלט נישט געקענט פארשטיין "וואס איז דאס?! וואס דארף דאס צו זיין?!", האט ער ארויפגעשריבן דערויף "דברי תורה" אז מ'זאל וויסן וואס דאס דארף צו הייסן תורה...

דרך אגב, בעלז, בריסק, און מונקאטש אין א זייט, איז דברי תורה גאנץ א געשמאק ספר'ל. מונקאטשער רב'ס ספרים זענען אויסגעשטעלט דוגמת זיין זיידע דער בני יששכר'ס און דברי תורה איז כעין אגרא דפרקא, טשיקאווע ענינים על דא ועל הא.

[וואלווי]

איינע פון די סימנים פון א **** איז א לן בבית הקברות. פארצייטישע מחלוקות, וואס האבען קיין שום אינטעלעקטועלע ווירדע, קיין שום שכל צו יסודות ליגען דארט, נאר פערזענליכע מחלוקות איז דער טייטש לן בבית הקברות.

געזען א טייטש פון א פארצייטישע יודישע שרייבער אויף די וואכאדיגע סדרה, אז די אלע מחלוקת'ן ביז אהער אברהם און לוט, יעקב און עשו, יעקב און לבן, האט נאך געהאט אביסעל פשט. ס'געווען good guys אקעגען די bad guys. אבער פון די וואך און ווייטער וואס איז שוין היימישע אינערליכע מחלוקת האט מען עס געדארפט תולה זיין אין חלומות און איינגערעדטע אידיאלאגישע דמיונות.

[שמעון וואלף]

דער מנחת אלעזר האט גוט צוגעפיקסט ר' אהרן, און די בעלזער קענען אים נישט מוחל זיין.
ווען ר' אהרן האט געוואוינט אין מונקאטש, האבן זיינע חסידים געמאכט פיל עגמת נפש פאר דער מנחת אלעזר, האט ער גערופען ר' אהרן צו דין תורה, פארשטייט זיך אז ער האט איגנארירט כדרכו, צו ווייל ער האט נישט געקענט ליינען אדער פארשטיין, אדער ווייל ער האט געליינט פון לינקס אויף רעכטס.
איז דער מנחת אלעזר וואס איז געווען נאנט מיט דער מושל ערלעדיגט אז עס איז ארויס א באפעל אז ר' אהרן מוז פארלאזען גאנץ אונגארן ביז פיר און צוואנציג שעה.

די בעלזער וואלטען זיך געוואונטשן צו האבן א רב מיט פערטל די כשרונות פין מנחת אלעזר. דערווייל האבן זיי, שוין, גענוג גערעדט.

פליז סטאפ די נאנסענס.

בעלזע חסידים האבן געהאט גאנץ פיינע רבי'ס, נישט דאס איז זייער פראבלעם. די סיבה פארוואס זיי זענען אזוי גערעגט אויפ'ן מנח"א איז ווייל ער האט געבראכן די אייז און נישט מורא געהאט ארויסצוקומען קעגן די הנהגה פון בעלז ווען ס'איז געווען נגד התורה לשיטתו.

בעלזע חסידים האבן געהאלטן אז זייער דינאסטיע איז עפעס מער ווי עני אנדערע רבי און ווער ס'דערוואגט זיך צו זאגן א קרום ווארט אדער פרעגן קשיות וועט מען יורד זיין לחייו עד הסוף. זיי זענען אויפגעקומען מיט די סלאגאן פון "כבוד בית בעלז" כאילו די נאמען בעלז פאר זיך טראגט עפעס הויכע ענינים. די סאטמערע מענטעליטי (פון די למ"ד, מ"ם יארן) ווי מ'סטעמפלט אפ אלץ אפיקורס עניבאדי וואס שרייט נישט קדוש קדוש, רשכבה"ג אויף זייער רבי, איז נאר א מעין דמעין פון וואס איז פארגעגאנגן אין בעלז פאר די מלחמה.

די מנח"א איז געווען א תקיף און זיך נישט געשראקן פאר גארנישט. צו ער איז געווען גערעכט צו נישט, קען מען דן זיין, אבער ווען ער האט געהאלטן אז ס'פעלט זיך אויס, זאל עס זיין קעגן בעלז אדער גור אפילו ער האט געוויסט אז ער לייגט זיך אריין אין לייבן גרוב.

[וואלווי]

בנוסף לזה, אפגעזען אין די די אמת'ע מעלות פון די צוויי צדדים, דארף מען אייביג נעמען אין באטראכט ביי דעם פרשה אז קיין איין גרויסער מנהיג וואס איז א מרא דאתרא דארף נישט א צוויטען גרויסע רבי ביי זיך אין שטאט

[שמעון וואלף]

די בעלזע חסידים פלעגן זאגן א ווערטל, פארוואס האט ער געגיבן א נאמען פאר זיין ספר - נישט מער און נישט ווייניגער נאר - "דברי תורה"? ווייל אויב נישט וואלט מען געבלעטערט אהין אין צוריק און מ'וואלט נישט געקענט פארשטיין "וואס איז דאס?! וואס דארף דאס צו זיין?!", האט ער ארויפגעשריבן דערויף "דברי תורה" אז מ'זאל וויסן וואס דאס דארף צו הייסן תורה...

האסט שוין אמאל אריינגעקוקט אין דעם ספר? א ווערטל דארף האבן עפעס סאבסטענס, אז נישט זאגט מען עס נישט נאך.

איינער וואס האלט זיך פאר אן היסטאריקער איבער די בעלז-מונקאטש מחלוקת זאגט מיר אמאל אז אין בעלז זאגט מען נישט ד' מלך ביי של"ס, פלעגן די מונקאטשע זאגן "ב'בעלז אין ד' מלך"... האב איך אים אויפמערקזאם געמאכט אז אין מונקאטש זאגט מען דאך אויך נישט ד' מלך? האט ער נישט געוויסט וואס צו זאגן.

אזא פנים האבן די ווערטליך

[וואלווי]

די סאטמערע מענטעליטי (פון די למ"ד, מ"ם יארן) ווי מ'סטעמפלט אפ אלץ אפיקורס עניבאדי וואס שרייט נישט קדוש קדוש, רשכבה"ג אויף זייער רבי, איז נאר א מעין דמעין פון וואס איז פארגעגאנגן אין בעלז פאר די מלחמה.

אזוי ווי יענער האט געזאגט אז מ'מיינט אז ווען סאטמאר רייסט זיך צווישען זיך זענען זיי די ערשטע קיען צו עסען זייער אייגען שטרוי, ס'האט האט זיך גאר אנגעהויבען ווען בעלז האט אין די מ' יארן געגעסען סאטמארע שטרוי וואס בעלז האט זיך זעלבסט אנגעפלאנצט אינדערהיים

[נהורא נפישא]

דער מנחת אלעזר איז געווען גראדע א ספרא רבה, א פאלעמיקער, ליב געהאט זיך משלים צו זיין אין פארשידענע מקצועות. שטארקע סענס אוו הומער, אבער מיט א ביטערניש ביים צוזעהן הצלחה ביי שוואכערע בעלי כשרון, א שטייגער ווי ר' איציקל וואדריטשער, אויך געהאט א שוואכקייט צו דמיון אריינגערעכענט משיחישע דמיונות.
דרך אגב אז ליטוואק האט דערמאנט ר' וועלוול בריסקער, וואלט איך דערמאנט א וויכטיגע נקודה אז ר' וועלוול'ס צושטייער צו שיטת בריסק איז געקומען איראניש צוליב זיין עצם מהות, דאס האט נישט דוקא מיט עול מלכות שמים, ער פלעגט איבערקוקן צו די טיר זיינער איז פארשפארט ביינאכט - מערערע מאל, היינט ווייסט מען וויאזוי דאס צו רופן ביים נאמען. עכ"פ זיי האבן נעבעך געמאכט דערפון א תורה שלמה.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אמאל האב איך געהאט מיט איינעם א שמועס אין אישי, ווי איך האב געטענה'ט אז ס'איז געווען א פיהרערשאפט פעלער פון דער ברך משה אז ער האט זיך נישט קיין עצה געגעבען מיט די בני יואל, נאר מיט שלאגען און פארדאמען און אזוי איז איהם ארויס העגל הזה, מיט די געוואלדיגע מחלוקת ה'ארמאריס' לש"ש. האט מיר יענער געזאגט אז אין אלע דורות האט מען זיך אזוי געפיהרט מיט עזות פנימ'ער. דאס האט געזאלט זיין עפעס א תירוץ.

אזוי פארשטייט מען די נויטיגקייט פון וויסען פון די אלע פארצייטישע שלעגערייען.....

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[[NAMELESS]]

די בעלזע חסידים פלעגן זאגן א ווערטל, פארוואס האט ער געגיבן א נאמען פאר זיין ספר - נישט מער און נישט ווייניגער נאר - "דברי תורה"? ווייל אויב נישט וואלט מען געבלעטערט אהין אין צוריק און מ'וואלט נישט געקענט פארשטיין "וואס איז דאס?! וואס דארף דאס צו זיין?!", האט ער ארויפגעשריבן דערויף "דברי תורה" אז מ'זאל וויסן וואס דאס דארף צו הייסן תורה...

האסט שוין אמאל אריינגעקוקט אין דעם ספר? א ווערטל דארף האבן עפעס סאבסטענס, אז נישט זאגט מען עס נישט נאך.

איינער וואס האלט זיך פאר אן היסטאריקער איבער די בעלז-מונקאטש מחלוקת זאגט מיר אמאל אז אין בעלז זאגט מען נישט ד' מלך ביי של"ס, פלעגן די מונקאטשע זאגן "ב'בעלז אין ד' מלך"... האב איך אים אויפמערקזאם געמאכט אז אין מונקאטש זאגט מען דאך אויך נישט ד' מלך? האט ער נישט געוויסט וואס צו זאגן.

אזא פנים האבן די ווערטליך

יא, איך פארמאג דעם ספר און איך האב זייער הנאה דערפון, דאס נעמט אבער נישט צו פונעם פאקט אז ס'איז בלול פון אלעם גוטן, כולל אזעלכע זאכן וואס זענען לאו דוקא דברי תורה נאר טשיקאווע שטיקלעך בקורת ספרים ושיחות חולין של ת"ח. (וואלווי, אגרא דפרקא איז אויסדרוקליך דברי תורה, שער יששכר ביסטו גערעכט).