קאווע שטיבל

נהורא נפישא האט געשריבן:דרך אגב איז אפשר דא די פאסיגע פלאטץ אויסצושמועסן די טעמע פון גדולי האומה וחטאם דערמאנט אין תנ"ך דוכט זיך אז די שטעלונג היינט אין די ארטאדאקסישע קרייזן איז שולל צו זיין די מינדעסטע פגם ביי די תנ"ך העלדן מכל וכל און פארשטיין אין די אלע כמו חטאים עפעס העכערס
וכאן הבן שואל אמת אז מיר געפינען אין חז"ל א גאנצע רייע פון כל האומר......חטא אינו אלא טועה פון איין זייט פארשטייט זיך די דילעמא ווייל סאיז זייער אומבאקוועם דורכצולאזן אזעלעכע פלעקן אויף אינזערע העלדן ממילא איז ערווארטעט אז סזאל זיין ווער סזאל דאס אראפגעבן אין אן אנדערע ליכט
לעומת זה געפינען מיר גענוג מאמרי חז"ל וואס זענען דוקא באזירט אננעמענדיג די אלע חטאים כפשוטם נאכמער אויב זאלן מיר זיי אינגאנצן מפשיט זיין פון מענטשליכע נטיות דאן פארזעהן מיר די אלע נקודות וואס אינז דארפן פון דעם ארויסנעמן וויאזוי קען דוד זיין א מקים עולה של תשובה אז איך לאז נישט איבער קיין פלאטץ פאר חטא
מיין פראגע איז יעצט צו געפינט מען אין די קלאסישע מפרשי המקרא פון די ראשונים פעריאדע אזעלכע וואס זענען זיך מסתייג פון מפרש זיין על פי פשוטו, אט למשל וועל איך ציטירן פון רלב"ג וואס זאגט אויף דוד און צוזאמהאנג מיט דעם וואס שאול האט געקלערט איבער אים מקרה היא בלתי טהור ר"ל שלא נשמר מלשמש מטתו כי טבעו היה נוטה אל רבוי המשגל כמו שנתבאר מענינו.
איי וואס טוען מיר מיט דעם וואס קוקט לכאורה צוזיין גרויסע פלעקן אויף אינזערע העלדן דאס קען מען גראדע מסביר זיין מיט די קאנסעפציע פון כל הגדול מחברו יצרו גדול הימנו

די עניין איז א ערנסטע סעמאטוכע אין די מזרחיסטישע קרייזן אין די לעצטע פאר-צענדליג יאר. זע לדוגמא דא.

צום ערשט וויל איך זיך באדאנקן' פאר אלע וואס האבן מגיב געווען און מעיר געווען און מאיר געווען אין דעם אשכול להגדיל תורה ולהאדירה.

ייש"כ ר' [tag]לבונה זכה[/tag] פאר'ן אראפברענגן שד"ל'ס פשט. עס איז טאקע א הערליכע פשט.

ר' [tag]קאווע טרינקער[/tag] און ר' [tag]הוגה[/tag] -- שני נביאים שנתנבאו בסגנון דומה -- האבן ביידע געפרעגט די זעלבע פראגעס.

קאווע טרינקער האט געשריבן:לייג נישט אריין אינעם רמב"ם נייע אמונה'ס. כאילו "כל התורה המצויה בידינו" מיינט חסירות יתירות אדער עטליכע גירסאות פון פארשידענע כתבי יד.

הוגה האט געשריבן:איז דא א הכרח צו זאגן אז די רמב"ם האלט אז מען מוז גלייבן אין א יעדע אות? אפשר מיינט 'כל התורה' בכלליות, פונקט ווי ווען איינער זאגט אז ער האט געליינט די גאנצע בוך מיינט ער אויך נישט א יעדע אות? (דאכצעך אז ק"ט האט דאס שוין מעורר געווען.)

אין הכי נמי. איך האב טאקע נישט געשריבן אז דער רמב"ם האלט אזוי. איך האב דירעקט אכטונג געגעבן צו שרייבן אז "דאס מיינט בפשטות" אפילו יעד'ן אות, און איך האב אויסגעפירט אז די הבנה אין'ם רמב"ם איז נישט ריכטיג טאקע וויבאלד עס איז דא איבערוויגענדע ראיות אויף להיפוך. אין ר' יעקב וויינבערג'ס ספר Fundamentals and Faith שרייבט ער גענוי דאס וואס ענק טענה'ן, אז "שכל התורה המצויה" מיינט נישט פשוטו כמשמעו, נאר עס מיינט באופן כללי. כ'מיין אז מארק שפירא ברענגט עס אין זיין בוך (וואס יידל דערמאנט).

די צווייטע פראגע וואס ענק האבן גע'טענה'ט איז אז מהיכי תיתי אונזער נוסח איז א טעות, אפשר איז די נוסח מגילת ים המלח און תרגום השבעים א טעות.

קאווע טרינקער האט געשריבן:מהיכי תיתי אז א "נייע געטראפענע" כתב יד האט מער כובד ווי די אור אלטע אנגענומענע כתב יד? אפשר האט יענער, מדעת עצמו, געטוישט טאקע צוליב דעם ווייל ס'איז אים שווער געווען דעם נוסח "וילך וידבר". איך האב גראדע הנאה פון די סארט שמוסען, אבער נאר ל"אמירן בעלמא", ס'איז אינטערסאנט צו הערן. אבער נישט אויף צו מערר זיין אויף די אמונה אין אונזער תורה.

הוגה האט געשריבן:וואס איז די ראיה פון די געפונענע ספר תורה וואו עס שטייט ויכל, אפשר איז יענע ספר תורה איבערגעשריבן געווארן פון א גרייזיגע תורה, אדער גאר פון די גריכישע תורה?

די ראיה איז זייער פשוט. דאס וואס הוגה רופט "די גריכישע תורה" איז דאך באזירט אויף די תרגום השבעים וואס איז דאך באזירט לכאורה אויף א כשר'ע ספר תורה מימות בית שני! דעריבער, ווען אונז טרעפן אן אור אלטער תורה מימות בית שני וואס קאראבערירט די נוסח פון תרגום שבעים איז דא א שטארקע מקום צו טראכטן אז דאס איז לכאורה ריכטיגער ווי דער נוסח וואס די בעלי המסורה (וואס האבן געלעבט הונדערטע יארן שפעטער) האבן אויסגעארבעט.

אבער דער אמת איז אז ענק זענען גערעכט. עס איז נישט דא קיין ראיה מוכרחת צו זאגן אז יענע נוסח איז אמת און אונזער נישט. איך האב דערפאר קלאר געשריבן אז מען קען נישט וויסן וואס די אריגינעלע נוסח איז געווען, עס זענען דא ראיות צו ביידע צדדים:

פילון האט געשריבן:עס איז מעגליך אז די נוסח פון ויכל איז דער אריגינעלער נוסח און עס קען אויך זיין אז די אריגינעלע נוסח איז באמת ווי אונזער (בן אשר'ס) מסורה, נאר א סופר האט שפעטער מדעת עצמו געטוישט און די געטוישטע נוסח האט דער בעל תרגום השבעים געהאט.

יעצט צו פארענטפערן הוגה'ס צוויי אנדערע פראגעס.

יאיר האט געשריבן:פאר נייגעריקייט, איר קענט ליינען גריכיש? ווי אזוי האט איר איבערגעטייטשט די גריכישע תורה?

ניין איך קען נישט. נאר מיר לעבן געלויבט צו ג-ט אין א דור ווי אפילו איינער וואס קען נישט קיין גריכיש קען באזיצן די אריגינעלע גריכישע ווערטער און נוצן בחנם'דיגע פראגראמען עס איבערצוזעצן און אפילו זען א פראפעסיאנאלע איבערזעצונג פון די תרגום השבעים אויף'ן אינטערנעט, אלעס זיצנדיג באקוועם אין אפיס!

הוגה האט געשריבן:עס שטערט מיר אז לויט דיין מסקנא שטייט צוויי מאל איז איין פרשה די זעלבע זאך, ויכל משה וגו', און מען געפונט עס דאכצעך נישט אין ערגעץ אין די רעשט פון די תורה.

עס איז נישט די זעלבע פרשה, די צווייטע ויכל שטייט אינמיט'ן פרשת האזינו. צו שטייט דען נישט וידבר ה' אל משה לאמר צענדליגע מאל אין די תורה? איך געדענק אז עס זענען דא ענליכע פראזען וואס ווערן איבערגע'חזר'ט. אויף'ן מינוט געדענק איך נישט וואו, איך האף שפעטער עס אויפצוזיכן.

פילון האט געשריבן:די ראיה איז זייער פשוט. דאס וואס הוגה רופט "די גריכישע תורה" איז דאך באזירט אויף די תרגום השבעים וואס איז דאך באזירט לכאורה אויף א כשר'ע ספר תורה מימות בית שני! דעריבער, ווען אונז טרעפן אן אור אלטער תורה מימות בית שני וואס קאראבערירט די נוסח פון תרגום שבעים איז דא א שטארקע מקום צו טראכטן אז דאס איז לכאורה ריכטיגער ווי דער נוסח וואס די בעלי המסורה (וואס האבן געלעבט הונדערטע יארן שפעטער) האבן אויסגעארבעט.

אפילו בזמן הבית גופא זענען געווען פארשידענע נסחאות!
עס איז דא א ספר מסורת תורה שבעל פה פון הרב הבלין, כ'מיין אז איין פרק איז מוקדש פאר דעם נושא.

איז קלאר אז די ווערטער "התורה הזאת" אין די לשון הרמב"ם גייט ארויף אויף די טעקסט פון חומש בכלל?

אדער?

די חוק פון די תורה באופן כללי. אזויווי איינער זאגט "גיין בדרך התורה", וואס ער מיינט נישט די טעקסט פון חומש נאר די סדר החוקים וואס קומט ארויס פון דעם. איינער האט מיר אמאל מדייק געווען פון די אראבישע מקור זעהט מען א חילוק וואסארא ווארט דער רמב"ם נוצט פאר די ווארט "תורה" אין פארשידענע פלעצער און געוואלט בויען אויף דעם אזא חילוק, אי"ה וועל איך עם איבערפרעגן פונקטליך.

לעיקוואד האט געשריבן:די חוק פון די תורה באופן כללי. אזויווי איינער זאגט "גיין בדרך התורה", וואס ער מיינט נישט די טעקסט פון חומש נאר די סדר החוקים וואס קומט ארויס פון דעם. איינער האט מיר אמאל מדייק געווען פון די אראבישע מקור זעהט מען א חילוק וואסארא ווארט דער רמב"ם נוצט פאר די ווארט "תורה" אין פארשידענע פלעצער און געוואלט בויען אויף דעם אזא חילוק, אי"ה וועל איך עם איבערפרעגן פונקטליך.

א. דער אגרת תימן שרייבט ער סייווי קלאר אז יעדן אות און דקדוק איז מסיני. ב. ס'איז סייווי מוכרח אז דער רמב"ם האט נישט געהאלטן אז די י"ג עקרים זענען באמת די עיקר יהדות, ס'איז פשוט געווען א גרינגע וועג צו צוזאמנעמען אלע שוועריקייטן וואס די אידן האבן געהאט מיט די תורה אונטער איין דאך, כעין די דרשות אויפ'ן אינטערנעט. ממילא איז נישט ממש מעלה ומוריד וואס דער רמב"ם האט גענוי געמיינט אויב ס'איז סתם א פורים שפיל. מעגליך אז ער האט דירעקט געשריבן א לישנא דמשתמע לתרי אנפי כדי יעדער זאל עס קענען אויסטייטשן ווי אזוי מ'וויל. וכן נוהגין.

אוודאי איז יעדער אות און דקדוק מסיני. די שאלה איז נאר צו זינט סיני איז נישט אנטשטאנען עפעס חילוקים און נוסחאות, וואס אויב איז טאקע אזוי איז עס א נס נגלה, און וואלטגעדאפט ווערן אויסגערעכנט אין פרק צווישן די נסים.

נאר אוודאי איז דער מציאות נישט אזוי. כמבואר בחז"ל ובקורות הדורות.

דאס מיינט אז אין אונזער היינטיגע תורה איז נישט יעדער אות - און לכאורה אפילו נישט יעדער ווארט - מסיני. אין אנדערע ווערטער, אפילו אויב מ'האט שפעטער צוגעלייגט אדער אראפגענומען ווערטער, שוין נאך מתן תורה, בכונה אדער שלא בכונה, איז דאס פאר אונז נישט מעלה ומוריד. דער עיקר איז דער תוכן שבו.

לויט בן אשר איז אונזער היינטיגער נוסח, על כל קוץ ותג שבו, אות באות סטרעיט פון סיני. דאס אז סאיז דא אנדערע העתקות אויך, מיינט נישט אז סאיז נישט מעגליך צו האבן די ריכטיגע אויך.

דעת תורה האט געשריבן:לויט בן אשר איז אונזער היינטיגער נוסח, על כל קוץ ותג שבו, אות באות סטרעיט פון סיני. דאס אז סאיז דא אנדערע העתקות אויך, מיינט נישט אז סאיז נישט מעגליך צו האבן די ריכטיגע אויך.

האסט דאך יעצט געזאגט אז דאס וואלט געווען פון די עשרה ניסים?
נאכמער, בן אשר אליין האט אודאי גאנץ גוט געוואוסט אז ס'איז נישט מעגליך צוריקצוגיין ביז סיני, ער האט נאר פרובירט די בעסטע וואס שייך. פונקט ווי מכון עוז והדר רעדט זיך נישט איין אז זיי האבן די גענויע נוסח הש"ס וואס איז געשריבן געווארן דורך רבינא און רב אשי על כל אות ותג.

א נס וואלט געווען ווען יעדער סופר ומעתיק וואלט געהאט די זעלבע העתקה אן קיין טעותים. דאס אז איינצלנע - אדער אפילו רוב - ספרים זאלן בלייבן אריגינעל איז בכלל נישט קיין חידוש ווען מען רעדט פון אזא מין ספר ווי די תורה.

אבער בן אשר האט נישט געהאט א נוסח מקובל מסיני וואס ער האט איבערגעשריבן, ער האט פשוט צוזאמגענומען די מערסט מוסמך'דיגע נוסחאות און פרובירט צו צוזאמשטעלן די בעסטע נוסח לויט זיין פארשטאנד. ער האט געטון אקוראט דאס וואס עוז והדר טוט. און בכלל לייגט זיך פשוט נישט אויפ'ן שכל אז אנדערש ווי די תנאים ואמוראים, רש"י און בעלי התוספות (וועלכע האבן אנדערע נוסחאות ווי אונז) זענען מיר די איינציגסטע וואס האבן אקוראט דעם ריכטיגן נוסח.
אגב, וואס מיינסטו מיט דעם כל קוץ ותג, איז דאס בלויז א מליצה? די נקודות וטעמים האבן די בעלי מסורה אליין מחדש געווען.

עס וואלט געווען אינטערעסאנט אנצומערקן אז די אריגינעלע סיבה פארוואס געוויסע ווערטער אין די תורה זענען מנוקד (ווי למשל די וואך ביי והנגלות לנו ולבנינו) איז געווען וויבאלד ס'איז געווען א ספק וועלכע נוסח צו שרייבן. אזוי שטייט אין אדר"נ פרק ל"ד:
אמר עזרא: אם יבא אליהו ויאמר לי "מפני מה כתבת כך?", אומר אני לו "כבר נקדתי עליהן". ואם יאמר לי "יפה כתבת", אעבור נקודה מעליהן.

דער חשבון איז פשוט. ביז יאשיה המלך האט גונז געווען דעם ארון, האט מען דאך געהאט משה'ס אייגענער כתב יד, און פון עזרא הסופר'ס צייטן ווען מען האט מתקן געווען כתב אשורית, און חילוקי פרשיות, דיני סופרות, און דער עיקר א תורה'דיגע אויטאריטעט און סיסטעם, איז גאנץ מסתבר אז לפחות ביי די חכמים און סנהדרין איז געווארן פרעזערווירט דער אויטענטישער נוסח.

אבער, דעת תורה, ענטפערסט דאך נישט אויף דער עיקר קושיא פון יאיר: איז מסתבר אז חז"ל און די ראשונים האבן נישט געהאט די ריכטיגע נוסח בעת מיר האבן יא? חז"ל און טייל פון די ראשונים האבן אנדערע נוסחאות ווי בן אשר.

א. אין די צייטן פון עזרא איז שוין געווען מערערע נוסחאות, ווי מען זעט פון די מאמרים הנ"ל אין אבות דר"נ און מסכת סופרים, און ס'איז נישטא קיין שום וועג צו וויסן וועלכע איז אויטענטיש.
ב. בן אשר האט כפי מיטב ידיעתי נישט געהאט קיין ספר תורה וואס איז געווען מקובל פון די סנהדרין, ער האט פארראכטן און מגיה געווען פון צענדליגער נוסחאות.
ג. עס איז קלאר אז די חכמי הש"ס און טייל ראשונים האבן געהאט אן אנדערע נוסח ווי אונז, ממילא מוז מען על כרחך זאגן אז דער גענויער נוסח איז נישט מעלה ומוריד, ווייל אויב יא, האט איינער פון אונז נישט געהאט די ריכטיגע תורה.
---
יידל זעצט

יאיר האט געשריבן:אגב, וואס מיינסטו מיט דעם כל קוץ ותג, איז דאס בלויז א מליצה? די נקודות וטעמים האבן די בעלי מסורה אליין מחדש געווען.

חלילה, עס איז דאך א בפירוש'ער גמרא אין מגילה אז דאס האט מען מקובל מסיני. אפשר מיינסטו על דרך שכחום וחזרו ויסדום ווי ביי אונקלס?

יאיר האט געשריבן:אגב, וואס מיינסטו מיט דעם כל קוץ ותג, איז דאס בלויז א מליצה? די נקודות וטעמים האבן די בעלי מסורה אליין מחדש געווען.

די נקודות וטעמים ווערן שוין דערמאנט אין חז"ל עכ"פ לויט ווי רש"י און אנדערע לערנען פשט (עיין נדרים לז ברכות סב מגילה ג)
ר'אליהו הבחור שרייבט אבער אז די בעלי המסורה האבן דאס איינגעשטעלט
חז"ל זאגן שוין אויף ר''ע שהיה דורש על כל קוץ ותג תלין תלין של הלכות

קוץ ותגין מיינט נישט נקודות ס'מיינט די אותיות כתב אשורי וואס האבן קוצים ותגים.

איבער די נקודות וטעמים טוט זיך א ריזן מבוכה, גאנצע ספרים זענען געשריבן געווארן דערוועגן (אשתדלות עם שד"ל, ועוד הרבה, דוכט זיך אמאל האט הרב ב' הלוי געשריבן אין מעלות דערוועגן). מיט די גמרא קען מען זיך לכאורה אן עצה געבן אז ס'מיינט נישט אז די נעמען און צורות פון די נקודות וטעמים כמו שהם בידינו זענען געגעבן געווארן מסיני, נאר אז מ'האט מקובל מסיני וויאזוי צו ליינען (יש אם למסורת) און וויאזוי צו זינגען, און שפעטער האט מען געמאכט די סימנים להקל. אבער אין זוה"ק ווערט יא דערמאנט די נעמען און צורות פון די נקודות וטעמים, איז דאס געווען איינס פון די טענות קעגן קדמות הזוהר (הגם ס'איז נישט אזוי שווער ווייל בלא"ה זענען דא צוגעלייגטע שטיקלעך). ווידער זענען דא אנדערע וואס טענה'ן אז גם בלי דברי הזוהר איז מוכרח אז די נקודות וטעמים כפי שהם בידינו זענען מסיני (ובכללם ספר הנ"ל).

איבער תורה מסיני, אפשר איז מעגליך צו זאגן אז דער חיוב צו גלייבן איז נאר נאכדעם וואס ס'איז אנגענומען געווארן איין נוסח ביי כלל ישראל, אז דער נוסח איז זיכער דאס וואס איז געגעבן געווארן מסיני, וויבאלד מ'האט אזוי מכריע געווען (כעין דברי הרמב"ן גבי כאשר זמם). ואה"נ עזרא הסופר האט טאקע נישט געוואוסט, אבער איינמאל ער האט מכריע געווען ונתקבלה הכרעתו בכל ישראל ווייסן מיר שוין. וממילא איז בכלל נישט קיין קושיא פון די תנאים ואמוראים, פונקט ווי ס'איז נישט שווער וויאזוי איז מעגליך אז ר' יוסי הגלילי האט געגעסן בשר עוף בחלב, ובמקומו של ר' אליעזר הגדול האט מען מחלל שבת געווען אויף מכשירי מילה.
לישנא אחרינא, אויב איז די שאלה פשוט היסטאריש-סייענטיפיש, צו די תורה איז אות באות די זעלבע ווי די וואס איז געגעבן געווארן על הר סיני, ווייסן מיר טאקע נישט. אבער מיר דארפן גלייבן אז די תורה וואס מיר האבן איז די תורה וואס השי"ת האט אונז געגעבן, דהיינו, דאס איז תורה און עפעס אנדערש נישט. ווייל איינמאל ס'איז אזוי מוכרע וויל דאס גאט פון אונז (וידועים ד' דרשות הר"ן), וממילא איז דאס די תורה און ס'איז נישט שייך גארנישט צו טוישן.
(ס'וועט נאך שווער זיין אזעלכע שינויים וואס זענען נישט מוכרע, ווי פצוע דכא/דכה, ואולי יש לדחוק אז אזא שינוי פון איין אות וואס איז נישט משנה המשמעות כמ"ש הפוסקים איז נישט קיין סתירה. גם דברי הרמב"ם באגרתו אינם מיושבים, ווייל אויב איז אלעס נאר מכוח די אמונה איז דאס דאך הנחת המבוקש, ולכאו' עכצ"ל אז ער מיינט לאו דוקא, נאר באופן יחסי קעגן וויפיל שינויים ס'דארפן ווען זיין ווען מ'פאטשקעט ווען).
הרב בעל [tag]דעת תורה[/tag], מיינט איר דאס צוזאגן?

איך זעה אז דער עולם מוטשעט זיך דא איבער וועלכע נוסח התורה איז מסיני. אויב קענט איר פארשטיין ביי די מחלוקת אביי ורבא אז אלו ואלו דברי אלוקים חיים, און די זעלבע מיט די מחלוקת רש"י ור"ת איבער די סדר הפרשיות בתפילין, און אזוי אויך מיט די מחלוקת האחרונים איבער דיני רהר"ר בנוגע עירובין וכדומה. דאן פארוואס קען מען נישט זאגן איבער די מחלוקת על נוסחי התורה אז אלו ואלו דברי אלוקים חיים?

הרב [tag]הוגה[/tag], לויט ווי כ'פארשטיי זענען אונזערע ווערטער געקניפט און געבינדן. אלו ואלו דברי אלקים חיים פאסט נישט ביי א שאלה אינעם מציאות אויפן עולם הגשמי (כמבואר בכתובות נז. רש"י ד"ה הא קמ"ל), ממילא קען מען עס נאר זאגן בהנחה אז די דיון איז איבער וואס הייסט תורה כנ"ל, (חוץ אויב מיינט איר אז אלע נוסחאות זענען באמת געגעבן געווארן, כענין כל מה שתלמיד ותיק עתיד לחדש, אבער דאס שמעקט שוין פויליש, און ס'האט לכאורה נישט מיט אלו ואלו). און אויך אויב זאגט מען אואדא"ח מיינט דאס נאר אז ביידע האבן א צד ברצונו יתברך (כד' הריטב"א בשם חכמי צרפת), אבער למעשה אחר הכרעה אויב וועט איינער מאכן א מוהל מעסער בשבת וועט ער זיין חייב סקילה, והכ"נ לאחר הכרעה איז א ס"ת נאר כשר למעשה אויב איז עס בנוסח בן אשר.
דאס פארדינט מען יא אז דכא/דכה איז בכלל נישט קיין פראבלעם, טאקע וויבאלד ס'איז נישט מוכרע, ואלו ואלו. (ודברי הרמב"ם וועט מען נאכאלץ דארפן מדחיק זיין כנ"ל).