איזהו חכם?

[chusid]

in english their are 3 different words for it with different definitions, smart-intelligent-bright' you mean intelligent , correct? i

[לעיקוואד]

נהורא,
האלטסט אז בעצם זענען אלע מענטשען לכתחילה געבוירען אזוי קלוג און קלאר וואס זיי טראכטען ווי שלמה המלך נאר דער שוחד וכו' פארדרייט זיי? מיר זעהט אויס אז רוב מענטשען האבען אסאך צו לערנען אויף אנצוקומען לכתחילה צו עפעס א קלארקייט.

[נהורא נפישא]

ניין, נאר די אנכיות איז איינגעווארצלט אין די מדע קומט דערויף פון דרויסן ממילא וויפיל די לערנסט האסטו א בלאקעדזש ווייל ס'דארף דורכגיין דיין אנכיות, ביז דו קומסט אן צולערנען איבער נגיעות זעלבסט וואס דעמאלטס הויבסטו אן מאכן סדר, אבער איך גלויב נישט אין די מעגליכקייט פון זיך אינגאנצן משחרר זיין.

[לעיקוואד]

די נפקא מינה קומט אויס אז לויט וואס איך האב געטענה'ט איז צו לערנען קלאר מאכען טענות א גוטע וועג אויף קלאר צו ווערן און מאכען ווייניגער מקום פאר נגיעות, בשעת לדידך ווילאנג א מענטש וועט נישט זיין די שכל אליינס וועט אלעס זיין מיט נגיעות. דאס קומט אבער אן כדבריך אין סתם א לאפ אז אלעס איז נגיעות און ממילא איז נישט משנה.

לכאורה קען מען ווייזען אז ווען ממוז קלארער מגדיר זיין וואס מזאגט פאלט ממילא אראפ אסאך נגיעות אפילו אן דער מענטש זאל ווערן אויס מענטש. למשל אין מאטעמאטיק איז דא ווייניגער טעותים מחמת נגיעות ווי אין ארט-קריטיק, און אין געזעץ ווייניגער ווי אין הערכת הנגינה.

[לעיקוואד]

in english their are 3 different words for it with different definitions, smart-intelligent-bright' you mean intelligent , correct? i

כ'ווייס נישט פונקט וויאזוי דו דעפינירסט די ענגלישע ווערטער. אבער יא לכאורה.

[נהורא נפישא]

אוודאי איז דא אסאך וועגן וויאזוי מסלק צוזיין נגיעות, און אוודאי איז נגיעות משנה ווייל נגיעות שטערן מיר.
נגיעות וואס איך בין נישט מודע צו איר קען דאך מיר נישט שטערן.

[chusid]

i think that kochlefel was reffering to smart vs stupid and not intelligent' in his mind chrisianity makes no sense at all so hes asking are a billion ppl dumb? i

[נהורא נפישא]

נו ער זאגט דאך פארוואס קריסטענטום איז סטופיד וואס די זעלבע קען מען זאגן לגבי אידישקייט.

[chusid]

נו ער זאגט דאך פארוואס קריסטענטום איז סטופיד וואס די זעלבע קען מען זאגן לגבי אידישקייט.

יאיר האט געשריבן:

בכלל איז די גאנצע מטרה פון דעם אשכול זינלאז. אויב יעדער מענטש וואס גלייבט אין א "נארישע" רעליגיע איז א שוטה, קען ער אסאך גרינגער פרעגן אויף די הינדוס. זיי גלייבן אין ווישנו מיט פיר ארעמס, כאכאכא. אזא שוטה. פארוואס קענסטו נישט גלייבן ווי א נארמאלער מענטש אין די תורה? אזוי דארפסטו נאר אננעמען אז אן אייזל האט גערעדט און אז משה איז ארויפגעפלויגן אין הימל.

[יאיר]

in english their are 3 different words for it with different definitions, smart-intelligent-bright' you mean intelligent , correct? i

כ'ווייס נישט פונקט וויאזוי דו דעפינירסט די ענגלישע ווערטער. אבער יא לכאורה.

וואס איז מיט wise?

[לעיקוואד]

מצד שלישי, איז דען קאךלעפל דער ערשטער איד צו טענה'ן אז קריסטען זענען טיפשים? איז דאס נישט א חלק פון דער אמונה אז אנדערש איז נאריש און טפשות? מדארף מעיין זיין פונקט אבער לכאורה די אלע פסוקים אין תנ"ך וואס מאכען חוזק פון געצען דינער אלץ טיפשים זאגען שוין אזוי. איז זיי מסביר זענען זיי טאקע אלע אזוי נאריש? אדער האלטען זיי אזויווי דער צד אז גלייבען אין שקר איז יא טפשות'דיג.

[נהורא נפישא]

ווען איינער רופט א צווייטן א טיפש מיינט אז ער איז מזלזל אין יענעמס שטעלונגען ווען ער איז מסביר פארוואס יענעמס שטעלונגען זענען טפשות מצד א סברא וואס ער אלייך האלט נישט אזוי לגבי אן אנדערע זאך האט ער קלאר נגיעות יהי' מי שיהי'

[chusid]

אין אדם חוטא אלא אם נכנס בו רוח שטות
זעסטו לכאורה, 1-אז די דיסיזשען צו טוען א חטא (א נישט ריכטיגע דיסיזשען) איז נאך נישט טפשות כשלעצמו ווייל דו זעסט אז די גמרא דארף זאגן אז דאס קומט "מכח" טפשות, 2- אז א רוח פון דאמקייט דעפענירט נאכנישט דעם מענטש אלץ dumb

[ישראל קאפקע]

in english their are 3 different words for it with different definitions, smart-intelligent-bright' you mean intelligent , correct? i

כ'ווייס נישט פונקט וויאזוי דו דעפינירסט די ענגלישע ווערטער. אבער יא לכאורה.

וואס איז מיט wise?

אדער clever brilliant astute sharp וכו'?

[יאיר]

ישראל, מען דארף טאקע אפטיילן צווישן פארשידענע סארטן קלוגשאפטן. לדוגמא, א מענטש קען זיין זייער wise אבער נישט clever.

[גאלד]

לאמיר טאקע אויסשמועסן די סארט קלוגשאפטן
למשל, ס'פאראן מענטשן וואס העלן קיינמאל נישט ארויסרעדן א נאריש ווארט פון מויל, אבער מיט א רגילות אן קיין עפארט, איך האב אזא קרוב, מוז נישט זיין עפעס ווייסעך וואס טיפזיניגע דברי חכמה,
געווענליך די סארט מענטש האבן א חוש צו סאלווען פראבלעם'ס שנעל, ווען אימער ס'מאכט זיך א שווערע דילעמא, די מענטשן וועלן אויפן פלאץ אויפקומען מיט א גאניאלן פראקטישע עצה,
זיי זוכן קיינמאל קיין עטענשן, זענען זיך פאר זיך,
אויך גייט עס מיט, אז מ'האט גוטע ווערטליך
בכלל א נער האט נישט קיין סענס אוו יומער
און איך רעד נישט פון נאכמאן א דאגי אדער סתם רעדן ניבול פה,
איך רעד פון קלוגע ווערטליך,
למשל אזא סארט ווי חאצאצקער רבי, איך זאג נישט ער איז א נער,
אבער איך האב איינמאל געהערט ס'מיר אינגאנצן נישט געקומען צו לאכן, קוויטשעט און מאכט הוויות,
ווידער ש"א דים קען איך וויינען פאר געלעכטער,
די מענטשן מוזן נישט האבן עפעס ווייסעך וואס טיפע מוחות,
אפשר טאקע יא, איך ווייס נישט, אבער זיי זענען נישט ידוע פאר דעם,
אלענספאל איך בין מקנא די סארט חכמה, ס'ברענגט חן,

[געוואלדיג]

א חכם איז לכאורה איינער וואס ווייסט אלע ידיעות וואס עס פעלט איהם אויס פאר זיין לעבן און ער מאכט זיכער צו האבן די ידיעות
עפ"י עניות דעת רבי הקוה"ט זי"ע ועל כל מי שרוצה

[טאמבל סאס]

איז דאס וואס @נולד מאוחר זאגט אבער פאר אזא פראקטישע לעבן וואס דער רבי זי"ע האט געזען פאר א לעבן.

Sent from my SM-G903F using Tapatalk

[מי אני]

אפאר הערות אויף די אשכול:

א). אויב נעמט מען אן אז חכמה/חכם מיינט מען אינטעליגענץ/אן אינטעליגענטע מענטש, איז דאך ווי באקאנט דא דערויף שטיינבערג׳ס טרייארכיק טעאריע וואס אינטעליגענץ איז; אז ס׳דא דריי סארט אינטעליגענצעס:

1). אנאליטיק חכמה: וואס אונז רופן סתם אזוי אן ״חכם/קליג״; א ״גוטן קאפ״ (בקיצור). הגם, זיכרון (און אפילו תפיסה) אליין איז נישט דייקא דאס, כמובן. ס׳איז דער וואס קען טוהן די העכערע שלבים פון בלום׳ס טעקסאנאמי [צונעמען א נושא, צושטעלן/מדמה זיין, אפשאצן וכו׳].

2). קריעיטיוו חכמה: אז ער/זי קען אויפקומען מיט געניאלע המצאות וכו׳, וואס איז, פארשטייט זיך, כולל ארט ודכוותייהו. (בדרך כלל, איינער וואס האט די אינטעליגענץ, עכ״פ בנוגע המצאות, האט די ערשטע אויך.)

3). פראקטישע חכמה: ״סטריט סמארט״ בלע״ז; ווייסט וויאזוי זיך אן עצה צוגעבן אין אומשטענדן. (לפי״ז קען מען ״אפשר״ זאגן אז, איה״נ, א גוטע באל שפילער איז טאקע א חכם אין די מקצוע. דא ליגט אויך די חילוק צווישן די סייענטיסט וואס שטודירט די מעכאניזם וכו׳ פונ׳ם קאר, און די מעקאניק וואס פאררעכט עס.)

(ס׳איז אויך דא גארדנער׳ס טעאריע פון מער אינטעליגענצעס, אבער דאס איז שוין מער בנוגע עדיוקעישען.)

איך האב געזעהן ערגעץ אז פסיכאלאגן מוטשענען זיך צו פונקטליך דעפינירן די הגדרה/ות פון אינטעליגענץ, פונקט אזויווי ניוראלאגן מוטשענען זיך פונקטליך צו דעפינירען די הגדרה/ות פון קאנשיעסנעס און ביאלאגן וואס מוטשענען זיך פונקטליך צו דעפינירן די הגדרה/ות פון לעבן.

ווי ערווענט אין אנהויב פון מיין תגובה, די ערשטע וועג פון אינטעליגענץ איז וויאזוי אונז אין אלגעמיין פארשטייען, און זענען מעריך, דאס מושג פון ״חכמה/אינטעליגענץ״. דאס איז מוכח פון, למשל, (קהלת ט יא) לא לחכמים לחם וגו׳. וואס פון דעם זעהען מיר אז מיט ״חכם/ים״ מיינט מען אן אנאליטיק/פילאזאפישן חכם; נישט איינער וואס איז א פראקטישער חכם (וואס ער פארשטייט, און זיין ״פארשטאנד״ איז, יא וויאזוי צו מאכן געלט), וכהנה רבות.

ב). ווידער, לגבי דעם אז א ״חכם״ איז טייטש איינער וואס שטרעבט און פרובירט ״נאכצוגיין און זוכן״ חכמה (אזויווי לעיקוואד, תרתי משמע...), דאס גייט לכאורה אריין אין כלל פון איינער וואס זוכט צו פארמאגן Wisdom/Knowledge/Truth, וואס דאס האט לאו דווקא צו טוהן מיט אינטעליגענץ דייקא. אין אנדערע ווערטער, א ״חכם״ אין די פאל איז איינער וואס איז אינטרעסירט אין די זאכן און איז עוסק אין inquiry (און אפשר נישט קיין חילוק צו ער קומט למעשה אן), ווי ערווענט אינ׳ם אשכול. (איך פארשטיי אז דאס איז מער נוטה צו, און גייט בדרך כלל צונאזאם מיט, די ערשטע (און אפשר צווייטע) דרכים פון אינטעליגענץ, ווי איידער די דריטע.)

ג). לדעתי, גיבט מאטי אן אינטרעסאנטע variation און אמאלגאם פון די Coherence און Correspondence טעאריעס פון אמת בנוגע חכמה להשיג האמת. דהיינו, אז להשיג האמת של המציאות [Correspondence] מיט די כלים וכו׳ וואס מען האט עד כדי שידו מגעת, איז אויך אן אמת (אין די גדרים) לכשלעצמו [Coherence] (און וואס הערשי לייגט צו איז אז מען ברייטערט אויס די parameters און ממילא די Coherence און אמת) ודוק.

[רביה''ק זי''ע]

פון וואו נעם איך אז אלע האלטען אז חכמה איז א virtue און טיפשות פארקערט? ווייל אפילו דער גרעסטער אנטי- איטעלעקטואל, ווען ער זאגט אויף אדער פאר איינער, דו ביסט דאך א טיפש א נאר, מיינט ער נישט קיין שבח.. און אפילו דער גרעסטער בעל אמונה פשוטה ותמימה, ווען ער זאגט אויף איינער אז ער איז א קלוגער, איז ער נישט קיין מלבין פני חבירו.. זעהט מען אז ביי יעדער איינער איז חכמה אן ארויפגעקוקטער זאך און טיפשות אן אראפגעקוקטער זאך.

ס'איז א טעות מעיקרא, ווען א מענטש זאגט אויף איינעם אז ער איז "קלוג" מיינט ער באמת צו זאגן "ער האלט ווי מיר", און ווען מ'זאגט אויף איינעם אז ער איז א "טיפש" מיינט מען באמת צו זאגן אז "ער האלט אנדערש פון מיר". די זאך וואס מענטשן זענען מעריך איז זייער אייגענע מציאות, און וויבאלד רוב מענטשן גייען צו מיט די הנחה אז "איך בין וואס איך טראכט", איז איינער וואס איז מסכים מיט מיין מיינונג ד.ה. ער איז מודה אין מיין מציאות איז ער "קלוג", און אז ער איז נישט מסכים מיט מיין מיינונג ד.ה. ער איז כופר אין מיין מציאות איז ער "נאריש".

די מיעוטא דמיעוטא מענטשן וואס פארשטייען אז מיינונגען טוישן זיך כסדר, און מיינונגען זענען א דבר נפרד פון א מענטש'ס עצם מציאות, זיי זענען די מענטשן וואס זענען בכלל פעאיג צו מעריך זיין חכמה.

און לגבי די עצם שאלה ווער איז א חכם, איז מיין דעפינישן "איינער וואס כאפט וואס טוט זיך", הדא הוא דכתיב החכם עיניו בראשו וכסיל בחושך יהלך. און די סיבה פארוואס איך שעץ חכמה איז טאקע נאר דערפאר וואס ס'מאכט באקוועמער דאס לעבן, אינו דומה דאס לעבן פון א מענטש וואס האט אפענע אויגן, צו דאס לעבן פון א מענטש וואס טאפט אין די פינצטערניש. און טאקע א "חכם" וואס זיין חכמה ברענגט אים שוועריקייטן, איז אין מיינע אויגן בכלל נישט אינטערעסאנט, הדא הוא דכתיב וקורח שפיקח היה מה ראה לשטות זה [להיות פיקח], ועיין ערך hedonism.

[נהורא נפישא]

זייט ווען דרינגד מען זיך אויף פון דאס וואס מענטשן שעצן אויב דאס איז א Virtue אדער נישט, וכאמור עס זענען פארהאן זאכן וואס מענטשן שעצן און קוקן מיט התפעלות ווס. זלזול און ס'האט זיכער נישט קיין שייכות צו ווירטשו. אויב מענטשן באליידיגן זיך ווען מ'זאגט יענעם אז דו האסט א מיאוסן געזיכט איז די פשט אז מאכן פלאסטישע סערדזשערי איז א ווירטשו, איז מאכן א שיין שטיקל ארט פאר ארטס סעיק א ווירטשו ? קען זיין אין קלאסישע פיליזאפיע איז דאס טאקע אזוי.
בכלל איז עטיקס נישט עפעס וואס איז דוקא נוגע בין אדם לחבירו, אדער אפשר טאקע בטל'ן צייט אדער געלעגנהייטן אדער עוסק זיין אין זאכן וואס האט נישט קיין תועלת פאר זיך א מאראלישע פארלעצונג. איז יעדע זאך וואס קומט פון נפש הבהמית לולא איזה תועלת א מאראלישע פארלעצונג, איז עסן מער ווי די צורך החיוני, א מאראלישע פארלעצונג, איז הוצז"ל לולא דת א פארלעצונג דארט ווי ס'איז נישט שייך אז א צווייטער ווערט באקריוודיוועט ? איז דא מאראלישע געזעצן פאר איינער וואס איז די וועלטס איינציגסטע איינוואוינער ?
ממילא דארף מען פרעגן קען דען זיין איז חכמה וואס ברענגט נישט קיין שום נוצן פאר מענטשהייט זאל זיין דערביי עפעס א ווירטשו ?
ווען עס קומט צו דת איז שוין די מעשה עפעס אנדרעש דאן זענען די מאראלישע פליכטן נישט נאר דאס וואס איז ע"פ שכל ווי בין אדם לחבירו, נאר אויך וואס די בעה"ב פאדערט וואס דאס רעכנט אריין טאקע אלע התחייביות בין אדם למקום און אין דעם זין דארף מען זען וואס דת האט צוזאגן איבער די מעלה פון חכמה.
אין מחשבת התנ"ך זעען מיר אז חכמה איז דאס וויסן אלע גאטס געבאטן און צוגאב צו דיוועלעפען א וויכטיגע טאלאנט. די טאלאנט הייסט יראת שמים, ווייל ידיעות התורה אליין האט נישט קיין שום תועלת אויב עס איז נישטא דערביי גאטפארכטיגקייט דאס צו אינפארסירן.

[מי אני]

דער מו״נ (ח״ג פנ״ד, בסיום הספר) טייטשט אפ ״חכמה״ אלס איינע פון די פיר:
1). השגת שכליית [אנאליטיק/פילאזאפיש].
2). וויסן ווי אזוי צו טוהן (גוט) א געוויסע זאך/מלאכה/אומנות (לכאורה איז שפילן באל גוט אויך בכלל).
3). גוטע מדות.
4). וויסן ווי אזוי ״זיך אן עצה צו געבן״ (בערמה ותחבולה), הן לטוב והן לרע.

ער איז דארט מסביר אז זיי קענען אווערלעפן; בפרט די פערטע מיט די אנדערע. ווי אויך אז די (חכמת ה)תורה קומט לערנען ווי אזוי צוצוקומען צו די ערשטע און דריטע סארט (הגם די ערשטע איז נישט מפורש אין די תורה ורק עפ״י קבלה, און דעריבער נוצט מען דעם לשון פון תורה לחוד וחכמה לחוד) ע״ש.

[קל וחומר]

דער מו״נ (ח״ג פנ״ד, בסיום הספר) טייטשט אפ ״חכמה״ אלס איינע פון די פיר:
1). השגת שכליית [אנאליטיק/פילאזאפיש].
2). וויסן ווי אזוי צו טוהן (גוט) א געוויסע זאך/מלאכה/אומנות (לכאורה איז שפילן באל גוט אויך בכלל).
3). גוטע מדות.
4). וויסן ווי אזוי ״זיך אן עצה צו געבן״ (בערמה ותחבולה), הן לטוב והן לרע.

ער איז דארט מסביר אז זיי קענען אווערלעפן; בפרט די פערטע מיט די אנדערע. ווי אויך אז די (חכמת ה)תורה קומט לערנען ווי אזוי צוצוקומען צו די ערשטע און דריטע סארט (הגם די ערשטע איז נישט מפורש אין די תורה ורק עפ״י קבלה, און דעריבער נוצט מען דעם לשון פון תורה לחוד וחכמה לחוד) ע״ש.

הצד השווה שבהן, איינער וואס ווייסט ווי אזוי צו נוצן זיין קאפ אויף צו פארבעסערן דאס לעבן זיינעם איז א חכם.
די מעלה פון חכמה איז נאר ווען עס ברענגט לידי מעשה.