קאווע שטיבל

פארוואס איז נישט קלאר ווי די טאג די וועלט חילוק צווישן מעלעסטעישאן, רציחה, עשיית צרכים על גבי פיו של בן אדם, גזילה, און העקן קאמפיוטערס, קעגן די אנדערע גרופע עבירות וי נישט לייגן תפילין, מעביר סדרה זיין, מדלג זיין ביים שניידן די נעגל אדער מחלל שבת זיין. די ערשטע זענען עבירות ווייל מיר זענען מענטשן, און יעדער וואס איז עובר אויף די עבירות איז א סכנה פאר די בריאה און מען מוז אים מעביר זיין בכל דרך אפשרי, און די צווייטע גרופע איז עבירות וואס שטאמט פון קבלת עול און אמונה, דאס איז תלוי באבנתא דליבא איינער וואס גלייבט מוז עס טון, אבער היות אז עס איז תלוי אין גלויבן קען מען עס נישט פאדערן פון א צווייטן אזוי ווי די פאדערסט נישט אז איך זאל מלען מיינע טעכטער ווי די אפריקאנער שבטים, ווייל איך גלייב נישט אין די אפריקאנער שבטים'ס (פרימיטיווע) רעליגיע, אזוי קענסטו נישט פאדערן פון א יונגערמאן וואס גלייבט נישט אין די אידישע תורה אז ער זאל מלען זיינע זון, ווייל ער גלייבט נישט אין די אידישע (פרימיטיווע, לדעתו) רעליגיע.
די ערשטע איז א הכרח מעצם היותנו בני אדם. און די צווייטע איז א הוספה פון אמונה און קבלת עול מלכות שמים.
עס איז זייער פשוט! ניין?
והשתא דאתית להכא, הוצאת זרע לבטלה איז אסור פאר איינער וואס גלייבט אז עס איז אסור, און עס איז נישטא קיין שום וועג עס צו פארדאמען פאר איינער וואס גלייבט נישט דערין מאיזה סיבה שהוא. בעילת המון נשים אין המון פאזיציעס בבת אחת, און צווישן זיי די מאמע, די שוועסטער, די באבע, אחות אשתו ואשת אביו וגילוי כנף אביו, א טוץ זכרים נקבות און טומטומים ואנדרוגינוס, ברצונם הטוב, איז נאר אסור פאר איינער וואס גלייבט אז עס איז אסור.
אבער מעלעסטירן קינדער איז רציחה מעצם המעשה און מעצם היותנו בני אדם, אפגעזעהן צו יענער איז מסכים, ווייל א קינד קען נישט מסכים זיין. איינער וואס מעלעסטעט איז א סכנה פאר די בריאה און נישט בלויז עובר אויף א געשריבענע מצוה.
איר קענט זיך מתווכח זיין אז א זיבעצן יעריג אויפגעקלערט קינד איז פונקט אזוי כשר, אדער כשרער ווי א בית רחל תלמידה פון זעקס און צוואנציג, און זי ווייסט וואס זי וויל וכו', אבער דאס איז שוין יא הסכמת בני אדם והסכמת המדינה אז להגביל גבול האט מען געמאכט א געוויסע עידזש.
אלזא, ווען מענטשן זוכן א קיצור דרך נישט צו גלייבן אין א תורה'דיגע איסור וואס שטאמט פון קבלת עול מלכות שמים, קען מען נישט דערויף ענטפערן מיט רציחה אדער מעלעסטעישאן.
פשוט?

ניין!
איך בין אן עטיאיסט, איך גלייב בכלל נישט אין "הכרח מעצם היותנו בני אדם". אלע אנדערע חית אין די אפריקאנער דשאנגעל גלייבן אויך נישט אין די (פרימיטיווע) ברען וואשיניג וואס די שבט "בני אדם" האבן אן גענימען, דו רוב בריאה האלט אז דער שטערקערע פארציגט דו שוואכע, פארוואס נישט איש את רעהו חיים בלעו מיט בעילת המון נשים אין המון פאזיציעס בבת אחת, באונס וברצון ? (אויב דו ביסט שטערקער, אין דו קענסט מיך חאפען ביי די מעשה, קענסטו מיך איינזעצען -הוי, אלמלא מוראה של מלכות)

פ. ס. איך בין אום-שעדליך ווייל איך האב א תורה.

קופערניקוס האט געשריבן:השתא דאתית להכא, הוצאת זרע לבטלה איז אסור פאר איינער וואס גלייבט אז עס איז אסור, און עס איז נישטא קיין שום וועג עס צו פארדאמען פאר איינער וואס גלייבט נישט דערין מאיזה סיבה שהוא.

פאר ווער עס גלייבט, גלייבט אז ס'איז אסר פאר יעדעם, נישט קיין חילוק אויב יענער גלייבט צו נישט.
איך "עססאם" דאס ווען איינער זיכט א היתר גלייבט ער, אנלעס ער האט אן אנדערע הידען עדשענדע

ניין, דו ביסט מורא'דיג שעדליך, (פ. ס. איך מיין נישט דיר, נאר דער געדאנק), ווייל מיט די תורה קען מען מצדיק זיין די גרעסטער רשעות'ן אין די וועלט, וכבר היה לעולמים, סיי ביי אידען סיי ביי גויים. די איינציגסטע זאך וואס קען אפהאלטען א מענטש פון זיין שעדליך פאר אנדערע איז פשוט'ע מאראלשיע געפילען, אפגעזעהן צו עס האט א הכרח פילאסאפיש צו נישט, אז איך בין צווישען מענשטען און איך וויל נישט דארפן מורא האבען אז מ'וועט מיר שטעכן, העלפט מיר גאנץ וויניג אז יענער האט א תורה, דער אראבער האט אויך א תורה און דארט שטייט איטבח אל יהוד, און דער יידישער קנאי האט א תורה וואס איז מתיר דמם פון יעדער וואס האלט א פיצקעלע אנדערש פון עם. א אטעיסט וואס גלייבט נישט אין גארנישט נישט אין תורה און נישט אין מאראל, אבער ער איז פלעין און פשוט א גוטער מענטש, מטבע בני אדם, טראסט איך מיט מיליאן דאלאר. א צדיק וואס דאווענט א גאנצע טאג און לערנט א גאנצע נאכט אבער האט נישט די פשוט'ע מענטשליכע געפיל, טראסט איך נישט אפילו מיט פיפציג סענט, ער דארף דאך סך הכל טרעפן עפעס א לאפהויל אין הלכה און ער דארף מיר שוין נישט צאלן.

איז דער מציאות טאקע אזוי, אז גלויביגע מענטשען זענען ווייניגער טראסטבאר ווי נישט גלויביגער?

עס שיינט לכאורה אז די מציאות איז אנדרעש, און מען טראסט מער א גלויביגער ווי א נישט גלויביגער.

כשלעצמי, איז א באמת פרומער אנגעהיטיענער אינגערמאן טראסטבאר, איך זאג נישט אז איך טראסט נישט א אפיקורס, אבער דעמאלס איז עס לפי מעשיו, ער האט נישט דער ערשטער אימפרעשען אלץ א נאמן.
מען רעדט דא פון צוויי באזונדערע נקודות, לעיקוואד האט ארויסגעברענגט אז איינער וואס רעליגיע איז ביי אים העכער פון מאראל איז א סכנה, למשל א על קאידא מיטגלידער אדער א חרדי וואס וואלט מיר פארשטיינערט פארן שלעפן צוויי האר פון מיין נאז אום שבת, דאס איז קלאר אמת, וההיסטאריע יוכיח.
די קושיא איז זייער א שטארקע: אויב איינער איז רעליגעז, און רעליגיע נעמט איבער זיין וועלט, וויאזוי באגייט ער זיך ווען רעליגיע איז סותר מאראל.

על פי רוב איז א גלויביגער חינוך מחזק די נאטורליכע מענטשליכקייט. כל זמן מ'פארדרייט עס נישט צופיל מיט פונדאמענטעליזם.

יעדער איינער דארף מען דן זיין לפי מעשיו, וויפיל איך זעה זעה איך נישט קיין ערנסטע חילוק לטובת מאמינים בכלל. אדער בכלל אז עס זאל זיין א פאקטור דא. איבעראל איז דא גוטע מענטשען און שלעכטע, טראסטבארא און נישט טראסטבארע.

דו גלייבסט א מענטש וואס זאגט קלאר אז מאראל איז אים נישט משעבד און דו פארלאזט זיך אויף טבע בני אדם? טבע בני אדם איז גאר נישט אזוי פויגלדיג. לך נא ראה די טויזנטער יארן ביז דעמאקראטיע. (יעצט וועסטו באשולדיגן רעליגיע? גיי נאך אביסל ארויף ציר צו די האנטער געטערערס).

נו, און דער וואס זאגט אז מאראל איז יא משעבד? עם קען מען דען יא טראסטען? פעלט דען גלויביגער און מאראליסטען וואס פירען זיך נישט ווי זייערע שיטות? איז די שיטה בכלל אזוי משנה? ועל כרחינו חוזרים אנו לטבע בני אדם, ובצירוף מוראה של מלכות און טראסנפארענסי.

(פונקט טראכט איך פון צוויי מענטשען וואס איך קען, איינער איז א געשוואוירענער מאטיריאליסט וואס חוץ פון אבולוציה גלייבט ער אין גארנישט, נישט מאראל און נישט גארנישט. און דער צווייטער א מאמין פשוט ואפילו תמים. וואס זאל איך טוהן אז איך וואלט זיך ענדערש סומך געווען אויפ'ן ערשטער.

לעיקוואוד, איך האב נייעס פאר דיר. דיין געשוואוירענער מאטעריאליסט גלייבט טיף אין מאראלישע פרינציפן. פרעג אים נאר אויב די האלאקאוסט איז געווען בארעכטיגט.
און וועגן רעליגעזע און אומרעליגיעזע מענטשן, וואס זאל איך טון אז שטודיעס צייגן פארקערט ווי דו זאגסט? (הגם מען דארף מדגיש זיין אז דער חילוק אין די שטודיע איז נישט צווישן רעליגיע און נישט רעליגיע, נאר צווישן טראכטן פון גאט און נישט טראכטן פון אים).לעיקוואוד, איך האב נייעס פאר דיר. דיין געשוואוירענער מאטעריאליסט גלייבט טיף אין מאראלישע פרינציפן. פרעג אים נאר אויב די האלאקאוסט איז געווען בארעכטיגט.
און וועגן רעליגעזע און אומרעליגיעזע מענטשן, וואס זאל איך טון אז שטודיעס צייגן פארקערט ווי דו זאגסט? (הגם מען דארף מדגיש זיין אז דער חילוק אין די שטודיע איז נישט צווישן רעליגיע און נישט רעליגיע, נאר צווישן טראכטן פון גאט און נישט טראכטן פון אים).

איך האב עם געפרעגט, דו ווילסט נישט וויסען וואס ער האט גענטפערט..

די נ"י טיימס זאגט אויך אז מעדיטאציע מאכט מער מאראל.

מען דארף אבער וויסען פון וואס מ'רעדט, ער רעדט פון אלטרואיזם, דהיינו 'עשה טוב' פון מאראל, איך רעד מער פון 'סור מרע'. איז דא מקורות אז רעליגעזע מענטשען גנבנ'ען ווייניגער למשל?

מען רעדט דא פון צוויי באזונדערע נקודות, לעיקוואד האט ארויסגעברענגט אז איינער וואס רעליגיע איז ביי אים העכער פון מאראל איז א סכנה, למשל א על קאידא מיטגלידער אדער א חרדי וואס וואלט מיר פארשטיינערט פארן שלעפן צוויי האר פון מיין נאז אום שבת, דאס איז קלאר אמת, וההיסטאריע יוכיח.

די קושיא איז זייער א שטארקע: אויב איינער איז רעליגעז, און רעליגיע נעמט איבער זיין וועלט, וויאזוי באגייט ער זיך ווען רעליגיע איז סותר מאראל?

איז אזוי, איך קלער אז א נפש היפה, א בעל רחמנות וועט אייביג באפארצוגן מאראל איבער רעליגיע און קיין שום התפלספות בעולם קען נישט פארוואנדלען קיין ונפץ את עולליך על הסלע אלס א מאראלישע אקט. אלזא, א רעליגעזער בעל נפש קען אויסמיידן די סתירה דורך איגנארירן די סתירה און אוועקשפאצירן פון רעליגעזע אוממאראליטעט. איך בין זיכער אז אסאך גאר פרומע אידן האבן אבער א שטארקע מאראל און האבן זיך געמוטשעט מיט די סתירה פון מאראל קעגן רעליגיע און געטראפן א וועג נישט צו דארפן פראקטיצירן די אוממאראלישע רעליגעזע אקט, וזהו כוונת רבי יאנקעלע מפשעווארסק אז די הלכה איז טאקע וגוערין בו אבער איך מוז נישט זיין דער רשע, גאט וועט שוין טרעפן זיין רשע. והיינו כוונת המאן דאמר אז בית דין ההורג אחת לשבעים שנה נקרא קטלנית, מען דארף קענען מאנעוורירן צווישן רעליגיע און מאראל און נישט חלילה טרעטן אויף מאראל. יא, עס איז א סתירה, אבער ווי האבן חכמים געזאגט "נאר די אמת קען כולל זיין אין זיך סתירות". וזהו כוונת חז"ל בן סורר ומורה לא היה ולא יהיה ובכח זה הצליחו לעקור פסוק מן התורה "וקצות את כפה לא תחוס עיניך".

געוויסע רעליגעזע מושחתים האבן אויפגעפיקט פון רעליגיע צו ווערן משמרת הצניעות, און געוויסע רעליגעזע בעלי נפש האבן ליב יעדן איד און טוען בלויז גוטס, און ביידע קענען עס פארענטפערן מיט רעליגיע די חילוק איז נאר אז דער ערשטער איז א פארדארבענע נפש און ווען נישט רעליגיע וואלט ער פארטוישט וועד הצניעות מיטן זיין א קארופטירטער פאליציאנט, א בייזער פראסעקיוטער, שטרענגער פרינציפעל אדער גלאט אזוי א מלסטם את הבריות. דער צווייטער וואלט געארבעט אין די סעקולערע רעד קראס אדער געווארן א ליבליכער קינדערגארטן טיטשער.

און קוק אן, כאמאס און אל קאידא האבן אויך טעראר באנדעס וואס זענען ביזי מיט באמבעס און לעומת זה שפיטעלער צו היילן זייערע קראנקע, און אויב האט בין לאדען א זון א נפש היפה, ארבעט ער אין די שפיטאל, ווייל זיין נפש לאזט אים נישט טרעטן אויף מאראל אפילו אז ער האט א רעליגיעזע איינזעעניש.

בעניין צו מען קען מער געטרויען א רעליגעזן מענטש וואלט איך מציע געווען אז מען קען גיכער גלייבן א מענטש וואס טראכט און איז עוסק אין די שאלות פון חובת האדם בעולמו, אלזא איינער וואס איז עוסק אסאך אין רעליגיע איז בדרך כלל א בעל מחשבה און איך וואלט אים געטרויט גענוי ווי איך וואלט געטרויעט אן אטעעיסטישן בעל מחשבה א פילאזאף אדער א שרייבער פון א בלאג.

א רעליגיעזער ארבעטסלאזער פאץ- גענוי ווי א דראג באנוצער און א גאסן יונג וואלט איך נישט געטרויט מיט קיין איבעריגע צוטרוי ווייל זיי טראכטן נישט און זענען הפקר מענטשן, אבער לגבי רציחה אדער גניבה גמורה וואלט אפשר א אטעאיסטישער פאץ געווען מער סכנה ווייל רעליגיע וואלט אפשר אפגעהאלטן דעם רעליגיעזן פאץ פון טון דראסטישע עבירות.

דאס איז א געוואלדיגע נושא, עס איז נאר א שאד אז ס'געפינט זיך פארשלאסן מאחורי בריח אין אזא אשכול. איך בין מציע אז מען זאל עס אפטיילן און אויב מעגליך זאל מען עס אריין פירן מלפני.

לעיקוואד האט געשריבן:קופערניקוס, דיין הבחנה וועגן דער נפש היפה וואס ווערט געבוירען אין טארע בארע איז זייער ריכטיג און געשמאק.

נאר אן הערה שאולי יש בה משהו. אין גמרא געפינט מען כמ"פ דער מושג 'פטור מדיני אדם חייב מדיני שמיים" דאס איז דאך גאר אן אינטרעסאנטער אויסדרוק, דער 'דיני אדם' וואס מ'רעדט דא איז דרך דיני התורה מן השמים, ווידער דער דיני שמיים הייסט דאך זאכען וואס שטייט נישט אין די תורה, ווען עס שטייט ווען איז מען דאך חייב מדיני אדם . איז וואסי פשט פון דער מושג? קען דאס זיין א מקור פאר פשוט'ע מענטשליכע מוסר וואס איז מחייב אמאל אז איינער איז מחוייב צו צאלן אפילו אז מדיני התורה איז נישט מוכרח אזוי, און אויב אזוי הייסט עס די גמרא רופט מענטשליכע מארעליטעיט 'דיני שמיים", א העכערע ביטוי ווי גדרי דיני התורה וואס הייסען נאר בגדר "דיני אדם"

מעגליך, אדער איך רעד סתם שטותים?

רבינו מנחם המאירי האט געשריבן:"כל שכתבנו עליו כאן שהוא חייב בדיני שמים, פירושו שהוא חייב בו בהישבון, הא לענין איסור אף מה שהוא פטור בו מדיני שמים איסור מיהא יש בו, אלא שלענין הישבון נאמרה. ומכאן כתבו גדולי הדורות, שכל שנאמר עליו חייב בדיני שמים פסול הוא לעדות עד שישיב. והדברים נראין, שמאחר שהוא חייב להשיב, תורת גזלה חלה עליו עד שישיב." (מאירי ב"ק נה).

דער רמב"ן האט געשריבן:" 'ועשית הישר והטוב בעיני ה' '...ולרבותינו בזה מדרש יפה, אמרו: זו פשרה ולפנים משורת הדין. והכוונה בזה, כי מתחלה אמר שתשמור חקותיו ועדותיו אשר צוך, ועתה יאמר גם באשר לא צוך תן דעתך לעשות הטוב והישר בעיניו, כי הוא אוהב הטוב והישר. וזה ענין גדול, לפי שאי אפשר להזכיר בתורה כל הנהגות האדם עם שכניו ורעיו וכל משאו ומתנו ותקוני הישוב והמדינות כלם, אבל אחרי שהזכיר מהם הרבה, כגון 'לא תלך רכיל' , 'לא תקום ולא תטור', 'ולא תעמוד על דם רעך', 'לא תקלל חרש', 'מפני שיבה תקום', וכיוצא בהן, חזר לומר בדרך כלל שיעשה הטוב והישר בכל דבר, עד שיכנס בזה הפשרה ולפנים משורת הדין, וכגון מה שהזכירו בדינא דבר מצרא (ב"מ קח.), ואפילו מה שאמרו (יומא פו.) פרקו נאה ודבורו בנחת עם הבריות, עד שיקרא בכל ענין תם וישר" (רמב"ן דברים ו', יח)

יאיר האט געשריבן:

רבינו מנחם המאירי האט געשריבן:"כל שכתבנו עליו כאן שהוא חייב בדיני שמים, פירושו שהוא חייב בו בהישבון, הא לענין איסור אף מה שהוא פטור בו מדיני שמים איסור מיהא יש בו, אלא שלענין הישבון נאמרה. ומכאן כתבו גדולי הדורות, שכל שנאמר עליו חייב בדיני שמים פסול הוא לעדות עד שישיב. והדברים נראין, שמאחר שהוא חייב להשיב, תורת גזלה חלה עליו עד שישיב." (מאירי ב"ק נה).

הוגה האט געשריבן:אין אמעריקא אויב איינער איז מפיח ברבים איז ער א חזיר און אן עקלדיגע מענטש. און אויב איינער sneezed ברבים איז עס אקצעפטבאר, קיינער טראכט גארנישט דערוועגן אויסער זאגן bless you. אין די כינעזער קולטורן איז פונקט פארקערט. מפיח זיין איז אקצעפטבאר און ניסן איז א נידעריגער זאך צו טון ברבים.
.[/justify]

מי אני האט געשריבן:
5). הגם איך בין מסכים מיט יואליש, בין איך אבער נישט זיכער אז די אלטרואיזם פון חיות איז א ראיה לנידון דידן (ערשטע page פונ׳ם אשכול). ווייל ווי ערווענט אין די וויקיפדיה ארטיקל צוגעצייכענט (און אזוי אויך אין די Introductory Biology course אין college; עכ״פ די בוך וואס איך האב געליינט), איז דא עוואלוציענישע, ד.ה. ביאלאגישע, הסברים פאר זייער אלטרואיסטישע אויפפירונג. אין אנדערע ווערטער, כעין סעלפישע סיבות דאס צו טוהן (איך פארשטיי אז די ״סעלף״ פונ׳ם בעל חי פארדינט גארנישט דערפון, אדרבה ער פארלירט), וואס דאס נעמט אוועק פון די מאראלישע חלק פונ׳ם אלטרואיזם (חוץ אויב מען גייט זאגן אז דאס בארואיגן דעם אייגענעם געוויסן נאכ׳ן טוהן דעם אלטרואיסטישן אקט, איז אויך/פונקט אזוי א בחינה פון סעלפישקייט).

הדסים האט געשריבן:פארוואס זאגסטו מען מישט אויס, דאס איז דאך די זעלבע זאך.

אפשר קען מען טאקע פארענטפערן, אז די זעלטענע פעלער וואס מען זעט אלטיריזם ביי בע"ח, איז א זאך וואס איז פשוט געשען לעצטנס (רעלאטיוו). און מיט די צייט וועט עס טאקע נישט בלייבן.

דארף מען נאר חוקר זיין אויב ביי מענטשן זענען די גוטע שוין אזוי שטארק אז זיי וועלן מנצח זיין, (דהיינו, עס איז דא אזויפיל גוטע, אז דאס וואס ער געבט אוועק פון זיך איז נישט גורם אז די גוטע זאלן ווער ווייניגער), אדער אפשר וועלן אונז צום סוף אויך נאר בלייבן מיט די סעלפיש.

*די ווארט "גוטע" האב איך גענוצט וויאזוי איך האב געוואלט...

הדסים האט געשריבן:נישט דאס זאג איך, אפילו די משפחה וועט האבן א קיום, וועט די גוטסקייט נישט האבן א קיום. איך טראכט נאר, אז אויב זעט מען אז עס איז א זעלטענע זאך, קען מען אפשר זאגן אז עס גייט טאקע נישט זיין דא פאר לאנג טערם. אונז זעען פשוט א פענאמען וואס מאכט זיך פון צייט צו צייט.