שנונות ומשונות - לבית בריסק

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב דאס נישט געהערט פונ'ם וואודרידזשע רב. א גרויסען ייש"כ.

[לית דין בר נש]

א בריסקער האט זיך אמאל געטראפן אין א מצב ווי ער ברויך א ביה"כ, די נענסטע פלאץ איז געווען היכל שלמה, נאכן ענדיגן זיינע צרכים פרעגט אים א חבר היתכן? דער רב האט דאך גע'אסר'ט דאס אריינגיין אין היכל שלמה?

יא, "אריינגעין" האט ער גע'אסר'ט אבער "ארויסגעין" דאס האט ער ניט גע'אסר'ט.

www.kaveshtiebel.com/viewtopic.php?p=202627#p202627

[mevakesh]

א בריסקער האט זיך אמאל געטראפן אין א מצב ווי ער ברויך א ביה"כ, די נענסטע פלאץ איז געווען היכל שלמה, נאכן ענדיגן זיינע צרכים פרעגט אים א חבר היתכן? דער רב האט דאך גע'אסר'ט דאס אריינגיין אין היכל שלמה?

יא, "אריינגעין" האט ער גע'אסר'ט אבער "ארויסגעין" דאס האט ער ניט גע'אסר'ט.

דאכט זיך אז די ווערטל שטימט נישט ווייל ארויסגיין איז לכאורה א חסידישער אויסדריק @ליטוואק פון בודאפעסט איז וואר?

[וואלווי]

.

[וואלווי]

דאכט זיך אז די ווערטל שטימט נישט ווייל ארויסגיין איז לכאורה א חסידישער אויסדריק @ליטוואק פון בודאפעסט איז וואר?

ס'איז א דאורייתא, וכסית את וגו'

[אהרן]

וואס ווילסטו פון מיר? איך האב געזאגט אז ער ווערט א קרומע פון זאגען נאך זאכען? איך האב געזאגט אז דער צאנזער רב האט נישט געלערנט חסידות ביי קיינעם?
ווייז אויף ווי איך האב אזוי געזאגט, נאך דעם וועל איך דיר ווייזען ווי אין תורה שטייט אז מ'דארף הרגנ'ען.

געדענקט אלע, אונז זע'מיר יעצט אין שמייכעל

שמייכלען איז זייער שווער ווען מען א דין דערפון [emoji6]

[[NAMELESS]]

[center]19.[/center]
ווי באקאנט מאכט רבי אברהם יהושע סאלאווייטשיק גאנצע דינים ביז מ'קען זיך אריינבאקומען אין זיין ישיבה [חוץ - שטייצעך - אויב דער טאטע האט אפאר דאלער. הכסף יענה את הכל]. חלק פון די נוסח איז 'ס'נישטא קיין פלאץ', צו סתם אזוי האקט ער צו די טיר אויף דער וואס בעט אים אז ער וויל אריינקומען אין ישיבה.

צוויי מעשה'לעך האב איך געהערט וויאזוי בחורים האבן 'איבערגעקלוגט' די סיסטעם, און רעדנדיג בריסקע שפראך האבן זיי זיך אריינבאקומען אין ישיבה:

איינער האט אמאל אריינגעקלאפט ביי רא"י אינדערהיים, רא"י האט אויפגעמאכט די טיר, און דער בחור האט אים געבעטן אז ער וויל אריינקומען צו אים אין ישיבה. רא"י האט 'געענטפערט' מיט א טיפישע ניין, און פארהאקט די טיר אויפן פלאץ. דער בחור האט ווידעראמאל געקלאפט אויפן טיר. רא"י האט נאכאמאל געעפנט די טיר און געפרעגט 'וואס'?

דער בחור ענטפערט אים: כ'וויל פרעגן דעם ראש ישיבה פשט אין די משנה: 'והוי מקבל את כל האדם בסבר פנים יפות'...! רא"י - געכאפט אין שאק - האט אים געענטפערט אויפן פלאץ: איר זענט אנגענומען אין ישיבה...!

[[NAMELESS]]

[center]20.[/center]
א צווייטע מאל וואס א בחור האט אים צוגע'פיקסט איז געווען, ווען דער בחור האט געוואלט אריינקומען אין ישיבה, אבער רא"י האט אים געזאגט אז ער האט נישט קיין פלאץ. דער בחור איז אריין אין ישיבה, זיך געזעצט לערנען כאילו לא היה.

נאך אפאר טעג קומט רא"י אריין אין ביהמ"ד, און צו זיין גרויס וואונדער זעט ער דער בחור לערנט דארט כאילו ער איז נתקבל געווארן. גייט ער צו צום בחור און פרעגט אים הלמאי ער זיצט אין ישיבה, ווען ער האט אים קיינמאל נישט אנגענומען. דער בחור האט אים געענטפערט מיט געמאכטער תמימות, אז היות דער ראש ישיבה האט אים געזאגט אז ס'נישטא קיין פלאץ, איז ער אריין אין ביהמ"ד און ער האט געטראפן אן איבעריג פלאץ, האט ער געטראכט אז ווילאנג די פלאץ איז ליידיג קען ער דארט זיצן, ווייל די פראבלעם איז נאר אז 'ס'נישטא קיין פלאץ'...

רא"י האט הנאה געהאט פון די אויבער'חכמ'ישע ענטפער, און האט אים גלייך געזאגט: דא זאלט איר בלייבן...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אין בריסק זאגט מען נאך א מימרא פון הרב שמחה זעליג "ווען נישט אז ס'שטייט אין כתר ראש אז דער גאון האט גערעדט אויפ'ן בעש"ט, וואלטען מיר געזאגט אז דער בעש"ט איז נישט געשטויגען און נישט געפלויגען. און ר' מאיר'ל פרעמישלאנער האט טאקע קיינמאל נישט עגזיסטירט".
איינמאל איז א בחור געקומען קיין בריסק צו ווערען אריינגענומען. רא"י האט געזאגט אז ס'איז נישט דא קיין פלאץ. זאגט איהם יענער בחור "איך בין אן אייניקעל פון הרב מאיר'ל פרעמישלאנער, וועל איך נישט אויפנעמען קיין פלאץ סייאווי".
ער האט איהם אריינגענומען.

[[NAMELESS]]

א מליצה על פרשת השבוע. דער בריסקער רב הגרי"ז איז אמאל געפארן אונטערוועגענס אויפן באן, אינמיטן וועג ווען עס איז אנגעקומען זמן מנחה האט מען זיך ארום געזען מיט אכט אידן אינעם וואגאן. געווען זענען דארט צוויי משכילים און זעענדיג אז מען גייט זיי פארבעטען משלים צו זיין אלטץ צענטע צום מנין האבן זיי זיך אריבער געפעקלט צום נעקסטן וואגאן, באין ברירה האבן זיי גע'דאווענט ביחידות, נאך מנחה ווען זיי האבן זיך צוריק געזעצט אויף די ערטער האט זיך בריסקער רב אנגערופן: "יעצט איז מיר פארענטפערט געווארן א קושיא אין פרשת וישלח, דער טאטע יעקב האט געשוקט א "מנחה" פאר עשו, עזים, תישים, רחלים, גמלים, פארוואס האט ער נישט געשוקט קיין כלבים?

נאר, ווען עס קומט צו א "מנחה" אנטלויפן די כלבים".

(טיפיקעל אידישע ליכט אדער נפתלי ציזנער מעלות 'ודע מה שתשוב' קאריקאטור משנות הנ')

[ופלא אז ער האט נישט געוואוסט פונעם מדרש אז יעקב האט יא געשוקט כלבים]

[[NAMELESS]]

א מליצה על פרשת השבוע. דער בריסקער רב הגרי"ז איז אמאל געפארן אונטערוועגענס אויפן באן, אינמיטן וועג ווען עס איז אנגעקומען זמן מנחה האט מען זיך ארום געזען מיט אכט אידן אינעם וואגאן. געווען זענען דארט צוויי משכילים און זעענדיג אז מען גייט זיי פארבעטען משלים צו זיין אלטץ צענטע צום מנין האבן זיי זיך אריבער געפעקלט צום נעקסטן וואגאן, באין ברירה האבן זיי גע'דאווענט ביחידות, נאך מנחה ווען זיי האבן זיך צוריק געזעצט אויף די ערטער האט זיך בריסקער רב אנגערופן: "יעצט איז מיר פארענטפערט געווארן א קושיא אין פרשת וישלח, דער טאטע יעקב האט געשוקט א "מנחה" פאר עשו, עזים, תישים, רחלים, גמלים, פארוואס האט ער נישט געשוקט קיין כלבים?

נאר, ווען עס קומט צו א "מנחה" אנטלויפן די כלבים".

(טיפיקעל אידישע ליכט אדער נפתלי ציזנער מעלות 'ודע מה שתשוב' קאריקאטור משנות הנ')

[ופלא אז ער האט נישט געוואוסט פונעם מדרש אז יעקב האט יא געשוקט כלבים]

ער האט געוואוסט אז די 'כלבים' ווייסן נישט פונעם מדרש צו זאגן...

[[NAMELESS]]

ווי באקאנט הערשט אן אנגעשטרענגטקייט צווישן חצר רבי דוד, און חצר רבי אברהם יהושע [בן רבי בערל, ר' דוד'ס עלטערע ברודער].

האט מען געזאגט בבית מדרשו של רבי דוד, פארוואס עפעס זאגט מען פארן בין 'לא מדובשך ולא מעוקצך'? זאל מען יא הנאה האבן פון די האניג און נישט כאפן קיין ביס, ס'מוז עפעס זיין אן ביידע?! נאר וואס דען, מ'זאגט צום צרעה אזוי: די האניג וואס דו געבסט, איז נישט פון דיר זעלבסט, סך הכל קלויבסטו צאם נעקטאר פון די בלומען און אזוי געבסטו ארויס האניג. משא"כ די שטעך וואס דו געבסט, דאס קומט שוין פון דיר זעלבסט. זאגט מען צום בין, דו ערווארטסט נאך א ייש"כ פארן געבן האניג - וואס דאס שאפסטו פון אנדערע מקורות, ווען בשעת מעשה שטעכן - שטעכסטו פון דיר אליינס... דאס איז נישט 'פעיר'.


והנמשל העמוק: רא"י זאגט נישט אייגענע חידושים, נאר פונעם טאטן און ארויף. אבער זיינע באוואוסטע חומש רש"י שיעורים ווען ער פליקט אריין אויף אלע באקן, דארט זאגט ער שוין יא אייגנס. אויף דעם איז די נקודה הנ"ל, האניג נעמסטו פון יענעם און שטעכן שטעכסטו אייגנס? 'לא מדובשך ולא מעוקצך'...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ר' חיים איז געווען אין א באהן און הערען הערט ער ווי א מיסיאנער פראבירט איבערצורעדען א איד רח"ל. דער איד זאגט פאר'ן מיסיאנער אז וויבאלד חז"ל האבען נישט אנגענומען אותו איש אלס משיח איז א ראיה אז נישט.
זאגט איהם דער גוי "זעסט דאך אז חז"ל האבען געמאכט א טעות אין משיח מיט בן כוזיבא?"
דער איד האט נישט געהאט וואס צו ענטפערען.
האט ר' חיים זיך אנגערופען "פון וואנעט ווייסטו אז זיי האבען געמאכט א טעות?"
"וואס הייסט? ווייל מ'האט איהם געהארגע'ט!"
"הייסט'ס א געהארג'טע משיח איז קיין משיח נישט!"

[אחד העם]

נישט אלע ווערטלעך דא זענען עפעס מיוחס לבריסק.
וואס איך מיין צו זאגען, די הנחה אז רבי וועלוועל ובניו זענען בריסק וואס רבי חיים האט אהער געברענט איז א שטיקל טעות, רבי וועלוועל איז א אייגענע יצירה פאר זיך, סהאט כמעט נישט מיט רבי חיים.
מיר מאכט אביסל נערוועז אז רבי חיים ווערט נכלל אין דעם.
רבי חיים האט געהאט א געוויסע טוהר הנפש והשכל, ריין און קלאר, א אפענקייט און א ברייטקייט צו כמעט אלעס, דאס איז בנוסף צו די טיפקייט. און די אלע וואס זענען זיך מייחס צו רבי חיים זעלבסט, אן קיינע אמצעים, האבן דאס אויך.
רבי וועלוועלס חדר, האט דאס נישט בכלל, נאר פונקט פארקערט, זאכן זענען ביי אים געווען מסובך און פארטונקעלט, זיין נפש איז געווען פארכאמורעט און נישט ריין, פארמאכט און פארקלאפט צו כמעט אלעס, און זיינע נאכפאלגער האבן פון דעם געמאכט א תורה שלימה.
רבי חיים איז געווען א פריילעך געזונטע נאטור, בגוף ובנפש, רבי וועלוועל פונקט פארקערט.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דיין ווערטער אויפ'ן בריסקער רב האלט שוין ביי חוצפה. כמעט אלע אזעלכע מעשה'ס איז פון נאכ'ן קריג. אין ירושלים האט ער קיינמאל נישט געשפירט באקוועם. ער האט נישט געהאט די לומדים פון אמאל ארום זיך, ער האט נישט געהאט דער מנוחת הנפש, און איבערהויפט נישט געהאט קיין ווייב. (א שטיקל מינות וכפירה, אבער היינט אין א"י זעט מען וואס ס'מיינט א מנהיג אן א ווייב ווען הרבנים שטיינמאן קנייבסקי און אויערבאך שליט"א זענען אלע אן ווייבער. מיר איז פשוט אז די מחלוקת וואלט נישט אזוי לאנג געצויגען און אזוי שטארק ווען זייער ווייבער לעבען נאך). אין ירושלים איז ער געווען ארומגערינגעלט מיט קנאים און דרייקעפ, מענטשען וואס האבען מער הנאה געהאט צו שלעפען א שארפע זאג צו א ווערטעל עה"ת ווי איינער מיט וועמען ער האט זיך געקענט פאסמאקעווען איבער א שווערע תוס'. דעריבער האט ער זיך אזוי געפרייט מיט הרב שך'ס באזוכען. דארט האט ער געוואוסט אז זיין לעבען ווערט איבערגענומען מיט א שווערע סוגיא. אלע וואס האבען געדענקט בריסקער רב פאר'ן קריג האבען אן אנדערע בליק. אז דו וואוינסט אין ב.פ. כאפט זיך אריבער צו הרב חיים בער גולבסקי. דוכט זיך ער געדענקט, זייענדיג אן אייניקעל פון ר' שמחה זעליג

[mevakesh]

אינטערסאנט וואס זיין רעדן אויף בריסקער רב איז חוצפה בעת דיין רעדן אויף רב שטיינמאן קנייבסקי אוירבאך בנשימה אחת גייט ארויס אזוי כלאחר יד זעהט אויס דו ביסט אויך א חסיד נאר פון אנאנדער רבי וואס כידוע איז דער ערשטע ליטווישע רעביסטעווע איז בריסק

[ירא שמים]

וואס טוט זיך מיט בריסקע מימרות פון ר׳ יאשע בער פון אמעריקע?

[ונבנתה העיר]

אז דו רעדסט פון רי"ב און פון אמעריקא: מ'האט אמאהל געזאגט פאר רי"ב בן הגרי"ז אז רב פאם איז דער חפץ חיים פון אמעריקא, האט ער געזאגט: און איך בין ר"ע איגר פון דעם טעקסי...

[center]19.[/center]
ווי באקאנט מאכט רבי אברהם יהושע סאלאווייטשיק גאנצע דינים ביז מ'קען זיך אריינבאקומען אין זיין ישיבה [חוץ - שטייצעך - אויב דער טאטע האט אפאר דאלער. הכסף יענה את הכל]. חלק פון די נוסח איז 'ס'נישטא קיין פלאץ', צו סתם אזוי האקט ער צו די טיר אויף דער וואס בעט אים אז ער וויל אריינקומען אין ישיבה.

צוויי מעשה'לעך האב איך געהערט וויאזוי בחורים האבן 'איבערגעקלוגט' די סיסטעם, און רעדנדיג בריסקע שפראך האבן זיי זיך אריינבאקומען אין ישיבה:

איינער האט אמאל אריינגעקלאפט ביי רא"י אינדערהיים, רא"י האט אויפגעמאכט די טיר, און דער בחור האט אים געבעטן אז ער וויל אריינקומען צו אים אין ישיבה. רא"י האט 'געענטפערט' מיט א טיפישע ניין, און פארהאקט די טיר אויפן פלאץ. דער בחור האט ווידעראמאל געקלאפט אויפן טיר. רא"י האט נאכאמאל געעפנט די טיר און געפרעגט 'וואס'?

דער בחור ענטפערט אים: כ'וויל פרעגן דעם ראש ישיבה פשט אין די משנה: 'והוי מקבל את כל האדם בסבר פנים יפות'...! רא"י - געכאפט אין שאק - האט אים געענטפערט אויפן פלאץ: איר זענט אנגענומען אין ישיבה...!

א בחור איז אמאהל אריין צום שיעור פון רא"י שלא ברשות, ווען רא"י איז אריינגעקומען האט ער איהם געהייסן ארויסגיין, האט דער בחור זיך אנגערופן: איך צאהל אויס א האלבע סעודה...

[יב הלוי סאלאווייטשיק]

נישט אלע ווערטלעך דא זענען עפעס מיוחס לבריסק.
וואס איך מיין צו זאגען, די הנחה אז רבי וועלוועל ובניו זענען בריסק וואס רבי חיים האט אהער געברענט איז א שטיקל טעות, רבי וועלוועל איז א אייגענע יצירה פאר זיך, סהאט כמעט נישט מיט רבי חיים.
מיר מאכט אביסל נערוועז אז רבי חיים ווערט נכלל אין דעם.
רבי חיים האט געהאט א געוויסע טוהר הנפש והשכל, ריין און קלאר, א אפענקייט און א ברייטקייט צו כמעט אלעס, דאס איז בנוסף צו די טיפקייט. און די אלע וואס זענען זיך מייחס צו רבי חיים זעלבסט, אן קיינע אמצעים, האבן דאס אויך.
רבי וועלוועלס חדר, האט דאס נישט בכלל, נאר פונקט פארקערט, זאכן זענען ביי אים געווען מסובך און פארטונקעלט, זיין נפש איז געווען פארכאמורעט און נישט ריין, פארמאכט און פארקלאפט צו כמעט אלעס, און זיינע נאכפאלגער האבן פון דעם געמאכט א תורה שלימה.
רבי חיים איז געווען א פריילעך געזונטע נאטור, בגוף ובנפש, רבי וועלוועל פונקט פארקערט.

אמת ויציב.!
ליינען דיג די ביכל פון דו טאכטער פון הרב משה סאלאווייטשוק, געט זי דאס ארויס בהרחבה, ויכידיעה איז ר' חיים געווען א מחזק לבבות נשברות אין אלע מרי נפש האבען זיך געפינען דאס פלאץ ביי אום אינדערהיים,
פארשטייט זיך אז זי טענה׳ט אז ר' משה ובניו זענען מיט דעם די אמת׳ע ממשיכי דרך בריסק לעומת די ארץ ישראלדיגע פראקציע.

אבער אלובי דאמת, די אנגעצויגנקויט אין שטרענגע בלוקן,, שטאמט ביסודו פינעם זיידען דו בית הלוי כידוע
(הנצי״ב היה רגיל לומר די חיליק צווישן אים מיטן בית הלוי בליל הסדר וכוי׳... והדברים ידועום.)

והיינו טעמי, אז ר׳חיים האט פארשטאנעו צי חסודים אין ר׳וועלוועל נישט,

[[NAMELESS]]

[center]26.[/center]
נאך א ווערטל וואס מ'האט געזאגט בבית מדרשו של רבי דוד בהגרי"ז. אז כידוע ביי חסידי רבי אברהם יהושע'ן פרובירט מען גרעסער צו מאכן די נייע פון די עלטערע, ועפ"ז גייט די ווערטל אזוי:

דער בית הלוי איז טאקע געווען א חריף ובקי נפלא, אבער ס'קומט נישט צו צום זון רבי חיים וואס האט מחדש געווען דער דרך עמקות וכו'. רבי חיים איז טאקע רבי חיים, אבער די טיפע דקות'דיגע סברות, די הבחנות דקות פונעם 'רב' [הגרי"ז], זענען פארט שטערקער. און דער רב איז טאקע דער רב, אבער די 'חריפות' פון רבי בערל איז פארט באין דוגמתו בעולם. און צום לעצט, רבי בערל איז טאקע געווען גאר א שטארקע חריף, אבער צום שלימות פון רבי אברהם יהושע'ן, די חריפות ועמקות וכו', קומט עס גארנישט צו.


און יעצט, קען מען זיך נאר פארשטעלן וואספארא ריזן עם הארץ דער בית הלוי איז געווען...


יא, ס'איז גאר שארף.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ס'איז דא שארפערע אויסדרוקען פון די נקודה, ועוד חזון למועד

[ליטוואק פון בודאפעסט]

א נייע בחור איז אנגעקומען קיין בריסק. ער האט געהאט א תמימות'דיגער אמעריקאנער נאטור, און ער האט אלס אפגעקויפט כלשונו. צמצום כפשוטו. ויגש אליו בחור אחד צו לערנען לעקיש.
זאגט ער איהם "הנה, דער נוב"י איז דאך מגדולי הדורות און מיר האבען נישט קיין מושג אין איהם. אבער ר' חיים האט דאך עפעס מחדש געווען וואס איז נישט געווען ביז איהם. הייסט'ס אין א געוויסע זינ'ן איז ר' חיים גרעסער ווי דער נוב"י, פארשטייט זיך נישט אין אלס, אבער אין איין זאך יא, ניין?"
"יא, אזוי איז טאקע", ענטפערט יענעם.
"און דער ר' חיים האט דאך געזאגט אויף זיין יונגסטע זוהן 'הלכה כמותו בכל מקום', ער האט שטארק געשעצט זיין זון און אלס איהם איבערגעגעבען. קומט דאך אויס אז דער בריסקער רב האט אויך א מעלה איבער דער נוב"י, ניין?"
"ס'איז שווער צו זאגען, אבער למעשה אזוי איז".
"נו, דער בריסקער רב האט דאך געמאכט א ישיבה פאר זיין זון הרי"ד, אהינגעשיקט בחורים, און סומך ידים געווען אויף איהם אלס א בר סמכא אין לערנען. קומט דאך אויס אז ר' בערעל האט אויך אט די מעלה מקבל געווען, וואס אוודאי אין אלע זאכען איז דער נוב"י גרעסער, אבער פארט אין דער הינזיכט איז ר' בערעל גרעסער ווי דער נוב"י, ניין?"
יענער איז מהסס אבער נאכ'ן אריינטראכטען זאגט ער "יא, אזוי איז מסתבר".
"ר' בערעל האט אבער אריינגעשטעלט זיין זוהן הרא"י בחייו נאכצוזאגען זיין תורה, אויב אזוי איז ער אויך א בעל מעלה אין א וועג וואס דער נוב"י האט נישט געהאט, ניין?"
דא האט ער זיך אפגעשטעלט און געטראכט, אבער ווידער "יא ביסט גערעכט. הרא"י האט א מעלה העכער דער נוב"י".
"נו, איהר זענט דאך דא אין ישיבה אפאר מאנאטען, און האסט דאך איינגעזאפט פון אט די חידוש וואס ר' חיים האט אראפגעברענגט און אריבער געגעבען בן אחר בן ביז צום ראש ישיבה שליט"א. ממילא האסטו אויך עפעס וואס דער נוב"י האט נישט געהאט אין לערנען, ניין?"
"יא, בהכרח מוז מען אזוי זאגען".
ויפרץ כל העם בשחוק עד שנעו אמות הסיפים.

[רוסישער]

הגרא"י אמר - כמנהג אבותיו הק' - שבנו הגרמ"י 'זאגט בעסער'