בעלזא, בריסק און סאטמאר

[שמעון וואלף]

אויפ'ן רימניצער קענסטי הערן גרעסערע מעשיות אויך פון מענטשן וואס לעבן נאך. א בעלזער וועט אבער קיינמאל נישט האבן קיין הו"א אז א צווייטער צדיק איז אפשר געווען גרעסער ווי זיין רבי.

[calculator]

כבין נאר נייגעריג צו אויף פריערדיגע צדיקים, למשל דער חוזה פון לובלין אדער דער רבי ר׳ אלימלך זענט איהר אויך מפקפק. אויב יא, ווי האלט איהר לגבי דער רבי ר יונתן, דער רמחל, ווילנער גאון, אדער דער בעש״ט.

דאס דארפסטו מודה זיין אז בימים ההם איז נישט געווען קיין צייטונגען-גליונות אויף אזא פארנעם ווי היינט וואס זיי האבן געפיטערט דעם עולם-גולם מיט סיפורים אין אויך נישט איז געווען קיין יארצייט סעודות אויף אזא פארנעם ווי היינט וואס מען דארף טרעפן א יעדע יאר א נייע רעדנער, "פירסום ראשון" "עפענט די ערשטע מאל זיין אוצר", אויב אזוי איז אסאך סיפורים מיט א פריערדיגע מקור מער אנגענומען

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דער טשיבינער רב ז"ל וואס זיין משפחה האט געשטאמט פון ריזשינע חסידים (הושיאטין)
האט נאכ'ן קריג אין ארץ-ישראל זיך מכניע געוועזן אונטער'ן בעלזער-רב-ז"ל'ס-הנהגה
ווען איינער האט עם געפרעגט מפני מה האט ער זיך אויסגעוועהלט דייקא דעם בעלזער רב זכרונו לברכה פאר זיין רבי.
האט ער געענטפערט:
"א יעדער חסיד האלט דאך אז זיין רבי איז דער גרעסטער און די הייליגסטער רבי'ן אויפ'ן וועלט,
און במילא זיין מיינונג איבער ווער איז דער גרעסטער איז מיט א נגיעה,
אז דו ווילסט האבן א מעסטער פון דעת הרוב, דארפסטו פרעגן וועמען האלט ער פאר דער צווייטער גרעסטער צדיק נאך זיין רבי
און דא וועסטו הערן פון אלע-מען אז נאך זייער רבי'ן קומט דער בעלזער רב
וועגן דעם האב איך עם אויסגעוועהלט פאר מיין רבי".
ודפח"ח.

אינטרעסאנט, לכאורה איז דאס א מעשה לסתור. דער טשעבינער רב האט טאקע קיין אייגענע ידיעה נישט געהאט, נאר זיך פארלאזט אויף דעת הקהל.
אויף וועמען פארלאזט מען זיך יא?

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[נקודת-אמת]

אינטרעסאנט, לכאורה איז דאס א מעשה לסתור. דער טשעבינער רב האט טאקע קיין אייגענע ידיעה נישט געהאט, נאר זיך פארלאזט אויף דעת הקהל.
אויף וועמען פארלאזט מען זיך יא?

ווען טשיבינער רב איז געפרעגט געווארן פארוואס אין ארץ-ישראל האט ער ענדערשער אויסגעוועהלט דעם בעלזער צדיק פאר א רבי'ן
און נישט געגיינגען צו א רבי פון די ריזשינער-גזע, פון וואס זיי האבן געשטאמט
האט ער מסביר געוועהן אויף דעם אופן,
א ליטוואק און ווער רעדט נאך א בודאפעסטער וועט אייביג קענען אפ-לערנען ראנג און פרעגן נארישע גאונישע קשיות
אבער דער טשיבינער רב'ס חשבון איז זייער פארשטענדליך,
און איך האב דאס געברענגט וועגן אזעלכע חכמות וואס בעל-הכרם איז געקומען מיט א מכלומר'שטע תם-שבהגדה-פעייס
און פרעגט הלמאי הערט מען נישט אויפ'ן בעלזע רב וואס מ'הערט אויף ר' חיים בריסקער....
קאם-אן.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

׳ראנג׳ ׳נארישע גאונישע קשיאס׳

תכלית, האט ער זיך פארלאזט אויף דעת הקהל?

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[נקודת-אמת]

תכלית, האט ער זיך פארלאזט אויף דעת הקהל?

ס'איז פארהאן א ליטווישע ווארט, אז טאמער איינער וויל וויסן דעת תורה און ער האט נישט וועמען צו פרעגן
זאל ער גיין פרעגן 3 עם-הארץ'ים וואס זיי האלטן, און טאהן פארקערט,
אזוי-ווי ס'שטייט דאך דעת בעלי בתים היפך דעת תורה

דעת בעלי בתים סמע חומ ג יג.PNG

וועסטו פרעגן אויב אזוי וואס פעלט אויס 3 בעלי-בתים, לאמיר זיך באגענוגן מיט איינער אליין,
אלא מאי, מיר האבן א חשש שמא אין דעתו צלולה דיה, ושמא תהא דעתו נוטה קצת לדעת תורה,
על כן דארפן מיר פרעגן 3, געוואר צו ווערן ריכטיגע דעת-בעלי-בתים, לדעת היפכה הוא דעת תורה.

על זה הדרך האט מען געזאגט ביי געוויסע חסידים,
אז ווען מ'איז וויט פונעם רבי'ן און מ'קען ניט אריינקומען אויף א יחידות פרעגן לידע את המעשה אשר יעשון,
זאל מען פרעגן 3 מנגדים עניות דעתם הרחבה און אויכעט טאהן פארקערט ווי דעתם,

קען זיין אז אויף אזא סארט דעת הרוב האט זיך טשיבינער רב באצויגן...

[חכם-לב]

אז איהר זוכט דעם אמת קאנט איהר טרעפן אידען וועמען איהר קאנט אליין, און ווייסט צו זיי זענען בעלי סמכא, און הערן ערשט האנטיגע מעשיות פון תל אביב, בשעתן קריג וכדו. אויב איהר ווילט דווקא נישט הערן און מברר זיין ווייל עס וועט אייך גורם זיין א בלבול המוחין, זענט איהר פריי ממשיך צו זיין אין אייער וועג. כבין נאר נייגעריג צו אויף פריערדיגע צדיקים, למשל דער חוזה פון לובלין אדער דער רבי ר׳ אלימלך זענט איהר אויך מפקפק. אויב יא, ווי האלט איהר לגבי דער רבי ר יונתן, דער רמחל, ווילנער גאון, אדער דער בעש״ט.

איך קען ערשט האנטיגע מעשיות בשעת'ן קריג, איר קענט עס נישט...


ס'איז דא א גרויסע חילוק צווישן די אויבערדערמאנטע נעמען און בעלזא רב, און אפילו אין די נעמען זענען פארהאן הבדלים גדולים. דא איז נישט די פלאץ עס אויסצושמועסן, פריער פאדערט א ידיעה און ראשונים ווי רמב''ן, רמב''ם, רבינו יונה, רבינו בחיי ועוד. עס איז הדבר שיש בו אריכות, אפשר וועל איך נאך שרייבן אנ'ארטיקל דערויף באזונדער, ס'דא ווייניג וואס וועלן פארשטיין. אבער אויף בעלזא רב איז דאס נישא גילטיג. (לפי די כאראקטער, עובדות וסיפורים פון נאכן קריג וואס איז מקובל ביים המון עם לפי וואס די אונגערישע דושינסקיא תלמידים האבן געקענט. איבער פארן קריג יש צדדים, ויש סיבות גדולות פארוואס עס האט זיך געטוישט).

[תורה ומדע]

אויב איהר קאנט מעשיות פון בשעתן קריג, אבער איהר ווילט נישט שרייבען מחמת הזהרו בגחלתן, פארשטיי איך אייך, ווייל איהר האט א טאוריע פון גאות וועלכער איז ווייט פון סאבסטענטיעטעד אין ריעליטעט . לענייננו אבער איז קלאר, אז זאגען אז דער שמעון שפיץ אדער אנדערע צרות צרורות ל״ע, האבן געטוישט דאס מינוננג פונעם מהר״א אדער דער ברודער זיינער דער מהר״ם מבולגרייא אין ענייני הנהגה איז שווער מקבל צו זיין פאר איינעם וואס האט א שטיקל באגריף אינעם הנהגה פון מהר״א מבעלז. איהר זענט דאך אוודאי אינפארמירט אז מיר רעדען דא פון א צדיק וועלכער האט אפילו נאכן קריג נישט געקרעכטסט כמעט אויף די קדושים, א מין העכערקייט פון אן אנדערען עולם און קאליבער.
דוכטזאך אז רש״פ, ר גרשון, רהלל וו, און נאך אנדערע בעלזער גבאים האבן נישט געלערנט ביי מהרי״ץ דושינסקיא

[חכם-לב]

אויב איהר קאנט מעשיות פון בשעתן קריג, אבער איהר ווילט נישט שרייבען מחמת הזהרו בגחלתן, פארשטיי איך אייך, ווייל איהר האט א טאוריע פון גאות וועלכער איז ווייט פון סאבסטענטיעטעד אין ריעליטעט . לענייננו אבער איז קלאר, אז זאגען אז דער שמעון שפיץ אדער אנדערע צרות צרורות ל״ע, האבן געטוישט דאס מינוננג פונעם מהר״א אדער דער ברודער זיינער דער מהר״ם מבולגרייא אין ענייני הנהגה איז שווער מקבל צו זיין פאר איינעם וואס האט א שטיקל באגריף אינעם הנהגה פון מהר״א מבעלז. איהר זענט דאך אוודאי אינפארמירט אז מיר רעדען דא פון א צדיק וועלכער האט אפילו נאכן קריג נישט געקרעכטסט כמעט אויף די קדושים, א מין העכערקייט פון אן אנדערען עולם און קאליבער.
דוכטזאך אז רש״פ, ר גרשון, רהלל וו, און נאך אנדערע בעלזער גבאים האבן נישט געלערנט ביי מהרי״ץ דושינסקיא

טאוריע פון גאות?
א שטיקל איבערזיכט:
די אבייקטיווע ווארהייט פון פאקטן זענען נישט דא נוגע. די פותח האשכול (לפי וואס עס ווייזט אויס איז ער לעצטנס ביי זיין כרם) האט געפרעגט א שאלה פארוואס ס'איז נישט דא קיין 'נארמאלע' מעשיות וסיפורים אויף בעלזא רב. איז די ווערזיע וואס אסאך דא האלטן סיבת הדבר איז ווייל ער איז געווען א מלאך וכדומה.
איך האב ארויסגעברענגט אז א פלאץ ווי די עיקר איז עובדות והנהגות פון א פארהייליגטן רבי, אפילו ס'זאל ווען אמת זיין, איז חסר-תוכן-ערכי וקושטא קאי, דערפאר טענה איך אז בעלז האט אנ'איידענטיטעט פראבלעם וואס כדי למלאות את החסר האבן זיי עס אנגעפולט מיט א ליטר לופט, און א לעפל שנאה, מיט א שיסל שמינית שבשמינית.
ווען בעלז וואלט גערעדט מער איבער זייער רב פון פארן קריג, און ווייניגער וועגן נאכן קריג וואלטן זיי נישט געדארפט די אלע אניציאטיוון. אויך האב איך דערמאנט אז בעלזא האט געגעבן אנ'ערי מקלט פאר אידישע רוצחים, דערפאר לייגט זיך נישט אויפן שכל די מעשה פון 'וואסער, וואסער!' וואס בעלעגלה האט געברענגט בשם 'עדים'!

דאס איז מיין חלק אין דעם אשכול וכל טוב. והמאמין יאמין בתכלית הטיפשות, וילכו אחרי ההבל ויהבלו.

[איש חזון]

ווייסטו פון א פראמינענטע בעלזא חסיד וואס איז געווען מיטן רב ביים קריג און האט געהאט א פראצעס אין מדינת ישראל פאר שיתוף פעולה עם הנאצים בשואה, און מסר'ן אידן אין געטא וואס מ'האט ג'הרג'ט? די ווייסט ווער עס געווען ביי די פראצעס? דו קענסט זיינע קינדער און אייניקלעך

וואס דארף איך ארויסדרינגען פון דעי ווערטער?

[חכם-לב]

ווייסטו פון א פראמינענטע בעלזא חסיד וואס איז געווען מיטן רב ביים קריג און האט געהאט א פראצעס אין מדינת ישראל פאר שיתוף פעולה עם הנאצים בשואה, און מסר'ן אידן אין געטא וואס מ'האט ג'הרג'ט? די ווייסט ווער עס געווען ביי די פראצעס? דו קענסט זיינע קינדער און אייניקלעך?

וואס דארף איך ארויסדרינגען פון דעי ווערטער?

דו דארפסט גארנישט ארויסדרינגען דערפון. המבין יבין.

[כספי]

איז מיט וואס איז די בעל שם טוב ותלמידיו אנדערש?

די ערשטע חילוק אז ס'איז נישט געווען קיין דינאסטיע (חוץ פון אלעס וואס חכם לב שמועסט שוין אויס, ועוד)

[כספי]

שוואנצנות איז דא איבעראל היינט, אפילו אין די ליטווישער וועלט. נוגע רביס, זענט איהר גערעכט. א חסיד וועלכער זעהט נישט די אויסגערופנע גדלות פון די אדמורי חב״ד, גור, ראפטשיץ-צאנז-סיגוט-סאטמר, ועוד, איז פשוט בלינד, אבער סאיז שווער צו מעסטן. דאס אייגנארטיגקייט פון בעלז דוכטסאך ליגט אין די חבריא פון די יושבים וועלכער זענען געווען געהויבענע אידען, גרויסע לומדים, און אויך אויפטוערס ביי זיי אין שטעטל. זיי זענען געווען אין שטאט בעלז רוב יאהר און געלערנט דארט אין ״כולל״ נגלה און נסתר. דער ענין האט זיך געצויגען פונעם שר שלום ביז שנת ת״ש, ווען אין שמח״ת איז מען אנטלאפן. לפי״ז קומט אויס אז סזענען געווען אין בעלז דורך א גאנץ יאהר, פאר איבער 100 יאהר רצופות, א פאר הונדערט אידען, אלטע,יונגע, און מיטל יעריגע וועלכער האבן עוסק געווען בתורה וביראה ע״ד החסידות בהדרכתם של צדיקי בעלז. גיט א קוק אריין אינעם ספר גדולי חסידי בעלז פון הרב קלפהולץ.

און וואס איז מיט די ליובאוויטשער תמימים, די תלמידים פונעם רש"ב וואס זענען געווען בעלי מדריגה ממש, די תלמידים פונעם ריי"ץ וואס האבן זיך מוסר נפש געווען בפועל ממש פאר אידישקייט