איך קאפי עס ארויף דא, איידער ס'ווערט נאכאמאל פארשוואונדן.
שאץ מאץ האט געשריבן:היכי דמי מחלל שם שמים בסתר
טייערע ברודער און חברים ידידים ומכירים, אויפן רוף פון אסאך באקאנטע טו איך שרייבן די פאלגענעדע פאר שורות, וואס אינצווישן די שורות וועט יעדער אליין פארשטיין די ציל און די צוועק פון דעם יעצטיגן ארטיקל.
יעדעס מאל ווען מענטשן גייען דורך א געוויסע טרייסל אין לעבן, צו א גט אין די משפחה ל"ע, אדער א קרוב וואס פירט זיך נישט בדרך הישר ר"ל, אלץ קומט אפיר דעם באקאנטן אויסדריק "מ'דארף טוישן דעם חינוך".... ס'טויג נישט דער מצב, אנדערע דריקן זיך אויס מ'דארף טוישן די גאנצע סעסייעטי, מ'קען נישט היינט טון אזוי ווי אמאל, און מאנכע האבן גאנצע בלעטער מיט איידיעס און הדרכות וואס מ'דארף צו טון כדי בעסער צו מאכן דעם חינוך, אזוי אז די יעצטיגע פראבלעמען אין לעכער זאלן פארמיטן ווערן.
צו זאגן אז ס'איז נישטא קיין לעכער איז סתם גערעדט נארישקייטן, (כאטש וואס ר' הערץ פרענקל שרייט אז די פראצענט ארויס געפאלענע זענען די זעלבע מאס ווי 50 יאר צוריק נאר פשוט דער המון איז געוואקסן), אבער, לאמיר אפשר יא אריין גיין אין דעם נושא פון "טוישן" דעם סיסטעם, וואס דארפן מיר טוישן? און וויאזוי דארפן מיר טוישן?
ווער ס'קען אביסל היסטאריע ווייסט וויאזוי די אידישע וועלט האט אויסגעזעהן פאר די צווייטע וועלט מלחמה, רוב רובו פון פוילן איז געוועהן חרוב, ווידער אין אונגארן מיט די ישיבות איז געוועהן פיל פיל בעסער דער מצב, דער חכם הדור רבי מאיר שפירא זצ"ל האט דאן געשריבן דעם באוואוסטן ארטיקל "פרעשבורג איבער פראג" אז פרעשבורג האט מנצח געוועהן פראג, מיט איר טיילונג ווען זי האט זיך געטיילט מיט די נעאלאגן און אדאנק דעם געבליבן אידיש, ווידער פון פראג איז קיין זכר נישט געבליבן.
ווען מ'קריכט אריין אביסל טיפער אין די גורמים פון די ירידה אין פוילן זעהט מען זייער קלאר, ווייל זיי אלע זאגן דאך די זעלבע זאך אז דאס ליינען ביכער האט שטארק גורם געוועהן פאר די ירידה, לאמיר נאר פרעגן די יודעי דבר וואס אזאנס איז געשטאנען אין די דאזיגע ביכער?, מנוולות? כמעט ווי נישט, וואס יא, בעיקר איז עס געוועהן געבויעט אויף לצנות, און לופטיגע באשרייבונגען וואס האט אומדירעקט גורם געוועהן א זילזול אין כל הקודש לנו, צו דעם אלעם זענען נאך די אנשי פוילן געוועהן געשלאגן מיט די מכה פון נישט האבן הכנעה פאר די רבנים, פארקערט ווי אין אונגארן ווי יעדע בעה"ב אפגעזעהן צו ער האט ליב דעם רב האט זיך מכניע געוועהן פארן רב אין שטאט.
ס'איז פארשטענדליך אז דער פוילישע בחור האט אפגעלאכט פונעם אונגארישן בחור, א תמים, א נער, א שוטה, א צימצום, ער ווייסט נישט, ער קען נישט, ער איז אומוויסנד, ער ליינט נישט וואס טוט זיך אויף די וועלט, אינטרעסאנט איז אבער געוועהן אז די תמימות'דיגע אונגארישע אידן זענען געקומען אהער קיין אמעריקא אן א דאלאר אין טאש מיט א געבראכענע ענגליש האבן זיי ביז איינצעלע יאר געהאט א ביזנעס מיט א דירה.....
די יארן לויפן מיר האלטן סוף יאר תשע"ב און אידן גרייטן זיך שוין אריין צו טרעטן אין שנת תשע"ג, די טענות וואס די משכילים האבן געטענ'ט אין רוסלאנד, אין ווילנא, אין ווארשא, אין בערלין, זענען געבליבן די זעלבע, מוזסט פארשטיין היינט איז אנדערשט, דער עולם איז מער פארגעשריטן מ'מוז טוישן, דער עולם איז קלוגער, אלץ היימישע טענות וואס מ'הערט היינט, אבער פון די אנדערע זייט איז היינט די וועלט אפן, ס'איז דא צוטריט צו די גאנצע וועלט, מיט קלייניקע קוועטשעס מיטן שפיץ פינגער עפנט זיך די וועלט, מ'ליינט, מ'קוקט, מ'שטודירט, מ'ווערט אויפגעקלערט.
פארשטייט זיך אז אין אזא וועלט ווי יעדער שמויגער האט צוטריט צו די אפענע וועלט איז גרינגער פארן פשוט'ן תמימות'דיגע מענטש צו באקומען דעם פאטש פון די ברייטע גאס, קוק דיך אן ביסט א צימצום, ווייל ווי מ'זעהט די ערשטע פראגע וואס יעדער גוי האט צו א איד איז, איך וויל דו זאלסט מיר מסביר זיין וויאזוי דו קענסט לעבן אין אזא צמצום, גארנישט קענסטו נישט טון, גארנישט מעגסטו נישט, א איד וואס איז גענוג שטארק און פעסט דער לאכט זיך אויס פון די צימצום טענה, אבער דער וואס האט נעבאך א קאמפלעקס אז ער איז א צימצום און א אומוויסנדער נער דער גייט און עפנט זיך אויף דעם וועלט און ס'איז אים כמו לעכטיג נעבאך.
איך מיין ס'איז העכסט צייט צו מאכן א טויש אינעם סיסטעם, יא, דער סיסטעם טויג נישט, דער סיסטעם וואס האט זיך אוועק געשטעלט די לעצטע פאר יאר שטעלט זיך ארויס פאר א טאטאטלע דורכפאל, מיר זעהן קלאר ווי די אונגארישע אידן וואס זענען געקומען אהער נאך די מלחמה וויפיל דראפאוט'ס זענען געוועהן אינעם ערשטן דור ביי די אידן וואס זענען געוועהן נאצי געליטענער, און וויפיל דראפ אוט'ס ס'איז דא ביי די יעצטיגע 25 יעריגע וועלכע זיין טאטע איז נישט קיין שלעגער אדער א שטרענגער, זעהט זיך קלאר אז דער פראבלעם איז נישט מיטן שטרעגן חינוך, דער פראבלעם איז מיט די וואנט, די חומה צווישן א ערליכע איד און נישט קיין ערליכן איד איז נישטא, אלעס איז איינס, דער אינטערנעט, די לעכטיגע אינטערנעט איז אפן ער ברענגט יעדן מין עלעמענט צוזאמען און יעדער שמויגער עפענט זיך א בלאג, און מ'ליינט און הערט זיך אן וואס יעדער פוקר האט צו פארקויפן, דאס איז פונקט ווי דער ווארשאווע בחור וואס האט געליינט ביכער.
אויב האבן די תלמידי חת"ס געקענט נעמען גאנצע שטיקער פון כלל ישראל אידן יראים ושלימים און אויסשליסן און זיך אפרייסן פון זיי מיט א טיילונג, איז יתכן צו זאגן אז ס'איז העכסט צייט צו מאכן א אייגענע טיילונג זיך אפצוטיילן מיט אידן וואס רעדן דברי זיזלול אויף מנהגי ישראל, זיך אפטיילן פון אידן וואס האבן נישט קיין פילטער, זיך אפטיילן פון אידן וועלכע האבן צוטריט צו בלאג'ס וועלכע רעדן נישט איידל, און זיך אפטיילן פון אידן וועלכע ליינען ביכער וד"ל (בלאגס וואס אמאל האט דאס געהייסן ביכער).
איר קוקט מיך אוודאי אן מיט גרויסע אויגן וואס איז געשעהן?, פארוואס בין איך אזוי שארף?, קודם לאמיר נאכזאגן וואס א חשוב'ע רב האט געזאגט די לעצטע תקופה בנוגע דעם אינטערנעט, ער זאגט "די זימה פונעם אינטערנעט איז נאר א קאווער אפ איבער די מינות פונעם אינטערנעט", ס'טייטש אז דער עולם איז ביזי אז דער מצב איז געפערליך מ'קען זעהן רחמנא לצלן אויפן אינטערנעט דאס ארגסטע מ'דארף למען השם האבן א פילטער, אבער דאס אז דער פילטער לאזט אדורך יעדע סייט וואס רעדט פון מינות לצנות פון אידישקייט פון דעם איז מען מעלים עין, ווען די גמ' זאגט שאני מינות דמשכי, איז פשט אז ס'איז דא אין דעם א כח המושך, דער כח המושך קען זיך אנהייבן מיט דעם וואס ער האט א קאמפלעקס אז ער איז א פאנאטישער און ער מוז אלעס וויסן, איך פארשטיי און ס'לייגט זיך אויפן שכל אז א מענטש זאל האבן א תאוה צו זיין א ווייסער, צו קענען קומען צווישן חבירים און וויסן מער ווי זיי ווייסן, אבער אט די תאוה פון וועלן וויסן אלעס האט שוין באגראבן פיל אידישע נשמות, מ'מוז נישט אלעס וויסן.
טייערע חבירים. - איך מיין נישט קיינעם סעפיציש - נישט קיין חילוק צו די בלאג'ס / ביכער / ליין מאטריאל זענען אויף אידיש, צו ענגליש, צו עברית, טאר מען דאס נישט ליינען און אוודאי נישט שרייבן, להוי ידוע אז ס'איז דא אין דעם דער איסור פון לא תתורו אחרי וגו', אחרי עיניכם מיינט די אויגן – קוקן אויף אויסגעלאסענע בילדער וכדומה, אחרי לבבכם מיינט ליינען מינות, וואס אין דעם כלל גייט אריין יעדע מין זילזול פון מאי אהני לי' רבנן, און די התחלה הייבט זיך אן ביי די בלאג'ס. ס'איז מסתבר צו זאגן אז איינס פון די גרעסטע לעכער ביי כלל ישראל איז די כח הליצנות וואס מ'מאכט חוזק פון יעדע אידישע זאך, די טעקס מעסעדשעס וואס פליען אינמיטן קינות, אינמיטן סליחות, מ'האקט לצנות אין גרויס, דאס גאנצע לעבן איז איין שטיק דזשאוק, און דאס איז א דירעקטע גורם פון גיין א סטעפ ווייטער ביז אנצוקומען אין כפירה ממש, ווייל פון א קליינע אויבער חכם ווערט א גרויסער אויבער חכם און פון דארט איז א קליינע שפרינג צום שאול תחתית. אויב האט זיך געמוהט א יונגערמאן אפצוקלאפן א טעקסט מעסעדש וואס לאכט אפ פון א מנהג ישראל און ארויס שיקן אויף די ברייטע וועלט דארף דאס רינגען א בעל אז דער יונגערמאן איז א מזלזל אין אידישקייט און ער איז שוין אויפן וועג אהין, אויב געשעהט א געוויסע נישט שיינע מעשה און מ'שרייבט דערפון אויף די בלאג'ס זאגט שוין דער הייליגער ר"ר אלימלך אין פ' בלק אז דאס רעדן פון דעם איז נאך ערגער, און דא גייט מען אזוי בשאט נפש אויף די בלאג'ס און מ'קייט און מ'שפייט די סחורה, ס'איז א עכטע איסור, אויסער די איסורים פון ארור מכה ריעהו בסתר.
אונז גלייב מיר אלע אין דברי חז"ל וואס די גמ' זאגט אין מס' שבת דף ל"א א"ר חנן בר רבא הכל יודעין כלה למה נכנסה לחופה אלא כל המנבל פיו אפי' חותמין עליו גזר דין של שבעים שנה לטובה הופכין עליו לרעה אמר רבה בר שילא אמר רב חסדא כל המנבל את פיו מעמיקין לו גיהנם שנאמר שוחה עמוקה פי זרות, דאס איז טייטש אז אפי' זאכן וואס יעדער ווייסט, ס'איז יודע לכל, יעדער ווייסט די כוונה פון כלה נכנס לחופה, אבער אז דו רעדסט דערפון זאגט די גמ' גאר גאר שארף....
מיר זעהן היינט איין אז יא, מיר דארפן טוישן דעם סיסטעם, מיר דארפן צוריק ווערן תמימות'דיגע אוגארישע אידן, מיט התבטלות צו תלמידי חכמים, נישט זוכן די חסרונות פון די רבנים אפי' ווען די חסרונות זענען אפן, איר מיינט אז די רבנים אין אונגארן זענען אלע געוועהן פערפעקט?, ניין, אבער די בעלי בתים האבן געהאט הכנעה, נישט זוכן צו זיין קלוג, און איבער קלוג, און נישט וועלן זיין נייגעריג וואס די גאנצע וועלט האט צו זאגן, און אפהאקן יעדע מין שייכות מיט די מינע אידן וואס ווילן יא זיין קלוג, תמים תהי' עם ד' אלקיך, האק אפ מיט די נעלאגן און צוקונפטיגע אפיקורסים.
מיר דארף אליין ארבעטן יעדער אויף זיך אליין, א פלא די אלע אויפגעקלערטע זענען פארנומען אז מ'דארף טוישן דעם חינוך, נעבאך פאר די קינדער, די דורות, אנטשולדיגט פאר מיר רעדן פון די קינדער לאמיר רעדן פון דיר אליין, דו ביסט אקעי?, דו ביסט א איד?, ביסטו אפגעהיטן?, די האלסט דיך איין פון עבירות? דו טוסט מצות ד'?, אדער דו טוסט כל מה שלבך חפץ און דעם חינוך ווילסטו טוישן, א טאטע וואס ארבעט אויף זיך אליין האט א קלארע הבטחה כי לא תשכח מפי זרעו, און ער גייט אויף א זיכערע בריק אויף אן אמונה וואס איז אלט טויזנטער יארן און מיט דעם זעלבן כמו צימצום האבן אלע גאונים צדיקים רבנים געשפאנט מיט א זיכערקייט, די נייע האבן בכלל נישט קיין גאראנטי מיט א ערפארונג פון עקספיריענס, און אלע ווייסן אז א אמת'ע ת"ח ווערט קלוג פון די תורה, ער באקומט נאלעדש פון שו"ע דאס אז דער חזון איש זצ"ל האט געקענט אפערירן דעם מח האט ער נישט געליינט אויפן ברייטן אינטערנעט.
את הברכה אשר תשמעו, מיר דארפן מחנך זיין די קינדער (אין זיך אליין) צו מצות ומעש"ט, און פשוט'ע אידישקייט, נישט פלעין ביסט א אייזל וואס גייט נאך דעם פאסטוך, לערן ספר החינוך מיט דיינע קינדער, ווייס וואס מיינט קידוש מאכן שבת קודש, זאגן עדות אויף בריאת שמים וארץ, וואס מיינט תפילין, אזא לשם יחוד פאר הנחת תפילין לשעבד בזה תאוות ומחשבות לבינו, תפלה – פארוועם ביסטו מתפלל, וואס גיבסטו אוועק פון דיך בשעת התפלה, זיך אליין מחנך זיין אז ווען ס'קומט אקעגן א ראי' אסורה צו געבן א קליינע מאך צו מיט די אויגן, עוצם עיניו מראות ברע, וואס מיינט א נשמה, וואס טוט א מצוה פאר א איד, יעדע איסור איז נאך א קשר מיטן באשעפער, ווי מער גדרים אלץ מער קשרים, מ'קען נישט זיין קיין טריקענער איד.
ואת ה.... אם לא תשמעו, איך רעד ווי א חבר צו גוטע פריינד, די פאקט איז אז רוב מאל ווערט מען געוואר ברבים ווער די שרייבער'ס זענען פון די פארשידענע בלאג'ס ווי מ'רעדט לצנות און זילזול במנהגי ישראל אדער חלילה ניוול פה, גארנישט בלייבט נישט פאר אייביג א סוד, בפרט אז חז"ל זאגן המחלל שם שמים בסתר, אז איר זענט מחלל שם שמים באהאלטנערהייט אויף אייער פריוואטער בלאג מיינענדיג אז קיינער ווייסט נישט ווער איר זענט, זענען אבער חז"ל מבטיח, נפרעין ממנו בגלוי, דער בגלוי האט שוין זייער א טייערע פרייז געקאסט פאר אסאך מענטשן.
וויפיל מענטשן זענען נתגלה אדער נתפרסם געווארן מיט געוויסע חשדות פון פארשידענע מעשים, אדער וויפיל מענטשן גייען דורך ביטערע בזיונות אין זייער לעבן אויף אנדערע אופנים, כאטש וואס אנדערע זענען פיל ארגער פון זיי, פאלט אויף זיי דעם אומבא'טעמ'ט פעקל, און מענטשן שטייען און שטוינען, אזעלכע בושות, נעבאך ער איז דאך אזא פיינער, א גוטער, און אזא ערליכער, מענטשן זאגן מיט א זיכערקייט איך קען אים מ'האט זיך ממש פאר פלעין פארלייגט אויף אים, אמת, אלעס קען זיין אמת, אבער קיינער ווייסט נישט ווען דער איינער איז געוועהן א מחלל שם שמים בסתר, און ערגעץ ווי האט ער געטראטן אויף די תורה באהאלטענערהייט אויף א וועבזייטל, זאגנדיג ווער זעהט מיך דען, ווער ווייסט בכלל מיין ניק, ווי רש"י זאגט אויפן פלאץ א מענטש זאגט מי יראנו.
דעריבער האט'ס שכל באצייטנס טייערע אידן, טייערע חברים, זייט'ס נישט קיין מחלל שם שמים בסתר, און אוודאי נישט קיין נפרעין ממנו בגלוי, האטס רחמנות אויף ענק, אויף ענקערע משפחות, און הערט'ס אויף שרייבן זאכן וואס זענען בניגוד התורה.
עם ד' חזקו ונתחזקה לאמיר זיין ערליכע אידן, און יעדן טאג זאגן די דרייצן אני מאמין'ס און זיך מחזק זיין ועד דור ודור אמונתו.